ΣΤΟΜΑΤΟΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣ ΠΟΝΟΣ

Transcript

1 ΕΞΑΜΗΝΙΑΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ A SIX MONTH ISSUE OF THE THESSALIAN STOMATOLOGIC SOCIETY OF GREECE ODONTOSTOMATOLOGIC NEWS Αφιέρωμα: ΣΤΟΜΑΤΟΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣ ΠΟΝΟΣ Τόμος 11ος Τεύχη: 1ο & 2ο Ιανουάριος Δεκέμβριος 2010 January December 2010 Volume 11, No 1 & 2 ISSN

2

3 ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΑ Εξαμηνιαία περιοδική έκδοση της Στοματολογικής Εταιρείας Θεσσαλίας ΟDONTOSTOMATOLOGIC NEWS A six month issue of the Thessalian Stomatologic Society of Greece ΔΙΕΥΘΥΝΤΕΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Aποστολοσ Τσολακησ Mixaλhσ Κατσουρακησ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Παναγιωτησ Χριστου ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Ροδοπη Κουρσουμη Δημητρησ Παπαγεωργιου Χρηστοσ Λενιτσασ Ιωαννησ Αετοπουλοσ Βιολεττα Φουντη Μπεη Νικοσ Φακασ Αχιλλεασ Νταβελησ Γεωργιοσ Βασιλακησ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Απόστολος Τσολάκης Τσιμισκή Λάρισα τηλ , fax apostso@otenet.gr ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ, ΠΑΡΑΓΩΓΗ ZANΔEΣ dtp /Εκδόσεις Έντυπες και Ηλεκτρονικές Αγαπηνού Θεσσαλονίκη τηλ./fax zandesth@otenet.gr EDITORS IN CHIEF Αpostolos Tsolakis Μιchalis Κατsourakis ASSOCIATE EDITOR Panagiotis Christou EDITORIAL BOARD Rοdopi Κοursoumi Dimitris Papageorgiou Christos Lεnιtsas Ioannis Aetopoulos Violetta Founti Beϊ Νικοs Fακαs Achilleas Davelis Georgios Vassilakis ADDRESS FOR CORRESPONDENCE Dr Apostolos Tsolakis 45, Tsimiski Str., Larisa, GR Greece tel , fax apostso@otenet.gr PRODUCED BY ZANDES dtp /Print and Electronic Publications 6, Agapinou Str., Thessaloniki, GR Greece tel./fax zandesth@otenet.gr Τα Οδοντοστοματολογικά Νέα είναι το επίσημο επιστημονικό έντυπο της Στοματολογικής Εταιρείας Θεσσαλίας και εκδίδεται κάθε εξάμηνο. Ετήσια συνδρομή: Μέλη ΣΕΘ, δωρεάν. Μη μέλη, 40. Υπεύθυνος σύμφωνα με το νόμο: Απόστολος Τσολάκης Τσιμισκή Λάρισα τηλ , fax apostso@otenet.gr Στοματολογικη Εταιρεια Θεσσαλιασ Tο περιοδικό είναι ανηρτημένο στον ιστότοπο της Στοματολογικής Εταιρείας Θεσσαλίας ( για πληρέστερη ανάγνωση, με έγχρωμες εικόνες κ.λπ. Odontostomatologic News is the official publication of the Thessalian Stomatologic Society of Greece. Annual subscription: Members TSSG, free. Non members, 40. Responsibility according to the law: Dr Apostolos Tsolakis 45, Tsimiski Str., Larisa, GR Greece tel , fax apostso@otenet.gr Thessalian Stomatologic Society of Greece The magazine has been uploaded to the website of the Thessalian Stomatologic Society of Greece ( for full reading, with coloured images, etc 1, 2/2010 ΙSSΝ

4 Odontostomatologic News, Volume 11, No 1, 2 Οδηγίες προς τους Συγγραφείς Τα «ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΑ» είναι το επίσημο περιοδικό της Στοματολογικής Εταιρείας Θεσσαλίας και δημοσιεύει ανασκοπήσεις, πρωτότυπες εργασίες, ενδιαφέρουσες περιπτώσεις, κλινικές ή εργαστηριακές μελέτες, ενημερωτικά άρθρα με αντικείμενο την Οδοντοστοματολογία γενικά και τις ειδικότητες ή υποειδικότητές της ειδικότερα, ως και κάθε άρθρο που θα κρίνεται ότι έχει σχέση με την Οδοντιατρική επιστήμη. Κάθε εργασία, που υποβάλλεται στο περιοδικό, πρέπει να συνοδεύεται από επιστολή, στην οποία θα αναφέρονται: α) η κατηγορία της εργασίας και β) ότι η εργασία δεν έχει δημοσιευθεί ούτε πρόκειται να δημοσιευθεί σε άλλο ελληνικό ή ξένο περιοδικό. Το κείμενο των εργασιών υποβάλλεται σε τρία αντίγραφα, ενώ οι εικόνες και τα σχήματα σε δύο. Γίνεται, επίσης, αποδεκτή η υποβολή αντιγράφου σε ψηφιακή μορφή. Η δακτυλογράφηση του κειμένου γίνεται μόνο στη μια όψη του φύλλου, σε διπλό διάστημα και περιθώρια 2,5 cm. Στην αρχή της πρώτης σελίδας αναγράφονται: 1) ο τίτλος του άρθρου 2) τα ονόματα των συγγραφέων και 3) το όνομα της κλινικής εργαστηρίου απ όπου προέρχεται η εργασία. Στο τέλος της εργασίας, θα υπάρχει παραπομπή με το όνομα και τη διεύθυνση του πρώτου συγγραφέα. Κάθε εργασία θα περιλαμβάνει σαφώς τα επιμέρους τμήματα της δομής που την αποτελούν π.χ., μία κλινικοεργαστηριακή μελέτη πρέπει να αποτελείται από: α) ελληνική περίληψη έως 150 λέξεις, β) εισαγωγή όπου θα αναφέρεται ο σκοπός της εργασίας, γ) περιγραφή του υλικού και της μεθοδολογίας που χρησιμοποιήθηκε στην εργασία, δ) τα αποτελέσματα, ε) συζήτηση των αποτελεσμάτων σε σχέση με τα βιβλιογραφικά δεδομένα επί του θέματος. Στο τέλος, θα υπάρχει ο τίτλος, τα ονόματα των συγγραφέων και περίληψη, έως 400 λέξεις, στα αγγλικά. Η βιβλιογραφία θα υπάρχει στο τέλος, κατά αλφαβητική σειρά και σύμφωνα με τους κανόνες του Index Medicus. Αναγράφονται, δηλαδή, τα επώνυμα των συγγραφέων, τα αρχικά των ονομάτων τους, ο τίτλος της εργασίας και το όνομα του περιοδικού με τις ανάλογες διεθνείς συντομεύσεις, π.χ.: Spyropoulos M N, Tsolakis A I, Katsavrias E, Alexandridis K. Effects of experimental unilateral condylectomy followed by altered mandibular function on the maxilla and zygoma. European Journal of Orthodontics 1997; 19: Αναφορές σε βιβλία γίνονται ως ακολούθως: Moorrees C F A. The dentition of the growing child. Harvard University Press, Cambridge Οι βιβλιογραφικές παραπομπές στο κείμενο, αναφέρονται με τα ονόματα των συγγραφέων και την ημερομηνία δημοσίευσης του άρθρου. Όταν οι συγγραφείς είναι δύο, αναφέρονται και τα δύο ονόματα. Όταν είναι περισσότεροι των δύο, αναφέρεται ο πρώτος και ακολουθεί: και συν. Οι εικόνες πρέπει να είναι τυπωμένες σε γιαλιστερό χαρτί, αριθμημένες στο πίσω μέρος τους και με ένα βέλος να δείχνεται το πάνω μέρος της φωτογραφίας. Τα σχήματα πρέπει να είναι σχεδιασμένα με σινική μελάνη, έτοιμα για άμεση εκτύπωση. Οι υπότιτλοι των εικόνων γράφονται σε χωριστή σελίδα και αριθμούνται σύμφωνα με τις αντίστοιχες φωτογραφίες. Η γλώσσα του κειμένου να είναι η απλή νεοελληνική και να υπάρχει, κατά το δυνατόν, γλωσσική ομοιογένεια. Οι εργασίες, που δημοσιεύονται, αποτελούν πνευματική ιδιοκτησία του συγγραφέα και του περιοδικού. Η δημοσίευση μιας εργασίας δεν συνεπάγεται αποδοχή των απόψεων των συγγραφέων από πλευράς περιοδικού. Εργασίες και επιστολές θα αποστέλλονται στη διεύθυνση: Δρ Απόστολος Ι. Τσολάκης Τσιμισκή Λάρισα τηλ , fax apostso@otenet.gr Instructions for Authors «Odontostomatologic News» is the official journal of the Stomatologic Society of Thessaly and publishes original articles, review articles, reports of interesting clinical cases, clinical or laboratory studies, editorials, letters to the editor and any article related to Odontostomatology. Manuscripts may be written in Greek or English and should include a summary in English or Greek respectively. Greek summaries of our foreign authors will be prepared by the editorial board. Manuscripts may be submitted in triplicate copies, where as figures and plates in two copies. Articles submitted in computer disks or through are also welcomed. Manuscripts must be typewritten with double spaced lines and there should be wide margins (about 2.5 cm). The first page of the manuscript should include the title of the article, full name(s) of the author(s), academic degrees, and institutional affiliations and positions. The second page should have only the title of the paper. The last page of the manuscript should include the corresponding author s address, business and home telephone numbers, fax numbers, and address. Any article must include 1. Abstract of 150 words or less 2. Introduction indicating the purpose of the study 3. Description of the methods and materials used 4. Results 5. Discussion 6. Conclusions and 7. References. A summary in English or Greek of 400 words or less must be provided at the end. References should be written in a separate page and in alphabetic order. References in the text should be quoted by the author s name(s) and the year of publication. In the case of two authors both names should be stated. If there are more than two authors only the first author plus et al. is used. References to papers must be given as follows: Spyropoulos M N, Tsolakis A I, Katsavrias E, Alexandridis K. Effects of experimental unilateral condylectomy followed by altered mandibular function on the maxilla and zygoma. European Journal of Orthodontics 1997; 19: References to books must be given as follows: Moorrees C F A. The dentition of the growing child. Harvard University Press, Cambridge Illustrations. Two sets of high contrast glossy prints of illustrations, numbered in the back with an arrow pointing the upper part of the illustration must also be sent. Each figure must be accompanied by a legend. Type all legends together on one separate sheet of paper. Tables. Each table should be typed on a separate sheet of paper. The number of the table and the heading must be typed at the top of the tables. All tables and illustrations should be cited consecutively in the text. Statements and opinions expressed in the article and communications are not necessarily those of the editor and the editor disclaims any responsibility for such material. Copyright. Authors submitting manuscripts do so with the understanding that if their work is accepted for publication, copyright of the article, including the right to reproduce the article in all forms and media, shall be assigned exclusively to Odontostomatologic News. No reasonable request by authors for permission to reproduce their contribution will be refused. Correspondence. Manuscripts for publication should be sent to: Dr Apostolos Tsolakis, Editor, Odontostomatologic News, 45, Tsimiski Str., Larisa, GR Greece tel , fax apostso@otenet.gr

5 Οδοντοστοματολογικά Νέα, Τόμος 11, Νο 1, 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ CONTENTS Ο πόνος σύντομη ανασκόπηση... 9 Χρίστος Α. Τσονίδης Η κλινική σημασία της κεντρικής σχέσης:. από το Α έως το Ω...25 Παναγιώτα Xατζή, Μιχαήλ Τζάκης, Αστέριος Δουκουδάκης Σύγκλειση βιβλιογραφική ανασκόπηση...44 Ιωάννης Κοντός, Βαρβάρα Γεωργία Καλουμένου, Κωνσταντίνος Καλούμενος, Μιχαήλ Τζάκης Η σύγκλειση στα εμφυτεύματα...57 Μαρία Επιτροπάκη, Έλλη Κοτίνα, Παναγούλα Τζανέτου, Μιχαήλ Τζάκης Η επιρροή τού clicking τών Κροταφογναθικών Διαρθρώσεων στις κρανιογναθικές διαταραχές. Ανασκόπηση...72 Χρυσάνθη Ματσιούλα, Ελισσάβετ-Μαρία Τάγκα, Μιχαήλ Τζάκης Θεραπευτική αντιμετώπιση ασθενών με κρανιογναθικές διαταραχές νευρομυϊκής αιτιολογίας...85 Ευγενία Γώγου, Σπυρίδων Παναγιώτου, Μιχαήλ Τζάκης Η κατασκευή του επίπεδου νάρθηκα σταθεροποίησης για την αντιμετώπιση κρανιογναθικών διαταραχών Μιχαήλ Τζάκης, Βασίλειος Ψάρρας Η κατασκευή του νάρθηκα Shore για την αντιμετώπιση των κρανιογναθικών διαταραχών Αντωνία Κανελλοπούλου, Μιχαήλ Τζάκης Φαρμακευτική αντιμετώπιση. των κρανιογναθικών διαταραχών Ίλεια Ρούσσου, Μιχαήλ Τζάκης The pain short review... 9 Christos A. Tsonidis Evaluation of the clinical significance of centric relation...25 P. Hatzi, M. Tzakis, A. Doukoudakis Occlusion...44 I. Kontos, V.-G. Kaloumenou, K. Kaloumenos, M. Tzakis Occlusion in implant-supported prosthesis...57 M. Epitropaki, E. Kotina, P. Tzanetou, M. Tzakis The influence of clicking on Craniomandibular Disorders...72 C. Matsioula, E. Tagκa, M. Tzakis Therapeutic options for Myogenous Temporomandibular Disorders...85 E. Gogou, S. Panagiotou, M. Tzakis The fabrication of the full arch stabilization splint for the management of craniomandibular disorders M. G. Tzakis, V. Psarras Τhe construction of Shore splint for the management of craniomandibular disorders A. Kanellopoulou, M. Tzakis Pharmacologic Management of emporomandibular Disorders I. Roussou, M. Tzakis

6 Odontostomatologic News, Volume 11, No 1, 2 ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Τόμος 11ος, Τεύχη 1o, 2o Ιανουάριος _ Δεκέμβριος 2010 ΟDONTOSTOMATOLOGIC NEWS A SIX MONTH ISSUE OF THE THESSALIAN STOMATOLOGIC SOCIETY Volume 11, Issues 1, 2 January _ December 2010 Μήνυμα της Σύνταξης Editor s Message Αγαπητοί Συνάδελφοι, Το 2010 τα «Οδοντοστοματολογικά Νέα» εισέρχονται στη δεύτερη δεκαετία της έκδοσής τους. Όπως επανειλημμένα έχει τονισθεί, κύριο μέλημα της συντακτικής επιτροπής είναι η δημοσίευση άρθρων που προσφέρουν σύγχρονη, αξιόπιστη και επιστημονικά τεκμηριωμένη γνώση στον γενικό οδοντίατρο. Προσπαθήσαμε, με τη βοήθεια των μελών του διδακτικού προσωπικού των δύο οδοντιατρικών σχολών της χώρας μας, να κινηθούμε προς αυτή τη κατεύθυνση και ελπίζουμε να το επιτύχαμε ως ένα μεγάλο βαθμό. Προβληματισμός της συντακτικής επιτροπής υπήρξε, κατά καιρούς, η ομαδοποίηση δημοσίευσης άρθρων που αναφέρονται σε συγγενή θέματα, ώστε να υπάρχει ευρύτερος προβληματισμός του αναγνώστη αλλά και πολύπλευρη ενημέρωση. Γι αυτό το λόγο, αποφασίσθηκε η έκδοση των τευχών τού 2010 να διαπραγματεύεται το Στοματοπροσωπικό Πόνο. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Αναπληρωτή Καθηγητή τού ΕΚΠΑ, Μιχαήλ Τζάκη, που δέχθηκε να επιμεληθεί την έκδοση του περιοδικού μας, ως προσκεκλημένος επιστημονικός εκδότης. Η αδιαμφισβήτητη γνώση και κλινική εμπειρία που διαθέτει στην αντιμετώπιση του Στοματοπροσωπικού πόνου, προσδίδει ιδιαίτερο βαρύτητα στη παρούσα έκδοση. Στο πρώτο τεύχος, παρουσιάζονται θέματα που αφορούν τον πόνο εν γένει και την οδοντική σύγκλειση ως μέρος της φυσιολογίας του στοματογναθικού συστήματος και παράγοντα πρόκλησης στοματοπροσωπικού πόνου. Στο δεύτερο τεύχος, παρουσιάζονται θεραπευτικές τεχνικές και εξειδικευμένες αντιμετωπίσεις του στοματοπροσωπικού πόνου. Dear Colleagues, In 2010 this journal enters the second decade of its circulation. As it has several times been stressed the main commitment of the editorial board is the publication of papers offering up to date, reliable, scientifically sound knowledge to the general practitioner. It has always been a plan for our editorial board to publish issues dedicated to a certain subject presenting our readers with a global perspective on certain clinical areas. It is for this reason the whole 2010 volume will be dedicated to the issue Orofacial Pain. We owe great thanks to Dr M. Tzakis, Associate Professor at the Athens University Dental School, Clinic of Orofacial Pain for agreeing to assume the role of guest editor of this volume. His knowledge of the subject as well as his clinical expertise in this scientific area guarantees the highest standards. In the first issue information on pain in general is presented as well as on the issue of the occlusion as it relates to the Orofacial Pain. In the second issue the treatment of the pre-mentioned condition will be presented in depth. For the editorial board Apostolos Tsolakis Michalis Katsourakis Για την συντακτική επιτροπή Απόστολος Τσολάκης Μιχάλης Κατσουράκης

7 Οδοντοστοματολογικά Νέα, Τόμος 11, Νο 1, 2 ΣΗΜΕΊΩΜΑ ΕΠΙΣΤHMONIKOY ΕΚΔΌΤΗ Η αντιμετώπιση του στοματοπροσωπικού πόνου καταλαμβάνει, χρόνο με το χρόνο, όλο και μεγαλύτερο μέρος από τις δραστηριότητες του κλινικού Οδοντίατρου. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο επειδή ο Πόνος είναι μια εξαιρετικά δυσάρεστη υποκειμενική αισθητική και συναισθηματική εμπειρία, αλλά και διότι, πλέον, οι ασθενείς έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται πως, για τον Στοματοπροσωπικό πόνο, πρέπει να απευθύνονται στους Οδοντιάτρους. Η αντιμετώπιση του Στοματοπροσωπικού Πόνου ουσιαστικά αφορά μια μεγάλη και ευρεία ομάδα ασθενειών, που περιλαμβάνει τις κρανιογναθικές διαταραχές, όλες τις μορφές κεφαλαλγίας, καθώς και άλλες διαταραχές, όπως, π.χ., οι νευραλγίες, οι οδονταλγίες, ο πόνος από τους βλεννογόνους και ο ιδιοπαθής πόνος. Το θέμα είναι ευρύ και απασχολεί μεγάλο ποσοστό κλινικών Οδοντιάτρων, ιδαιτέρως αυτούς που εργάζονται στην περιφέρεια και έχουν μεγαλύτερη δυσκολία πρόσβασης στις πηγές ενημέρωσης. Η απόφαση της Στοματολογικής Εταιρείας Θεσσαλίας να προχωρήσει στην έκδοση θεματικού τεύχους του τακτικού Επιστημονικού της Περιοδικού «Οδοντοστοματολογικά Νέα», δεν θα μπορούσε παρά να με βρει ένθερμο υποστηρικτή της. Στα χέρια σας, κρατάτε τη θεματική έκδοση του περιοδικού «Οδοντοστοματολογικά Νέα» της Στοματολογικής Εταιρείας Θεσσαλίας, για την αντιμετώπιση του Στοματοπροσωπικού Πόνου, η οποία περιλαμβάνει άρθρα κλινικού ενδιαφέροντος, σχετικά με τις πιο πρόσφατες τεχνικές και εξελίξεις της γνώσης τόσο στον τομέα της αντιμετώπισης των Κρανιογναθικών Διαταραχών όσο και της Οδοντικής Σύγκλεισης. Επιπλέον, εξαιρετική σύμπτωση αποτελεί το γεγονός της δημοσίευσης, σ αυτό το τεύχος, και της εργασίας του καθηγητή της Ιατρικής Χρίστου Τσονίδη για τον πόνο. Το άρθρο είναι πλήρες και ταυτόχρονα γραμμένο απλά και κατανοητά, ώστε να βοηθά τον μη εξοικειωμένο αναγνώστη να αντιληφθεί ευρύτερα την έννοια του πόνου, από μια γενικότερη σκοπιά. Ως επιστημονικώς υπεύθυνος της έκδοσης, εστίασα την προσπάθειά μου στο να αποδοθούν οι έννοιες κατά το δυνατόν κατανοητά και πρσπάθησα, εκεί που ήταν απαραίτητο, να χρησιμοποιηθούν εικόνες, για την καλύτερη κατανόηση του κειμένου. Με την ελπίδα τούτη η προσπάθεια να αποδώσει σύντομα καρπούς, με τη βελτίωση του επιπέδου περίθαλψης των ασθενών με Στοματοπροσωπικό Πόνο, σάς την παραδίδω με πολλή αγάπη. Θέλω να ευχαριστήσω, κι από αυτή τη θέση, όλους τους συνεργάτες, συν συγγραφείς της έκδοσης, που με μεράκι και αγάπη στο αντικείμενο, υπομονετικά, ακολούθησαν τις οδηγίες μου στη συγγραφή των επί μέρους εργασιών, τη Στοματολογική Εταιρεία Θεσσαλίας για την τιμή που μού έκανε, να αναθέσει αυτή τη δουλειά σε μένα, και τέλος, τον φίλο, επίκ. καθηγητή Ορθοδοντικής, Απόστολο Τσολάκη, για την επεξεργασία της ιδέας, τον κόπο και τις ώρες δουλειάς που αφιέρωσε γι αυτό το περιοδικό. Μιχαήλ Γερ. Τζάκης Δρ Οδ, D Αναπλ. Καθηγητής Κλινική Αντιμετώπισης Στοματοπροσωπικού Πόνου, ΕΚΠΑ

8 Odontostomatologic News, Volume 11, No 1, 2 GUEST EDITOR S MESSAGE T e treatment of Orofacial Pain is presently occupying a large segment of t e activities of a dental practice. T e evolution of treatment occurred mainly because pain is a terrible symptom w ic appears in an extensive number of patients realized t at t e orofacial pain is treated mainly by dentists. T e contemporary treatment of orofacial pain includes t e treatment of craniomandibular disorders, and t e various eadac es. It also includes t e t erapy of toot pains, neuralgias, mucosal pain and idiopat ic pain. T e topic is very broad and concerns t e majority of dentists especially t ose w o practice in remote areas and t ey face difficulties aving access to t e appropriate sources of information. T e decision of t e editorial board of Odontostomatologic News, t e scientific journal of t e T essalian Stomatologic Society of Greece, to publis an entire volume of t e journal on t e topic of Orofacial Pain radiated t e significance of t e clinical problems w ic we are asked to andle. T e volume includes articles of clinical interest on modern met ods and clinical tec niques necessary to correct Occlusal Problems and Craniomandibular Disorders. As a Guest editor of t e present volume I ave focused my efforts on t e appropriate terminology and presentation of truly clinical problems. W ere it was necessary I used a variety of pictures w ic elp t e reader to understand t e text I provide you wit t ese very important issues of t e journal. Wit t e sincere ope t at t is effort will elp you understand some of t e clinical problems and appropriately treat t e patient wit Orofacial Pain. I like to express my sincere gratitude to all our colleagues w o provided t e articles included in t is issue and for following my personal directions. I also like to t ank t e editorial board of t e journal for t e onor to organize t e current volume and especially Drs Apostolos Tsolakis and Mic alis Katsourakis for t eir effort and many ours of ard work and t eir dedication in t e production of t is scientific publication. Michalis Tzakis Associate Professor Clinic of Orofacial Pain, Dental Sc ool, University of At ens, Greece

9 Οδοντοστοματολογικά Νέα, Τόμος 11, Νο 1, 2 ΕΞΑΜΗΝΙΑΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ A SIX MONTH ISSUE OF THE THESSALIAN STOMATOLOGIC SOCIETY OF GREECE ODONTOSTOMATOLOGIC NEWS Αφιέρωμα: ΣΤΟΜΑΤΟΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣ ΠΟΝΟΣ Τόμος 11ος Τεύχoς 2ο Ιούλιος Δεκέμβριος 2010 July December 2010 Volume 11, No 2 ISSN

10 Odontostomatologic News, Volume 11, No 1, 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Β τεύχους Θεραπευτική αντιμετώπιση ασθενών με κρανιογναθικές διαταραχές νευρομυϊκής αιτιολογίας...85 Ευγενία Γώγου, Σπυρίδων Παναγιώτου, Μιχαήλ Τζάκης Η κατασκευή του επίπεδου νάρθηκα σταθεροποίησης για την αντιμετώπιση κρανιογναθικών διαταραχών Μιχαήλ Τζάκης, Βασίλειος Ψάρρας Η κατασκευή του νάρθηκα Shore για την αντιμετώπιση των κρανιογναθικών διαταραχών Αντωνία Κανελλοπούλου, Μιχαήλ Τζάκης Φαρμακευτική αντιμετώπιση των κρανιογναθικών διαταραχών Ίλεια Ρούσσου, Μιχαήλ Τζάκης 84

11 Οδοντοστοματολογικά Νέα, Τόμος 11, Νο 1, 2 Οδοντοστοματολογικά Νέα 2010, 11: Θεραπευτική αντιμετώπιση ασθενών με κρανιογναθικές διαταραχές νευρομυϊκής αιτιολογίας. Ευγενία Γώγου 1, Σπυρίδων Παναγιώτου 1, Μιχαήλ Τζάκης 2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Ως Στοματογναθικό Σύστημα (ΣΣ ορίζουμε το βιολειτουργικό σύστημα με το οποίο πραγματοποιούνται οι λειτουργίες της μάσησης, κατάποσης, αναπνοής, ομιλίας, το αντανακλαστικό του βήχα, του εμέτου, το γέλιο και το χασμουρητό, η ανθρώπινη επικοινωνία. Συγχρόνως, το εν λόγω σύστημα λειτουργεί και ως κέντρο έκφρασης του ψυχικού κόσμου του ατόμου, επειδή επηρεάζεται άμεσα από το κεντρικό νευρικό σύστημα και την ψυχική σφαίρα. Αποτελείται από ιστούς και όργανα, τα οποία, συνδεόμενα και συνεργαζόμενα αρμονικά μεταξύ τους, απαρτίζουν μια ενιαία λειτουργική μονάδα. Με τον όρο δυσλειτουργία του στοματογναθικού συστήματος χαρακτηρίζουμε το σύνολο των παθολογικών καταστάσεων, οι οποίες, πρωτοπαθώς ή δευτερογενώς, προσβάλλουν την στοματοπροσωπική περιοχή. Οι διαταραχές των κροταφογναθικών διαρθρώσεων (ΚΓΔ εμπερικλείουν αριθμό κλινικών προβλημάτων, προερχομένων από τους μασητήριους μύες, τις κροταφογναθικές διαρθρώσεις και τα παρακείμενα ανατομικά τους μόρια, ενώ οι νευρομυϊκού τύπου διαταραχές αφορούν ειδικότερα τους μύες της περιοχής και αποτελούν τη σημαντικότερη εστία πόνου μη οδοντικής αιτιολογίας. Τα συχνότερα συμπτώματα, που αναφέρονται από ασθενείς με δυσλειτουργία, είναι ο πόνος στο πρόσωπο και τις γνάθους, ο πόνος μπροστά ή μέσα στο αυτί, η κεφαλαλγία, ο περιορισμός της κινητικότητας της κάτω γνάθου, οι ήχοι από τις κροταφογναθικές διαρθρώσεις. Η αντιμετώπιση των σημείων και συμπτωμάτων από το Σ.Σ. συνήθως απαιτεί μακροχρόνια θεραπεία, η οποία στηρίζεται σε διάφορες μεθόδους. Η πρώτη επαφή με τον ασθενή είναι σημαντική, όχι μόνο για τη λήψη του ιστορικού και τη φυσική εξέταση, αλλά και για την ανάπτυξη σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ ιατρού και ασθενούς. Έχει αποδειχτεί ότι το επίπεδο της σχέσης αυτής επηρεάζει τη μελλοντική επιτυχία της θεραπείας. Δεν είναι ασυνήθιστο, για κάποιους ασθενείς με κρανιογναθικές διαταραχές, να έχουν επισκεφτεί αρκετούς ιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων, χωρίς να έχει προσδιοριστεί το αίτιο του πόνου. Συνεπώς, το είδος της θεραπευτικής διαδικασίας που θα ακολουθηθεί, προϋποθέτει σωστή και εμπεριστατωμένη διάγνωση, ως αποτέλεσμα τής σε βάθος γνώσης της φύσης, των αιτιών και της παθογένειας της συγκεκριμένης νόσου. Η συντηρητική αντιστρεπτή προσέγγιση, συμβουλές προς τον ασθενή, παραινέσεις για τροποποίηση της συμπεριφοράς του, φυσικοθεραπεία, φαρμακοθεραπεία και ενδοστοματικοί νάρθηκες πρέπει να είναι η πρώτη μας επιλογή. Σκοπός αυτής της εργασίας είναι η ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας, αναφορικά με τα αίτια, την ταξινόμηση, τη διαφορική διάγνωση και τη θεραπευτική αντιμετώπιση διαταραχών τού ΣΣ νευρομυϊκής αιτιολογίας. uλέξεις κλειδιά (Key words): κρανιογναθικές διαταραχές, δυσλειτουργία στοματογναθικού συστήματος, νευρομυϊκές διαταραχές, αντιμετώπιση, ενδοστοματικοί νάρθηκες, temporomandibular disorders, musculoskeletal disorders, myofascial pain, management, oral splints. Υποβλήθηκε: 16/06/2009, Αποδεκτό: 17/09/ Οδοντίατρος, Μεταπτυχιακός/ή φοιτητής/τρια Οδοντιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. 2 Αναπλ. Καθηγητής, Κλινική Αντιμετώπισης Στοματοπροσωπικού Πόνου Οδοντιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύμφωνα με τον ο σμό Αμε ή Ακαδ Στοματοπροσω ού Πόνου (AAOP: A c A can Ac Ac of O cial Pain, ), ο όρο ο δυσλειτουργία του Στοματογναθικού Συστήματος (ΣΣ), ε συλλε όρο πε βάνε νοσολο έ οντότητε που αφορούν του μασητή ου μύε, κροταφογναθ έ δ θρώσε τα παρακείμενα ανα το ά του. Ο ογναθ έ δ έ (ΚΡΓΔ) πε βάνουν παθήσε που προσβάλλουν κροταφογνα θ έ δ θρώσε (ΚΓΔ) το σύμπλεγμα των μασητηρίων 85

12 Gogou et al Odontostomatologic News, Volume 11, No 1, 2 μυών. Έχουν ενοχοπο θεί ω η κύ πρόκλησ στοματοπροσω ού πόνου μη οδο ή ολο εντάσσο στο ευρύτερο πλαίσ ο των μυοσκε λε ών παθήσεων. Δ ο σε αρθρικές, μυϊκές μικτού τύπου διαταραχές. Όσον αφορά την ολογία, η τάση, που ε εί σήμερα, ε η δυσλε ουργία τού Σ.Σ δεν οφείλε σε μοναδ ή, ούτε στο ε οθετεί μεμονωμένη παθολο ή κατάσταση, αλλά αποτε λεί ένα συγκερασμό δο ών λε ου ών δ ραχών, καθ στώ τη δ φο ή δ άγνωση δ ε ρα σ ή. Ο ήχο από κροταφογναθ έ δ αρθρώσε, το πε ο σμένο εύρο κίνησ κάτω γνάθου, ο στοματοπροσω πόνο ο κεφαλαλ γίε θεωρού με ά από τα κύ συμπτώματα ασθενών με δυσλε ουργία (O O ) Η θεραπευ ή ετώ ση των δ ών του στοματογναθ ού συστήματο αποβλέπε στην ανα κούφ ση του ασθενού από τα επώδυνα συμπτώμα τα την επαναφορά του, κατά το δυνατόν, στην προγενέστερη φυσ ολο ή του κατάσταση. Σε γε κέ γραμμέ, το σχέδ ο θεραπε πε βάνε : 1. Την αρχική θεραπεία τον έλεγχο του πό νου, τον εφησυχασμό του ασθενού τον καλοήθη χαρακτήρα πάθησ συμβουλέ αποφυγή μάσησ σκληρών τροφών υπερβο ών ήσεων κάτω γνάθου. 2. Την κυρίως θεραπευτική αντιμετώπιση, η οποία πε βάνε τον συνδυασμό δ φορε ών θε ραπευ ών σχημάτων κατά περίπτωση (A A ) ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Σύμφωνα με ε δ ολο έ μελέτε σε γε ού πληθυσμού, ποσοστό άνω τού 75% των εξετασθέντων ενή ων ατόμων παρουσίαζε ένα τουλά στον σημείο δυσλε ου από το Σ.Σ. το 1/3 από αυτά τα άτο μα παρουσίαζε ένα σύμπτωμα τουλά στον από το Σ.Σ. Εντούτο, μόνο το 5% των ατόμων με συμπτώμα τα ΚΡΓΔ είχαν ανάγκη θεραπε, ενώ ένα ποσοστό ερο τού 5% παρουσίαζαν υποκε ε ά συμπτώματα ( 1974, B c Buesc ). ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΚΡΑΝΙΟΓΝΑΘΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ (ΚΡΓΔ) Η ολογία τών ΚΡΓΔ αποτελεί ένα από τα πλέ ον αλληλοσυγκρουόμενα ζητήματα στο χώρο φυ σ ολο του στοματογναθ ού συστήματο Οδο ή γε ερα. Η δ άσταση των απόψε ων έχε δ ορφωθεί από δύο κυρίω σχολέ, η πρώ τη από οποίε ε εντρώνε το ενδ φέρον απόψε στον συγκλεισιακό παράγοντα, ενώ η δεύτερη σε ψυχολογικούς και κεντρικής αιτιολογίας παράγοντες. Τα τελευταία, η δ ερεύνηση στο χώρο φυσ ολο του στοματογναθ ού συστήματο κα τέληξε στην άποψη τρε πρω οί παράγο ντε ε η βασ ή πρόκλησ δυσλε ου στο Σ.Σ.: 1. Ανατο οί (σύγκλε ση, υπε των κροταφογναθ ών δ θρώσεων, κακέ προσθε έ αποκαταστάσε. 2. Νευρομυϊκοί (βρυ, παραλε ου έ έξε. 3. Ψυχολο οί (συ σθ έ δ έ, προβλήματα προσω, αγχώδ δ ραχέ, ο οποίο, μέσω τή ενεργοποίησ του αυτόνομου νευ ού συστήματο, ε δυνατό να προκαλέσουν μυϊκή υπερλε ουργία, αύξη ση του μυϊκού τόνου των μασητηρίων μυών κατ επέκταση δυσλε ουργία κόπωση του Σ.Σ. ( συ. συν. συ ) Συγκλεισιακός παράγοντας Η απώλε των δο ών δ άσε σ ά το συγκλε σ πρότυπο, λόγω τού έχε πολλέ συ νέπε ε στο Σ.Σ., που έχουν σχέση με τη μετακίνηση, την ση τη στροφή των παρακείμενων δο ών, καθώ με την υπερέκφυση των ανταγω στών δο ών. Συγκλε σ ή δυσαρμονία αναφέρε πω μπορεί να προκαλέσουν άλλο παράγοντε, όπω ο συγγενε ο επίκτητε οδοντογναθ έ ανωμαλίε (ΙΙ ΙΙΙ τάξη κατά A, Angle, ), η σ υ οε δή σταυροε δή σ υ οε δή σύγκλε ση, ογενή (π.χ., κακότεχνε προ σθε έ αποκαταστάσε, εμφράξε κ.λπ.). Μ από συνέπε ε των ανωτέρω ε η δ ουργία πρόωρων επαφών στην κε ή σχέση συγκλε σ ών παρεμβολών. Ο παρεμβολέ αυτέ μπορεί να δ ουργηθούν στη μη λε ουργούσα πλευρά, κατά την πλά κίνηση κάτω γνάθου, με συνέπε την αύξηση των φορτίων σ κροταφογνα θ έ δ θρώσε, τη δ φοροποίηση του συγκλε σ ακού προ σμού την εμφά ση δυσμενών ε ώσεων στη λε ουργία τού Σ.Σ. Πάντω, σε σε ά πρόσφατων ερευνών, φαίνε να καταλήγουν στο συμπέρασμα σε αντίθε ση με παραδοσ έ απόψε η σύγκλε ση υπήρ ξε υπερε ένη, τουλά στον όσον αφορά την ολογία τών ΚΡΓΔ (C C ) Ωστόσο, Ωσ σο, Ωσ σο, ε ε κανε δε δε δεν μπορεί να αμφ σβητήσε το γεγο η σύγκλε ση δεν μπορεί ποτέ να αγνοηθεί, δ δ δραματίζε κε ρόλο σε όλη την ή οδο ή πράξη. Πρέπε να εξετάζε πάντοτε να αξ ολογε σε 86

13 Οδοντοστοματολογικά Νέα, Τόμος 11, Νο 1, 2 Γώγου και συν. εξατο ευμένη βάση κάθε ασθενή χω στά (O O ). Σήμερα, ο πε σσότερο οί ερευνητέ συμφωνούν ο ΚΡΓΔ ε πολυπαραγο ή ολο συγχρόνω τονίζουν η ολογία τών ΚΡΓΔ σχετίζε με ένα σύνολο ετερογενών με ταξύ του παραγόντων. Μά στα, τα συμπτώματα σε κάθε έναν ασθενή αναπτύσσο στη βάση ε ομάδ ψυχολο ών, ανατο ών λε ου κών ων ( συν. συ. συ. 1982, j Fujita j j συν. συ. συ. συ. συ. 2003, C ). Ψυχολογικοί και κεντρικής αιτιολογίας παράγοντες (Νευρομυϊκός παράγοντας) Η άποψη ψυχολο ή θεω την ερμη νεία των ών δυσλε ου του Σ.Σ, ε ο συ σθ έ δ έ, μέσω τού κε ού νευ ού συστήματο, προκαλούν μυϊκή υπερλε ουρ γία, η οποία στη συνέχε οδηγεί σε παραλε ουργία κατ επέκταση σε συγκλε σ έ ανωμαλίε. Στην ομάδα των νευρομυϊκών παραγόντων, ο οποίο εμπλέκο στην ολογία δυσλε ουρ τού Σ.Σ., αναφέρο ο παραλε ου έ έξε, όπω ο βρυ, η επαναλαμβανόμενη δήξη του κάτω χείλου παρε ά, η ετερόπλευρη μάσηση η απομύζηση δακτύλου. Ο παραλε ου έ έξε ε βαρύνουν κροταφογναθ έ δ θρώσε με ση ά φορτία, δ, παράλληλα, γίνο συνήθω σε έκκεντρε θέσε κάτω γνάθου. Ο νυχτε βρυ, σε βάση, ε αναμφ σβήτητα ολο παράγο των πε σσότερων, ίσω, νευ ρομυϊκών δ ών τού Σ.Σ., σύμφωνα με του C M M M (1978, (1978, (1978, (1978, (1978), σ ε ε σ ε ε σχετίζε σ ε ε σ ε ε άμεσα ά εσ ά εσ ά εσ ά εσ ε ε ε ε με την κεφαλαλγία τύπου τάσεω κροταφογνα θ έ δ έ. ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΜΑΣΗΤΗΡΙΩΝ ΜΥΩΝ Ο πόνο, στο στοματογναθ σύστημα, έχε κυ ρίω δύο πηγέ προέλευσ ( 1): α) Τ κροταφογναθ έ δ θρώσε β) Το νευρομυϊκό σύστημα. Ανεξάρτητα από την προέλευσή του, ο πόνο σχε τίζε με τη λε ου του συστήματο ενώ εί δυνατόν να εκλύε από πε οχή που εντοπίζε ά από το σημείο εκδήλωσή του. Στην ολο γία των ογναθ ών δ ών, η μυϊκή θεωρία υποστηρίζε ο κύ ο ολο παράγο, που οδηγεί σε επώδυνο μυϊκό σπασμό με ωμένη λε ου κάτω γνάθου, ε η δ ή υπερδ έγερση των μασητηρίων μυών. Η ερμηνευ ή υπόθεση, στην οποία βασίζε η μυϊκή θεωρία, ε Πίνακας 1. Ταξινόμηση των κρανιογναθικών διαταραχών σύμφωνα με τις υποδείξεις της Αμερικανικής Ακαδημίας Στοματοπροσωπικού Πόνου ( m American Academ m of Orofacial τροποποίηση από O, Okeson, Guidelines O 199. Διαταραχές ΚΓΔ Διαταραχές μασητηρίων μυών Αίτια Κρανιογναθικών Διαταραχών Συγγενείς παθήσεις Διαταραχές διαρθρίου δίσκου Υπεξάρθρημα / Εξάρθρημα Εκφυλιστικές παθήσεις α) Οστεοάρθρωση β) Οστεοαρθρίτιδα Φλεγμονώδης παθήσεις α) Υμενίτιδα β) Αρθροθυλακίτιδα γ) Πολυαρθρίτιδες δ) Αγκύλωση ε) Κατάγματα Μυοπεριτονιακός πόνος Μυοσίτιδα Μυϊκός σπασμός Μυαλγία Μυοϊνώδης σύσπαση ο δυσλε ου οί ασθενε, ευ σκόμενο υπό συ νεχή υπερένταση, αυξάνουν την ένταση των μασητη ρίων μυών προοδευ ά, η οποία, τε ά, οδηγεί σε μυ ϊκό σπασμό. Ω συνοδά συμπτώματα, αναφέρο : 1. Πόνο στο πρόσωπο γνάθου. 2. Πόνο ε ή μέσα στο αυτί. 3. Κεφαλαλγία. Τα συμπτώματα αυτά συνήθω ε δε ώνο κα τά λε ου έ ήσε κάτω γνάθου, τη μά σηση, τη μέ στη κατάσπαση, ο σθήσε. Επίσ, σύμφωνα με τον L L (19 9, (19 9, (1969), ο ο ο υϊ έ υϊ έ μυϊκέ δ δ δ ταραχέ στο ε οθετούν ένα φαύλο κύκλο, ο οποίο τροφοδοτε συντηρε από παράγοντε κε ή ολο, όπω ε, π.χ., ο δ άφορε συ σθ έ καταστάσε (L L ) Μυοπεριτονιακός πόνος (myof l p ) Ο Μυοπε ο πόνο ε πε φε ή επώδυνη μυϊκή δ ή, η οποία μπορεί να συνο δεύε από πε οχέ υπερευ σθησ, τα γνωστά πυροδοτικά σημεία πόνου ζώνες διέγερσης (T T points = σημεία σκανδά. ). Ο ζώνε δ έγερσ ε καλά πε εγραμμένε πε οχέ με δ άμετρο 2 5 mm. Σ αυτέ πε οχέ, 87

14 Gogou et al Odontostomatologic News, Volume 11, No 1, 2 το πρόβλημα προκαλε από ο σμένε μόνο έ μονάδε, ο οποίε βρίσκο σε σύσπαση, ε επώδυνε στη συμπίεση εκλύουν σ κό αντανακλασ πόνο, ο οποίο, αν ενεργοπο ε από την ζώνη δ έγερσ, δεν πε ορίζε συνή θω μόνο σ αυτό το σημείο, αλλά μπορεί να προ καλεί προβο πόνο σε άλλα απομακρυσμένα σημεία. Ο ζώνε δ έγερσ ή σημεία σκανδάλης, όπω πολλέ φορέ αναφέρο, βρίσκο μέσα στον μυ, στα πε ο ά έλυτρα του τένοντε. Στο σύ νολο μυϊκή μά, εντοπίζο στην ανατο κή πε οχή νευρομυϊκή σύναψ, στο ύψο τεταμέ μυϊκή δεσμίδ. Ε οσθέτω, ο μύε, που εμπλέκο στην πε φε ή αυτή μυϊκή δ ραχή, παρουσ άζουν βράχυνση ε επίσ επώ δυνο στην παθ ή έκταση, οδηγώ τον ασθενή να προσπαθεί να προστατεύσε τον μυ, φέρνο την κάτω γνάθο σε έκκεντρη θέση, στην οποία δ ρε η σύσπαση. Αυ ε έ πε ο σ, ο οποίο μπορεί να δ ωνίσε τη ζώνη δ έγερσ να δ ουργήσε, μά στα, πολλαπλά σημεία πυρο δότησ, με εμπλεκόμενε πε οχέ πόνου στον ίδ ο μυ ή στου συνε ού μύε. Τα σημεία σκανδά έχουν συσχε σθεί με: 1. Συσ έ ή το έ φλεγμονέ λόγω ών β δίων, όπω ερυθηματώδ λύκο, σκλη ροδερμία, ρευματοε δή αρθ δα. 2. Δ οφ έ δ έ (έλλε ψη β ών Β12, Β6, Β1, φο ού οξέο, αλλά με τον αλκοο σμό, ο οποίο σχετίζε με την ανάπτυ ξη δ ώ ση των πυροδο ών σημείων. 3. Με έντονη, οξεία ή παρατεταμένη κατάχρηση του μυ ή παρατεταμένη σία. Τέλο, το πυροδο σημείο μπορεί να ε εί τε ενεργό είτε λανθάνον. Όταν ε ενεργό, μπορεί να προκαλεί ετερότοπο αντανακλασ πόνο με δ σπορά, αυτόματα ή κατά λε ου έ ήσε κάτω γνάθου. Το λανθάνον, το οποίο συνήθω ε ανώδυνο, προκαλεί πε ο σμό των ήσεων κά τω γνάθου ενεργοπο ε από ψύξη, μυϊκό κάμα το (ε. 1). Συνοψίζο, μπορούμε να καταλήξουμε ο παράγοντε, που συνε σφέρουν στην ολογία του μυοπε ο ού πόνου, ε : 1. Ψυχολο οί (απογοήτευση, θυ, υποχον δρίαση, ανησυχία), που οδηγούν σε ε επώδυνε καταστάσε. 2. Β έ συνήθε ε. 3. Πόνο στη σπονδυ ή στήλη, ύπνο, απώλε άσκησ. 4. Βρυ. Εικ. 1. Σχηματική απεικόνιση των σημείων πυροδότησης (ζώνες διέγερσης του στερνοκλειδομαστοειδή μυός. Τροποποιημένη σχεδίαση από: Th The p p m manual (Williams &, 1983: : Εξάρτηση από φάρμακα. 6. Μυϊκέ παραλε ου έ έξε. 7. Η ή κεφαλαλγία. 8. Πόνο στην πλάτη στον αυχένα. 9. Έλκο στομάχου, νευ άσθμα. Η δ φο ή δ άγνωση του μυοπε ο ού πό νου θα πρέπε να γίνε κυρίω από την οστεοαρθ δα, τη μυοσ δα, τα νεοπλάσματα την ομυαλγία ή οσ δα (O O ). Αντιμετώπιση του μυοπεριτονιακού πόνου Η ετώ ση πε βάνε : 1. Μαλακή δ, αποφυγή παραλε ου ών έξε ων ο ών ήσεων κάτω γνάθου. 2. Δ ε ση του ε ώ σ ε ώ σ ετώ ση δ δ δ χών του ύπνου, όταν ε. 3. Απομάκρυνση οπο σδήποτε πηγή πόνου χρήση ενδοστο ού νάρθηκα κατά περίπτωση. 4. Καταστολή των σημείων δ έγερσ ( ) με ε την εφαρμογή εφ ο ή έ ο έντο εσ πίεσ σ ο στο πυροδο σημείο sec έγχυση το ού σθ ού χω αγγε οσυσπασ. Το το σθ, κατά προτίμηση, ε δοκαΐνη 0,25%, η οποία βε ώνε τον πόνο αμέσω μετά από την έγχυση, λεπτά έχε την ελά στη τοξ. 5. Κ σ οθεραπεία. Ο ασκήσε παθ ή ενε ή έκτασ αποβλέπουν στη μείωση ενεργοποίησ κάπο ου εναπομείναντο πυ ροδο ού σημείου από φυσ ή φ ση, τη βελ τίωση κυκλοφο του αίματο στην πά σχουσα πε ο ή την επαναφορά του μυ στο φυσ ολο μήκο εύρο κίνησ. 6. Tens T δ δε έ δ δε έ δ δε έ ε έ ε έ ηλε έ ευ έ ευ έ νευ έ δ ε έ δ ε έ δ εγέρ σε συμβάλλουν στην αδρανοποίηση των ση μείων δ έγερσ. 88

15 Οδοντοστοματολογικά Νέα, Τόμος 11, Νο 1, 2 Γώγου και συν. 2. Μυοσίτις Η μυοσ ε φλεγμονή του μυϊκού στού, η οποία μπορεί να προκύψε από επεκτε ενη λοί μωξη ή οξύ τραυ σμό εμφανίζε με συνεχή πόνο, οίδημα, ερυθρότητα, αυξημένη θερμοκρασία του προσβληθέντο μυ, πε ο σμένο εύρο δ ά νο ξ κάτω γνάθου σμό. Μπορεί να ε το αποτέλεσμα οπο σδήποτε το ή βλάβ ή δράσ, π.χ., τραυ σμού, μόλυνσ, μυϊκή θλάσ, αλλά μπορεί να εμφ στεί δευτεροπαθώ, μετά από χε ου τραύμα ανάπτυξη φλεγμονή. Η εμφά σ μυοσ δο συνδέε συνή θω με παρατεταμένη μέ στη δ άνο ξη του στόματο, κακή λε ουργία κατάχρηση μάσησ, κακή θέση κεφαλή κατά τον ύπνο, τραυ σμού από αθλήματα, ογενή, π.χ., το ή σθησία, παρατεταμένη ψυ ή ένταση που συνδέε με σφί ξ ο των δο ών μυϊκή κόπωση. Ενδε ά σημεία φλεγμονή ε τα αυξημέ να επίπεδα ενζύμων στον ορό ο δ άφορο β οχη οί παράγοντε, ο οποίο εκλύο ω αντίδραση στη φλεγμονή την καταστροφή των στών. Εφό σον η φλεγμονή εντοπίζε στον τένοντα του μυ, ονομάζε τενοντίτις ή τενοντομυοσίτις. Η δ φο κή δ άγνωση μυοσ δο θα γίνε από την μυαλγία τον μυοπε ο πόνο. Αντιμετώπιση της μυοσίτιδος Η ετώ ση μυοσ δο πε βάνε : 1. Έλεγχο των ολο ών παραγόντων. 2. Μαλακή δ πε ο σ των ήσεων κάτω γνάθου σε επώδυνα. 3. Καταπολέμηση φλεγμονή μόλυνσ με παράλληλη εφαρμογή κρύων ε θεμάτων χορήγηση β ο ών. 4. Συμπληρω ά, μπορούν να χορηγηθούν μη στεροε δή φλεγμονώδη φάρμακα ενώ, με τά την αποδρομή του πόνου του ο δήματο, η ελαττωμένη κάτω γνάθου ετωπίζε με κατάλληλη σ οθεραπεία (Δρού 2008). 3. Μυϊκός σπασμός Ω μυϊ σπασ πε άφε η ακούσ σύ σπαση ε μυ ή ομάδ μυών λόγω υπερέ ντασ, που συνοδεύε από πόνο παρεμβολέ στην κίνηση κάτω γνάθου. Η παρατεταμένη μυ ϊκή οποίηση, ο παραλε ου έ έξε, όπω ο βρυ, ο το έ κακώσε η μυϊκή κόπωση ε με οί από του παράγοντε που μπορούν να οδηγήσουν σε μυϊκό σπασμό. Επίσ, συχνή μυϊκού σπασμού ε ο συνεχή βύθ ο πόνο που εντοπίζε κάπου αλλού, π.χ., πόνο προερχόμενο από την πε οχή του αυχένα. Η ή ε πε βάνε εντο σμένο το ά πόνο στο μυ, μυϊκή δυσλε ουργία, η οποία συ νήθω εκδηλώνε είτε ω μυϊκή δυσκαμψία είτε ω μυϊκή σμίκρυνση, μεταβολή θέσ κάτω γνά θου, απότομη αλλαγή συγκλε σ ή κατάστα σ, άκαμπτο μύε κατά την ψηλάφηση βράχυνση του πάσχοντο μυ. H υξ έ αυξημένη υξ έ ε ο υο φ ηλεκτρομυογραφ ε ο υο φ κή δρασ (ΗΜΓ) του εμπλεκόμενου μυ, σε ανάπαυση, αποτελεί ένδε ξη μυϊκού σπασμού. Η δ φο ή δ άγνωση του μυϊκού σπασμού θα γίνε κυρίω από την μυοσ δα, την μυαλγία, τα νε οπλάσματα, την πρόσθ με ση του δ άρθ ου δίσκου χω επαναφορά, την πολυαρθ δα, την πε ο σμένη δ άνο ξη κάτω γνάθου λόγω αγκύλω σ (O O 2005, c c c c ) Αντιμετώπιση του μυϊκού σπασμού Κ σ αυτή την περίπτωση, η καλύτερη ετώ ση γίνε με την ανεύρεση του ολο ού παρά γοντα. Η ετώ ση μπορεί να γίνε με χε ωνα έ μαλάξε εφαρμογή σ οθεραπε, π.χ., ασκήσε παθ ή έκτασ με σκοπό τη βελτίωση λε ου κάτω γνάθου. Με την εφαρ μογή το ών σθ ών, π.χ., δοκαΐ 2% χω αγγε οσυσπασ, ε υγχάνε η προσω ή απο δρομή του πόνου, ώστε να ε δυνατή η εφαρμογή σ οθεραπε από τον ασθενή. 4. Μυαλγία Ω μυαλγία ορίζε ο πόνο που προέρχε από του σκελε ού μύε, του τένοντε πε ο νίε των μυών. Ε αποτέλεσμα ε ήκυνσ, β παρατεταμέ σύσπασ, σ, τραύματο ή φλεγμονή. Χαρακτηρίζε από απότομη εμφά ση εγκατάσταση από ταχύτητα σ μεταβολέ. Η ψηλάφηση των μασητηρίων μυών δίνε πληροφορίε σχε ά με την ε ση επώδυ πε οχή ενώ ο πόνο χαρακτηρίζε ω αμβλύ, βύθ ο, εσ, με θανή ε ση ά από το σημείο εκδήλωσή του. Η επώδυνη πε οχή μπορεί να μην ταυτίζε με την πε οχή προέλευσ του πόνου. Η ή ε πε βάνε μυϊκό πόνο κατά λε ου έ ήσε κάτω γνάθου, μυϊκή αδυ ναμία, ελάττωση του εύρου κίνησ κάτω γνάθου πε ο σμό μέ σ κατάσπασ. Ε ο σθέτω, μπορεί να παρουσ άζο συμπτώματα τα οποία σχετίζο με σύσφ ξη αδυναμία, οί δημα σμίκρυνση των μυών. Η δ φο ή δ άγνω 89

16 Gogou et al Odontostomatologic News, Volume 11, No 1, 2 Εικ. 2. Ο επίπεδος νάρθηκας σταθεροποίησης μπορεί να κατασκευαστεί στην άνω ή την κάτω γνάθο, χωρίς να επηρεάζεται η αποτελεσματικότητά του. Σε περίπτωση πλήρους φραγμού, προτιμάται η άνω γνάθος, επειδή γίνεται ευκολότερα αποδεκτός από τον ασθενή. ση θα γίνε κυρίω από τον μυοπε ο πόνο την μυοσ δα. Αντιμετώπιση της μυαλγίας Η χορήγηση μη στεροε δών ών φλεγμονωδών φαρμάκων (π.χ., ουπροφένη ), 3, 3, η μαλακή ή ή δ, δ, δ, η αποφυγή οφυ ή οφυ ή των ω ω ο ο ο ακών ήσεων κάτω γνάθου, ο πε ο σ των παραλε ου ών έξεων, ο συνδυασ μαλάξεων το ά στον πάσχοντα μυ θερμών ε θεμάτων στην ίδ πε οχή, συγκαταλέγο στα ά μέσα μετώ σ μυ. Η χρήση ενδοστο ού νάρθηκα συ στά κυρίω όταν η μυαλγία οφείλε ή συνοδεύε από κάπο παραλε ου ή έξη, π.χ., βρυγμό. Σ αυτή την περίπτωση, ο νάρθ σταθε ροποίησ ή υποστή ξ (ε. 2) θεωρε ω το κύ ο θεραπευ μέσο ετώ σ (O O ). 5. Τρισμός Ο σ οφείλε σε σπασμό των μασητή ων μυών συνοδεύε πάντοτε από ξαφ, συνήθω, πε ο σμό δ άνο ξ του στόματο, πε ο σμένη κάτω γνάθου πόνο. Οφείλε κυρίω σε τραυ σμό των μυϊκών ών από βελόνη ή εξαγωγή σωφρο στήρα. Επίσ, μπορεί να προκλη θεί από την ανάπτυξη ώματο στο πτερυγογνα θ ο δ άστημα, από φλεγμονή ή λοίμωξη, καθώ από αντανακλασ ή σύσπαση, πε σσότερε φο ρέ ω ε οκή στελε σθησ. Στην περίπτωση τραυ σμού από στελε σθησία του κάτω φ ού νεύρου, ο σπασ αφορά κυρί ω τον έσω πτερυγοε δή μυ, ενώ τα οπίσθ άνω φ ά νεύρα, αφορά τον έξω πτερυγοε δή μυ. Η Εικ. 3. Άσκηση ενεργητικής έκτασης της ΚΓΔ για την αντιμετώπιση του τρισμού. εμφά ση του σμού μπορεί να γίνε μετά το πέ σθησ ενώ η εγκατάστασή του με λοί μωξη ή άτωμα μπορεί να οδηγήσε σε κροταφο γναθ έ δ έ. Σε ο σοβαρέ καταστάσε, θανόν να παρουσ στεί ίνωση των μυϊκών στο είων. Το χρο δ άστημα δ ήρησ του σμού πο λε μπορεί να κυμανθεί από λίγε ημέρε έω 2 4 μήνε. Ο πλά ε ήσε κάτω γνάθου δεν επηρεάζο σ ά. Αντιμετώπιση του τρισμού Σ πε ώσε σμού που συνοδεύο από λοίμωξη, χορηγε βίωση ευρέο φάσματο (π.χ., αμοξυ μη στεροε δή φλεγμονώδη φάρ μακα (π.χ., ουπροφένη ) Ε σ, Ε σ, Επίσ, Ε σ, Ε σ, ενδείκνυ να συστήσουμε στον ασθενή δ ήρηση καλή στο ή υ ε ή, δ ήρηση σωστή στά σ του σώματο, μαλάξε χαλάρωσ των μασητηρί ων μυών ασκήσε ενε ή έκτασ κάτω γνάθου (Τ 2003, A A A A 2010, ε. ε. ε. ε. ε. 3. 3) Μυϊκή Μυοϊνώδης σύσπαση Η μυϊκή σύσπαση ε η βράχυνση του μυ που σχετίζε με μεταβολέ των μυϊκών ών, ο οποίε προκαλού από παρατεταμένη χρο ά ελάττωση του εύρου κίνησ κάτω γνάθου λόγω εκσεσημασμέ δρασ ά του. Ουσ σ ά ε η αντίσταση του μυ στην παθ ή έκταση ω αποτέλεσμα ίνωσ των τε νόντων, των συνδέσμων ή των μυϊκών ών. Συ πληρω ά, θα προσθέταμε η μυϊκή σύσπαση 90

17 Οδοντοστοματολογικά Νέα, Τόμος 11, Νο 1, 2 Γώγου και συν. ε κατάσταση ανώδυνη σε γε έ γραμμέ, η οποία μπορεί να μεταπέσε σε επώδυνη μόνον όταν ο μυ εκταθεί πέραν τού λε ου ού του μήκου. Συ χνά, συνοδεύε από παρατεταμένη περίοδο πε ο σμέ. Η δ φο ή δ άγνωση μυϊκή σύσπασ θα γίνε από την αγκύλωση κροταφογναθ ή δ άρ θρωσ από την υπερτροφία κορωνοε δού απόφυσ. Αντιμετώπιση της μυϊκής σύσπασης Η ετώ ση μυϊκή σύσπασ πε βάνε εφαρμογή φυσ οθεραπε με τη μορφή υπε ρήχων σ οθεραπε με ασκήσε παθ ή ενε ή έκτασ. Εάν η κατάσταση δεν βελ ωθεί παραμείνε αμετάβλητη, η τοποθέτηση εν δοστο ού νάρθηκα, που ε φέρε παθ ή έκτα ση των μασητηρίων μυών, μπορεί να αποβεί χρήσ (Δρού 2008). Η ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΜΥΪΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΤΟΥ ΣΤΟΜΑΤΟΓΝΑΘΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Η ετώ ση των λε ου ών δ ών του στοματογναθ ού συστήματο συνήθω εί μα κρο θεραπεία, η οποία στηρίζε σε δ άφορε μεθόδου. Το σχέδ ο θεραπε προϋποθέτε πάντοτε σωστή εμπε στατωμένη δ άγνωση, η οποία πρέπε να ε το αποτέλεσμα τή σε βάθο γνώσ φύ σ, των ών αλλά παθογένε συγκε έ νόσου. Η θεραπεία εί την ή μετώ ση την κύ θεραπευ ή ετώ ση. Η αρχική αντιμετώπιση πε βάνε : 1. Τον έλεγχο του πόνου με χορήγηση ών, μυοχαλαρω ών μη στεροε δών φλεγμο νωδών φαρμάκων. 2. Τον εφησυχασμό την ενημέρωση του ασθενού τον καλοήθη χαρακτήρα πάθησ. 3. Συστάσε αποφυγή μάσησ σκληρών τρο φών, υπερβο ών εξεσημασμένων ήσεων κάτω γνάθου. Κύρια θεραπευτική αντιμετώπιση. Σύμφωνα με την πολυπαραγο ή θεώρηση των δυσλε ου ών του στοματογναθ ού συστήματο, η ετώ ση θα πρέπε να ε συνδυασ δ φο ρε ών θεραπευ ών σχημάτων κατά περίπτωση. Πε βάνε : 1. Οδο έ μεθόδου θεραπε (ενδοστο κοί νάρθηκε, συγκλε σ ή εξ σορρόπηση). 2. Φυσ έ μέθοδο θεραπε (ασκήσε σ οθε ραπε, φυσ οθεραπεία). 3. Ψυχολο έ ή ψυ έ μέθοδο. 4. Φάρμακα. 5. Χε ου ή ετώ ση. ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Επίπεδοι ενδοστοματικοί νάρθηκες Νάρθ, σύμφωνα με το of P P dontic T ( of c ) ε η ή συσκευή, κατασκευασμένη από σκληρή ακρυ ή ρητίνη, η οποία εφαρμόζε στην μασ ή ε φάνε το κο χείλο των δο ών τή άνω ή κάτω γνάθου, μη ε έπο την άμεση επαφή των ανταγω στών δο ών. Στο σημείο αυτό, πρέπε να το στεί κάθε τέτο κατασκευή δεν ε κα τάλληλη την ετώ ση των κροταφογναθ ών δ ών. Ο επίπεδο ενδοστο νάρθ πρέπε να μπορεί να ανταπο θεί στα ακόλουθα χα σ ά. 1. Εξάλε ψη μασ ών παρεμβολών. 2. Ανάπαυση των μασητηρίων μυών. 3. Σταθεροποίηση σύγκλε σ. 4. Προστασία των δο ών από εκτεταμένε απο βέ. 5. Α ετώ ση κεφ ών τύπου τάσεω. 6. Ανάταξη δ θρίου δίσκου μέσα στην κροταφ ή γλήνη. 7. Προστασία του οδο ού φραγμού από β ε καταστάσε. 8. Δράση P c. Plac. Επίσ, άλλη βασ ή αρχή στην ετώ ση των κροταφογναθ ών δ ών ε η χρήση όσο το δυνατόν απλών στρεπτών ών μεθόδων. Ο επίπεδο ενδοστο οί νάρθηκε ε στρεπτοί α) προσφέρουν τη δυνατότητα άμεσ εφαρμογή ε θεραπευ ού σχήματο β) εξασφαλίζουν τη δυνατότητα ε στροφή στην προγενέστερη ή κατάσταση. Η δ αυτή προσδίδε στο νάρθηκα δ ωσ ή αξία. Εφόσον ο νάρθ σχεδ στεί την εξάλε ψη ε θανού παθογόνου ολο ού παράγοντα, μπορεί, έστω προσω ά, να εξαλείψε τα συμπτώματα, υπ αυτή την έννο, να προσλάβε δ ωσ ή αξία. Παρόλα αυτά, αν τα συμπτώματα δεν υποχωρήσουν, θα πρέπε να αποκλε στεί ο συγκε ένο ολο παρά γο, με την παύση χρήσ, να επανέλθε ο ασθενή στην προηγούμενη κατάστασή του. Ο δ άφορο τύπο νάρθηκα ε το ο δ δεδο μένο το ο συχνά χρησ οπο ούμενο θεραπευ 91

18 Gogou et al Odontostomatologic News, Volume 11, No 1, 2 Εικ. 4. Η μασητική επιφάνεια του επίπεδου νάρθηκα σταθεροποίησης μετά τη ρύθμισή του. Με μπλέ, διαγράφονται οι σημειακές επαφές (σε κεντρική σχέση, με κόκκινο, σε πλαγιολίσθηση και σε προολίσθηση της κάτω γνάθου. Η ρύθμιση του νάρθηκα γίνεται σύμφωνα με τις αρχές της αμοιβαίας προστασίας. μέσο ετώ σ κροταφογναθ ών δ ών ανεξάρτητα από την ολογία του. Με τη χρήση του, μπορούμε να καταργήσουμε πρόωρε επα φέ παρεμβολέ, τροποπο ώ ταυτόχρονα τον υπάρχοντα συγκλε σ προ σμό. Μ αυτό τον τρόπο, μπορούμε να αυξήσουμε την στα θερότητα μεταξύ των γνάθων, τέλο, να ε ύχου με καλύτερη κατανομή των φορτίων στο Σ.Σ. Επίσ, υποστηρίζε σχυρή plac c δράση δ άσ δ άσ σε σθε ε ασθενε σθε ε ε με ε δυσλε ουργία τού Σ.Σ ( συ. συ. συν ). Ε σθετα, με την εφαρμογή του νάρθηκα ε τυγχάνε η αύξηση κάθε δ άστασ του προ σώπου η ε ήκυνση των μασητηρίων μυών, ε τυγχάνο έτσ την παθ ή του έκταση, με συνέ πε την γε ερη χαλάρωση του στοματογναθ ού συστήματο. Η ε ήκυνση των μασητηρίων μυών φαίνε επηρεάζε την μυϊκή λε ουργία (M Manns συν. 1983). Ο ο συνηθ σμένο τύπο ενδοστο ού νάρ θηκα, που χρησ οπο ε την ετώ ση των κροταφογναθ ών δ ών, ε ο νάρθ στα θεροποίησ, ο οποίο ε έ επίπεδο νάρθ ο ή ε άλυψ. Η γνάθο, που θα τοποθετηθεί, ε έγε με ή ο την εξασφά ση μεγαλύ τε συγκλε σ ή σταθε, δηλαδή τοποθε τε στην γνάθο με τον ερο θμό δο ών, ώστε να αποδίδε ο μεγαλύτερο θ σημε κών επαφών στη μασ ή ε φάνε του νάρθηκα από τον αντίθετο οδο φραγμό (ε. 2). Εικ. 5. Σε περίπτωση ύπαρξης νωδών περιοχών, ο επίπεδος νάρθηκας κατασκευάζεται στη γνάθο με τα λιγότερα δόντια και ονομάζεται υποστήριξης, επειδή καλύπτει τις νωδές περιοχές σαν οδοντοστοιχία. Η σύγκλειση, και σε τούτη την περίπτωση, ρυθμίζεται με τις αρχές της αμοιβαίας προστασίας, με τη χρήση του επίπεδου νάρθηκα υποστήριξης. Το ύψο του νάρθηκα οπωσδήποτε παίζε ρόλο στη θεραπευ ή του δράση, παρόλο που δεν μπορούν να δοθούν προδ φέ, λόγω τού εξατο εύε κάθε ασθενή. Συνήθω αρκεί να ε 3 4 mm στην πε οχή των προσθίων ή περίπου 1,5 2 mm στα οπίσθ δ. Πάντω, το ύψο του νάρθηκα εξαρ τά από τον αντίθετο οδο φραγμό από εκεί νον στον οποίο τοποθετε, καθώ πάντοτε πρέπε να εξασφαλίζε σύγκλε ση αμο β προστασ, με τα ακόλουθα σ ά: 1. Εξ σορρoπημένη σύγκλε ση με τα λε ου ά φύματα να εφάπτο στην μασ ή ε φά νε του νάρθηκα. 2. Απουσία πρόωρων επαφών στην κε ή σχέση παρεμβολών στην μη λε ουργούσα πλευρά, κατά πλά ε ήσε κάτω γνάθου. 3. Απόδοση κυνοδο ή προστασ στη λε ου γούσα πλευρά, κατά την πλά κίνηση. 4. Αποσυναρμογή των ο σθίων δο ών κατά την προολίσθηση, σε συνάρτηση με ομαλή ευ θεία το ή τρο ά (ε. 4). Σε πε ώσε έλλε ψ δο ών, ο νωδέ πε ο χέ μπορεί να σταθούν με τον νάρθηκα, ο 92

19 Οδοντοστοματολογικά Νέα, Τόμος 11, Νο 1, 2 Γώγου και συν. οποίο, στα σημεία αυτά, μο άζε με πτερύ ο οδο ντοστο. Ο νάρθ αυ ονομάζε νάρθηκας υποστήριξης ε παραλλαγή τού νάρθηκα σταθεροποίησ (ε. 5). Άλλο είδο νάρθηκα ε η πλάκα τού Shore, πα ραλλαγή αυ τού νάρθηκα σταθεροποίησ, που τοποθετε πάντα στην άνω γνάθο. Συγκρατε με με ά ά στρα από του πρώτου γομφίου, κα λύπτο την σκληρή υπερώα άνω γνάθου, καθ στώ πε ή την επέκταση ακρυ ή στην προστο ή ε φάνε των προσθίων δο ών. Ένδε ξη αυτού του τύπου νάρθηκα ε : 1. Ασθενε με ημερήσ ο βρυγμό. 2. Ασθενε με αυξημένη κάθετη ή ο πρόταξη. 3. Πε ώσε γλωσσ ή παραλε ου (συμπίεση γλώσσ στο πτυχωτό τμήμα υπερώ. Κατά τη δ άρκε των τελευταίων δεκαε ών, έ θ ερευνών υποστηρίζε τα πολύ ε υχή θερα πευ ά αποτελέσματα των ενδοστο ών ναρθή κων στην ετώ ση ασθενών με δυσλε ουργία του Σ.Σ. Η δράση του νάρθηκα σχετίζε με τη σταθε ροποίηση σύγκλε σ, την ελάττωση των φορτί ων που δέχο ο κροταφογναθ έ δ θρώσε, την ανάπαυση των μυών πε οχή, την προστασία των δο ών από την απο βή, τέλο, την προ στασία των κροταφογναθ ών δ θρώσεων από την υπερβο ή φ ση σε πε ώσε βρυγμού (Δρού 2008). Συγκλεισιακή εξισορρόπηση Έ θ ασθενών με δυσλε ουργία τού Σ.Σ, ενδεχομένω να έχουν ανάγκη βελτίωσ κακή σύγκλε σ που έχουν. Εάν, λο, μετά την κλα σ ή θεραπεία με νάρθηκα, δ στωθεί ο ρόλο σύγκλε σ ε ε σχυμένο στην εμφά ση εγκατάσταση συμπτωμάτων από το Σ.Σ., θανή εν δεχόμενη λύση ετώ σ ε η συγκλε σ ή εξ σορρόπηση. Προτε, στην «συγκλε σ ή θεραπεία» που θα αποφασίσουμε, έχε ο εκλε τρο σ, με την εφαρμογή του οποίου μπορούμε να αποδώσουμε εξ σορροπημένη σύγκλε ση χω πρόωρε επαφέ παρεμβολέ. Σε γε έ γραμμέ, ο εκλε τρο σ ενδεί κνυ στα ακόλουθα πε σ ά: 1. μετά από αποκατασ έ δ δ σίε, όταν ε. 2. Μετά από ορθοδο ή πε οδο ή θεραπεία, όταν ε. 3. Α σθ ή βελτίωση. 4. Σε ασθενε με κροταφογναθ έ δ έ με σ έ συγκλε σ έ παρεμβολέ, μετά την ε υχή ετώ σή του. 5. Σε καταστάσε ασταθού σύγκλε σ. 6. Σε καταστάσε μεγά ενο ή, τον ασθενή, σ μεταξύ Κε ή Σχέ σ Θέσ Μέ σ Συγγόμφωσ. 7. Πε ο σμένη λε ου, ω συνέπε πα ρεμβολών στην προολίσθηση, στην ολίσθ ση ή στην μη εργαζόμενη πλευρά. Η εφαρμογή του εκλε ού τρο σμού αποβλέπε : 1. Στη βελτίωση δυ αρμο ε ρη λε ουργία οδοντοφυΐ, με την εξάλε ψη των πρόωρων επαφών παρεμβολών. 2. Στην επίτευξη δ ήρηση συγκλε σ ή σταθε. Θεω ά, δ ή σύγκλε ση, όπω αναφέρε στα β βλία, δεν συναντά συχνά. Ο πε σσότερο ασθενε έχουν σύγκλε ση που απέχε από την δ ή, άλλοτε πολύ άλλοτε λίγο. Εντούτο ο ασθενε αυτοί προσαρμόζο καλά σ αποκλίσε από την θεω ά δ ή σύγκλε ση. Συνεπώ, στη μορφολο γία σύγκλε σ υπάρχε μεγάλη εξατο ευμένη παραλλαγή, με αποκλίσε από το δ. Εντούτο, η σύγκλε ση μπορεί να λε ουργεί οπο ά, μη έχο ανάγκη ά θεραπευ ή παρέμβασ (Τζά συν. 2003). ΦΥΣΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Ο φυσ έ μέθοδο θεραπε αποτελούν ένα ε κου μέσο ετώ σ των κροταφογναθ ών δ ών. Σ μεθόδου αυτέ υπάγο : 1. Η σ οθεραπεία. 2. Η σθησία. 3. Ο δ δε έ ηλε έ μέθοδο (T N. TENS. ). 4. Η δ θερμία. 5. Η οντοφόρηση. 1. Κινησιοθεραπεία Το πρόγραμμα σ οθεραπε εντάσσε σ φυσ έ μεθόδου θεραπε αποτελεί ένα χρήσ μο μέσον στην ετώ ση ασθενών με δυσλε ουρ γία τού Σ.Σ. Η μέθοδο πε βάνε την εφαρμογή ε ών ασκήσεων, ο οποίε αποβλέπουν στη χα λάρωση των τεταμένων μυών, στο συντο σμό την εύρυθμη επαναλε ουργία τού Σ.Σ. (ε. 6, 7, 8). Η χαλάρωση των μασητηρίων μυών ε υγχάνε με δ άφορε τε έ, όπω εκτέλεση ήσεων ή έκτασ κάτω γνάθου στο ο ο κατακό ρυφο επίπεδο στηρίζε, μεταξύ άλλων, στην αρχή αντανακλασ ή μυοχάλασ. Συνεπώ, η 93

20 Gogou et al Odontostomatologic News, Volume 11, No 1, 2 α γ δ β Εικ. 6α, β, γ, δ. Σε πολλές περιπτώσεις ΚΡΓΔ ο ασθενής αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με τη χρησιμοποίηση ενός προγράμματος απλών ασκήσεων κινησιοθεραπείας τού Στοματογναθικού συστήματος. Αυτό, συνήθως, περιλαμβάνει την ακόλουθη σειρά: α) Ευρεία κατάσπαση της κάτω γνάθου, την οποία, σε αρκετές περιπτώσεις, καθοδηγείται να εκτελεί, αφού φέρει την ΚΓ σε προολίσθηση. β) Προολίσθηση της κάτω γνάθου. γ) Ανάσπαση της κάτω γνάθου. δ) Η ανάσπαση μπορεί να γίνει σε θέση κοπτική με κοπτική. κατάσπαση κάτω γνάθου με αντίσταση, τείνε να χαλαρώσε του ανασπώντε μύε που βρίσκο σε συστολή, ενώ η ανάσπαση κάτω γνάθου με αντί σταση, τείνε να χαλαρώσε του κατασπώντε μύε. Η εφαρμογή των ασκήσεων σ οθεραπε προ ϋποθέτε την αποδρομή των επώδυνων συμπτωμά των τού ασθενού, έτσ ώστε να αποφευχθεί τυχόν ε δείνωσή του. Το πρόγραμμα ε έγε εξα το εύε κατά περίπτωση. Το επίπεδο άσκη σ πρέπε να ε προσαρμοσμένο στο επίπεδο του ασκούμενου, λαμβάνο υπ όψ την λε ου ή του. Η αποτελεσ μεθόδου εξαρτά από το πόσο καλά έ ε κατανο ο τρό πο εφαρμογή των ασκήσεων από τον ασθενή από το κατά πόσο ο ασκήσε εφαρμόζο σωστά με συνέπε. Συμπερασ ά, η σ οθεραπεία με τη μορφή μυϊκών ασκήσεων, ε μέθοδο απλή, φυσ ή δεν δ ουργεί κανε είδου ανε θύμητε ενέργε ε. Συμβάλλε, οπο ά, στη συμμε ή ελάτ τωση μυϊκή συστολή, στην αύξηση του μήκου τών μυών, καθώ στην αύξηση του εύρου κίνησ κάτω γνάθου. 2. Αναισθησία Η παρατεταμένη μυϊκή υπερλε ουργία ο μυϊ σπασ μπορούν να δ ουργήσουν ζώνε δ έ γερσ, από οποίε ο εκλυόμενο πόνο ε δυ νατόν να επηρεάσε του παρακείμενου μύε. Σ αυ τέ πε ώσε, η εφαρμογή σ οθεραπε με τη μορφή ε ών ήσεων, ενδεχομένω να δη ουργήσε πρόβλημα δυσανεξ στον σπασ μυ. Η εφαρμογή το ού σθ ού, με τη μορφή ψε κασμού, στην πάσχουσα πε οχή, μπορεί να αυξήσε το εύρο κίνησ τη λε ου του πάσχο ντο μυ, κάνο ο εύκολη την εφαρμογή των ασκήσεων. Σε πε ώσε έντονου μυϊκού πόνου με γαλύτε δ άρκε θεραπευ ά αποτελέσματα, συ νήθω ενδείκνυ η ενδομυϊκή χορήγηση το ού σθ ού στη ζώνη δ έγερσ του μυ. Χρησ ο πο ε δ άλυμα δοκαΐ 1% ή υδροχλω ή με βακαΐ 0,5% χω αγγε οσυσπασ. Μετά την αποδρομή του πόνου, ο ασθενή μπορεί να εφαρμό σε το πρόγραμμα σ οθεραπε με μεγαλύτερη ευχέρε. 3. Ιοντοφόρηση Ιοντοφόρηση ονομάζε η μέθοδο ενεργη ή δ δε ή χορήγησ ε ε εγμένου φαρ μάκου με τη βοήθε του ηλε ού ρεύματο. Απα ραίτητη προϋπόθεση το φάρμακο να ε υδατοδ αλυτό να πε βάνε θε ά ή ά. Το γαλβ ρεύμα δίνε την ή δύναμη στα 94