Διαγώνισµα 11. Άνθρωπος και Χρόνος ΓΙΑΝΝΗΣ Ι. ΠΑΣΣΑΣ, MED ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Β ΛΥΚΕΙΟΥ. ΚΕΙΜΕΝΟ Η βραδύτητα

Transcript

1 41 Διαγώνισµα 11 Άνθρωπος και Χρόνος ΚΕΙΜΕΝΟ Η βραδύτητα Μας ήρθε ξαφνικά η διάθεση να περάσουµε από νωρίς τη νύχτα σ έναν πύργο. Πολλοί πύργοι στη Γαλλία έχουν γίνει ξενοδοχεία: ένα τετράγωνο όλο πράσινο, χαµένο σε µια έκταση όλο ασχήµια χωρίς πράσινο ένα κοµµατάκι από αλέες, δέντρα και πουλιά στη µέση ενός απέραντου δικτύου από δρόµους. Οδηγώ και στο καθρεφτάκι προσέχω πίσω µου ένα αυτοκίνητο. Το αριστερό του φωτάκι αναβοσβήνει και ολόκληρο το αυτοκίνητο εκπέµπει κύµατα ανυποµονησίας. Ο οδηγός περιµένει την ευκαιρία να µε προσπεράσει παραµονεύει αυτή τη στιγµή, όπως το αρπαχτικό παραµονεύει ένα σπουργίτι. Η Βέρα, η γυναίκα µου, µου λέει: «Κάθε πενήντα λεπτά πεθαίνει κι ένας άνθρωπος στους δρόµους της Γαλλίας. Για κοίτα όλους αυτούς τους τρελούς που τρέχουν γύρω µας. Είναι οι ίδιοι που γίνονται υπερβολικά συνετοί, όταν κακοποιείται κάποια γριά µπροστά στα µάτια τους στο δρόµο. Τι συµβαίνει και δε φοβούνται, όταν βρίσκονται στο τιµόνι;» Τι να απαντήσεις; Μάλλον το εξής: ο άνθρωπος που σκύβει πάνω στη µοτοσικλέτα του δεν µπορεί να συγκεντρωθεί παρά µόνο στην παρούσα στιγµή της πτήσης του γαντζώνεται πάνω σ ένα κλάσµα χρόνου αποκοµµένο και από το παρελθόν και από το µέλλον. Αποσπάται από τη συνέχεια του χρόνου. Με άλλα λόγια βρίσκεται σε κατάσταση έκστασης. Δεν ξέρει τίποτα για την ηλικία του, τίποτα για τη γυναίκα του, τίποτα για τα παιδιά του, τίποτα για τις σκοτούρες του και ως εκ τούτου δεν φοβάται, γιατί η πηγή του φόβου βρίσκεται στο µέλλον, και όποιος απελευθερώνεται από το µέλλον δεν έχει να φοβηθεί τίποτα. Η ταχύτητα είναι µορφή έκστασης που την έκανε δώρο στον άνθρωπο η τεχνολογική επανάσταση. Σε αντίθεση µε τον µοτοσικλετιστή, ο δροµέας είναι πάντοτε παρών στο σώµα του, 1 Το κείµενο και οι ασκήσεις (εκτός απ όσες σηµειώνονται µε αστερίσκο) προέρχονται από τα διαγωνίσµατα 16857, 16861, και της Τράπεζας Θεµάτων Διαβαθµισµένης Δυσκολίας (ΤΘΔΔ).

2 42 αφού είναι αναγκασµένος να σκέφτεται ασταµάτητα τις φουσκάλες του, το λαχάνιασµά του. Όταν τρέχει αισθάνεται το βάρος του και την ηλικία του, έχοντας όσο ποτέ άλλοτε συνείδηση του εαυτού του και του χρόνου της ζωής του. Όλα αλλάζουν, όταν ο άνθρωπος εκχωρεί την ικανότητά του για ταχύτητα σε µια µηχανή. Από εκείνη τη στιγµή το σώµα του βρίσκεται εκτός παιχνιδιού και παραδίδεται σε µια ταχύτητα που είναι ασώµατη, άυλη, ταχύτητα αµιγής, ταχύτητα καθαυτή, ταχύτητα έκσταση. Γιατί χάθηκε η ηδονή της βραδύτητας; Α, πού είναι οι παλιοί αργόσχολοι; Πού είναι αυτοί οι φυγόπονοι ήρωες των λαϊκών τραγουδιών, αυτοί οι πλάνητες που χαζεύουν από µύλο σε µύλο και κοιµούνται στο ύπαιθρο; Άραγε χάθηκαν µαζί µε τους χωµατόδροµους, µαζί µε τα λιβάδια και τα ξέφωτα, µαζί µε τη φύση; Μια τσέχικη παροιµία δίνει τον ορισµό της γλυκιάς απραξίας τους µε µια µεταφορά: κοιτάζουν τα παράθυρα του καλού Θεού. Όποιος κοιτάζει τα παράθυρα του καλού Θεού δε βαριέται, είναι ευτυχής. Στον κόσµο µας η αργία µεταβλήθηκε σε αεργία που είναι τελείως άλλο πράγµα. Ο άεργος είναι στερηµένος, βαριέται, αναζητάει µονίµως την κίνηση που του λείπει. Κούντερα, Μ. (1996). Η βραδύτητα, Αθήνα: Εστία. (διασκευή)

3 43 ΘΕΜΑΤΑ (επιλέξτε µία άσκηση από κάθε θέµα) ΘΕΜΑ Α. (µονάδες 20) [α] Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε 80 έως 100 λέξεις. [β]* Το κείµενο που διαβάσατε αποτελεί απόσπασµα της εισαγωγής του δοκιµίου του Μίλαν Κούντερα «Η βραδύτητα». Ο αρχισυντάκτης της σχολικής ιστοσελίδας αναθέτει σε εσάς να γράψετε µία παρουσίαση (100 έως 120 λέξεις) του δοκιµίου αυτού για τη λογοτεχνική στήλη βασισµένοι στο απόσπασµα αυτό της εισαγωγής. Η παρουσίαση δεν πρέπει να περιλαµβάνει προσωπικά σας σχόλια. ΘΕΜΑ B1. (µονάδες 10) [α] Ο συγγραφέας θεωρεί την ταχύτητα «µορφή έκστασης που την έκανε δώρο στον άνθρωπο η τεχνολογική επανάσταση». Ποια επιχειρήµατα επιστρατεύει, για να υποστηρίξει την άποψη αυτή; Να γράψετε την απάντησή σας σε µια παράγραφο (60 έως 80 λέξεις). [β] Να εξηγήσετε σε µια παράγραφο (60 έως 80 λέξεις) την άποψη που διατυπώνει ο συγγραφέας στην περίοδο: «Στον κόσµο µας η αργία µεταβλήθηκε σε αεργία [ ]. Ο άεργος είναι στερηµένος, βαριέται, αναζητάει µονίµως την κίνηση που του λείπει». [γ]* Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύµφωνα µε το κείµενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας δίπλα στον αριθµό που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη «Σωστό», αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν η πρόταση είναι λανθασµένη: 1) Η γαλλική ύπαιθρος παραµένει αναλλοίωτη από την εισβολή του τεχνικού πολιτισµού. 2) Η σύγχρονη κοινωνία ταυτίζει τη βραδύτητα µε την αεργία. 3) Η µηχανή µετέβαλε την αντίληψη του ανθρώπου για τον χρόνο. 4) Ο σύγχρονος άνθρωπος είναι ριψοκίνδυνος και παράτολµος. 5) Ο συντάκτης του κειµένου αναπολεί την εποχή που οι άνθρωποι απολάµβαναν τον ελεύθερο χρόνο τους χωρίς άγχος. ΘΕΜΑ Β2. (µονάδες 5) [α] Να επισηµάνετε τα δοµικά µέρη της δ παραγράφου («Η ταχύτητα έκσταση») του κειµένου.

4 4 [β] Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η δ παράγραφος («Η ταχύτητα έκσταση») του κειµένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. [γ]* Πολύ συχνή είναι στο κείµενο του Μίλαν Κούντερα η χρήση της υποτακτικής σύνδεσης προτάσεων ή όρων των προτάσεων. Να τεκµηριώσετε την παρατήρηση αυτή µε δύο παραδείγµατα από το κείµενο και να ερµηνεύσετε την επιλογή αυτή του συγγραφέα. ΘΕΜΑ Γ1. (µονάδες 10) [α] Να γράψετε µία παράγραφο 50 έως 60 λέξεων, χρησιµοποιώντας µε όποια σειρά επιθυµείτε τις ακόλουθες λέξεις και φράσεις του κειµένου: «κύµατα ανυποµονησίας», «απελευθερώνεται», «τεχνολογική επανάσταση», «λαχάνιασµα», «αργόσχολοι» (µπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραµµατικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθµό, το γένος, το ρηµατικό πρόσωπο, το ρηµατικό χρόνο κτλ.). [β] Να γράψετε µία πρόταση για καθεµιά από τις ακόλουθες λέξεις και φράσεις του κειµένου: «προσπεράσει», «συνείδηση», «ταχύτητα», «βραδύτητας», «φυγόπονοι» (µπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραµµατικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθµό, το γένος κτλ.). [γ]* «διάθεση», «συνετοί», «σκοτούρες», «αµιγής», «βαριέται»: Να γράψετε µία πρόταση µε τη συνώνυµη καθεµιάς από τις λέξεις αυτές του κειµένου (µπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραµµατικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθµό, το γένος κτλ.). ΘΕΜΑ Γ2. (µονάδες 5) [α] Γιατί ο συγγραφέας επιλέγει να διατυπώσει τις σκέψεις του µε τη µορφή ερωτηµάτων στην ε παράγραφο («Γιατί χάθηκε λείπει») του κειµένου; [β] Να επισηµάνετε στο κείµενο δύο παραδείγµατα µεταφορικής / συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας. Να αιτιολογήσετε τις επιλογές σας. [γ]* Ο συγγραφέας επιλέγει να ξεκινήσει το κείµενό του µε µία αφήγηση. Για ποιον λόγο, κατά τη γνώµη σας, έκανε αυτή την επιλογή. ΘΕΜΑ Δ. (µονάδες 50) [α]* Η έκσταση της ταχύτητας και η ανυποµονησία αποτελούν γενικά χαρακτηριστικά του σύγχρονου πολιτισµού, που, όπως είναι φυσικό, δεν αφήνουν άθικτη και τη γλώσσα. Με αφορµή,

5 45 λοιπόν, την Παγκόσµια Ηµέρα Μητρικής Γλώσσας (21η Φεβρουαρίου), αποφασίζεις να δηµοσιεύσεις στην ιστοσελίδα του σχολείου µία ανοιχτή επιστολή (400 έως 500 λέξεις) που απευθύνεται στους νέους της γενιάς σου και στην οποία, προκειµένου να τους ευαισθητοποιήσεις σχετικά µε τον κίνδυνο που διατρέχει η γλώσσα από την τυποποίηση και την κωδικοποίηση που υφίσταται τα τελευταία χρόνια, επισηµαίνεις τους παράγοντες που την προκαλούν και αντιπαραθέτεις στην εξέλιξη αυτή τον «πυκνό και κρουστό λόγο» της λακωνικής έκφρασης. [β]* Ο µοτοσυκλετιστής που παραδίνεται στην έκσταση της ταχύτητας γίνεται στο δοκίµιο του Μίλαν Κούντερα σύµβολο του ιλιγγιώδους ρυθµού ζωής που χαρακτηρίζει τις σύγχρονες βιοµηχανικές κοινωνίες. Συνειδητοποιώντας πως η επιτάχυνση αυτή της ζωής δεν αφήνει άθικτους ούτε τους νέους της γενιάς σου, δηµοσιεύεις ένα άρθρο (500 έως 600 λέξεις) σε ηµερήσια εφηµερίδα, µε το οποίο αναδεικνύεις το πρόβληµα και καταθέτεις τις προσωπικές σου προτάσεις, ώστε ο σηµερινός έφηβος να απολαύσει και αυτός την «ηδονή της βραδύτητας».