ΙΑ119 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης. Δημήτρης Πλάντζος

Transcript

1 ΙΑ119 Θεωρητικές και μεθοδολογικές αρχές στη μελέτη της κλασικής τέχνης Δημήτρης Πλάντζος

2 κλασική αρχαιολογία και τοπίο: ο αρχαιοελληνικός κόσμος ως ενεργό μέλος διαδραστικών και πολυεστιακών μεσογειακών δικτύων επιρροές: οικονομική και πολιτισμική παγκοσμιοποίηση / κεντρόφυγες προοπτικές που δημιουργεί η χρήση των νέων τεχνολογιών στην καθημερινότητά μας (ο τρόπος για παράδειγμα που η παρέμβαση του Ίντερνετ ακυρώνει τις ενδοπολιτισμικές ιεραρχήσεις και τον μητροπολιτικό τρόπο σκέψης εντός του έθνους-κράτους) η χρήση των Δικτύων ως ερευνητικού παραδείγματος στη μελέτη ενός αρχαίου «κόσμου» λειτουργεί τόσο ως περιγραφικό όσο και ερμηνευτικό εργαλείο ο χώρος ερμηνεύεται έτσι ως ένα δυναμικό σύστημα σχέσεων όσο και συσχετισμών, ως ιστορική οντολογία που, ενώ η ίδια προκύπτει από τη συνδεσμολογία των επί μέρους συστατικών του (π.χ. οι πόλεις-κράτη του ελληνικού κόσμου), παράλληλα καθορίζει και οργανώνει την εξέλιξη, τη διάδραση, αλλά και την πολιτισμική ταυτότητα αυτών των συστατικών μονάδων

3 Δομή του Μαθήματος: Εισαγωγικά Η ανακάλυψη της κλασικής αρχαιότητας Η αναβίωση του κλασικού ιδεώδους Αναπαριστώντας το κλασικό ήθος Οι αρχαιολογίες του εικοστού αιώνα Χρόνος, χάος, ιστορία Τι είναι έργο; Ποιος δημιουργεί ένα έργο τέχνης; Η επικράτεια των εικόνων Σώματα, υλικότητα, ταυτότητες Ο χώρος ως αισθητική εμπειρία Η απο-αποικιοποίηση του κλασικού Συμπεράσματα συζήτηση

4 Δομή του Μαθήματος: Εισαγωγικά Η ανακάλυψη της κλασικής αρχαιότητας Η αναβίωση του κλασικού ιδεώδους Αναπαριστώντας το κλασικό ήθος Οι αρχαιολογίες του εικοστού αιώνα Χρόνος, χάος, ιστορία Τι είναι έργο; Ποιος δημιουργεί ένα έργο τέχνης; Η επικράτεια των εικόνων Σώματα, υλικότητα, ταυτότητες Ο χώρος ως αισθητική εμπειρία Η απο-αποικιοποίηση του κλασικού Συμπεράσματα συζήτηση

5

6 Wilhelm Hermann Jensen ( ) Gradiva (1902)

7 κλασική αρχαιολογία και χώρος: Νεωτερικό αρχείο πολιτισμικής γενεαλογίας Πεδία συγκρότησης της συλλογικής μνήμης Διεκδίκηση νεωτερικής ταυτότητας Εθνικός και υπερεθνικός χρόνος και τόπος Ο εθνικός χώρος εμφανίζεται κατάστικτος από τοπόσημα τοπικής, εθνικής ή υπερεθνικής εμβέλειας: ερείπια («αρχαιότητες»), πεδία μαχών, τάφοι μεγάλων ανδρών (κυρίως), μνημεία αφιερωμένα σε μεγάλες μορφές ή στιγμές του έθνους, αλλά και κτίρια που διασώζουν το ήθος ενός χαμένου πλέον παρελθόντος.

8 Bruce Trigger ( ) Τρεις μορφές αρχαιολογίας: Εθνικιστική Αποικιοκρατική Iμπεριαλιστική

9 Bruce Trigger ( ) Τρεις μορφές αρχαιολογίας: Εθνικιστική η αρχαιολογία που αναπτύσσει το εθνικό κράτος ώστε να προμηθεύσει εχθρούς και φίλους με απτές αποδείξεις της ιστορικότητάς του

10 12 Αυγούστου 2014 «Περιμέναμε χρόνια για τον τάφο αυτό, ας περιμένουμε 2 3 εβδομάδες ακόμα. Το μεγάλο ερώτημα είναι να δούμε ποιος είναι θαμμένος μέσα». Κ. Τασούλας, πρ. ΥΠΠΟ

11 Bruce Trigger ( ) Τρεις μορφές αρχαιολογίας: Αποικιοκρατική η αρχαιολογία που αναπτύσσουν οι Ευρωπαίοι επήλυδες στις χώρες που περνούν υπό τον έλεγχό τους, με σκοπό την συγκρότηση, κατά το δυτικό πρότυπο, της ιστορίας των λαών που οι ίδιοι έχουν πλέον υποτάξει ή και εξαφανίσει

12

13 Bruce Trigger ( ) Τρεις μορφές αρχαιολογίας: Iμπεριαλιστική η αρχαιολογία που εξάγεται από τις μητροπολιτικές δυνάμεις της Δύσης, που διεκδικούν παράλληλα σκήπτρα πολιτικής, οικονομικής, και πνευματικής ηγεμονίας, προς χώρες λιγότερο ισχυρές

14

15 Nicolas Poussin ( ), Βοσκοί της Αρκαδίας, περ

16 Giovanni Panini, Αρχαία Ρώμη (1757)

17 Michael Herzfeld: «κρυπτο-αποικία» Όταν μία χώρα δομεί την εικόνα της με βάση τα στερεότυπα που έχουν κατασκευάσει άλλοι (δηλ. η Δύση) Όταν αυτή η εικόνα συνεπάγεται μία τάση συστηματικού ορισμού και καθορισμού των φυσικών και ιδεολογικών ορίων της Όταν η εικόνα αυτή εκδηλώνεται με βίαιες τάσεις χειραφέτησης, αλλά με βάση εισηγμένες ιδέες και αξίες

18

19 Αρχαιότητα: Πυλώνας της ελληνικής εθνικής αφήγησης Καθοριστικό στοιχείο ετεροπροσδιορισμού Εγγενές στοιχείο αυτοπροσδιορισμού Βάση εθνικών ή τοπικών, συλλογικών και ατομικών, κοινωνικών, πολιτικών, έμφυλων ταυτοτήτων

20

21 Αντρέας Καρκαβίτσας,

22 Αντρέας Καρκαβίτσας,

23 Α. Καρκαβίτσας, Ο Αρχαιολόγος (1903) Ζήτε στο χώμα τους; Έχετε τ όνομά τους; Α, να ήμουν στη θέση σας! να ήμουν στη θέση σας!... Δε θα περιοριζόμουν στη γλώσσα θάσκαβα τη γη και θα σύναζα κάθε λιθάρι της εποχής τους. Θάνοιγα μουσεία και σχολεία τίποτ άλλο. Κι έπειτα, ο θαυμασμός του θάφερνε σε μένα τους τόπους μου.

24

25

26 Τα πρώτα ελληνικά μουσεία Προ του 1900: Εθνικό, Ακροπόλεως, Επιγραφικό, Νομισματικό, Ολυμπία, Επίδαυρος, Σπάρτη 1900: Κόρινθος, Θήρα, Χαλκίς, Μύκονος 1903: Ναύπλιον, Δελφοί, Χαιρώνεια 1904: Δήλος, Θήβα, Ηράκλειο 1906: Κέρκυρα, Λυκόσουρα, Τεγέα

27 Αρχαιολογία: Απτά τεκμήρια του παρελθόντος

28 Αρχαιολογία: Απτά τεκμήρια του παρελθόντος Αναπαράσταση αρχαιότητας, συνέχειας, μοναδικότητας

29 Αρχαιολογία: Απτά τεκμήρια του παρελθόντος Αναπαράσταση αρχαιότητας, συνέχειας, μοναδικότητας Εξαιρετισμός και ενδοσκόπηση

30 Αρχαιολογία: Απτά τεκμήρια του παρελθόντος Αναπαράσταση αρχαιότητας, συνέχειας, μοναδικότητας Εξαιρετισμός και ενδοσκόπηση Κοινωνικοπολιτική διάδραση στο παρόν

31 Α. Καρκαβίτσας, Ο Αρχαιολόγος (1903) -Αχ, πώς ήθελα να σκότωνα τον πατέρα! Να μπορούσα να τον σκότωνα. Να σκότωνα τον πατέρα για να ζήση το παιδί. Αυτός ο Παρθενώνας μας στέρεψε όλες τις βρύσες της ζωής. -Ενώ μπορούσε να τις πληθύνη. -Μπορούσε, δε λέω τ όχι. Μα δεν το καμε.

32 Nelly s (1937)

33 Nelly s (1939)

34 Η ακαταμάχητη γοητεία του νεοκλασικισμού: 1887

35 1894 Τέλη 19 ου αι.

36 Ο νεοκλασικισμός ως «ελληνική», «λαϊκή» τέχνη

37 Απο-αποικιοποίηση

38 Απο-αποικιοποίηση

39 Απο-αποικιοποίηση

40 Διεκδίκηση και επανοικειοποίηση

41 Διεκδίκηση και επανοικειοποίηση

42 Κλασικό παρελθόν: Προϊόν εκλεκτικής συγγένειας με την ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα Επίδικο ζήτημα αλληλοσυγκρουόμενων «αποικισμών» Συνισταμένη συλλογικών και ατομικών ταυτοτήτων: Εθνικών Τοπικών Κοινωνικών Πολιτικών Έμφυλων