1. Γ. Παπαδηµητρίου Αναθεώρηση του Συντάγµατος και εκσυγχρονισµός των θεσµών σελ. 1-2

Transcript

1 Η αναθεώρηση του Συντάγµατος του 2001 Εισαγωγή Το Σύνταγµα του 1975 θέλησε να περιφρουρήσει τη ηµοκρατία, που τόσο βάναυσα είχε αλωθεί τα προηγούµενα χρόνια, και να άρει τις αδικίες του προηγούµενου Συντάγµατος. Το 1986 γίνεται περιορισµένη αναθεώρηση του Συντάγµατος, µε χαρακτήρα βασικά «θεωρητικό», ο οποίος ασφαλώς δεν αναιρούσε την ορθότητα του αναθεωρητικού α, όµως δεν δικαιολογούσε απόλυτα την αναγκαιότητα της αναθεώρησης αυτήν καθ αυτήν. Από το 1995 προτείνεται δεύτερη αναθεώρηση του Συντάγµατος, πολύ ευρύτερη (αναφέρεται συνολικά στην αλλαγή 115 συνταγµατικών διατάξεων). Ο Γ. Παπαδηµητρίου, στον πρόλογο του τόµου «Αναθεώρηση του Συντάγµατος και εκσυγχρονισµός των θεσµών» συµπυκνώνει τις προσδοκίες των ελλήνων πολιτών από την εξελισσόµενη κατά το χρονικό εκείνο σηµείο συνταγµατική αναθεώρηση µε την εξής περιεκτική διατύπωση «Χρειαζόµαστε ένα Σύνταγµα επικεντρωµένο στον πολίτη και τα δικαιώµατά του, διότι εκεί κυρίως βασίζεται η προσπάθεια εκσυγχρονισµού της κοινωνίας µας. Χρειαζόµαστε ένα Σύνταγµα που θα εγγυάται στο µέγιστο βαθµό των αυτονοµία του πολίτη και την αξιοπιστία του πολιτικού συστήµατος και την εύρυθµη λειτουργία του πολιτεύµατος». Άλλη µία αναθεώρηση που θα επικεντρωνόταν σε «συσχετισµούς δυνάµεων»στο σκληρό πυρήνα του πολιτεύµατος θα ήταν ίσως ιστορικά αδιάφορη. Μετά από 25 χρόνια οµαλού δηµοκρατικού βίου, η επικαιρότητα ενός ανάλογου αιτήµατος έχει ξεθωριάσει και δεν συγκινεί πια την ελληνική κοινωνία, όπως συνέβαινε τη δεκαετία του 70 και του Η ψήφιση των αναθεωρητέων διατάξεων ολοκληρώθηκαν τον Απρίλιο του 2001 (δηµοσίευση στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως 17 Απριλίου 2001) και ρυθµίζει πλέον τη δηµόσια ζωή της χώρας µας. 1. Γ. Παπαδηµητρίου Αναθεώρηση του Συντάγµατος και εκσυγχρονισµός των θεσµών σελ. 1-2 Οι διατάξεις συζητήθηκαν και ψηφίσθηκαν διακριµένες σε επτά ενότητες: (1) Τα Ατοµικά και Κοινωνικά ικαιώµατα (15 άρθρα) (2) Το Σύνταγµα και η ιεθνής Εννοµη Τάξη (3 άρθρα) (3) Πρόεδρος της ηµοκρατίας -Κυβέρνηση-Ποινική Ευθύνη Υπουργών (6 άρθρα) (4) Πολιτικά Κόµµατα Εκλογικό Σώµα- Status βουλευτών (6 άρθρα) (5) Οργάνωση και λειτουργία της Βουλής (8 άρθρα) (6) Οργάνωση και λειτουργία της ικαιοσύνης (10 άρθρα) και (7) ηµόσια ιοίκηση Τοπική αυτοδιοίκηση-ανεξάρτητες ιοικητικές Αρχές (5 άρθρα). 2 Α. ΕΝΟΤΗΤΑ: ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ο ύπατος σκοπός των διατάξεων που εγγυώνται τις ατοµικές ελευθερίες είναι η προστασία του ατόµου απέναντι στην οργανωµένη σε κράτος κοινωνία. Φυσικό είναι όµως να υπάρχει διάκριση ανάµεσα στις διατάξεις που ενισχύουν τις ατοµικές ελευθερίες και σε κείνες που αποσκοπούν στον περιορισµό τους χάριν του γενικού συµφέροντος. Τις διατάξεις της ενότητας αυτής µπορούµε να τις διακρίνουµε σε έξι

2 κατηγορίες: Η πρώτη περιλαµβάνει εκείνες που ενισχύουν την προστασία των ατοµικών ελευθεριών. Αυτές διαιρούνται σε α) όσες, κατά γενικό τρόπο εξειδικεύουν τη θεµελιώδη αρχή του κράτους δικαίου και προσδιορίζουν επακριβέστερα την έννοια των δικαιωµάτων ( Αρθρο 25 παρ. 1 εδ. Α, β, δ). Η δεύτερη β) εκείνες που εµπλουτίζουν την προστασία παραδοσιακών ελευθεριών (ερµην. ήλωση αρθρ 4, αρθρ. 5Α παρ. 1, αρθρ.5 παρ.4, αρ.5 παρ.5, ααρ.6 παρ.4, αρ. 7 παρ. 3 αρ. 14 παρ. 5,7, αρ. 17 παρ.2, αρ. 19 παρ.3 και α.116 παρ.2. Ακόµη η διάταξη του αρ. 24 παρ. 1, καθώς και η κατάργηση των διατάξεων του αρ. 12 παρ 4 και αρ. 14 παρ. 7 του Συντάγµατος 1975/86. γ) Οι διατάξεις των αρθρ. 5 παρ. 5, 5 Α παρ. 2 και 9 Α. Η δεύτερη κατηγορία ρυθµίσεων έχει ως στόχο την προστασία των δικαιωµάτων του ατόµου έναντι ιδιωτικών φορέων εξουσίας ή γενικότερα ιδιωτών (αρ. 25 παρ. 1, 14 παρ. 9 και 15 παρ. 2). 2. Ανδ. ηµητρόπουλου: Παραδόσεις Συνταγµατικού ικαίου σελ Στην Τρίτη κατηγορία υπάγονται οι διατάξεις που κατοχυρώνουν κοινωνικά δικαιώµατα ή κοινωνικούς σκοπούς (αρ. 2 παρ.1, αρ. 21 παρ. 6 και αρ. 22 παρ. 3). Η Τετάρτη κατηγορία αναφέρεται σε διατάξεις που εισάγουν νέους θεσµούς ή αναδιαρθρώνουν υφιστάµενους µε σκοπό τη θεσµική οργάνωση της προστασία των δικαιωµάτων (αρ.10 παρ.3, 17 παρ.4, 101 Α αλλά και αρ. 9Α, 15 παρ.2,19 παρ. 2 και 103 παρ.2). Μία Πέµπτη κατηγορία περιλαµβάνει τις ρυθµίσεις που προάγουν το γενικό συµφέρον (αρ. 24 παρ. 1, 2,4 και αρ. 21 παρ.5). Η τελευταία έκτη κατηγορία αναφέρεται σε περιορισµούς των ατοµικών ελευθεριών στο όνοµα του γενικού συµφέροντος (αρ. 17 παρ. 4). 3 Α Ν Α Λ Υ Τ Ι Κ Α (1) Αρθρο 4 παρ. 6 : Το Σύνταγµα αναφέρεται στους αντιρρησίες συνείδησης τονίζονται ότι όλοι οι Έλληνες που µπορούν να φέρουν όπλα είναι υποχρεωµένοι να συντελούν στην άµυνα της χώρας. Με την αναθεώρηση προστέθηκε ερµηνευτική δήλωση που δέχεται για τους αντιρρησίες συνείδησης (δηλ. όσους δεν θέλουν να εκτελέσουν στρατιωτική υπηρεσία) την εναλλακτική θητεία, δηλ. την υποχρεωτική προσφορά άλλων υπηρεσιών, εντός ή εκτός των ενόπλων δυνάµεων. (2) Αρθρο 5 παρ. 4 : Ατοµικά-διοικητικά µέτρα. Απαγορεύονται ατοµικά-διοικητικά µέτρα που περιορίζουν την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στη χώρα καθώς και την ελεύθερη έξοδο και είσοδο σ αυτή. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις ανάγκης και µόνο για την πρόληψη αξιόποινων πράξεων µπορούν να επιβληθούν τέτοια µέτρα µετά από απόφαση ποινικού δικαστηρίου. Η ανάγκη αντικατάστασης της παραγράφου συνίσταται στον τονισµό της φράσης ότι τέτοια µέτρα είναι δυνατόν να επιβληθούν µόνο ως παρεπόµενη ποινή µε απόφαση ποινικού δικαστηρίου και µόνο για πρόληψη αξιόποινων πράξεων, όπως ορίζει ο νόµος. Η ερµηνευτική δήλωση της παραγράφου 4 παρέµεινε η ίδια. 3. Βασίλη Βουτσάκη: «Η αρχή του Κράτους ικαίου και οι νέες διατάξεις περί «Ατοµικών και Κοινωνικών ικαιωµάτων» Νοµικό Βήµα Τόµος 50 (σελ. 7-24)

3 (3) Στο άρθρο 6 προστέθηκε το άρθρο 5Α που αναφέρεται στο δικαίωµα πληροφόρησης και ορίζει ότι: ο καθένας έχει δικαίωµα στην πληροφόρηση. Περιορισµοί µπορεί να επιβληθούν µόνο όταν υπάρχουν λόγοι εθνικής ασφάλειας, καταπολέµησης του εγκλήµατος ή προστασίας των δικαιωµάτων και συµφερόντων τρίτων. (4) Προστέθηκε επίσης το άρθρο 5 η παράγραφος 5 µε την οποία κατοχυρώνεται το ατοµικό δικαίωµα στην υγεία και τη γενετική ταυτότητα και προστασία από κάθε είδους βιοϊατρικούς πειραµατισµούς. (5) Στο άρθρο 6 παρ. 4, που ορίζει ως ανώτατο όριο διάρκειας της προφυλάκισης το ένα έτος στα κακουργήµατα και τους έξι µήνες στα πληµµελήµατα µε παράταση σε εξαιρετικές περιπτώσεις έξη και τρεις µήνες αντίστοιχα, προστέθηκε εδάφιο µε το οποίο απαγορεύεται η υπέρβαση των ανωτάτων ορίων προφυλάκισης και θωρακίζεται περαιτέρω η προσωπική ασφάλεια. (6) Αρθρο 7 παρ. 3 Το Σύνταγµα όριζε ότι η θανατική ποινή για πολιτικά εγκλήµατα δεν επιβάλλεται, εκτός αν είναι σύνθετα. Η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε µε την διάταξη που αναφέρει ότι δεν επιβάλλεται θανατική ποινή, εκτός από τις περιπτώσεις που προβλέπονται στο νόµο για κακουργήµατα που γίνονται σε καιρό πολέµου και σχετίζονται µ αυτόν. Ετσι προστατεύεται πληρέστερα το δικαίωµα ζωής. (7) Στο άρθρο 9 που έµεινε όπως είχε προστέθηκε το άρθρο 9Α που αφορά την προστασία των προσωπικών δεδοµένων από τη συλλογή, επεξεργασία και χρήση ιδίως µε ηλεκτρονικά µέσα. Η προστασία αυτή διασφαλίζεται από ανεξάρτητη αρχή. Με τη διάταξη αυτή δηλαδή εισάγεται το δικαίωµα στον πληροφοριακό αυτοκαθορισµό. (8) Η παραγρ. 3 του άρθρου 10 που ανέφερε γενικά ότι κάθε αρχή είναι υποχρεωµένη να απαντά σε αίτηση πληροφοριών, εφόσον το προβλέπει ο νόµος, αντικαταστάθηκε από άλλη πολύ περιεκτική κατά την οποία κάθε αρµόδια αρχή ή υπηρεσία υποχρεώνεται να δίνει πληροφορίες και να χορηγεί έγγραφα (πιστοποιητικά, δικαιολογητικά, βεβαιώσεις) µέσα σε προθεσµία µέχρι 60 ηµερών. Όταν περάσει η προθεσµία αυτή ή αρνηθεί να απαντήσει, εκτός των άλλων κυρώσεων υποχρεούται να καταβάλλει χρηµατική αποζηµίωση στον πολίτη που υπέβαλε την αίτηση. (9) Στο άρθρο 12 για το δικαίωµα του συνεταιρίζεσθαι καταργείται η παράγραφος 4 που επέβαλε περιορισµούς στο δικαίωµα του συνεταιρίζεσθαι στους δηµόσιους υπαλλήλους, στους υπαλλήλους των Ο.Τ.Α. και Ν.Π... (10) Στο άρθρο 14, που αναφέρεται στον Τύπο, έχουµε: α) Αντικατάσταση της παραγρ. 5 η οποία έλεγε ότι νόµος ορίζει µε ποιο τρόπο θα γίνει δια του τύπου η επανόρθωση ανακριβιών δηµοσιευµάτων. Με την αναθεώρηση πιο συγκεκριµένα τονίζεται ότι όποιος θίγεται από ανακριβές δηµοσίευµα ή εκποµπή έχει δικαίωµα να απαντήσει και το Μ.Μ.Ε. έχει υποχρέωση να επανορθώσει. β) Αντικατάσταση της παραγρ. 7 που τόνιζε ότι τα αδικήµατα του Τύπου είναι αυτόφωρα. Με την αναθεώρηση νόµος ορίζει την ταχεία εκδίκαση των υποθέσεων καθώς και τα σχετικά µε την αστική και ποινική ευθύνη του Τύπου. γ) Αντικατάσταση της παραγρ. 9 σχετικά µε τη διαφάνεια και την πολυφωνία στα Μ.Μ.Ε. Πριν την αναθεώρηση ορίζονταν µόνο ότι πρέπει να γίνεται γνωστό από πού χρηµατοδοτούνται οι εφηµερίδες και τα περιοδικά. Με την αναθεώρηση εκτός αυτού νόµος προβλέπει τα µέτρα και τους περιορισµούς που είναι αναγκαίοι για την πλήρη διασφάλιση της διαφάνειας και της πολυφωνίας στην ενηµέρωση. Ακόµη απαγορεύεται η συγκέντρωση του ελέγχου περισσοτέρων µέσων ενηµέρωσης, όπως επίσης απαγορεύεται ο ιδιοκτήτης, βασικός µέτοχος ή διευθυντικό στέλεχος Μ.Μ.Μ. να αναλαµβάνει εκτέλεση έργων ή προµηθειών ή παροχή υπηρεσιών στο δηµόσιο

4 τοµέα. Η απαγόρευση ισχύει και για τους συγγενείς τους οικονοµικά εξαρτώµενους απ αυτόν. Αν κάποιος παραβεί τις απαγορεύσεις αυτές υφίσταται κυρώσεις, όπως ανάκληση της άδειας λειτουργίας ραδιοφωνικού ή τηλεοπτικού σταθµού ή ακόµη την ακύρωση της γενόµενης σύµβασης. Οι περιορισµού αυτοί της οικονοµικής ελευθερίας επιβάλλονται στους δραστηριοποιούµενους στο χώρο των Μ.Μ.Ε. στο όνοµα των αρχών της διαφάνειας και της πολυφωνίας. (11) Αρθρο 15 Αντικατάσταση της παραγρ. 2. Αρχικά η ραδιοφωνία και τηλεόραση ήταν κρατική. Με το αναθεωρηµένο Σύνταγµα του 86 είναι και ιδιωτική αλλά υπάγεται στον άµεσο έλεγχο του Κράτους. Η αναθεώρηση του 2001 δέχεται βέβαια το σκοπό της αντικειµενικής µετάδοσης και την εξασφάλιση καλής ποιότητας των προγραµµάτων για να εξασφαλίζεται η κοινωνική αποστολή των Μ.Μ.Ε. και η πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας. Τονίζεται ακόµη ότι τα προγράµµατα πρέπει να αποβλέπουν και στο σεβασµό της αξίας του ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας. Ακόµη τα Μ.Μ.Ε. υποχρεούνται να µεταδίδουν τις εργασίες της Βουλής καθώς και προεκλογικά µηνύµατα των κοµµάτων. Το βασικό όµως είναι ότι ο έλεγχος και οι τυχόν κυρώσεις στα Μ.Μ.Ε. υπάγονται στην αποκλειστική αρµοδιότητα του Εθνικού Συµβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, που είναι µία ανεξάρτητη αρχή. (12) Στο Αρθρο 17 η παραγρ. 2 αναφέρεται στην αναγκαστική απαλλοτρίωση της ιδιοκτησίας των πολιτών µόνο για σοβαρή δηµόσια ωφέλεια και αφού προηγηθεί πλήρης αποζηµίωση, µε αξία του απαλλοτριούµενου αυτή που ίσχυε κατά το χρόνο συζήτησης στο δικαστήριο. Σ αυτά προστέθηκε εδάφιο, στο οποίο προσδιορίζεται ο χρόνος προσδιορισµού της αποζηµίωσης (η αξία του απαλλοτριούµενου κατά το χρόνο συζήτησης για τον οριστικό προσδιορισµό),εισάγεται η υποχρέωση της ιοίκησης να αιτιολογεί τη δυνατότητα κάλυψης της δαπάνης και παρέχεται στον δικαιούχο της αποζηµίωσης η δυνατότητα να επιλέξει µεταξύ περισσοτέρων τρόπων καταβολής της (παραχώρηση της κυριότητας ή των δικαιωµάτων άλλου ακινήτου). Στο άρθρο 17 παραγρ. 4:α) αντικαταστάθηκε το Α εδάφιο Το κοινό είναι ότι ο ύψος της αποζηµίωσης ορίζεται από τα αρµόδια (πριν πολιτικό) δικαστήριο και µπορεί να οριστεί προσωρινά µε υποχρέωση του δικαιούχου να παράσχει για την είσπραξή της ανάλογη εγγύηση. Με τη νέα διάταξη προβλέπεται η δυνατότητα εγκαθίδρυσης ενιαίας δικαιοδοσίας για όλες τις σχετικές µε την απαλλοτρίωση διαφορές καθώς και η ταχύτερη διεξαγωγής των δικών αυτών. β)στην ίδια παράγραφο µετά το β εδάφιο προστέθηκε άλλο ένα που ορίζει ότι σε περιπτώσεις µεγάλης σηµασίας για την οικονοµία της χώρας µπορεί µε ειδική απόφαση του δικαστηρίου να πραγµατοποιηθούν εργασίες στο απαλλοτριούµενο πριν την καταβολή της αποζηµίωσης, µε τον όρο όµως ότι θα δοθεί στον δικαιούχο ένα µέρος της αποζηµίωσης και εγγυήσεις για το υπόλοιπο. (13) Στο άρθρο 19 που αναφέρεται στην προστασία του απορρήτου της επικοινωνίας προστέθηκαν: α) η παραγρ. 2, σύµφωνα µε την οποία δηµιουργείται ανεξάρτητη αρχή που ασχολείται µε την προστασία του απορρήτου των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρισης ή επικοινωνίας, και β) η παραγρ. 3, σύµφωνα µε την οποία απαγορεύεται η χρήση αποδεικτικών µέσων που αποκτήθηκαν παραβιάζοντας το απόρρητο των επιστολών ή της επικοινωνίας καθώς και η παραβίαση του ασύλου της κατοικίας ή των προσωπικών δεδοµένων. (14) Στο άρθρο 21, που αναφέρεται στην προστασία της οικογένειας, προστέθηκαν: α) η πράγρ.4, που θεωρεί υποχρέωση του Κράτους την εφαρµογή δηµογραφικής πολιτικής και β) η παραγρ. 5, που µεριµνά για τα άτοµα µε αναπηρίες. Πρέπει το κράτος να παίρνει µέτρα που εξασφαλίζουν την αυτονοµία, την επαγγελµατική ένταξη και τη συµµετοχή τους στην κοινωνική, οικονοµική και πολιτική ζωή της

5 χώρας. (15) Στο άρθρο 22, που αφορά την εργασία και τη συνδικαλιστική δραστηριότητα, προστέθηκε η παραγρ. 3 (και οι συνολικές παράγραφοι γίνονται 5 αντί 4) κατά την οποία ορίζεται µε νόµο η σύναψη συλλογικών συµβάσεων εργασίας µε του δηµοσίους υπαλλήλους και τους υπαλλήλους ΟΤΑ ή άλλων ΝΠ. (16) Αρθρο 24,Προστασία περιβάλλοντος Χωροταξικός και πολεοδοµικός σχεδιασµός. α) Αντικατάσταση παρ. 1, β) Προσθήκη εδαφ. στην πρ. 2, γ) Προσθήκη ερµηνευτικής δήλωσης α) Η πρόσφατη αναθεώρηση επέφερε µεταβολές τόσο στο επίπεδο γενικών αρχών και εννοιών όσο και σε κανόνες, οι οποίοι αναφέρονται σε επιµέρους θέµατα και περιλαµβάνονται είτε στο ίδιο το άρθρο 24 είτε σε άλλες διατάξεις του Συντάγµατος που σχετίζονται µε τις ρυθµίσεις του άρθρου αυτού. Στο πρώτο εδάφιο της παρ. 1 αναφέρεται η υποχρέωση του Κράτους να προστατέψει το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Το εδάφιο αυτό συµπληρώθηκε µε την πρόβλεψη ότι η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος αποτελεί «και δικαίωµα του καθενός», δηλ. ατοµικό δικαίωµα. Η νέα διάταξη ασφαλώς συντείνει στην καλλιέργεια της έννοιας της οικολογικής συνείδησης στο χώρο του δικαίου. Στο δεύτερο εδάφιο της παρ. 1 που δηλώνει ότι το Κράτος πρέπει να παίρνει προληπτικά ή κατασταλτικά µέτρα για τη διαφύλαξη του περιβάλλοντος, µε την αναθεωρηµένη διάταξη προστίθεται η φράση «στα πλαίσια της αρχής της αειφορίας». Η έννοια της αειφορίας αναφέρεται στην σχέση µεταξύ των δραστηριοτήτων του ανθρώπου και της φύσης και στην ανάγκη συνύπαρξης του ανθρώπινου και του φυσικού οικοσυστήµατος κατά τρόπο ώστε τα µέσα που χρησιµοποιούνται για την οικονοµική και τεχνολογική ανάπτυξη να µην οδηγούν σε κατασπατάληση των φυσικών πόρων, ώστε να διατηρηθεί η ανάπτυξη και στις επόµενες γενιές. Με τη φράση αυτή διευρύνεται η περιβαλλοντική οπτική γωνία που είχε εισαχθεί στον καταστατικό χάρτη της χώρας από το Στην παρ. 1 προστέθηκε εδάφιο, µε το οποίο προβλέπεται ρητώς υποχρέωση του Κράτους για τη σύνταξη δασολογίου. Ετσι γίνεται πιο εµφανής η υποχρέωση της ιοίκησης να συµµορφωθεί προς τη συνταγµατική επιταγή. Το τελευταίο εδάφιο της παρ. 1 τουαρ.24, που προέβλεπε ότι για ορισµένους λόγους επιτρέπεται κατ εξαίρεση «µεταβολή του προορισµού των δηµόσιων δασών και των δηµόσιων δασικών εκτάσεων», αναθεωρήθηκε µε την απάλειψη του όρου «δηµόσιων». Με την τροποποίηση αυτί καθίσταται σαφές ότι τα δηµόσια και τα ιδιωτικά δάση και δασικές εκτάσεις υπάγονται σε όµοιο καθεστώς προστασίας. β) Στην παρ. 2 του αρ. 24 αναφέρεται ότι για την χωροταξική και πολεοδοµική αναδιάρθρωση της χώρας την ρυθµιστική αρµοδιότητα και τον έλεγχο έχει το Κράτος. Με νέο εδάφιο που προστέθηκε στην παράγραφο ορίζεται ότι οι σχετικές µε το χωροταξικό και τον πολεοδοµικό σχεδιασµό τεχνικές επιλογές γίνονται κατά τους κανόνες της επιστήµης. Αυτό σηµαίνει ότι οι κανόνες της επιστήµης ανάγονται σε κανόνες δικαίου και µάλιστα συνταγµατικής ισχύος. Στην ίδια παρ. 2 προστέθηκε κ άλλο εδάφιο, σύµφωνα µε το οποίο η σύναξη Εθνικού Κτηµατολογίου συνιστά υποχρέωση του κράτους. Ετσι ο συνταγµατικός χαρακτήρας του κτηµατολογίου αποτρέπει το, θεωρητικό έστω, ενδεχόµενο κατάργησής του. Και επειδή το κτηµατολόγιο έχει γενικότερη σηµασία για την εύρυθµη λειτουργία των συναλλαγών και για την έννοµη τάξη γενικότερα, µπορεί να πιθανολογηθεί ότι η µη ολοκλήρωσή του σε εύλογο χρονικό διάστηµα θα θεωρηθεί από τα δικαστήρια ως παράλειψη οφειλόµενης ενέργειας που επισύρει συνέπειες. γ) Προσθήκη ερµηνευτικής δήλωσης Με την αναθεώρηση εισάγεται για πρώτη φορά στο συνταγµατικό κείµενο ο ορισµός

6 των προστατευόµενων δασικών οικοσυστηµάτων, δηλ. των δασών και των δασικών εκτάσεων. Σύµφωνα µ αυτόν ως δάσος ή δασικό οικοσύστηµα νοείται το οργανικό σύνολο αγρίων φυτών µε ξυλώδη κορµό πάνω στην αναγκαία επιφάνεια του εδάφους, τα οποία, µαζί µε την εκεί συνυπάρχουσα χλωρίδα και πανίδα, αποτελούν µέσω της αµοιβαίας αλληλεξάρτησης και αλληλοεπίδρασής τους, ιδιαίτερη βιοκοινότητα και ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον (δασογενές) και ότι «δασική έκταση υπάρχει όταν στο παραπάνω σύνολο η άγρια ξυλώδης βλάστηση, υψηλή ή θαµνώδης είναι αραιά» Ετσι µε τη διάταξη αυτή ενσωµατώνεται στο Σύνταγµα ο ορισµός, ο οποίος ανταποκρίνεται στα διδάγµατα της επιστήµης της δασικής οικολογίας. Συµπέρασµα: Και µε την αναθεώρηση του αρ. 24 τονίζεται ακόµη περισσότερο το αυστηρό προστατευτικό καθεστώς που διαµορφώθηκε για το περιβάλλον και τα ευαίσθητα οικοσυστήµατα. Αλλά παρά την ισχυρή θεσµική κατοχύρωση του περιβάλλοντος που παρέχεται και µε το ίδιο το Σύνταγµα, είναι αναµφίβολο ότι στη χώρα µας παρατηρείται ακόµη υποβάθµιση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλλοντος. Το πρόβληµα οφείλεται κυρίως στη µη εφαρµογή των σχετικών κανόνων από τη ιοίκηση, τόσο την κρατική όσο και την τοπική αυτοδιοίκηση, και την έλλειψη αναπτυγµένης οικολογικής συνείδησης των πολιτών. Και δυστυχώς το πρόβληµα αυτό δεν αντιµετωπίζεται µε συνταγµατικές διατάξεις. 4 (17) Στο άρθρο 25 που αναφέρεται στο κοινωνικό κράτος δικαίου, αντικαταστάθηκε η παρ. 1. α) Με το πρώτο εδάφιο της παρ. 1 καθιερώνεται και πανηγυρικά η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου. «Τα δικαιώµατα του ανθρώπου και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου. «Τα δικαιώµατα του ανθρώπου και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου τελούν υπό την εγγύηση του Κράτους». Η τήρηση της αρχής του κοινωνικού κράτους δικαίου τελεί υπό την εγγύηση του Κράτους. Η Πολιτεία δεν µπορεί να παραιτηθεί από την υποχρέωση να παρεµβαίνει προκειµένου να τηρείται η αρχή αυτή. Όµως δεν προδιαγράφεται ο τρόπος µε τον οποίο θα εκπληρώσει την υποχρέωσή της. β) Το β εδάφιο της παρ. 1 αναφέρει ότι «όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την ανεµπόδιστη και αποτελεσµατική άσκηση των δικαιωµάτων του». Με την διάταξη αυτή ενδυναµώνετε ο εγγυητικός ρόλος του Κράτους ως προς τα δικαιώµατα. Την εγγυητική αποστολή του κράτους αποδέχονταν και το Σύνταγµα του 1975/1986. Τώρα όµως εµπλουτίζεται κατά το ότι το Κράτος επιφορτίζεται µε την διασφάλιση όχι µόνο, αρνητικά, της ανεµπόδιστης, αλλά και, θετικά, της ατελέσφορης άσκησής τους. Το κράτος αναλαµβάνει να εγγυηθεί τη συνδροµή των προϋποθέσεων που είναι αναγκαίες προκειµένου το άτοµο να µπορεί να απολαµβάνει πραγµατικά τα ατοµικά αλλά και τα κοινωνικά δικαιώµατά του. γ) Το γ εδάφιο καθιερώνει την άµεση τριτενέργεια των δικαιωµάτων. «Τα δικαιώµατα ισχύουν και στις σχέσεις µεταξύ των ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζουν». Σκοπός της διάταξης αυτής είναι η ενίσχυση του ατόµου έναντι άλλων ιδιωτών, συµπεριλαµβανοµένων των ιδιωτικοποιηµένων οργανισµών, επιχειρήσεων και των ιδιωτικών κέντρων εξουσίας. Η τριτενέργεια είναι η αντανάκλαση ενός θεµελιώδους δικαιώµατος στις σχέσεις µεταξύ ιδιωτών. Η ισχύς του δικαιώµατος αυτού δεν αµφισβητείται. Όµως η άµεση τριτενέργεια δεν σηµαίνει εκ παραλλήλου ισχύ έναντι του ιδιώτη. Ακόµη η τριτενέργεια ισχύει και ως προς τα κοινωνικά δικαιώµατα. 4. Κων/νου Μενουδάκου: «Η Συνταγµατική προστασία του περιβάλλοντος µετά την Αναθεώρηση» Νοµικό Βήµα Τόµος 50 σελ

7 δ) Το δ εδάφιο προσδιορίζει επακριβώς τη σχέση µεταξύ των δικαιωµάτων και των περιορισµών τους. Κατ αρχήν ορίζεται η προέλευση των περιορισµών: η έννοµη τάξη ανέχεται περιορισµούς των δικαιωµάτων που θεσπίζονται είτε στο ίδιο το Σύνταγµα είτε σε νόµο εφόσον υπάρχει σχετική επιφύλαξη. Στη συνέχεια κατοχυρώνεται η αρχή της αναλογικότητας. Σύµφωνα µ αυτή, οι περιορισµοί των ατοµικών δικαιωµάτων πρέπει να είναι κατάλληλοι να επιτελέσουν τον σκοπό για τον οποίο επιβάλλονται, να είναι οι αναγκαίοι και να βρίσκουν σε εύλογη σχέση µε τη βαρύτητα του περιοριζόµενου δικαιώµατος. Η ρητή καθιέρωση της αρχής της αναλογικότητας επιβάλλει στον δικαστή να επιδείξει µεγαλύτερη τόλµη και εννοιολογική αυστηρότητα ενεργοποιώντας και την αρχή της αναλογικότητας (stricto sensu), στην οποία µέχρι τώρα απλώς επικαλείται, σπάνια όµως εφαρµόζει. Μόνο στην περίπτωση αυτή θα έχει ουσιαστικό αντίκρισµα η αναθεωρητική πρωτοβουλία. 5 (18) Αρθρο 117 παράγραφος 2 Το Σύνταγµα του 1986 αναφερόµενο στο αρθ. 4 παρ. 2 όπου «Οι έλληνες και Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώµατα και υποχρεώσεις» διευκρινίζει στην παρ. 2 του άρθρου 116 ότι αποκλίσεις επιτρέπονται µόνο για σοβαρούς λόγους, που ορίζει ειδικά ο νόµος. Με την αναθεώρηση του 2001 αντικαθίσταται η παράγραφος τονίζοντας ότι το κράτος πρέπει να φροντίζει για την άρση των ανισοτήτων, ιδίως σε βάρος των γυναικών, καθώς και ότι η λήψη θετικών µέτρων για την προώθηση της ισότητας των δύο φύλων δεν αποτελεί διάκριση λόγω φύλου. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Είναι αποδεκτό από όλους ότι το Σύνταγµα του 1975/1986/2001 είναι δηµοκρατικό και δίκαιο, και όσον αφορά τα ατοµικά και κοινωνικά δικαιώµατα. Όµως από την άλλη παρατηρείται µία υστέρηση του κράτους δικαίου στη χώρα µας. Αυτή η υστέρηση δεν οφείλεται στο ίδιο το Σύνταγµα αλλά σε παγιωµένες αντιλήψεις και στάσεις, που µε τη σειρά τους ανάγονται στην ατροφία του πολιτισµού της αυτονοµίας στη σύγχρονη ιστορία καθώς και την καχεξία µιας κοινωνίας των πολιτών διαπαιδαγωγηµένης µε την αξία αυτή. 5. Β. Βουτσάκη: «Η αρχή του Κράτους ικαίου και οι νέες διατάξεις περί ατοµικών και κοινωνικών δικαιωµάτων «Νοµικό Βήµα» Τοµ. 50 σελ Σύµφωνα µε την ιστορικά και συναισθηµατικά φορτισµένη διάταξη του άρθρ. 120 παρ. 4 του Συντάγµατος, το να τηρηθεί το Σύνταγµα επαφίεται στον πατριωτισµό των Ελλήνων, ο οποίος σε οριακές περιπτώσεις θεµελιώνει το δικαίωµα και το καθήκον της αντίστασης. Ο πατριωτισµός όµως, στον οποίο επαφίεται η τήρηση του Συντάγµατος, είναι η αφοσίωση στα στοιχεία του παρελθόντος, του παρόντος αλλά και του µέλλοντός µας, τα οποία συνάδουν µε τις επιταγές του Συντάγµατος ερµηνευόµενες ούτως ώστε να αποτελούν αρµονικό όλο. 6 Γ, Β ΕΝΟΤΗΤΑ: Το Σύνταγµα και η διεθνής έννοµη τάξη ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το βασικό πρόβληµα που θα κληθεί στο µέλλον να αντιµετωπίσει το Σύνταγµά µας είναι το πρόβληµα της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, το ζήτηµα του ποια θέσει θα κατέχει η χώρα µας µέσα στο ευρωπαϊκό θεσµικό, οικονοµικό πολιτιστικό κ.α. γίγνεσθαι., ποια η σχέση της µε το διεθνές δίκαιο και το περιβόητο ζήτηµα της παγκοσµιοποίησης. Και δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι την ίδια µέρα που άρχισε να ισχύει το Σύνταγµά µας, , αµέσως η κυβέρνηση (του κ. Κ. Καραµανλή) υπέβαλε την αίτηση ένταξης της χώρας στις τότε Ευρωπαϊκές Κοινότητες. Η βασική επιδίωξη των άρθρων αυτών, και ιδίως του άρθρ. 28, ήταν να λειτουργήσει ως

8 συνταγµατικό θεµέλιο για την ένταξη της χώρας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες. Και από το 1980, που επιτεύχθηκε η ένταξη µέχρι σήµερα, δεν χρειάστηκε αναθεώρηση του Συντάγµατος για τη συµµετοχή της χώρας µας στα µεγάλα θεσµικά βήµατα της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, όπως τη συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992, ή τη συνθήκη του Αµστερνταµ το Με τη νέα αναθεώρηση, κατοχυρώνεται απολύτως από το Σύνταγµα η πλήρης συµµετοχή της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή ενοποίηση και την ΟΝΕ. 7 Β ΕΝΟΤΗΤΑ: ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΚΑΙ Η ΙΕΘΝΗΣ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ ( Αρθρα 28, 36 και 80 παρ. 2 ) (19) Το άρθρο 28 αναφέρεται στο διεθνές δίκαιο την ελληνική έννοµη τάξη. 6 Β. Βουτσάκη: «Η αρχή του Κράτους ικαίου και οι νέες διατάξεις περί ατοµικών Και Κοινωνικών δικαιωµάτων» Νοµικό Βήµα Τοµ. 50, Τήρηση του Συντάγµατος και συνταγµατικός πατριωτισµός σελ Πρακτικά των συνεδριάσεων της ολοµέλειας της Βουλής επί των αναθεωρηµένων ιατάξεων σελ Κατ αυτό οι κανόνες του διεθνούς δικαίου και οι διεθνείς συµβάσεις εφαρµόζονται και στο ελληνικό δίκαιο και µάλιστα υπερισχύουν από κάθε άλλη διάταξη νόµου. Επίσης µε ψήφισµα νόµου (από τα 3/5 της βουλής) εκχωρούνται σε όργανα διεθνών οργανισµών αρµοδιότητες που προβλέπονται από το Σύνταγµα. Με την αναθεώρηση του 2001 προστέθηκε ερµηνευτική δήλωση, σύµφωνα µε την οποία «το άρθρο 28 αποτελεί θεµέλιο για τη συµµετοχή της χώρας στις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης «ιαπιστώνεται έτσι, και µε την κατοχύρωση του Συντάγµατος, η σφοδρή επιθυµία της χώρας µας για άµεση και απόλυτη συµµετοχή στην Ευρωπαϊκή ενοποίηση. Παρά την αντίδραση του Κ.Κ.Ε. στη συζήτηση στη Βουλή, η ερµηνευτική δήλωση υπερψηφίστηκε δίνοντας το στίγµα και από το Σύνταγµα ότι η Ελλάδα ανήκει και συµµετέχει στην Ευρωπαϊκή Ενωση, δηλαδή οι αλλαγές γίνονται για λόγους πολιτικούς και ιδεολογικούς, αλλά και νοµικούς, να µην υπάρχουν νοµικά προβλήµατα και να επιτυγχάνονται τα νοµικά αποτελέσµατα µε τη συµµετοχή της χώρας µας σε τέτοιου είδους οργανισµούς. (20) Το Αρθρο 36 συζητήθηκε αρκετά στη Βουλή. Το κυβερνών κόµµα πρότεινε την τροποποίηση της παραγρ. 2., που αφορά κύρωση διεθνών συµβάσεων όµως δεν εγκρίθηκε (147 ναι -128 όχι) διότι θεωρήθηκε ότι συρρικνώνει την αρµοδιότητα της Βουλής σε ότι αφορά την κύρωση διεθνών συµβάσεων. (21) Στο άρθρο 80 παραγρ. 2, που αναφέρει ότι «νόµος ορίζει τα σχετικά µε την κοπή ή την έκδοση νοµίσµατος» προστέθηκε ερµηνευτική δήλωση, που διευκρινίζει ότι η παράγραφος 2 εµποδίζει τη συµµετοχή της Ελλάδας στην οικονοµική και νοµισµατική ένωση (ΟΝΕ). Η ερµηνευτική δήλωση έγινε πανηγυρικά δεκτή µε 276 ψήφους υπέρ και 2 κατά. Γ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΥΒΕΝΗΣΗ - ΠΟΙΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΥΠΟΥΡΓΩΝ (Αρθρα 31, 32, 38, 82, 83 και 86) (22) Το άρθρο 31 του Συντάγµατος αφορά τα προσόντα εκλογιµότητας του Προέδρου της ηµοκρατίας. Σύµφωνα µ αυτό Πρόεδρος ηµοκρατίας µπορεί να εκλεγεί όποιος είναι έλληνας πολίτης πριν από 5 τουλάχιστον χρόνια, να είναι 40 χρόνων, να είναι ικανός, να ψηφίζει και να έχει ελληνική καταγωγή από πατέρα. Με τη νέα αναθεώρηση το άρθρο αντικαταστάθηκε. Η νέα διατύπωση επεκτείνει µόνο την ελληνική καταγωγή όχι µόνο από πατέρα αλλά και από µητέρα. (23) Το άρθρο 32, που αφορά τον τρόπο εκλογής του Προέδρου της ηµοκρατίας, οριστικοποιήθηκε στην ΣΤ Αναθεωρητική Βουλή που ψηφίστηκε στις 6 Μαρτίου

9 1986. Στη συζήτηση της Ζ αναθεωρητικής Βουλής προτάθηκε για συζήτηση από το κυβερνών κόµµα η κατάργησης της διάταξης για διάλυση της Βουλής και διενέργεια εκλογών σε περίπτωση που δεν επιτυγχάνεται η πλειοψηφία των 3/5 των βουλευτών µε την τρίτη ψηφοφορία για εκλογή Προέδρου ηµοκρατίας. Επιχειρήµατα για την τροποποίηση ήταν ότι εξασφαλίζει τη συναίνεση διαρκώς η πρόταση ο Π τ να εκλέγεται από το Κοινοβούλιο κατά τρόπο εναρµονισµένο µε τον κοινοβουλευτικό χαρακτήρα του πολιτεύµατος και να εκλέγεται πάντοτε µε αυξηµένη πλειοψηφία. Ετσι τα κόµµατα οδηγούνται στη συναίνεση, αφού η Αντιπολίτευση δεν έχει κίνητρο για να εκβιάσει την πλειοψηφία, προκειµένου να επιταχύνει τις εκλογές. Η πρόταση απορρίφθηκε µε 155 ψήφους ΥΠΕΡ και 124 ΚΑΤΑ. (24) Το άρθρο 38 παρ. 2, αναφέρεται στις περιπτώσεις αδυναµίας άσκησης των καθηκόντων του Πρωθυπουργού. Η αντικατάσταση της παραγράφου θεωρήθηκε αναγκαία, ιδίως µετά την µακροχρόνια ασθένεια του Πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου και την αδυναµία του να ασκήσει τα καθήκοντά του για λόγους υγείας. Ετσι, στην περίπτωση παραίτησης ή θανάτου του πρωθυπουργού προστέθηκε η περίπτωση αδυναµίας για λόγους υγείας. Ο Π τα διορίζει πρωθυπουργό αυτόν που προτείνει η κοινοβουλευτικά οµάδα του κόµµατος στο οποίο ανήκει και ο απερχόµενος, εφόσον ακόµη αυτό διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία εδρών στη Βουλή. Εάν δεν την διαθέτει η εκλογή γίνεται σύµφωνα µε όσα προβλέπει το άρθρο 37 στην παρ. 2, 3 και 4. Τη διαπίστωση αδυναµίας του Πρωθυπουργού να ασκήσει τα καθήκοντά του ή η κοινοβουλευτική οµάδα του κυβερνώντος κόµµατος ή τα 2/5 του συνόλου των βουλευτών και διαπιστώνεται από τη Βουλή µε ειδική απόφασή της που λαµβάνεται µε την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθµού των βουλευτών. (25) Στο άρθρο 82 έχουµε προσθήκη α) Της παραγράφου 3, που αναφέρεται στην δηµιουργία και λειτουργία της Οικονοµικής και Κοινωνικής Επιτροπής, ένα συµβουλευτικό όργανο για την γενική πολιτική της χώρας σε οικονοµικά και κοινωνικά θέµατα. ιατυπώνει ακόµη γνώµη για τα νοµοσχέδια και τις προτάσεις νόµων που παραπέµπονται σ αυτή. Ο θεσµός αυτός, µε την αναφορά του στο Σύνταγµα, αποκτά συνταγµατική περιωπή και ενισχύεται ακόµη περισσότερο. (26) β) Της παραγράφου 4, η οποία προστίθεται για συνταγµατικούς λόγους αντί του άρθρου 83. Σύµφωνα µ αυτή συγκροτείται ένα δεύτερο συµβουλευτικό όργανο, το Εθνικό Συµβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής, µε τη συµµετοχή εκπροσώπων των κοµµάτων της Βουλής και προσώπων µε ειδικές γνώσεις ή εµπειρία. Το όργανο αυτό δεν είναι διακοµµατικό όργανο διαµόρφωσης ή άσκησης εξωτερικής πολιτικής. Είναι όργανο της εκτελεστικής εξουσίας, που ασχολείται µε τον στρατηγικό σχεδιασµό και όχι µε την καθηµερινή διαχείριση της εξωτερικής πολιτικής και σε καµία περίπτωση δεν υποκαθιστά την κυβερνητική ευθύνη ούτε τη Βουλή και τη ιαρκή Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων και Αµυνας της Βουλής. 8 (27) Το Αρθρο 86, πολυσυζητηµένο, αναφέρεται στην ποινική ευθύνη των Υπουργών, σ ενα θεσµό δυσάρεστο µεν, αλλά αναγκαίο. Η ποινική ευθύνη των Υπουργών απετέλεσε µέληµα όλων των ελληνικών συνταγµάτων από το 1844 µέχρι σήµερα. Σήµερα όµως το πρόβληµα είναι ιδιαίτερα οξύ και αφορά την προστασία του θεσµού από ενδεχόµενες υπερβολές και καταστρατηγήσεις που δεν προέρχονται µόνο από την εκάστοτε κοινοβουλευτική πλειοψηφία και στρέφονται εις βάρος της εκάστοτε µειοψηφίας πουν ήταν πριν κυβέρνηση, αλλά προέρχονται και από την ίδια τη δικαστική εξουσία, η οποία έχει την αρµοδιότητα να αποφαίνεται για την ενοχή ή την αθωότητα του πολιτικού, µε τεράστιες πολιτικές επιπτώσεις.

10 Γι αυτό το Σύνταγµα αναφέρει ρητά ότι: «Μόνο η Βουλή έχει την αρµοδιότητα να ασκεί δίωξη για ποινικά αδικήµατα κατά όσον διετέλεσαν µέλη της Κυβέρνησης». Η πρόταση για άσκηση δίωξης υποβάλλεται από 30 τουλάχιστον βουλευτές και η Βουλή πρέπει να αποφασίσει για τη δίωξη ή µη. Μία καινοτοµία του νέου Συντάγµατος είναι η πλειοψηφία που απαιτείται για να αποφασιστεί η ποινική δίωξη. Αυτή είναι η απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθµού των βουλευτών (οι οποίοι βέβαια πρέπει να έχουν συνείδηση της ευθύνης που συνεπάγεται µία τέτοια οριακή απόφαση). Τότε η Βουλή συγκροτεί ειδική κοινοβουλευτική επιτροπή για τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης. Την εκδίκαση της υπόθεσης αναλαµβάνει το Ειδικό ικαστήριο. Βασική καινοτοµία µε την αναθεώρηση είναι η συγκρότηση του Ειδικού ικαστηρίου. Παύει πλέον η σύνθεσή του µόνο από δικαστές της πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης και εισέρχονται και µέλη του Συµβουλίου της Επικρατείας. 8.Εισήγηση του Ευάγγελου Βενιζέλου στην Επιτροπή Αναθεώρησης του Συντάγµατος. Πρακτικά της Βουλής, 2002 σελ.627 Ετσι το Ειδικό ικαστήριο συγκροτείται από 6 µέλη του Συµβουλίου της Επικρατείας και 7 µέλη του Αρείου Πάγου τα οποία κληρώνονται από τον Πρόεδρο της Βουλής σε δηµόσια συνεδρίασή της. Μία άλλη µεγάλη καινοτοµία αφορά τη λειτουργία του ικαστικού Συµβουλίου στο πλαίσιο του Ειδικού ικαστηρίου και τη κλήρωση των ανωτάτων δικαστών που το συγκροτούν (2 µέλη του Συµβουλίου της Επικρατείας και 3 µέλη του Αρείου Πάγου διαφορετικά από τα µέλη του Ειδικού ικαστηρίου). Το ικαστικό Συµβούλιο καταλήγει µε την έκδοση η απαλλακτικού ή παραπεµπτικού βουλεύµατος και µε τον τρόπο αυτό µπορεί να αποφεύγεται η διεξαγωγή της δίκης, όταν από την προδικασία έχει αποδειχθεί ότι δεν πρέπει να γίνει κατηγορία. Βασικό στοιχείο επίσης µε την αναθεώρηση είναι ότι καταργείται ο θεσµός των κατηγόρων βουλευτών, που δίνει έντονο πολιτικό χαρακτήρα στην ακροαµατική διαδικασία, οξύνει την πολιτική αντιδικία και εµφανίζει κάποιες πολιτικές δυνάµεις να αντιδικούν «ποινικά» µε τους αντιπάλους τους, Τέλος, ρυθµίζονται περιληπτικά, παραπέµποντας στο νόµο, θέµατα όπως η παραγραφή (µπορεί ο διωκόµενος ή οι συγγενείς του να ζητήσουν σύσταση ειδικής επιτροπής της Βουλής για τον έλεγχο της κατηγορίας και στην οποία µπορούν να µετέχουν και δικαστικοί λειτουργοί), θέµατα των συµµετεχόντων (συµπαραπέµπονται στο Ειδικό δικαστήριο και οι τυχόν συµµέτοχοι), ή θέµατα που συνδέονται µε την ανάγκη πλήρους τυποποίησης του ποινικού φαινοµένου (σύµφωνα και µε την Ευρωπαϊκή Σύµβαση ικαιωµάτων ου ανθρώπου) 9 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Μελετώντας προσεκτικά τα εδάφια του άρθρου 86 µπορεί να δοθεί απάντηση στο ερώτηµα εάν η ύπαρξη της ειδικής διαδικασίας είναι εύνοια ή δυσµένεια για το πολιτικό προσωπικό της χώρας. Εάν η µεταχείριση των πολιτικών είναι ευνοϊκότερη ή δυσµενέστερη από αυτή του κοινού πολίτη. 9. Πρακτικά των Συνεδριάσεων και έκθεση της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγµατος. Ζ Αναθεωρ. Βουλή Περίοδος Ι - Σύνοδος Α, Αθήνα 2000 σελ

11 Το µεγάλο ζητούµενο της σύγχρονης αντιπροσωπευτικής δηµοκρατίας είναι να υπερασπιστεί το κύρος της, την αξιοπιστία της, την ικανότητα επαφής της µε την κοινωνία και το λαό, δηλαδή ουσιαστικά να υπερασπιστεί την πολιτική. Και το άρθρο 86 µπορεί να λειτουργήσει ως διπλή εγγύηση για τη δηµοκρατία: Ως εγγύηση ότι όποιος εγκληµατεί θα παραπέµπεται και θα τιµωρείται, αλλά και ως εγγύηση σύµφωνα µε την οποία όποιος άδικα συκοφαντείται θα προστατεύεται από ένα κράτος δικαίου. Αν βρεθεί αυτή η ισορροπία θα έχει προσφερθεί πολύ µεγάλη βοήθεια στη σύγχρονη δηµοκρατία και στη σχέση του λαού µε αυτό που λέγεται πολιτική. 10. ΕΝΟΤΗΤΑ: ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΣΩΜΑ- STATUS ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ ( Αρθρα: 29, 51, 54, 56, 57, 63) 11 (28) Στο Αρθρο 29, που αναφέρεται στην οργάνωση και δράση των πολιτικών κοµµάτων, αντικαταστάθηκε η παράγραφος 2 και η παράγραφος 3. α) Η παραγρ. 2 αναφέρεται στα οικονοµικά των κοµµάτων και των βουλευτών Το Σύνταγµα, που ίσχυε πριν την αναθεώρηση, ανέφερε µόνο ότι «ορίζεται µε νόµο η οικονοµική ενίσχυση των κοµµάτων από το Κράτος και η δηµοσιοποίηση των εκλογικών δαπανών». Η συνταγµατική αυτή κατοχύρωση έγινε για να µπορεί η πολιτική εξουσία να µην δεσµεύεται και κατευθύνεται από την οικονοµική εξουσία, να µπορεί να διαφυλάξει το χώρο της δικής της αρµοδιότητας και ευθύνης χωρίς να υποκλίνεται στην υπερ συγκέντρωση του πλούτου. Με την αναθεώρηση όχι µόνο κατοχυρώνεται το δικαίωµα των κοµµάτων να ενισχύονται οικονοµικά από το κράτος, αλλά προσδιορίζεται ακόµη ότι η οικονοµική ενίσχυση δεν αφορά µόνο τις εκλογικές αλλά και τις λειτουργικές δαπάνες των κοµµάτων. Ταυτόχρονα ο νόµος ορίζει τις εγγυήσεις διαφάνειας γενικά για την οικονοµική διαχείριση, άρα και την καθηµερινή οικονοµική διαχείριση των λειτουργικών δαπανών είτε των κοµµάτων είτε των βουλευτών είτε των συµµετεχόντων στην τοπική αυτοδιοίκηση. Ο νόµος επίσης επιβάλλει ανώτατο όριο εκλογικών δαπανών, αποκτώντας και τη δυνατότητα να απαγορεύσει κάποιες µορφές προεκλογικής προβολής, εάν θεωρήσει ότι έχουν ιδιαίτερα υψηλό κόστος. Τις εκλογικές δαπάνες των κοµµάτων και των βουλευτών ελέγχει ένα ειδικό όργανο, στο οποίο συµµετέχουν και ανώτατοι δικαστικοί. 10: Πρακτικά των Συνεδριάσεων της Ολοµέλειας της Βουλής Αθήνα 2002 σελ (Συνεδρίαση ) 11: Έκθεση του Ευάγγ. Βενιζέλου στην Επι. Αναθ. της Βουλής σελ Σε περίπτωση που διαπιστωθούν παραβάσεις των διατάξεων αυτών το ειδικό δικαστικό όργανο µπορεί και να αποφασίσει έκπτωση κάποιου από το βουλευτικό αξίωµα. β) Η παράγραφος 3 απαγόρευε οποιαδήποτε κοµµατική δραστηριότητα στους δικαστικούς λειτουργούς, τους στρατιωτικούς, στα σώµατα ασφαλείας και στους δηµόσιους υπαλλήλους. Με τη νέα αναθεώρηση η απαγόρευση εξακολουθεί να ισχύει για τον λεγόµενο σκληρό πυρήνα του κράτους (δικαστές, στρατιωτικούς, αστυνοµικούς) ενώ για τους δηµόσιους υπαλλήλους και τους εργαζόµενους στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα, απαγορεύεται η κοµµατική δραστηριότητα µόνο κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Στόχος, λοιπόν, του νοµοθέτη είναι να προστατεύσει την αµεροληψία και την αντικειµενικότητα της δηµόσιας διοίκησης, να προστατεύσει δηλαδή τον πολίτη που έρχεται σε επαφή µε τη δηµόσια διοίκηση και τους οργανισµούς του ευρύτερου δηµόσιου τοµέα. (29) Στο άρθρο 51 αντικαθίσταται η παραγρ. 4 και η παραγρ. 5

12 α) Η παραγρ. 4 αφορά την ψήφο των ελλήνων πολιτών έξω από τα όρια της ελληνικής επικρατείας, δηλ. του απόδηµου ελληνισµού. Με νόµο που ψηφίζει η βουλή (µε πλειοψηφία των 2/3 του συνόλου των βουλευτών) θεσπίζεται η µορφή της επιστολικής ψήφου ή οποιαδήποτε άλλη µορφή άσκησης του εκλογικού δικαιώµατος των ελλήνων πολιτών είτε µόνιµα είτε προσωρινά εκτός ελληνικής επικράτειας µε τρόπο που να µη συγκρούετε µε την αρχή της ταυτόχρονης διεξαγωγής των εκλογών. Για να είναι όµως δυνατή η καταµέτρηση και ανακοίνωση των αποτελεσµάτων ταυτόχρονα µε την αντίστοιχη µέσα στην ελληνική επικράτεια, η επιστολική ψήφος µπορεί να προηγείται χρονικά κατά µία ή δύο µέρες. Με τον τρόπο αυτό συµµετέχει και ο απόδηµος ελληνισµός στις αποφάσεις που αφορούν τη χώρα του και αποφεύγεται η ταλαιπωρία της µαζικής µετακίνησης εκλογέων µόνο για άσκηση του εκλογικού του δικαιώµατος. β) Η παράγραφο 5 δηλώνει µόνο ότι η άσκηση του εκλογικού δικαιώµατος είναι υποχρεωτική. Αφαιρέθηκε το εδάφιο ότι µε νόµο ορίζονται οι εξαιρέσεις και οι ποινικές κυρώσεις και παραµένει η γενική αρχή οδηγώντας στην αποδοχή του λειτουργικού χαρακτήρα του ενεργητικού εκλογικού δικαιώµατος. (30) Το άρθρο 54 αναφέρεται στον καθορισµό του εκλογικού συστήµατος. α) Η παραγρ. 1 ανέφερε ότι «το εκλογικό σύστηµα και οι εκλογικές περιφέρειες ορίζονται µε νόµο» Με την αναθεώρηση προστέθηκε ότι ο νόµος αυτός, είτε αφορά το εκλογικό σύστηµα είτε τον τρόπο υπολογισµού της κατανοµής της εδρών µε βάση τις εκλογικές περιφέρειες και τον αριθµό των ψήφων, θα ισχύει από τις µεθεπόµενες εκλογές. Μπορεί να ισχύσει από τις επόµενες µόνο όταν το ορίζει ρητά ο νόµος, αλλά θα πρέπει να εγκριθεί από την πλειοψηφία των 2/3 της Βουλής. Η διάταξη αυτή προστέθηκε για να µη µπορεί το κυβερνών κόµµα να αλλάζει τον εκλογικό νόµο, όπως νοµίζει ότι το συµφέρει για να ωφεληθεί στις επόµενες εκλογές. Αν και η ιστορική πραγµατικότητα έδειξε ότι ούτε επωφελήθηκε πραγµατικά κυβερνών κόµµα από τον προσεταιρισµό της, καθώς επίσης ότι δεν είναι τόσο ακριβής η αντίληψη ότι υπάρχει µεγάλη αστάθεια στο εκλογικό µας σύστηµα και πολύ συχνές µεταβολές του. β) Η παραγρ. 2 ανέφερε ότι Προεδρικό ιάταγµα ορίζει τον αριθµό των βουλευτικών εδρών, µε βάση τον πληθυσµό της τελευταίας απογραφής. Με την αναθεώρηση προστέθηκε ότι τα αποτελέσµατα της απογραφής θεωρείται ότι έχουν δηµοσιευθεί µετά από ένα χρόνο από την ηµέρα διεξαγωγής της µε βάση τα στοιχεία της αρµόδιας υπηρεσίας. (31) Το άρθρο 56 αναφέρεται στα κωλύµατα εκλογιµότητας, δηλαδή τις ιδιότητες που απαγορεύουν τελικά την εκλογή. Α) Στην παραγρ. 1 θεσπίζεται ένα γενικό αλλά σχετικό κώλυµα, που ισχύει για όλες τις περιφέρειες, αλλά αίρεται µε την παραίτηση του ενδιαφεροµένου, ο οποίος παραιτούµενος µπορεί να υποβάλει υποψηφιότητα και να ανακηρυχθεί βουλευτής. Τέτοιο κώλυµα έχουν οι έµµισθοι δηµόσιοι λειτουργοί και υπάλληλοι, άλλοι υπάλληλοι του δηµοσίου, οι υπηρετούντες στις ένοπλες δυνάµεις και τα Σώµατα Ασφαλείας (άρα όχι µόνο οι αξιωµατικοί), οι υπάλληλοι των ΟΤΑ ή ΝΠ, οι δήµαρχοι και οι πρόεδροι των κοινοτήτων, οι διοικητές, υποδιοικητές ή πρόεδροι διοικητικών συµβουλίων, οι διευθύνοντες σύµβουλοι ΝΠ ή δηµοσίων επιχειρήσεων (ή επιχειρήσεων µε κύριο µέτοχο το δηµόσιο) ή επιχειρήσεων ΟΤΑ. Οι στρατιωτικοί που παραιτούνται δεν µπορούν να επανέλθουν στην υπηρεσία τους. Όλα αυτά ίσχυαν και µε την προηγούµενη αναθεώρηση. Τώρα το νέο είναι ότι προβλέπεται πως τα ανώτερα αιρετά µονοπρόσωπα όργανα των Οργανισµών Τοπικής

13 Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) δευτέρου βαθµού (αφορά συγκεκριµένα τους Νοµάρχες) δεν µπορούν να ανακηρυχθούν υποψήφιοι ούτε να εκλεγούν βουλευτές κατά τη διάρκεια της θητείας, για την οποία εξελέγησαν, ακόµα και αν παραιτηθούν. ηλαδή οι Νοµάρχες δεν µπορούν να εγκαταλείψουν το νοµαρχιακό τους αξίωµα και να θέσουν υποψηφιότητα για βουλευτές. Αυτό µπορεί να γίνει µόλις λήξει η θητεία τους και χωρίς να µεσολαβήσει κάποιος χρόνος. β) Στην παράγραφο 3 αυτό που τονίζεται ιδιαίτερα είναι ο χρόνος κατά τον οποίο ισχύει το κώλυµα της εκλογιµότητας. Ο χρόνος αυτός στη νέα αναθεώρηση ορίστηκε ότι είναι οι τελευταίοι 18 µήνες πριν τη λήξη της τετραετίας να εγκαταλείψει τη θέση που συνιστά κώλυµα. Αυτό ισχύει: α) για τους (υπο) διοικητές, Προέδρους διοικητικών συµβουλίων, διευθύνοντες συµβούλους ΝΠ, για τους διευθυντές δηµοσίων επιχειρήσεων ή άλλων µε κύριο µέτοχο το δηµόσιο β)για τα µέλη των ανεξάρτητων αρχών γ) για τους ανώτερους και ανώτατους αξιωµατικούς των ενόπλων δυνάµεων δ) για τους έµµισθους υπαλλήλους του ηµοσίου, των ΟΤΑ και όσους έχουν διευθυντικές θέσεις σε ευρύτερης τυπικής αρµοδιότητας. εν εµπίπτουν στα κωλύµατα του 18ηνου οι βουλευτές Επικρατείας, ενώ εµπίπτουν οι Γενικοί Γραµµατείς των Υπουργείων. (32) Στο άρθρο 57 καταγράφονται οι ιδιότητες που δεν πρέπει να συντρέχουν στο πρόσωπο του βουλευτή µετά την εκλογή τους και κατά τη διάρκεια της θητείας του, το λεγόµενο «ασυµβίβαστο» των βουλευτών. Με τη νέα διατύπωση του άρθρου 57, πολύ πιο εµπλουτισµένης και ακριβώς επιδιώκεται µε τα ασυµβίβαστα να υπάρξει ένας φραγµός σαφής και απόλυτα αυστηρός ανάµεσα στην πολιτική λειτουργία του κράτους και η λειτουργία της οικονοµίας. Ετσι ορίζεται ότι τα καθήκοντα του βουλευτή είναι ασυµβίβαστα µε την ιδιότητα του ιδιοκτήτη, ετέρου, µετόχου, διοικητή ή γενικού διευθυντή µιας επιχείρησης που: α) αναλαµβάνει έργα ή µελέτες ή προµήθειες του ηµοσίου, β) απολαµβάνει ειδικά προνόµια, γ) κατέχει ή διαχειρίζεται ραδιοφωνικό ή τηλεοπτικό σταθµό ή εκδίδει εφηµερίδα δ) ασκεί δηµόσια υπηρεσία ή επιχείρηση ε) µισθώνει ακίνητα του δηµοσίου για εµπορικούς λόγους. Ως δηµόσιο νοούνται και οι ΟΤΑ, τα ΝΠ ή Νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, ή επιχειρήσεις που κύριος µέτοχος είναι το δηµόσιο (Μέτοχος δεν θεωρείται όποιος κατέχει ποσοστό στο µετοχικό κεφάλαιο µικρότερο από 1%). Ακόµη τα καθήκοντα του βουλευτή είναι ασυµβίβαστα µε την άσκηση οπουδήποτε επαγγέλµατος (επαγγελµατικό ασυµβίβαστο). Η παράβαση των διατάξεων αυτών συνεπάγεται έκπτωση από το βουλευτικό αξίωµα. Το εδάφιο που αφορά το επαγγελµατικό ασυµβίβαστο έγινε αιτία µεγάλων διαφωνιών ακόµη και µεταξύ των βουλευτών της πλειοψηφίας που πρότεινε τη διάταξη και παρόλο που εγκρίθηκε µε ψήφους 166 ΥΠΕΡ και 101 ΚΑΤΑ έγινε αιτία παραιτήσεων από το βουλευτικό αξίωµα κάποιων αξιόλογων βουλευτών. (33) Ως προς το άρθρο 63 το οποίο αφορά τις αποζηµιώσεις και τις δαπάνες των βουλευτών, η πλειοψηφία απέσυρε την πρόταση αναθεώρησης, που έγινε δεκτή και από την αντιπολίτευση, και έτσι το άρθρο 63 παραµένει ως είχε: 1) Οι βουλευτές για την άσκηση του λειτουργήµατός τους, δικαιούνται από το δηµόσιο αποζηµίωση και δαπάνες που καθορίζεται από την Ολοµέλεια της Βουλής. 2) Απολαµβάνουν συγκοινωνιακή ταχυδροµική τηλεφωνική ατέλεια. 3) Αν βουλευτής απουσιάζει αδικαιολόγητα σε περισσότερες από 5 συνεδριάσεις το µήνα κρατείται υποχρεωτικά για κάθε απουσία το 1/30 της µηνιαίας αποζηµίωσής τους. Ε ΕΝΟΤΗΤΑ: ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ( Αρθρα 66, 68, 70, 72, 74, 76, 79 και 80 παρ. 1) 12 και

14 Πρακτικά των Συνεδριάσεων και Έκθεσης της Αναθεώρησης του Συντάγµατος. ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Απαραίτητη θεωρήθηκε η αναθεώρηση άρθρων και διατάξεων που αφορούν την οργάνωση και λειτουργία της βουλής, ιδίως κατά την άσκηση του νοµοθετικού της έργου και του κοινοβουλευτικού ελέγχου. Και αυτό διότι η Βουλή, η οποία αποτελεί το θεσµικό κριτήριο αντιπροσώπευσης της κοινωνίας και διεκδικεί τη συµβολή της απεικόνιση, σήµερα αµφισβητείται από πολλούς. Πηγές αυτής της αµφισβήτησης είναι: α) τα ΜΜΕ που επιδιώκουν α υποκαταστήσουν την αντιπροσωπευτική λειτουργία της δηµοκρατίας, το Κοινοβούλιο, µε τη στιγµιαία δηµοκρατία των δελτίων ειδήσεων β) οι διάφορες κυβερνητικές οργανώσεις, που διεκδικούν την εγκυρότερη και µαχητικότερη εκπροσώπηση της κοινωνίας, εφόσον γνωρίζουν πολύ καλά κάποιο τοπικό ή ειδικό πρόβληµα. γ) Οι κατηγορίες της κοινής γνώµης ότι πένονται αποφάσεις από µία Βουλή «άδειων εδράνων», απουσία δηλ. των περισσοτέρων βουλευτών. 12. Πρακτικά των Συνεδριάσεων της Ολοµέλειας της Βουλής Αθήνα 2002 σελ Πρακτικά Συνεδριάσεων και έκθεση της Επιτρ. Αναθ. Συντ. σελ Για να αποκαταστήσει το κύρος της η Βουλή και να παίξει αυτή και ουσιαστικά πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαµόρφωση της κοινωνίας, χρειάστηκε η αναθεώρηση αρκετών άρθρων που αφορούν τη λειτουργία της. (34) Το άρθρο 66 στην παράγραφο 3 ανέφερε ότι η Βουλή και οι κοινοβουλευτικές επιτροπές µπορούν να ζητήσουν την παρουσία του αρµόδιου Υπουργού ή Υφυπουργού για τα θέµατα που συζητούν. Ακόµη οι κοινοβουλευτικές επιτροπές έχουν δικαίωµα να καλούν δια µέσου του αρµοδίου Υπουργού οποιονδήποτε δηµόσιο λειτουργό θεωρούν χρήσιµο για το έργο τους. Με την αναθεώρηση εισάγεται µία βασική καινοτοµία, η έντονη ενίσχυση του ρόλου των κοινοβουλευτικών επιτροπών οι οποίες αποκτούν κατ αρχάς την αρµοδιότητα να επιτελούν πλήρες και ολοκληρωµένο νοµοθετικό έργο µε τη συζήτηση και την ψήφιση των τρεχόντων νοµοσχεδίων. Με τη νέα διατύπωση του άρθρου 66 οι κοινοβουλευτικές επιτροπές µπορούν να καλούν όχι µόνο τον αρµόδιο Υπουργό αλλά οποιονδήποτε δηµόσιο λειτουργό ή υπάλληλο, ή και ιδιώτη, χωρίς κανένα φραγµό και χωρίς αυτό να εξαρτάται από τον κανονισµό, γιατί ορίζεται πλέον ρητά από το Σύνταγµα. Ακόµη, οι επιτροπές συνεδριάζουν δηµόσια (όπως και η Βουλή) µπορούν όµως να συνέλθουν σε µυστική συνεδρίαση, αν το ζητήσει η Κυβέρνηση ή 5 βουλευτές, και κατόπιν να αποφασίσει αν το ίδιο θέµα θα συζητηθεί κει δηµόσια ή όχι. (35) Το άρθρο 68 ουσιαστικά δεν άλλαξε καθόλου. Μόνο στην παράγραφο 1 η οποία όριζε ότι η Βουλή στην αρχή κάθε τακτικής συνόδου συνιστά από τα µέλη της κοινοβουλευτικές επιτροπές για να επεξεργάζονται τα νοµοσχέδια που υποβάλλονται, αντί της φράσης «και υπάγονται (τα νοµοσχέδια) στην αρµοδιότητα της Ολοµέλειας και των Τµηµάτων της «αντικαταστάθηκε η φράση «όπως ορίζει ο Κανονισµός της Βουλής». (36) Στο άρθρο 70 αντικαταστάθηκαν κάπως οι παράγρ. 2, 3, 4, 5 και 6 και προστέθηκαν δύο νέες, οι παραγρ. 7 και 8. Το αναθεωρηµένο άρθρο ορίζει: Παραγρ. 2 : Το νοµοθετικό έργο της Βουλής µπορεί να ασκείται και από τις ιαρκείς Κοινοβουλευτικές Επιτροπές (µε κάποιους περιορισµούς που ορίζονται στο άρθρο 72) Παραγρ. 3: Με τον Κανονισµός της Βουλής ορίζονται οι αρµοδιότητες των

15 Κοινοβουλευτικών Επιτροπών κατά Υπουργεία. Παραγρ. 4: Οι διατάξεις που αφορούν τη Βουλή ισχύουν τόσο για την Ολοµέλεια όσο και για τα Τµήµατα και τις Κοινοβουλευτικές Επιτροπές. Παραγρ. 5: Για να πάρουν µία απόφαση τα Τµήµατα και οι Κοινοβουλευτικές Επιτροπές χρειάζεται πλειοψηφία τουλάχιστον των 2/5 των µετεχόντων βουλευτών. Παραγρ. 6: Ο κοινοβουλευτικός έλεγχος ασκείται από τη Βουλή σε Ολοµέλεια, µπορεί όµως κατά τον Κανονισµό, να ασκηθεί από τις αντίστοιχες Κοινοβουλευτικές Επιτροπές. Ουσιαστικά όλες αυτές οι παράγραφοι δεν άλλαξαν σε τίποτε παρά µόνο προστέθηκε εκτός των Τµηµάτων ή της Ολοµέλειας και η αρµοδιότητα των Κοινοβουλευτικών Επιτροπών. Προστέθηκαν ακόµη: Παραγρ 7: Ο Κανονισµός ορίζει µε ποιο τρόπο συµµετέχουν στις ψηφοφορίες όσοι βουλευτές βρίσκονται στο εξωτερικό για υποθέσεις της Βουλής ή της Κυβέρνησης. Και Παραγρ. 8: Επίσης ο Κανονισµός της Βουλής προβλέπει µε ποιόν τρόπο θα ενηµερώνεται η Βουλή από την Κυβέρνηση και θα συζητούνται θέµατα που αφορούν την Ευρωπαϊκή Ενωση. (37) Το άρθρο 72: παραγρ. 1 αναφέρεται στη Νοµοθετική αρµοδιότητα της Ολοµέλειας. Με τη νέα αναθεώρηση στην Ολοµέλεια συζητούνται και ψηφίζονται εκτός των άλλων και θέµατα άλλων άρθρων, όπως νοµοσχέδια και προτάσεις νόµων για την αυθεντική ερµηνεία νόµων. Οι παραγρ. 2,3 και 4 αναφέρονται στη νοµοθετική αρµοδιότητα των Τµηµάτων και των κοινοβουλευτικών επιτροπών. Στην παραγρ. 2 διαφορετικό είναι ότι: α) ψήφιση άλλων νοµοσχεδίων, εκτός από Τµήµα της Βουλής, µπορεί να γίνει και από την αρµόδια ιαρκή Κοινοβουλευτική Επιτροπή και β) προστίθεται ότι µπορεί να γίνει και από το Τµήµα της Βουλής που λειτουργεί κατά τη διάρκεια της διακοπής των εργασιών της Βουλής. Στην παράγραφο 3 εκτός της αναφοράς στη ιαρκή Κοινοβουλευτική Επιτροπή αντί του Τµήµατος η οποία µπορεί να παραπέµπει στην Ολοµέλεια για οποιαδήποτε αµφισβητήσεις για την αρµοδιότητά της, προστίθεται το εδάφιο που αναφέρει ότι µεταξύ της κατάθεσης σχεδίου νόµου και της συζήτησής του στην κοινοβουλευτική επιτροπή πρέπει να µεσολαβεί τουλάχιστον µία εβδοµάδα. Η παραγρ. 4: αναφέρει ότι νοµοσχέδια που ψηφίστηκαν στην αρµόδια κοινοβουλευτική επιτροπή εισάγονται για ψήφιση και στην Ολοµέλεια σε µία συνεδρίαση. Επίσης νοµοσχέδια που ψηφίστηκαν στην επιτροπή µε πλειοψηφία τουλάχιστον 4/5 συζητούνται και ψηφίζονται στην Ολοµέλεια, όπως ορίζει ο Κανονισµός. Συµπερασµατικά Από όλα αυτά διαπιστώνεται ότι η Ολοµέλεια διατηρεί αλώβητες τις αρµοδιότητές της σε σχέση µε τον κοινοβουλευτικό έλεγχο, ενώ προσδιορίζονται µε πολύ µεγαλύτερη σαφήνεια οι κατηγορίες σχεδίων και προτάσεων νόµων, που υπάγονται στην αποκλειστική αρµοδιότητα της Βουλής. Αποσαφηνίζεται, ακόµη ότι, για όσες συµβάσεις χρειάζεται απλή πλειοψηφία, αυτές ψηφίζονται από τις αρµόδιες επιτροπές, ενώ για όσες απαιτείται αυξηµένη πλειοψηφία, παραµένει από το Σύνταγµα η αρµοδιότητα της Ολοµέλειας. ιασφαλίζεται, επίσης ότι όλα τα νοµοσχέδια ανεξαιρέτως, ακόµη και τα πιο απλά και τρέχοντα, που ψηφίζονται από τις αντίστοιχες επιτροπές, θα συζητούνται για µία τουλάχιστον συνεδρίαση στην Ολοµέλεια, αν το ζητήσει ο αρχηγός οποιουδήποτε κόµµατος της Βουλής ή ένας ελάχιστος αριθµός βουλευτών. (38) Το άρθρο 74 στην παραγρ. 5 αναφέρεται συγκεκριµένα στην κατάθεση και το περιεχόµενο των τροπολογιών. Καµιά προσθήκη ή τροπολογία που είναι άσχετη µε

16 το κύριο αντικείµενο του νοµοσχεδίου δεν εισάγεται για συζήτηση. Αυτό το εδάφιο υπήρχε και στο προηγούµενο Σύνταγµα. Το νέο που προστέθηκε είναι ότι προσθήκες ή τροπολογίες συζητούνται µόνο αν έχουν υποβληθεί 3 τουλάχιστον ηµέρες πριν την έναρξη της συζήτησης στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή ή την Ολοµέλεια. Ακόµη οι βουλευτές που δεν µετέχουν στην αρµόδια ιαρκή Κοινοβουλευτική Επιτροπή έχουν το δικαίωµα να λάβουν το λόγο επί της αρχής και να υποστηρίξουν τις δικές τους προτάσεις, προσθήκες ή τροπολογίες, που τυχόν έχουν υποβάλλει. Ετσι διασφαλίζεται η συµµετοχή όλων των βουλευτών σε όλες τις διαδικασίες. (39) Στο άρθρο 76 που αναφέρεται στην ψήφιση σχεδίων και προτάσεων νόµου, αντικαταστάθηκαν οι παραγρ. 1, 2, 3, 4 και 5 και καταργήθηκε η πραγρ. 8. Στην παραγρ. 1 δηλώνεται ότι κάθε νοµοσχέδιο συζητείται και ψηφίζεται µία µόνο φορά, κατ αρχήν, κατ άρθρο και στο σύνολο και προστέθηκε το εδάφιο µε την εξαίρεση των περιπτώσεων που καθορίζει η παραγρ. 4 του άαρθρο 72 (δηλ. νοµοσχέδια που ψηφίστηκαν από την κοινοβουλευτική επιτροπή αλλά εισάγονται στην Ολοµέλεια) Στην παραγρ. 2 αναφέρεται ότι νοµοσχέδιο που έχει ψηφιστεί και επανέρχεται στην Βουλή από τον Πρόεδρο της δηµοκρατίας), ψηφίζεται από την Ολοµέλεια δύο φορές και σε δύο διαφορετικές συνεδριάσεις, που απέχουν µεταξύ τους τουλάχιστον 2 ηµέρες, στην πρώτη συζήτηση κατ αρχήν και κατ άρθρο και στη δεύτερη κατ άρθρο και στο σύνολο. Η παράγρ. 3 ορίζει ότι, εφ όσον κατά τη συζήτηση έγιναν δεκτές τυχόν τροπολογίες η ψήφιση του συνόλου αναβάλλεται για 24 ώρες από την διανοµή του τροποποιηµένου νοµοσχεδίου µε προσθήκη πάλι την εξαίρεση των περιπτώσεων της παραγρ. 4 του άρθρου 72. Στην παράγρ. 4 δηλώνεται ότι νοµοσχέδιο που χαρακτηρίζεται κατεπείγον εισάγεται για ψήφιση, ύστερα από περιορισµένη συζήτηση, σε µία συνεδρίαση είτε από την Ολοµέλεια είτε από το αρµόδιο Τµήµα της Βουλής. Εδώ αφαιρέθηκε η υποχρεωτική παρουσία στη συζήτηση του Πρωθυπουργού ή του αρµόδιου Υπουργού, καθώς και των αρχηγών των κοµµάτων της Βουλής. Η παραγρ. 5 αναφέρει ότι η Κυβέρνηση µπορεί να φέρει νοµοσχέδια µε τη µορφή κατεπείγοντος στη Βουλή για συζήτηση σε ορισµένο αριθµό συνεδριάσεων. Εδώ αφαιρέθηκε το εδάφιο που ορίζει ότι η Βουλή µπορεί να παρατείνει τη συζήτηση για 2 ακόµη συνεδριάσεις, αν το προτείνει το 1/10 του όλου αριθµού των βουλευτών. Η παραγρ, 8 του άρθρου καταργείται µε τη νέα αναθεώρηση (Νοµοσχέδιο που αποκρούστηκε από την Ολοµέλεια ή Τµήµα της Βουλής δεν επανέρχεται για εκ νέου συζήτηση). (40) Το άρθρο 79 αναφέρεται στην ψήφιση του προϋπολογισµού. Η παραγρ. 3 όριζε ότι ο προϋπολογισµός εισάγεται στη Βουλή για ψήφιση από τον Υπουργό των Οικονοµικών ένα τουλάχιστον µήνα πριν το οικονοµικό έτος. Με την αναθεώρηση τροποποιήθηκε και αναφέρεται ότι προσχέδιο του προϋπολογισµού κατατίθεται στην αρµόδια κοινοβουλευτική επιτροπή την πρώτη ευτέρα του Οκτωβρίου και συζητείται. Ο Υπουργός Οικονοµικών, έχοντας υπόψη του και τις παρατηρήσεις της Επιτροπής, καταθέτει τον προϋπολογισµό για συζήτηση και έγκριση από τ ην Ολοµέλεια της Βουλής 40 τουλάχιστον ηµέρες πριν αρχίσει το οικονοµικό έτος. Η παραγρ. 7 αναφέρεται στην ψήφιση του απολογισµού και ισολογισµού του Κράτους, που κατατίθεται στη Βουλή το αργότερο µέσα σ ένα έτος από τη λήξη του οικονοµικού έτους, εξετάζονται από ειδική επιτροπή και κυρώνονται από την Ολοµέλεια της Βουλής. Στην παράγραφο αυτή προστίθεται το εδάφιο ότι ο