Μεθοδολογία Αιτιολόγηση της αξίας του Θαλάσσιου Πάρκου

Transcript

1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 2 Μεθοδολογία... 3 Αιτιολόγηση της αξίας του Θαλάσσιου Πάρκου... 3 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΑΡΚΟ... 5 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ... 7 ΝΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΗ - ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΟΕΘΠΖ... 9 ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΖΩΝΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ - ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΕΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΟΕΘΠΖ Ο ρόλος του Οργανισμού Αρμοδιότητες των τμημάτων του ΟΕΘΠΖ Επιχειρησιακός Σχεδιασμός Δράσεις για την προστασία του βιοτόπου το Δράσεις για την προστασία του βιοτόπου το Δράσεις για την προστασία του βιοτόπου το ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ Πηγές χρηματοδότησης Βιωσιμότητα Οικονομική διαχείριση Περιουσιακά στοιχεία ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΟΕΘΠΖ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2

3 Η παρούσα εργασία πραγματεύεται το ιστορικό ίδρυσης και λειτουργίας του Διαχειριστικού Φορέα Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου (ΕΘΠΖ), τα προβλήματα και τις δυσλειτουργίες του που έχουν προκύψει κατά την διάρκεια των τριών (3) χρόνων ζωής του, τη σημασία και τη συνεισφορά του στην τοπική κοινωνία και τον εθνικό φυσικό μας πλούτο καθώς και τις προοπτικές βιωσιμότητας και διεύρυνσής του. Μεθοδολογία Στα πλαίσια της συλλογής πληροφοριών για την ύπαρξη και δράση του Διαχειριστικού Φορέα του ΕΘΠΖ χρησιμοποιήθηκε επίκαιρη αρθρογραφία και βιβλιογραφία σχετικά με το Θαλάσσιο Πάρκο και τις προστατευόμενες περιοχές, ενώ πραγματοποιήθηκαν και συνεντεύξεις με στελέχη του Διαχειριστικού Φορέα στην έδρα του ΕΘΠΖ, στο Αργάσι Ζακύνθου. Η συνεργασία τους και το υλικό που μου παρείχαν ήταν καθοριστικά για την πραγματοποίηση της εργασίας, αλλά πολύ περισσότερο για την σωστή απεικόνιση της παρούσας κατάστασης και την εξαγωγή ορθών συμπερασμάτων σχετικά με τη λειτουργία του μοναδικού προς το παρόν διαχειριστικού φορέα στην Ελληνική Επικράτεια. Σε συνδυασμό με τα στοιχεία που έλαβα από τον δικτυακό τόπο του Θαλάσσιου Πάρκου (www. nmpzak.org) και την επίσκεψή μου σε μερικές από τις προστατευόμενες περιοχές του, ολοκληρώθηκε η συλλογή στοιχείων για την τεκμηρίωση της παρούσας έρευνας σχετικά με το Διαχειριστικό Φορέα του ΕΘΠΖ. Αιτιολόγηση της αξίας του Θαλάσσιου Πάρκου Θα πρέπει να γίνει μια απαραίτητη διευκρίνηση στο ξεκίνημα αυτής της εργασίας. Ο όρος «Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου» ανταποκρίνεται στο χώρο και στην οριοθέτηση της συγκεκριμένης προστατευόμενης περιοχής ενώ ο όρος «Φορέας Διαχείρισης» ή «Διαχειριστικός Φορέας» αναφέρεται στο νομικό πρόσωπο που έχει συσταθεί για τον έλεγχο, την προστασία και την διαχείριση της παραπάνω περιοχής. Κύριος στόχος της εργασίας μου είναι η μελέτη όχι τόσο της περιοχής όσο του φορέα της, που είναι ο μοναδικός που έχει ιδρυθεί και λειτουργεί 3

4 στην Ελλάδα. Για την ακρίβεια έχει θεσμοθετηθεί ως «Οργανισμός Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου» (ΟΕΘΠΖ) (Π.Δ. ΦΕΚ 906/Δ/ ). Στην Ελλάδα έχει δημιουργηθεί άλλο ένα Θαλάσσιο Πάρκο, αυτό της Αλοννήσου για την προστασία της φώκιας, το 1992, χωρίς, όμως, να έχει ιδρυθεί αντίστοιχος διαχειριστικός φορέας. Στην ουσία, δηλαδή, το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου παραμένει «κενό γράμμα». Εξάλλου, με το Ν. 3044/2002 ιδρύονται 25 νέοι φορείς διαχείρισης ισάριθμων προστατευόμενων περιοχών, όπου ταυτόχρονα καθορίζονται επίσημα οι περιοχές αρμοδιότητάς τους. Στην πράξη, όμως, τώρα ξεκινούν να λειτουργούν. Από τα παραπάνω προκύπτει πως το ΕΘΠΖ είναι το μοναδικό Θαλάσσιο Πάρκο της Ελλάδας και ο αντίστοιχος φορέας του είναι ο μόνος διαχειριστικός φορέας. Παράλληλα, στην Ελλάδα η εφαρμοζόμενη πολιτική για το περιβάλλον χαρακτηρίζεται από αποσπασματικότητα, οι αρμοδιότητες είναι συγκερασμένες μεταξύ ΥΠΕΧΩΔΕ, Υπουργείου Γεωργίας και Υπουργείου Πολιτισμού, το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο είναι ελλιπές ενώ δεν εφαρμόζεται σωστά σε αρκετές περιπτώσεις. Στο σημείο αυτό, οι φορείς διαχείρισης μπορούν να παίξουν θεμελιώδη ρόλο ως καταλύτες για την ικανοποίηση των οικονομικών και κοινωνικοπολιτικών παραμέτρων που είναι απαραίτητες για την άσκηση μιας αποτελεσματικής πολιτικής προστασίας της φύσης. Αυτό συμβαίνει γιατί μέσω των διαχειριστικών φορέων διευκολύνεται η διάθεση χρηματοδοτικών πόρων στις περιοχές, εκπροσωπείται η τοπική κοινωνία και οι φορείς της ενώ οι ίδιοι αποτελούν πιο ευέλικτα και αποτελεσματικά σχήματα από τις κεντρικές δημόσιες υπηρεσίες. Η παρουσία του ΟΕΘΠΖ στον ελληνικό χώρο λόγω, κυρίως, της μοναδικότητάς του, αποκτά χαρακτήρα «πιλοτικής εφαρμογής» 1 και επομένως, η επιτυχία του θα συμβάλλει στον μελλοντικό σχεδιασμό και στη δημιουργία και άλλων εθνικών πάρκων στη χώρα μας. Η συμβολή του είναι σημαντική στην τοπική κοινωνία, η οποία οφείλει από την πλευρά της να κατανοήσει τόσο τον εθνικό όσο και τον ευρωπαϊκό χαρακτήρα του. Στην λειτουργία του ενσωματώνεται ολόκληρη η ευρωπαϊκή νομοθεσία περί 1 Σύμφωνα με τον Πρόεδρο του ΟΕΘΠΖ κ. Ι.Δ. Παντή σε άρθρο του στο περιοδικό «Δαίμων της Οικολογίας», Μάρτιος

5 προστατευόμενων περιοχών και πολιτικής προστασίας της φύσης, ενώ κύρια αρμοδιότητά του είναι η προστασία των παραλίων ωοτοκίας της χελώνας caretta caretta, οι οποίες περιορίζονται στις ακτές των νησιών του Ιονίου, στις νότιες παραλίες της Πελοποννήσου και στις ακτές της Κρήτης. Μόνο στις ακτές της Ζακύνθου δημιουργούνται κάθε χρόνο γύρω στις φωλιές, αριθμός που παραμένει σταθερός σχεδόν από το 1984 με μικρή αυξητική τάση, σύμφωνα με μετρήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί. Έτσι, αποτελεί το σημαντικότερο βιότοπο ωοτοκίας τους στην Μεσόγειο. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΑΡΚΟ Στις προστατευόμενες περιοχές, η προστασία του περιβάλλοντος και η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας αποτελούν την πρωταρχική «χρήση» που γίνεται στο χώρο 2. Εξάλλου, σύμφωνα με τη νέα αντίληψη, οι προστατευόμενες περιοχές είναι εκτάσεις «ολοκληρωμένης αειφορικής διαχείρισης» που εξυπηρετούν όχι μόνο το στόχο της προστασίας του περιβάλλοντος, αλλά και όλες τις σύγχρονες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές ανάγκες του τοπικού πληθυσμού. Ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες της κάθε περιοχής που θεωρείται πως πρέπει να προστατευτεί, θεσπίζονται και διαφορετικοί βαθμοί προστασίας, γεγονός που οδηγεί στην ύπαρξη διαφορετικών ειδών προστατευόμενων περιοχών, όπως είναι οι εθνικοί δρυμοί, τα φυσικά αποθέματα, τα αισθητικά δάση. Μια τέτοια κατηγορία προστατευόμενων περιοχών είναι και τα θαλάσσια πάρκα, που έχουν ως σκοπό τη διάσωση του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος. Ο βασικός στόχος που θέτει η IUCN (Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης και των Φυσικών Πόρων) σχετικά με τις θαλάσσιες προστατευόμενες περιοχές είναι «να διασφαλιστεί η προστασία, η αποκατάσταση και η ορθολογική χρήση της θαλάσσιας κληρονομιάς του κόσμου στο διηνεκές». Γι αυτό και ο 2 «Γνωρίζοντας τα Θαλάσσια Πάρκα», ΥΠΕΧΩΔΕ, Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Β. Σποράδων 5

6 ορισμός που έχει υιοθετήσει για τα θαλάσσια πάρκα είναι ο εξής 3 : «τα θαλάσσια πάρκα είναι οριοθετημένες περιοχές που συνήθως, περιλαμβάνουν όχι μόνο θαλάσσιο αλλά και χερσαίο χώρο με ακμαία οικοσυστήματα μεγάλης βιοποικιλότητας ή/και με ενδιαφέρουσα γεωμορφολογική δομή και ενδεχομένως με σημαντικά πολιτιστικά, αρχαιολογικά και ιστορικά στοιχεία. Τα θαλάσσια πάρκα υπόκεινται σε ιδιαίτερες νομικές ρυθμίσεις με σκοπό την προστασία και τη διατήρηση των σπάνιων οικοτόπων ή των απειλούμενων ειδών που υπάρχουν σε αυτά με παράλληλη διατήρηση και όλων των άλλων πολύτιμων στοιχείων τους». Σύμφωνα, εξάλλου, με το Ν. 1650/1986 «για την προστασία του περιβάλλοντος» και στο άρθρο 19 παρ. 3 δίνεται ο παρακάτω ορισμός για τα εθνικά πάρκα, που περιλαμβάνει και την κατηγορία των θαλάσσιων : «Ως εθνικά πάρκα χαρακτηρίζονται εκτεταμένες χερσαίες, υδάτινες ή μικτού χαρακτήρα περιοχές, οι οποίες παραμένουν ανεπηρέαστες ή έχουν ελάχιστα επηρεαστεί από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και στις οποίες διατηρείται μεγάλος αριθμός και ποικιλία αξιόλογων βιολογικών, οικολογικών, γεωμορφολογικών και αισθητικών στοιχείων. Όταν το εθνικό πάρκο ή μεγάλο τμήμα του καταλαμβάνει θαλάσσια περιοχή ή εκτάσεις δασικού χαρακτήρα, μπορεί να χαρακτηρίζεται ειδικότερα ως θαλάσσιο πάρκο ή εθνικός δρυμός, αντίστοιχα. Ο χαρακτηρισμός περιοχών ως εθνικών πάρκων αποσκοπεί στη διαφύλαξη της φυσικής κληρονομιάς και στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας ευρύτερων περιοχών της χώρας με παράλληλη παροχή στο κοινό δυνατοτήτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και φυσιολατρικών δραστηριοτήτων. Για την εκπλήρωση των σκοπών αυτών λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα, ώστε οι περιοχές αυτές να προστατεύονται επαρκώς τόσο από φυσικές αιτίες υποβάθμισης όσο και από ανθρώπινες ενέργειες, επεμβάσεις και δραστηριότητες. Στο ίδιο άρθρο προβλέπονται σε γενικές γραμμές και οι επιτρεπόμενες δραστηριότητες ως εξής : «Στα εθνικά πάρκα επιτρέπεται να εκτελούνται έργα, να γίνονται έρευνες και να ασκούνται δραστηριότητες, κυρίως παραδοσιακού χαρακτήρα, με τους όρους και περιορισμούς που καθορίζονται ειδικότερα από τον οικείο κανονισμό λειτουργίας 3 «Γνωρίζοντας τα Θαλάσσια Πάρκα», ΥΠΕΧΩΔΕ, Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Β. Σποράδων 6

7 και διαχείρισης. Τα εθνικά πάρκα είναι δυνατό να περιλαμβάνουν περιοχές απόλυτης προστασίας και περιοχές προστασίας της φύσης». Οι δύο ορισμοί παρουσιάζουν πολλά κοινά σημεία αφού τα προστατευτέα αντικείμενα και οι σκοποί προστασίας είναι οι ίδιοι. Ο Ν.1650/1986 είναι η πρώτη προσπάθεια καθορισμού προστατευομένων περιοχών και πάνω σε αυτόν έχουν γίνει σημαντικές τροποποιήσεις για τη βελτίωση του θεσμικού πλαισίου τους. Σήμερα, έχουν ιδρυθεί περίπου Θαλάσσια Πάρκα σε 120 χώρες, ενώ υπολογίζεται πως το 6% της ακτογραμμής της Μεσογείου περιλαμβάνεται ήδη μέσα στα όρια τέτοιων πάρκων. Στην Ευρώπη θαλάσσια πάρκα έχουν, για παράδειγμα, η Γαλλία, η Ιταλία, η πρώην Γιουγκοσλαβία, η Φιλανδία, η Σουηδία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Αλβανία. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Ο ΟΕΘΠΖ συμπλήρωσε τον Ιούλιο τρία χρόνια δράσης. Οι ενέργειες, όμως, για την προστασία της περιοχής, της χλωρίδας και της πανίδας της είναι πολύ παλαιότερες. Το αποτέλεσμα των προσπαθειών αυτών είναι η δημιουργία του Πάρκου. Οι πρώτες ενέργειες για την προστασία της χελώνας caretta caretta χρονολογούνται από το 1984, οπότε ιδρύθηκε ο Σύλλογος για την Προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας. Την ίδια χρονιά εκδόθηκε Προεδρικό Διάταγμα (επί υπουργίας Τρίτση) που περιλάμβανε μέτρα προστασίας της περιοχής ωοτοκίας της χελώνας. Επιπρόσθετα μέτρα λήφθηκαν με Κ.Υ.Α. το Το 1990 με δεύτερο Προεδρικό Διάταγμα δημιουργούνται Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ), η έκταση των οποίων περιλήφθηκε το 1999 στο χώρο του ΕΘΠΖ. Μια και η προστατευόμενη περιοχή ήταν στην πλειοψηφία της θαλάσσια το πάρκο ονομάστηκε θαλάσσιο. Αρκετά χρόνια μετά την ψήφιση του Ν. 1650/1986, που προέβλεπε τη σύσταση «ειδικών υπηρεσιών» και με το Ν. 2742/1999, ο οποίος κάλυπτε στο Κεφάλαιο Ε με τίτλο «Διοίκηση και διαχείριση προστατευόμενων περιοχών» τα κενά σχετικά με τους Φορείς Διαχείρισης και προέβλεπε πλέον ΝΠΙΔ εποπτευόμενα από το 7

8 ΥΠΕΧΩΔΕ, δημιουργήθηκε το ΕΘΠΖ για την προστασία της χελώνας. Θεωρείται πως, ακόμα και τότε, το Πάρκο δημιουργήθηκε κατόπιν πιέσεων και κυρώσεων από την Ε.Ε. Η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων κατέθεσε προσφυγή κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας γιατί μέχρι τον Αύγουστο του 1999 δεν είχε θεσπίσει μέτρα προστασίας για τον κόλπο του Λαγανά και τη θαλάσσια χελώνα caretta caretta, γεγονός που συνιστούσε παράβαση της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τη «Διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας Προστασία των ειδών». Η σχετική περιβαλλοντική μελέτη οικονομοτεχνικών και επιχειρησιακών προϋποθέσεων ίδρυσης ολοκληρώθηκε το 1996 από την εταιρεία ENVECO ΑΕ σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ. Το ΕΘΠΖ, όμως, δεν ιδρύθηκε παρά το 1999 με Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ 906/Δ/ ) και ο Οργανισμός συστήθηκε με την υπ αριθ. Πρωτ Απόφαση του Υφυπουργού ΠΕΧΩΔΕ κ. Η. Ευθυμιόπουλου, στις 20/07/2000, οπότε και λειτούργησε ουσιαστικά ο ΟΕΘΠΖ. Όταν ο φορέας δημιουργήθηκε, η παραλία του Λαγανά είχε σχεδόν χωριστεί στα δύο αφού είχε ανοιχτεί δρόμος και είχαν δημιουργηθεί θέσεις στάθμευσης μέσα στα λίγα χρόνια που μεσολάβησαν από την εκδήλωση πρόθεσης δημιουργίας θαλάσσιου πάρκου στην περιοχή μέχρι την υλοποίησή του. Σήμερα, τα όρια και η έκταση του Πάρκου είναι ακριβώς όπως αυτά περιγράφονται στο ιδρυτικό Προεδρικό Διάταγμα. Περιλαμβάνει τη θαλάσσια έκταση και τις νησίδες του κόλπου του Λαγανά, τις σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας και μια ζώνη γης που τις περιβάλει, τον υγρότοπο της λίμνης Κερίου και τις νήσους Στροφάδες, οι οποίες βρίσκονται 40 ν.μ. νότια της Ζακύνθου. Συνολικά, το Πάρκο περιλαμβάνει 89,2 τ. χλμ. θαλάσσιας και 14,2 τ. χλμ. χερσαίας έκτασης, ενώ η περιφερειακή ζώνη του είναι 31,2 τ. χλμ. Ο Οργανισμός έχει έδρα το Δήμο Ζακυνθίων και στεγάζεται, προς το παρόν, στο Δημοτικό Κτίριο του Δημοτικού Διαμερίσματος Αργασίου, που του έχει παραχωρηθεί με Απόφαση του Δ.Σ. του Δήμου Ζακυνθίων. Μια εξέλιξη στο χώρο των φορέων διαχείρισης αποτελεί και ο Ν. 3044/2002 περί «Μεταφοράς Συντελεστή Δόμησης». Σύμφωνα με αυτόν, ιδρύονται 25 νέοι φορείς. Επιπλέον, τα όρια των προστατευόμενων περιοχών τους μπορούν να 8

9 τροποποιούνται με Υπουργική Απόφαση και όχι με Προεδρικό Διάταγμα, γεγονός που διευκολύνει πολύ τις διαδικασίες. Το ίδιο ισχύει και για τον καθορισμό ζωνών προστασίας εντός των ορίων τους και άλλων σχετικών χωρικών ρυθμίσεων (π.χ. όροι και περιορισμοί δόμησης), ακόμα και για τη σύνθεση και τον αριθμό των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, που θα προκύπτουν με Κ.Υ.Α. ΝΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΗ - ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΟΕΘΠΖ Το ΕΘΠΖ αποτελεί πεδίο εφαρμογής αρχών διατήρησης της φύσης, οι οποίες συμβάλλουν στην επίτευξη της εναρμόνισης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και διατήρησης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Για το σκοπό αυτό, η περιβαλλοντική μελέτη, που πραγματοποιήθηκε το 1996, πρότεινε τη σύσταση του Φορέα Διαχείρισης του Πάρκου με διατάξεις ενσωματωμένες στο Π.Δ. χαρακτηρισμού της περιοχής του Πάρκου και με τα εξής χαρακτηριστικά: α) αυτοτελές (αυτοδιοικούμενο) νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και β) υπό την εποπτεία του ΥΠΕΧΩΔΕ. Το Π.Δ. ΦΕΚ 906/Δ/ πράγματι περιελάμβανε τόσο την ίδρυση του Θαλάσσιου Πάρκου όσο και του Οργανισμού Διαχείρισής του. Σύμφωνα με αυτό "συνίσταται ίδιο νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, που τελεί υπό την εποπτεία του ΥΠΕΧΩΔΕ, με την επωνυμία Οργανισμός Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου, με έδρα το Δήμο Ζακύνθου". Μόνιμα ο Οργανισμός θα στεγασθεί στο ιστορικό μετόχι της Ι.Μ. Αγ. Διονυσίου και Στροφάδων στη περιοχή Καλητέρου του Δήμου Ζακύνθου, το οποίο έχει παραχωρηθεί από τον Μητροπολίτη Ζακύνθου από τον Αύγουστο του 2000 και το οποίο πρόκειται να αποκαταστήσει αρχιτεκτονικά ο ΟΕΘΠΖ συνεπικουρούμενος από το ΥΠΕΧΩΔΕ. Στην πραγματικότητα ο ΟΕΘΠΖ έχει αναλάβει την υλοποίηση δράσεων και την ανάληψη δραστηριοτήτων που πρωτογενώς ανήκουν στην αρμοδιότητα του ΥΠΕΧΩΔΕ. Με την ίδρυσή του "μεταβιβάζονται" αρμοδιότητες του Υπουργείου σε ένα πιο ευέλικτο και αποτελεσματικό σχήμα, που αν και είναι αυτοδιοικούμενο ανήκει στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και οι κατευθυντήριες γραμμές του 9

10 προέρχονται από το Υπουργείο και ειδικότερα την Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, με την οποία συνεργάζεται στενά. Έτσι, το Κράτος και η δυσκαμψία που χαρακτηρίζει τις κεντρικές υπηρεσίες του διαχωρίζονται πλήρως από το Φορέα Διαχείρισης που βρίσκεται πιο κοντά στην τοπική κοινωνία και προσαρμόζεται άμεσα στις ανάγκες και τα ζητήματα που προκύπτουν. Το Διοικητικό Συμβούλιο (Δ.Σ.) του ΟΕΘΠΖ αποτελείται από τον Πρόεδρο, τον οποίο ορίζει ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ και εννέα (9) μέλη, οι οποίοι είναι αντιπρόσωποι του τόπου, τοπικών φορέων, περιβαλλοντικών οργανώσεων και του ΥΠΕΧΩΔΕ και που συγκροτούνται σε σώμα και πάλι με Υπουργική Απόφαση, όπως ορίζει το ιδρυτικό Π.Δ. Η θητεία τους είναι τριετής και μπορεί να ανανεώνεται. Το Δ.Σ. είναι αρμόδιο για τη λήψη γενικών αποφάσεων, κατευθύνσεων και προτεραιοτήτων σχετικά με τις δραστηριότητες και την οικονομική διαχείριση, επεξεργάζεται και υποβάλει για έγκριση στον Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ κανονισμούς οργάνωσης, διαχείρισης και προσωπικού. Ακόμα, προβλέπεται η σύσταση μιας Επιστημονικής και μιας Συμβουλευτικής Επιτροπής. Η δεύτερη δεν υπάρχει ακόμα γιατί εκκρεμεί η απόφαση του Νομάρχη. Η Επιστημονική Επιτροπή είναι τριμελής με τριετή θητεία, διέπεται από κανονισμό λειτουργίας, τα μέλη της είναι επιστήμονες με γνώση και εμπειρία στη διαχείριση θαλάσσιων και παράκτιων οικοσυστημάτων και στη βιολογία της χελώνας caretta caretta. Σκοπό έχει την εξέταση επιστημονικών θεμάτων, την εισήγηση προτάσεων, ενώ η γνώμη της είναι υποχρεωτική σε ορισμένα θέματα. Η Συμβουλευτική Επιτροπή, σύμφωνα με το ιδρυτικό Π.Δ., πρέπει να αποτελείται από εκπροσώπους των παραγωγικών και κοινωνικών φορέων και των οργανισμών αυτοδιοίκησης του νομού Ζακύνθου και δρα συμβουλευτικά προς το Δ.Σ. Υπάρχει και ένας Νομικός Σύμβουλος ως εξωτερικός συνεργάτης. Το κυρίως σώμα του Οργανισμού αποτελείται από τρία τμήματα με συντονιστή τον Κώστα Κατσελίδη. Αυτά είναι: α) το Τμήμα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Περιβάλλοντος, στο οποίο εντάσσονται και οι επιτηρητές, ξεναγοί και φύλακες, που είναι συνήθως εποχιακό προσωπικό β) το Γραφείο Επιχειρησιακού Σχεδιασμού και Προγραμματισμού, το οποίο περιλαμβάνει και τον τομέα Σχεδιασμού και Εφαρμογής Συστημάτων αειφορικής γεωργίας και κτηνοτροφίας και γ) το Γραφείο 10

11 Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών, το οποίο καλύπτει την γραμματειακή υποστήριξη και το λογιστήριο. Οι αρμοδιότητες του κάθε τμήματος θα αναλυθούν παρακάτω διεξοδικά. Το προσωπικό που απασχολείται αποτελείται από μόνιμους και εποχιακούς υπαλλήλους καθώς και κάποιους εξωτερικούς συνεργάτες, μια και οι ανάγκες του σε προσωπικό αυξάνονται σημαντικά τους θερινούς μήνες. Προσλήψεις γίνονται είτε με την έκδοση προκήρυξης είτε με αποσπάσεις προσωπικού που υπηρετεί με οποιαδήποτε σχέση στο δημόσιο ή στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ Τόσο ο βασικός σκοπός όσο και οι στόχοι και τα επιμέρους αντικείμενα προσδιορίζονται αναλυτικά στο ιδρυτικό Π.Δ. του ΕΘΠΖ. Έτσι, ως σκοπός της δημιουργίας του Θαλάσσιου Πάρκου προσδιορίζεται η διαφύλαξη της σημαντικότατης φυσικής κληρονομιάς και η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας της θαλάσσιας και παράκτιας έκτασης και των νησίδων του Κόλπου Λαγανά και των νήσων Στροφάδων, με παράλληλη ανάπτυξη δραστηριοτήτων που εναρμονίζονται με την προστασία της φύσης και του τοπίου στην ευρύτερη περιοχή αυτών. Η πρόθεση αυτή εναρμονίζεται πλήρως με το μήνυμα που έχει κυριαρχήσει στις μέρες μας, πως η προστασία και η διατήρηση του περιβάλλοντος δεν είναι αντίθετες με την ανάπτυξη, αλλά αντίθετα αυτές οι δύο παράμετροι πρέπει να είναι αλληλένδετες και να εξυπηρετεί η μια τους σκοπούς της άλλης. Με τον τρόπο αυτό προέκυψαν οι έννοιες της "αειφόρου" ή της βιώσιμης ανάπτυξης. Όσον αφορά στους στόχους που επιβάλλουν το χαρακτηρισμό της περιοχής ως Θαλάσσιου Πάρκου, αυτοί είναι: Α) Η εις το διηνεκές προστασία και διατήρηση : των σημαντικότερων παραλιών ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας caretta caretta των βιοτόπων και του πληθυσμού της μεσογειακής φώκιας monachus monachus 11

12 των βιοτόπων των προστατευόμενων ειδών ορνιθοπανίδας και ιδίως της μεταναστευτικής των βιοτόπων ενδημικής χλωρίδας των παράκτιων και θαλάσσιων τύπων οικοτόπων ευρωπαϊκού και μεσογειακού ενδιαφέροντος και ιδιαίτερα των συστημάτων αμμοθινών και των υποθαλάσσιων λιβαδιών του φυτού posidonia oceanica των αλιευτικών πόρων και εν γένει του θαλάσσιου οικοσυστήματος, τόσο από τις θαλάσσιες δραστηριότητες όσο και από τη ρύπανση Β) Η ανάπτυξη συμβατών με τα παραπάνω δραστηριοτήτων και η συστηματική παρακολούθηση της κατάστασης και εξέλιξης των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος που αφορούν : στην περιβαλλοντική εκπαίδευση - πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση και σε φυσιολατρικές δραστηριότητες του κοινού στον τουρισμό και αναψυχή σύμφωνα με τις αρχές της αειφορίας στη διαφύλαξη των παραδοσιακών χρήσεων (αλιείας, βόσκησης, γεωργίας, κλπ.) στη διαφύλαξη του φυσικού και πολιτιστικού τοπίου Στο πλαίσιο των ανωτέρω στόχων ο ΟΕΘΠΖ έχει κύριο σκοπό: Α) Την κατάρτιση και την εφαρμογή του κανονισμού διαχείρισης και λειτουργίας του ΕΘΠΖ στο πλαίσιο : της ισχύουσας εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας για την προστασία του περιβάλλοντος στην περιοχή των αρχών και πολιτικών για την αειφορική ανάπτυξη του συντονισμού όλων των εμπλεκομένων φορέων της εφαρμογής, στο μέτρο που αυτές απαιτούνται, των οικονομικών ρυθμίσεων που προβλέπονται στο άρθρο 22 του Ν. 1650/86 της ευαισθητοποίησης των κατοίκων και φορέων της περιοχής της εφαρμογής μέτρων προσέλκυσης και ανάπτυξης βιώσιμου τουρισμού στην περιοχή 12

13 Β) Την κατάρτιση τριετούς σχεδίου διαχείρισης της περιοχής, στα πλαίσια του οποίου άπτονται τα παρακάτω αντικείμενα : η σήμανση των οριοθετημένων περιοχών όπως αυτές ορίζονται στο Π.Δ. 906/Δ/ η μέριμνα για την οργάνωση και εφαρμογή μέτρων φύλαξης της περιοχής του ΕΘΠΖ η πληροφόρηση και ενημέρωση της κοινής γνώμης και των αρμόδιων φορέων και η οργάνωση και συντονισμός προγράμματος ευαισθητοποίησης του κοινού η μέριμνα για την κατασκευή εντός των ορίων του Θαλάσσιου Πάρκου των έργων και υποδομών που απαιτούνται για τη φύλαξη και τις επιτρεπόμενες δραστηριότητες η συνεργασία των αρμόδιων φορέων της χώρας με ανάλογους διεθνείς φορείς και οργανισμούς στον τομέα της ενημέρωσης, της ανταλλαγής γνώσεων και πληροφοριών ή εκπόνηση κοινών παράλληλων προγραμμάτων η εισήγηση ή αναφορά προς τις αρμόδιες αρχές των πράξεων ή παραλείψεων που συνιστούν παραβάσεις των διατάξεων του ιδρυτικού Π.Δ., με σκοπό την επιβολή των νόμιμων κυρώσεων η κατάρτιση προγραμμάτων για την αξιοποίηση και ανάδειξη των ιστορικών, πολιτιστικών, λαογραφικών και φυσικών μνημείων της περιοχής η κατάρτιση μελέτης αξιολόγησης των προστατευτέων αντικειμένων, σύμφωνα με το άρθρο 21 παρ.5 του Ν. 1650/86 και εισήγηση για την τυχόν τροποποίηση των ορίων προστασίας τους χορήγηση αδειών δραστηριοτήτων (βαρκάρηδες, σχολές κατάδυσης) Γ) Την εκπόνηση ετήσιου προγράμματος δράσης όπου θα συστηματοποιείται με συγκεκριμένη χρονική και οικονομική εκτίμηση : το σύνολο των κατευθύνσεων, μέτρων, παρεμβάσεων, μελετών και διαδικασιών, οι προτεραιότητες και οι ιεραρχήσεις παρέμβασης, η κατανομή πόρων και ο προϋπολογισμός επιμέρους έργων και δαπανών. 13

14 Πέρα από τα προβλεπόμενα στο ιδρυτικό Π.Δ. του ΕΘΠΖ και σύμφωνα με πληροφορίες των ίδιων των στελεχών του Πάρκου στους βραχυπρόθεσμους στόχους του Οργανισμού εντάσσονται : η αποτελεσματική φύλαξη των παραλιών ωοτοκίας της χελώνας η προώθηση προγραμμάτων αειφορικής γεωργίας η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού (τουρίστες, τοπικούς φορείς, σχολεία) η προώθηση των προβλεπόμενων αντισταθμιστικών μέτρων ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΖΩΝΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ - ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ Το ΕΘΠΖ αποτελείται τόσο από χερσαία όσο και από θαλάσσια έκταση, καθώς και από μια περιφερειακή ζώνη. Το μεγαλύτερο τμήμα του είναι θαλάσσιο, ενώ κάθε ζώνη προστασίας παρουσιάζει τις δικές της ιδιαιτερότητες λόγω του διαφορετικού βαθμού προστασίας σε κάθε μια. Τα κριτήρια που λήφθηκαν υπ' όψη για την χωρική οριοθέτηση των ζωνών είναι περιβαλλοντικά και κοινωνικοοικονομικά. Στα περιβαλλοντικά συγκαταλέγονται : α) η ορατότητα των κλιτύων από τη θάλασσα β) η διατήρηση των φυσικών χαρακτηριστικών των παραλιών ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας και γ) η διατήρηση των φυσικών χαρακτηριστικών και των σημαντικών οικοσυστημάτων ή τοπίων. Τα κοινωνικοοικονομικά κριτήρια αφορούν : α) το ιδιοκτησιακό καθεστώς β) το μέγεθος των προκαλουμένων κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων από τους περιορισμούς στις χρήσεις γης και τους όρους δόμησης και γ) η αποτελεσματικότητα των προτεινόμενων αντισταθμιστικών ρυθμίσεων. Οι ζώνες του ΕΘΠΖ που ορίζονται από το Π.Δ. λαμβάνοντας υπ' όψη τις παραπάνω παραμέτρους είναι οι εξής : Ζώνη Ια: Θαλάσσια περιοχή κόλπου Λαγανά. Χαρακτηρίζεται ως περιοχή προστασίας της φύσης και επιτρέπονται μόνο η ναυσιπλοΐα, η επαγγελματική αλιεία, εκτός από το υποβρύχιο ψάρεμα και η ήπια θαλάσσια αναψυχή κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η ζώνη αυτή χωρίζεται στις περιοχές Α, Β, Γ. Στην Α απαγορεύεται η διέλευση, κίνηση, παραμονή και αγκυροβολία οποιουδήποτε 14

15 πλωτού σκάφους. Στη Β επιτρέπεται η διέλευση σκαφών με όριο ταχύτητας 6 κόμβους αλλά απαγορεύεται η αγκυροβολία. Στην Γ επιτρέπεται η διέλευση σκαφών με όριο 6 κόμβους ενώ επιτρέπεται η αγκυροβολία. Τα μέτρα αυτά ισχύουν για την περίοδο 1 Μαΐου μέχρι 31 Οκτωβρίου κάθε χρόνου. Ζώνη Ιβ: Θαλάσσια περιοχή νήσων Στροφάδων. Χαρακτηρίζεται ως περιοχή προστασίας της φύσης, ισχύουν οι ίδιοι όροι προστασίας, ενώ και στις δύο αυτές ζώνες απαγορεύεται η υδατοκαλλιέργεια οιασδήποτε μορφής. Περιοχή Α1: Περιοχή παραλίας Σεκανίων. Χαρακτηρίζεται ως περιοχή απολύτου προστασίας της φύσης, στην οποία επιτρέπονται μόνο η επιστημονική έρευνα, η συστηματική παρακολούθηση οικολογικών παραμέτρων, η εγκατάσταση μη μόνιμης ελαφριάς υποδομής για τη φύλαξη και επόπτευση του χώρου και η πρόσβαση και παραμονή ατόμων κατόπιν άδειας που χορηγείται από τον ΟΕΘΠΖ. Περιοχή Α2: Περιοχή φυσικού καταφυγίου των νησίδων Μαραθωνησίου και Πελούζου. Χαρακτηρίζεται ως περιοχή προστασίας της φύσης. Επιτρέπονται κάποιες επιπλέον δραστηριότητες όπως η ημερήσια ήπια αναψυχή και η εκτέλεση έργων ερμηνείας περιβάλλοντος ενώ απαγορεύεται η εκτέλεση έργων δασικής οδοποιίας. Περιοχή Α3: Περιοχή φυσικού καταφυγίου των νήσων Στροφάδων. Χαρακτηρίζεται ως περιοχή προστασίας της φύσης. Επιτρέπονται οι παραπάνω αναφερόμενες δραστηριότητες των περιοχών Α1 και Α2 και επιπλέον : η καλλιέργεια των υφιστάμενων γεωργικών εκτάσεων, η διατήρηση οικόσιτων ζώων και η εκτέλεση εργασιών συντήρησης για την ανάδειξη της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, ενώ απαγορεύεται η εγκατάσταση κτηνοτροφικών μονάδων. Περιοχή Π1: Παραλία Δάφνης. Χαρακτηρίζεται ως περιοχή προστασίας της φύσης και επιτρέπονται οι δραστηριότητες της περιοχής Α1 καθώς και : η καλλιέργεια των υφιστάμενων γεωργικών εκτάσεων, η ημερήσια ήπια αναψυχή και η εκτέλεση έργων ερμηνείας περιβάλλοντος. Περιοχή Π2: Η αμμώδης παραλία του Γέρακα και το ομώνυμο ακρωτήριο. Χαρακτηρίζεται ως περιοχή προστασίας της φύσης και επιτρέπονται οι δραστηριότητες της περιοχής Α1 καθώς και : η ημερήσια ήπια αναψυχή, η 15

16 εκτέλεση έργων ερμηνείας περιβάλλοντος και η τοποθέτηση συγκεκριμένου αριθμού ομπρελλών και καθισμάτων επί του αιγιαλού. Περιοχή Π3: Παραλία Καλαμακίου. Χαρακτηρίζεται ως περιοχή προστασίας της φύσης και επιτρέπονται όλες οι παραπάνω δραστηριότητες της περιοχής Π2 και επιπλέον: ο καθαρισμός της παραλίας και η αποκομιδή απορριμμάτων και η συντήρηση και ο έλεγχος της πρόσβασης. Περιοχές Υ και Υ : Περιλαμβάνονται στον όρμο Κερίου. Χαρακτηρίζονται ως περιοχές προστασίας της φύσης και επιτρέπονται οι δραστηριότητες της περιοχής Α1 καθώς και : η καλλιέργεια των υφιστάμενων γεωργικών εκτάσεων, η περιβαλλοντική ενημέρωση του κοινού, ο χειρονακτικός καθαρισμός της περιοχής προστασίας και οι εργασίες για την αναβάθμιση του λιμένα του Κερίου, μετά από σύνταξη ΜΠΕ τύπου Α. Περιοχές Φ1 και Φ1 : Περιοχές φυσικού τοπίου όρους Σκοπού Βασιλικού. Χαρακτηρίζονται ως προστατευόμενα τοπία και επιτρέπονται οι δραστηριότητες της περιοχής Α1 καθώς και : η καλλιέργεια των υφιστάμενων γεωργικών εκτάσεων, η περιβαλλοντική ενημέρωση του κοινού, η διατήρηση οικόσιτων ζώων αλλά όχι η εγκατάσταση κτηνοτροφικών μονάδων, η μελισσοκομία, η διάνοιξη νέων μονοπατιών και η εκτέλεση δασοτεχνικών αντιπυρικών έργων και η ανέγερση κατοικιών, γεωργικών αποθηκών και αντλητικών εγκαταστάσεων στις μη δασικές εκτάσεις. Για τις περιοχές αυτές προβλέπονται λεπτομερείς όροι και περιορισμοί δόμησης των γηπέδων, ανάλογα με τη σκοπούμενη χρήση γης, ενώ καθορίζεται το κατώτατο όριο κατάτμησης και αρτιότητάς τους. Περιοχή Φ2: Περιοχή φυσικού τοπίου Καλαμακίου. Χαρακτηρίζεται ως προστατευόμενο τοπίο. Επιτρέπονται οι δραστηριότητες της περιοχής Α1 καθώς και : η περιβαλλοντική ενημέρωση του κοινού, ενώ επιβάλλεται η λήψη μέτρων για τον περιορισμό της ηχορύπανσης, φωτορύπανσης και της πρόσβασης μηχανοκίνητων μέσων προς την ακτή μετά τη δύση του ήλιου. Προβλέπεται, επίσης, το κατώτατο όριο κατάτμησης και αρτιότητας. Περιοχή Φ3: Περιοχή φυσικού τοπίου Κερίου. Χαρακτηρίζεται ως προστατευόμενο τοπίο. Επιτρέπονται οι δραστηριότητες της περιοχής Α1 καθώς και : η καλλιέργεια των υφιστάμενων γεωργικών εκτάσεων, η περιβαλλοντική 16

17 ενημέρωση του κοινού, η διατήρηση οικόσιτων ζώων αλλά όχι η εγκατάσταση κτηνοτροφικών μονάδων, η μελισσοκομία, η διάνοιξη νέων μονοπατιών και η εκτέλεση δασοτεχνικών αντιπυρικών έργων και η ανέγερση κατοικιών, σύμφωνα με καθορισμένους όρους και περιορισμούς δόμησης για την συγκεκριμένη περιοχή. Στην Περιφερειακή Ζώνη του ΕΘΠΖ περιλαμβάνονται οι οικισμοί Λιθακιάς, Παντοκράτορα, Λαγανά, Αμπελοκήπων, Καλαμακίου, Άνω και Κάτω Βασιλικού και οι κοινότητες Μουζακίου και Αργασίου. Σύμφωνα με το Π.Δ. έχουν προκύψει οι παρακάτω ζώνες : Περιοχή Ο1: Περιοχή κοινοτήτων Λιθακιάς, Παντοκράτορα, Μουζακίου Περιοχή Ο2: Περιοχή οικισμών Μουζακίου, Αμπελοκήπων, Παντοκράτορα, Καλαμακίου Περιοχή Ο3: Περιοχή ανατολικά οικισμού Καλαμακίου Περιοχή Ο4: Περιοχή κοινότητας Βασιλικού Οι παραπάνω χαρακτηρίζονται ως περιοχές οικοανάπτυξης, στις οποίες επιτρέπεται η οικοδομική δραστηριότητα οποιουδήποτε είδους βάση συγκεκριμένων όρων, η δημιουργία μεταποιητικών μονάδων και η κτηνοτροφία και καθορίζεται το όριο κατάτμησης και αρτιότητας των οικοπέδων. Περιοχή Τ1: Περιοχή κοινοτήτων Καλαμακίου - Αργασίου Περιοχή Τ2: Περιοχή κοινοτήτων Άνω και Κάτω Βασιλικού Περιοχή Τ3: Περιοχή κοινοτήτων Λιθακιάς - Αγ. Σώστη Αυτές χαρακτηρίζονται ως περιοχές ελεγχόμενου τουρισμού. Επιτρέπεται η ανέγερση κατοικιών και τουριστικών εγκαταστάσεων κάθε είδους με βάση προκαθορισμένους όρους και περιορισμούς δόμησης που αφορούν για παράδειγμα στη συνολική επιφάνεια εκμετάλλευσης, στον αριθμό κλινών ανά στρέμμα, στο φωτισμό και στο ύψος των κτιρίων από το έδαφος, στην απόστασή τους από την ίσαλο γραμμή. Καθορίζεται, τέλος, το κατώτατο όριο κατάτμησης και αρτιότητας των οικοπέδων. Παράλληλα με τις παραπάνω ρυθμίσεις που ισχύουν για κάθε περιοχή χωριστά υπάρχουν και κάποιες γενικές διατάξεις (άρθρο 6) που εφαρμόζονται στο σύνολο των περιοχών του ΕΘΠΖ και κάποιοι ειδικοί κανονισμοί που αφορούν σε όλη την 17

18 έκταση του ΕΘΠΖ και της Περιφερειακής Ζώνης. Στην πρώτη περίπτωση : απαγορεύεται η χρήση μηχανοκίνητων οχημάτων και δικύκλων επί των αμμωδών παραλίων, επιτρέπεται η συντήρηση του υφιστάμενου οδικού δικτύου αλλά απαγορεύεται η διάνοιξη νέων δρόμων, επιτρέπεται η συντήρηση των υφιστάμενων υποδομών ελλιμενισμού, απαγορεύεται η θήρα και απαιτείται γνωμοδότηση του ΟΕΘΠΖ για τις Μ.Π.Ε και τις κατασκευές και επεμβάσεις που πραγματοποιούνται εντός των ορίων του Πάρκου. Οι κανονισμοί που αφορούν στη συνολική έκταση του Πάρκου είναι πολλοί. Ενδεικτικά θα αναφερθώ στους εξής: α) η μορφολογία των κτισμάτων πρέπει να ακολουθεί τις αρχές και τα παραδοσιακά πρότυπα της τοπικής αρχιτεκτονικής β) προϋπόθεση έκδοσης οικοδομικής άδειας στις περιοχές του ΕΘΠΖ και στις περιοχές Τ1 και Τ2 της Περιφερειακής Ζώνης είναι η υποβολή ειδικής μελέτης φωτισμού και η ένταξη των κτιρίων στο φυσικό τοπίο, ύστερα από σύμφωνη γνώμη του ΟΕΘΠΖ. ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΕΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ Η περιοχή του ΕΘΠΖ χαρακτηρίζεται από διάφορα είδη οικοσυστημάτων εθνικού και ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, ενώ είναι αντιπροσωπευτική των μεσογειακών και νησιωτικών οικοσυστημάτων. Παράλληλα, η Ελλάδα είναι η μοναδική Ευρωπαϊκή χώρα στην οποία ωοτοκούν οι θαλάσσιες χελώνες caretta caretta, ενώ ένας μόνιμος πληθυσμός του απειλούμενου με εξαφάνιση είδους φώκιας monachus monachus ζει στις δυτικές ακτές της Ζακύνθου. Οικότοποι Στην παράκτια ζώνη περιλαμβάνονται αμμώδεις παραλίες, αμμοθίνες, υγρότοπος και βραχώδεις ακτές. Οι αμμοθίνες εμφανίζονται, κυρίως, στην περιοχή μεταξύ του οικισμού του Λαγανά και του Καλαμακίου και είναι εκτεταμένες παραθαλάσσιες αμμώδεις εκτάσεις με χαρακτηριστική βλάστηση. Η χερσαία ζώνη χαρακτηρίζεται από δασικές και διάσπαρτες αγροτικές εκτάσεις. Τέλος, η Περιφερειακή Ζώνη καλύπτει γεωργική γη (αμπελώνες, ελαιώνες) και οικισμούς. Χλωρίδα θαλάσσιων και χερσαίων οικοτόπων 18

19 Η βλάστηση μπορεί να χωριστεί σε χαρακτηριστικές ομάδες που εξαπλώνονται από την υποθαλάσσια ζώνη του Πάρκου ως την παράκτια ζώνη και την ενδοχώρα. Αυτές είναι : τα υποθαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica), που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επιβίωση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και αποτελούν ένα τύπο οικοτόπου προτεραιότητας σύμφωνα με την κοινοτική Οδηγία 92/43/ΕΟΚ τη βραχόφιλη βλάστηση των βραχωδών ακτών, όπου συναντώνται ενδημικά φυτά της Ζακύνθου, όπως Limonium zakynthium και Limonium phitosianum την υγρόφιλη βλάστηση της περιοχής Λίμνη Κερίου, που αποτελεί το μοναδικό εναπομείναντα υγροβιότοπο της Ζακύνθου την αμμόφιλη βλάστηση των αμμοθινών, όπου απαντάται, μεταξύ άλλων, το κρινάκι της θάλασσας (Pancratium maritimum) στην ενδοχώρα κυριαρχεί η φρυγανώδης βλάστηση, η οποία στις περιοχές Κερί και Άνω Βασιλικό διακόπτεται, σε ορισμένα σημεία, από "νησίδες" τυπικής υψηλής μακκίας βλάστησης και δάσος Χαλεπίου Πεύκης (Pinus halepensis) Πανίδα θαλάσσιων και χερσαίων οικοτόπων Η πανίδα στην περιοχή του Πάρκου είναι πλούσια με πολλά χαρακτηριστικά είδη, που διακρίνονται ως εξής : Ορνιθοπανίδα: Η νότια Ζάκυνθος και τα νησιά Στροφάδες αποτελούν σημαντικό πέρασμα και σταθμό πολλών μεταναστευτικών πουλιών από τα οποία χαρακτηριστικότερα είναι τα τρυγόνια (Streptopelia turtur). Απαντώνται, επίσης, αρκετά είδη αρπακτικών, θαλασσοπουλιών, αγριόκυκνοι, τσαλαπετεινοί, χελιδόνια. Ερπετά - αμφίβια: Το σημαντικότερο, βέβαια, είναι η θαλάσσια χελώνα caretta caretta, αλλά υπάρχουν και νεροχελώνες, βάτραχοι, δενδρογαλές, νερόφιδα, οχιές. Οι caretta caretta ζουν 70 με 80 χρόνια, είναι έτοιμες για αναπαραγωγή στην ηλικία 25 με 30 χρόνων και οι ενήλικες ζυγίζουν περίπου 80 κιλά. Γεννούν τα αυγά τους από τα τέλη Μαΐου μέχρι και τα τέλη Αυγούστου, ενώ αυτό που τις 19

20 χαρακτηρίζει είναι ότι επιστρέφουν στις παραλίες που γεννήθηκαν για να γεννήσουν. Αυτό είναι ενδεικτικό της αξίας των παραλιών ωοτοκίας της Ζακύνθου για τη διατήρηση και τον πολλαπλασιασμό του είδους. Γεννούν κατά μέσο όρο 120 αυγά, εκ των οποίων το 60 με 70% εκκολάπτεται, ενώ από τις πρώτες στιγμές της ζωής τους τα χελωνάκια αντιμετωπίζουν πολλούς κινδύνους. Υπολογίζεται ότι μόνο 1 με 2 χελωνάκια στα θα καταφέρει να ενηλικιωθεί και να επιστρέψει στο μέλλον για να γεννήσει. Θηλαστικά: Το σπουδαιότερο θηλαστικό είναι η φώκια monachus monachus που έχει χαρακτηριστεί ως απειλούμενο είδος σύμφωνα με το Κόκκινο Βιβλίο του IUCN, με πληθυσμό 400 περίπου άτομα παγκοσμίως. Η Ελλάδα φιλοξενεί το 50% του πληθυσμού της Μεσογείου. Στη Ζάκυνθο υπάρχουν γύρω στις 15 που ζουν μόνιμα στις σπηλιές των δυτικών ακτών του νησιού. Η ηλικία τους μπορεί να φτάσει τα 30 χρόνια. Άλλα θηλαστικά που απαντώνται είναι σκαντζόχοιροι, λαγοί, νυφίτσες και κουνάβια, ενώ έχουν παρατηρηθεί διάφορα κητώδη, όπως ρινοδέλφινα (Tursiops truncatus). ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΟΕΘΠΖ Ο ρόλος του Οργανισμού Η επισήμανση της φύσης των δράσεων και των αρμοδιοτήτων που εμπίπτουν στα πλαίσια της λειτουργίας του Οργανισμού και που έχουν αναπτυχθεί μέχρι σήμερα είναι απαραίτητη για την κατανόηση του ίδιου του θεσμού του Φορέα Διαχείρισης καθώς και της "δύναμης" που διαθέτει για τη σωστή εφαρμογή του Π.Δ. και την προώθηση καινοτόμων προτάσεων. Όπως έχει, ήδη, αναφερθεί ο Οργανισμός είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, αυτοδιοικούμενο και εποπτευόμενο από το ΥΠΕΧΩΔΕ. Σκοπός του είναι πάντα η εφαρμογή των διατάξεων του Π.Δ. με το οποίο παράλληλα ιδρύθηκε και το ΕΘΠΖ, η περιοχή, δηλαδή, αρμοδιότητάς του. Δεν διαθέτει καμία από τις τρεις εξουσίες. Δε νομοθετεί. Μπορεί μόνο να εισηγηθεί ή να γνωμοδοτήσει για την αλλαγή διατάξεων του Π.Δ., ακόμα και αυτών που αφορούν στα όρια και τις ζώνες 20

21 της περιοχής αρμοδιότητάς του, δηλαδή του Θαλάσσιου Πάρκου. Σύμφωνα με το Ν. 3044/2002 οι τροποποιήσεις αυτές μπορούν να γίνουν με υπουργική απόφαση και όχι με Προεδρικό Διάταγμα, όπως γινόταν μέχρι τώρα. Δεν έχει δικαστική εξουσία, αφού δεν έχει τη μορφή δικαστικού σώματος και η εκτελεστική του εξουσία είναι έμμεση, αφού η παρακολούθηση της εφαρμογής του Π.Δ. γίνεται με τη συνδρομή της αστυνομίας, του λιμεναρχείου και των εκάστοτε αρμόδιων φορέων. Οι υπάλληλοι του Οργανισμού δεν μπορούν παρά να επισημάνουν τυχόν παραβάσεις και παραλήψεις και να τις θέσουν υπ' όψη του αρμόδιου φορέα, ο οποίος είναι υπεύθυνος να ενεργήσει προκειμένου να επιβληθούν ποινές ή να υπάρξει η ανάλογη συμμόρφωση. Επιπλέον, οι δραστηριότητες που επιτρέπονται ή απαγορεύονται σε κάθε ζώνη είναι αυστηρά καθορισμένες και ο Οργανισμός δεν μπορεί να παρεκκλίνει από αυτές. Ακόμα και το γενικό πλαίσιο στο οποίο μπορούν να περιληφθούν οι εν γένει δραστηριότητες του Οργανισμού προβλέπεται στο Ν. 2742/1999 άρθρο 15 παρ. 2 & 3. Έτσι, ο χαρακτήρας των αρμοδιοτήτων του Οργανισμού είναι : Κατ' αρχήν γνωμοδοτικός και συμβουλευτικός τόσο γιατί μπορεί να εισηγηθεί την τροποποίηση του Π.Δ. - όπως έχει ήδη γίνει από τον Ιούνιο του όσο και γιατί λειτουργεί συμβουλευτικά ως προς το Υπουργείο Γεωργίας για την αγροτική ανάπτυξη της περιοχής με συμμετοχή σε σχετικά ευρωπαϊκά προγράμματα και την εκπόνηση μελέτης για την παραγωγή προϊόντων προστατευόμενης περιοχής. Παράλληλα, έχει ως στόχο την ενημέρωση και δραστηριοποίηση του αντίστοιχου κοινού σε δράσεις που το αφορούν, ενώ έχει κάνει σημαντικές προσπάθειες να πείσει την τοπική κοινωνία για τα οφέλη τόσο της ίδιας της ύπαρξης του ΟΕΘΠΖ όσο και των πρωτοβουλιών που αυτό αναπτύσσει. Το προσωπικό του Πάρκου μπορεί να παράσχει πληροφορίες ή να επιβλέψει δραστηριότητες που εμπίπτουν στα πλαίσια της αποτελεσματικής προστασίας της προστατευόμενης περιοχής ή να ενημερώσει αρμόδιους φορείς ή ομάδες επιχειρηματιών για προγράμματα που "τρέχουν" και τους αφορούν άμεσα. Ο Οργανισμός ασκεί εποπτικό ρόλο, γιατί ελέγχει την εφαρμογή του Π.Δ. έμμεσα, μέσω της συνδρομής, κυρίως, του λιμεναρχείου και της αστυνομίας. Εξάλλου, υπάρχουν περιορισμοί και όροι στην άσκηση δραστηριοτήτων (αλιεία, 21

22 αγροτουρισμός, οικιστική ανάπτυξη) σύμφωνα με τους οποίους απαιτείται η εκπόνηση συγκεκριμένων μελετών (π.χ. μελέτη φωτισμού Π.Δ. άρθρο 6 παρ. 9 & 10) και έγκριση τους από το διαχειριστικό φορέα. Έτσι, ο έλεγχος που προβλέπεται ασκείται μέσα από τους αρμόδιους φορείς και δημόσιες υπηρεσίες. Παράλληλα, έχει συντονιστικό ρόλο γιατί εναρμονίζει τις δράσεις όλων των τοπικών και γενικότερα εμπλεκόμενων φορέων και παρέχει τις κατευθυντήριες γραμμές, ιδίως σε περιπτώσεις επικαλύψεων αρμοδιοτήτων και ανάμειξης περισσότερων του ενός φορέα. Αρμοδιότητες των τμημάτων του ΟΕΘΠΖ Ο Οργανισμός, όπως έχει αναφερθεί, αποτελείται από τρία τμήματα, καθένα από τα οποία έχει προδιαγεγραμμένες αρμοδιότητες. Έτσι, το Τμήμα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Περιβάλλοντος είναι αρμόδιο για τη φύλαξη και εποπτεία του Θαλάσσιου Πάρκου, την σχετική ενημέρωση του κοινού και, κυρίως, για την εφαρμογή του Προεδρικού Διατάγματος στο σύνολό του, καθώς και για την παρακολούθηση παραμέτρων του περιβάλλοντος. Παράλληλα, ασχολείται με τη διαχείριση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, αφού έχει επιτευχθεί η συμμετοχή του Οργανισμού σε αυτά. Η διαχείριση γίνεται απ' ευθείας από το διαχειριστικό φορέα, χωρίς τη μεσολάβηση του Υπουργείου. Στο τμήμα αυτό περιλαμβάνεται και η εποπτεία των πολεοδομικών παραμέτρων και τεχνικών παρεμβάσεων στο χώρο του Θαλάσσιου Πάρκου. Το Γραφείο Επιχειρησιακού Σχεδιασμού και Προγραμματισμού είναι υπεύθυνο για την εκπόνηση του επιχειρησιακού σχεδίου, δηλαδή, την ενημέρωση, την κατάρτιση και υποβολή προτάσεων για συμμετοχή σε ευρωπαϊκά προγράμματα, λαμβάνει μέρος στην υλοποίηση των προγραμμάτων αυτών, είναι αρμόδιο για τουριστικά θέματα και δραστηριότητες που αναπτύσσονται στην περιοχή, ενώ σχεδιάζει και παρακολουθεί τα οικονομικά του Οργανισμού. Στο τμήμα αυτό ανήκει και ο τομέας του Αγροτικού Επιχειρησιακού Σχεδιασμού, σκοπός του οποίου είναι η προώθηση της αγροτικής ανάπτυξης μέσω προγραμμάτων και δράσεων ευρωπαϊκών και εθνικών. 22

23 Το Γραφείο Διοικητικών και Οικονομικών Υπηρεσιών είναι αυτό που παρέχει την κατάλληλη γραμματειακή και διοικητική υποστήριξη στα παραπάνω τμήματα, ενώ σε αυτό εμπίπτει και η θέση του λογιστή του Οργανισμού. Τέλος, όλα τα τμήματα, ακόμα και οι αποφάσεις του Δ.Σ. υποστηρίζονται από ένα νομικό σύμβουλο, εξωτερικό συνεργάτη του διαχειριστικού φορέα. Επιχειρησιακός Σχεδιασμός Στις αρμοδιότητες του Οργανισμού εμπίπτει και η σύνταξη και κατάθεση προτάσεων για τη συμμετοχή του φορέα σε διάφορα ευρωπαϊκά και εθνικά προγράμματα. Οι ενέργειες αυτές αποτελούν τμήμα του επιχειρησιακού σχεδίου που έχει καταρτιστεί και ο οποίος περιλαμβάνει και τις δράσεις του ΟΕΘΠΖ που υλοποιούνται ή προβλέπεται να υλοποιηθούν μεσοπρόθεσμα. Πρώτα θα παρουσιαστούν οι δραστηριότητες και τα προγράμματα στα οποία συμμετέχει ο Οργανισμός και κατόπιν οι υπόλοιπες δράσεις του από το 2000 συμπεριλαμβανομένων και αυτών που έχουν προγραμματιστεί για το έτος 2003, βάση του Σχεδίου Δράσης του αντίστοιχου έτους, που έχει εκπονηθεί. Πρόγραμμα Life - Περιβάλλον: Μετά από έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον Αύγουστο του 2001, ο Οργανισμός υλοποιεί δράσεις ανάδειξης και προστασίας της περιοχής του Πάρκου. Αυτό γίνεται στο πλαίσιο του προγράμματος Life - Περιβάλλον: " Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνης: Υποδειγματικές δράσεις στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου " και σε συνεργασία με το ΥΠΕΧΩΔΕ, τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ζακύνθου και τους Δήμους Ζακυνθίων και Λαγανά. Έχει συνολικό προϋπολογισμό EURO και είναι διάρκειας τριών ετών, θα ολοκληρωθεί, δηλαδή, στο τέλος Μαΐου Η μέχρι σήμερα πορεία του προγράμματος και οι κύριες ανάγκες που έχουν προκύψει παρουσιάζονται στην πρώτη, την ενδιάμεση και στην τρίτη έκθεση προόδου που έχουν κατατεθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 04/01/2002, στις 07/08/2002 και στις 15/02/2003 αντίστοιχα. Αναλυτικότερα, το πρόγραμμα Life - Περιβάλλον συμπεριλαμβάνει έξι (6) κύριες δράσεις που καλύπτουν ένα σημαντικό κομμάτι των βασικών λειτουργιών του 23

24 ΟΕΘΠΖ, είναι δεσμευτικό ως προς τις δράσεις, τα χρονοδιαγράμματα και τον προϋπολογισμό για τον φορέα διαχείρισης και θεωρείται σαν σύμβαση μεταξύ αυτού και της Επιτροπής. Οι 6 κύριες δράσεις με τα επιμέρους έργα είναι οι εξής : Συνεργασία και εμπλοκή των τοπικών επαγγελματιών στους στόχους του ΕΘΠΖ. Περιλαμβάνει : 1. Κώδικες καλής συμπεριφοράς. Έχουν συνταχθεί, μέχρι τώρα, για δραστηριότητες όπως οι περιηγήσεις στο θαλάσσιο και χερσαίο χώρο του Πάρκου, για την χρήση τεχνητών φώτων και για τις αρχές ανάπτυξης οικοτουριστικών δραστηριοτήτων στην περιοχή. Λόγω της μεταβολής των τεχνικών προδιαγραφών στις οποίες στηρίζονται οι κώδικες θεωρείται σκόπιμη η ετήσια αναπροσαρμογή τους. 2. Ειδικά συμφωνητικά συνεργασίας με επαγγελματίες. Αφορά στην υπογραφή ειδικών συμφωνητικών με τους χειριστές των θαλάσσιων πλωτών που δραστηριοποιούνται στην παρατήρηση της θαλάσσιας χελώνας και με τα πρακτορεία ταξιδιού και στον εφοδιασμό τους με ένα ειδικό σήμα με τίτλο "ειδικός συνεργάτης του ΟΕΘΠΖ". 3. Πιστοποίηση επιχειρήσεων. Σχετίζεται με την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Οικολογικής Διαχείρισης και Ελέγχου ΕΜΑΣ στην Ελλάδα. Οι επιχειρήσεις που θα συμμορφώνονται με την περιβαλλοντική πολιτική και τις δράσεις που ορίζει το Σύστημα και δραστηριοποιούνται στο χώρο του Πάρκου θα αναγνωρίζονται και επαληθεύονται από τον Οργανισμό ώστε να αποκτήσουν την πιστοποίηση ΕΜΑΣ. Διαχείριση του περιβάλλοντος και προστασία. Περιλαμβάνει : 1. Σηματοδότηση του θαλάσσιου χώρου. Αφορά στην εγκατάσταση σημαντήρων όπως και των ειδικών συστημάτων αγκυροβολίας Harmony για την οριοθέτηση των ζωνών Α, Β και Γ. 2. Ενημέρωση, φύλαξη επί τόπου. Η δράση αυτή να αναλυθεί διεξοδικά παρακάτω. Στα πλαίσιά της απασχολείται τόσο μόνιμο όσο και εποχιακό προσωπικό (οικοξεναγοί, φύλακες, επιτηρητές) 3. Εκπαίδευση ψαράδων και αγροτών. Έχει εκπονηθεί ένας οδηγός με τίτλο "Γενικές Αρχές Ορθολογικής Διαχείρισης Αγροτικού Περιβάλλοντος :Αναγκαιότητα 24

25 εφαρμογής τους στο χώρο του ΕΘΠΖ" με σκοπό την παρουσίασή του στο κοινό. Παράλληλα, προβλέπεται η οργάνωση σεμιναρίου κατάρτισης και ενημέρωσης των τοπικών ψαράδων ενόψει της μελλοντικής απασχόλησής τους ως φύλακες του Πάρκου. Αναβάθμιση, προώθηση και υλοποίηση περιβαλλοντικών δράσεων. Περιλαμβάνει : 1. Παραγωγή και διανομή ενημερωτικού υλικού. Μέχρι σήμερα ο Οργανισμός έχει παραγάγει τα φυλλάδια - κόμικς "Χελωνιόνιος" και προβλέπεται η παραγωγή δύο ακόμα φυλλαδίων με τίτλο "Μέτρα προστασίας στο θαλάσσιο χώρο του ΕΘΠΖ" και "Παρουσίαση του προγράμματος Life - Περιβάλλον". 2. Σταθμοί ενημέρωσης και παρατηρητήρια, κατασκευαστικά έργα ενημέρωσης. Το καλοκαίρι του 2000, ο ΟΕΘΠΖ λειτούργησε ένα σταθμό ενημέρωσης, στον κινηματογράφο «Ο Φώσκολος» στη Ζάκυνθο και δυο κιόσκια ενημέρωσης, στο Λαγανά και στο Γέρακα. Έχει, επίσης, στη διάθεσή του μια κινητή έκθεση και τον βασικό εξοπλισμό προβολής (βίντεο και προβολέα). Προβλέπεται η κατασκευή ειδικής υποδομής περιβαλλοντικής προστασίας, δηλαδή, η δημιουργία ξύλινων μονοπατιών στις αμμοθίνες. 3. Σημεία ενημέρωσης. Αφορά στη συγκέντρωση βασικού ενημερωτικού υλικού για μια εξειδικευμένη ενημέρωση, με τη μορφή ηλεκτρονικής εφαρμογής, η οποία θα αποτελείται από παιχνίδια (puzzles, trivial κ.α.). 4. Μελέτη διαχείρισης της Λίμνης Κερίου. Πρόκειται για τη διαχειριστική μελέτη της Λίμνης Κερίου, η οποία, μετά τις επαναλαμβανόμενες ενστάσεις που ακολούθησαν τη δημοσίευση της προκήρυξης εκδήλωσης ενδιαφέροντος κατά το 2002, ενδέχεται να ξεκινήσει το Διεθνείς σχέσεις και συνεργασίες Αναφέρεται στις ενέργειες που έχει πραγματοποιήσει ο Οργανισμός με στόχο την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και πληροφοριών με διεθνείς οργανισμούς και διαχειριστικούς φορείς προστατευόμενων περιοχών σε όλη την Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτό, ο ΟΕΘΠΖ συμμετείχε σε σεμινάρια (Μαδέρα, Μαγιόρκα, Ζάκυνθος), σε διεθνή συνέδρια (Roses και Βαρκελώνη στην Ισπανία, Sharm el Sheikh στην Αίγυπτο) και στην κατάθεση κοινής πρότασης με ερευνητικά κέντρα (ICRAM). 25

26 Παρόμοιες δραστηριότητες προβλέπονται και για το 2003, ενώ υπάρχει απόφαση του Δ.Σ. του ΟΕΘΠΖ για την έναρξη της διαδικασίας «αδελφοποίησης συνεργασίας» με το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο του Πορτ Κρος στη Γαλλία. Διαχείριση του προγράμματος Life Περιβάλλον Στο πλαίσιο της παρακολούθησης του προγράμματος και της ομαλής διεκπεραίωσής του, ο Οργανισμός έχει καταθέσει μέχρι σήμερα, στην Ε.Ε., μια έκθεση προόδου, μια ενδιάμεση έκθεση και μια τρίτη το Η θετική αποδοχή της δεύτερης από την Επιτροπή είχε σαν αποτέλεσμα την καταβολή της δεύτερης δόσης στον Οργανισμό τον Δεκέμβριο του Οφείλει να καταθέσει μια ακόμα έκθεση προόδου εντός του 2003, ενώ απαραίτητη είναι και η διενέργεια μιας επεξεργασίας του συνόλου των υλοποιημένων δράσεων ενόψει της σύνταξης της τελικής έκθεσης που θα πραγματοποιηθεί το Παρακολούθηση δράσεων του Οργανισμού στο πλαίσιο του προγράμματος Για την παρακολούθηση (monitoring) όλων των παραπάνω δράσεων ο Οργανισμός έχει αναπτύξει μια βάση δεδομένων συνδεδεμένη με ένα Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών (GIS), λογισμικό το οποίο έχει προμηθευτεί, ήδη. Σε πρώτο στάδιο έχει γίνει η συλλογή πληροφοριακού υλικού (π.χ. χάρτες σε ηλεκτρονική μορφή) και η επεξεργασία της βάσης δεδομένων, ενώ σε δεύτερο στάδιο αναμένεται η συμπλήρωση του υπόβαθρου των γεωγραφικών χαρτών όπως και η καταγραφή των δραστηριοτήτων του ΟΕΘΠΖ πάνω σε αυτούς. Μέχρι σήμερα, έχουν χωροθετηθεί στο GIS τα φυλάκια και οι σημαδούρες που έχουν τοποθετήσει οι υπεύθυνοι του Πάρκου. Για να συμπληρωθεί η εφαρμογή αυτή, απαραίτητη είναι η προμήθεια ενός GPS, μηχανήματος που προσδιορίζει ακριβώς το στίγμα ενός αντικειμένου. Έτσι, οι γεωγραφικές συντεταγμένες που αντιστοιχούν σε κάθε δραστηριότητα του Πάρκου καταχωρούνται στη βάση δεδομένων και απεικονίζονται στο GIS. Αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για ανάλυση όσο και για σχεδιασμό στο χώρο, να γίνει, για παράδειγμα, διαχείριση επισκεπτών. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον (ΕΠΠΕΡ ): Το πρόγραμμα εντάσσεται στα πλαίσια του Γ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης και παρέχει τη 26

27 δυνατότητα υλοποίησης ενεργειών και έργων που εμπίπτουν σ αυτό. Αποτελεί ένα αξιόλογο μέσο διεύρυνσης του έργου του Θαλάσσιου Πάρκου αφού έχει σαν κύριους σκοπούς την «προστασία, διαχείριση, αναβάθμιση και ανάδειξη του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος». Ο προϋπολογισμός του φτάνει τα EURO, για το σύνολο των φορέων. Ο Οργανισμός έχει ήδη συντάξει και καταθέσει ολοκληρωμένη πρόταση για έγκριση, για την αξιοποίηση του συνόλου των πράξεων του μέτρου 8.1 «Προστασία και διαχείριση βιοτόπων-οικοτόπων, προστασία ειδών, περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους». Στην πρόταση αυτή οι δράσεις, οι οποίες περιλαμβάνονται είναι οι εξής: Αποκατάσταση του υφιστάμενου κτιρίου και διαμόρφωσής του ως Κέντρου Ενημέρωσης και γραφείων του Οργανισμού Κατάρτιση Κανονισμού Λειτουργίας και Διαχείριση του ΕΘΠΖ Εξοπλισμός του Οργανισμού με οχήματα (1 αυτοκίνητο 4Χ4, 1 μικρό λεωφορείο, 2 βάρκες) Κατάρτιση Προγράμματος Φύλαξης και Ενημέρωσης του ΕΘΠΖ Χερσαία σήμανση και οριοθέτηση του Πάρκου Δημιουργία υποβρύχιων διαδρομών Παρακολούθηση μέτρων του περιβάλλοντος Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αγροτική Ανάπτυξη Ανασυγκρότηση της υπαίθρου : Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί μία από τις δραστηριότητες του Πάρκου στα πλαίσια της προσπάθειάς του για αγροτική ανάπτυξη της περιοχής προστασίας και εμπίπτει στις αρμοδιότητες του γραφείου Αγροτικού Επιχειρησιακού Σχεδιασμού του Οργανισμού. Οι επιμέρους δράσεις που περιλαμβάνονται είναι οι εξής: Επίβλεψη της μελέτης «αειφορικής ανάπτυξης και προστασίας του περιβάλλοντος γεωργικών και κτηνοτροφικών ζωνών της περιοχής του ΕΘΠΖ (μέσω του μέτρου 6.1). Πρόσφατα υπογράφηκε η Υπουργική Απόφαση για την προκήρυξη της μελέτης αυτής από τον Υπουργό Γεωργίας. Η μέχρι σήμερα γεωργική και κτηνοτροφική δραστηριότητα επιβάρυναν το θαλάσσιο και χερσαίο περιβάλλον με βλαβερές ουσίες. Σκοπός της μελέτης είναι η κατάργηση της 27

28 διαχρονικής αυτής πρακτικής μέσω της ανάπτυξης του πρωτογενούς τομέα με κύριο άξονα την προστασία του περιβάλλοντος και λαμβάνοντας υπόψη το νέο προσανατολισμό της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής της Ε.Ε., που εστιάζεται : στην προστασία του καταναλωτή, την καλή διαβίωση των ζώων, την ποιότητα και την προστασία του περιβάλλοντος. Απαραίτητη για το σκοπό αυτό θεωρείται πάντα η εποικοδομητική συνεργασία με τους παραγωγούς, οι οποίοι, στην πλειοψηφία τους, αντιμετωπίζουν τις αλλαγές με επιφύλαξη και δυσπιστία. Για το λόγο αυτό και στα πλαίσια του παρόντος Επιχειρησιακού Προγράμματος έχει αναληφθεί συγκεκριμένη δράση, η οποία θα αναπτυχθεί παρακάτω. Παράλληλα, πρέπει να ληφθούν υπόψη τόσο η βιοποικιλότητα της περιοχής όσο και τα προστατευτέα αντικείμενά της. Δε νοείται η επιβίωση ενός προστατευτέου είδους (π.χ. caretta caretta) χωρίς την προστασία του βιοτόπου της ή του περιβάλλοντος χώρου (φυσικά ύδατα). Δεν πρέπει να μας διαφεύγει, εξάλλου, πως για ορισμένα αντικείμενα ή μέσα (π.χ. νερό, ενέργεια, αέρας) ασκείται συγκεκριμένη ευρωπαϊκή πολιτική. Με βάση τους παραπάνω στόχους, κύρια αντικείμενα της μελέτης είναι τα εξής : 1. Η διερεύνηση των προοπτικών και η διατύπωση των βασικών κατευθύνσεων και προϋποθέσεων ανάπτυξης της αγροτικής δραστηριότητας στη περιοχή του Πάρκου, η διενέργεια, δηλαδή, έρευνας για τους φυσικούς πόρους και τις δυνατότητες βελτίωσης, σε συνδυασμό με το υφιστάμενο θεσμικό καθεστώς της περιοχής. 2. Η διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου συστήματος ανάπτυξης αγροτικών δραστηριοτήτων καθώς και του πλαισίου της απαραίτητης οργανωτικής δομής για την εφαρμογή αγροπεριβαλλοντικών προγραμμάτων, με κύριο άξονα την προστασία του περιβάλλοντος και με σκοπό την ενίσχυση των παραγωγών από πόρους της Ε.Ε., που θα διαχειρίζεται το Υπουργείο Γεωργίας. 3. Η αξιολόγηση εφαρμοζομένων γεωργικών πρακτικών και ο καθορισμός γενικών και ειδικών Κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής (ΚΟΓΠ) προσαρμοσμένων στην περιοχή του ΕΘΠΖ. Δημιουργούνται, έτσι, πρωτόκολλα πιστοποίησης γεωργικών προϊόντων. 28