ΑΣΚΗΣΗ, ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ

Transcript

1 Γιάννης Θεοδωράκης Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΑΣΚΗΣΗ, ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2010

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρό λο γος Ά σκη ση και ψυ χική υ γεί α Ει σα γω γή...9 Η ψυ χο λο γί α της ά σκη σης...11 Ψυ χο λο γί α της ά σκη σης και υ γεί α...11 Ά σκη ση και ψυ χι κή υ γεί α...13 Ο δη γί ες για ε φαρμο γή...14 Ά σκη ση και ψυ χι κή υ γεί α σε ά το μα με γά λης η λι κί ας...16 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...18 Ά σκη ση και προ σω πι κό τη τα...19 Προ σω πι κό τη τα και συμ με το χή σε προγράμ μα τα ά σκη σης...20 «Ε στί α έ λεγ χου»...21 Συ μπε ρι φο ρά Τύπου Α και αί σθη ση α να ζή τη σης...23 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...23 Ε πί λο γος...24 Θέ μα τα για έ ρευ νες...25 Θέ μα τα για συ ζή τη ση Ποιό τη τα ζω ής, ευ χα ρί στη ση και ψυ χο λο γι κά ο φέ λη α πό την ά σκη ση Ά σκη ση και ποιό τη τα ζω ής...27 Ευ χα ρί στη ση...29 Συ ναί σθη μα και διά θε ση...30 Ευ χα ρί στη ση, διά θε ση και συμ με το χή σε φυ σι κές δρα στη ριό τητες...31 Κο ρυ φαί ες ε μπει ρί ες και ρο ή...32 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...32 Ά σκη ση πέ ρα α πό τα ό ρια...33 Αρ νη τι κές ε πι δρά σεις της ά σκη σης...33 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...34 Ψυ χο λο γι κές και φυ σιο λο γι κές ε πι δρά σεις της ά σκη σης. Για τί η ά σκη ση βο η θά ει...34 Ψυ χο λο γι κά ο φέ λη α πό συ γκε κρι μέ νες μορ φές ά σκη σης...37 Ο δη γί ες για εφαρ μο γή...38 Ε πί λο γος...39 Θέ μα τα για έ ρευνες...39 Θέ μα τα για συ ζή τη ση Ά σκη ση, αυ το ε κτί μη ση και ει κό να του σώ μα τος Ει σα γω γή...41 Αυ το ε κτί μη ση...42 Ει κό να του σώ μα τος...44 Ει κό να του σώ μα τος και κοι νω νι κές ε πιδρά σεις...44 Σω μα τι κή ει κό να και ψυ χι κή υ γεί α...45 Σω μα τι κή ει κό να, αυ το ε κτί μη ση και συμ με το χή σε φυ σι κές δρα στη ριό τη τες...46 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...47 Ε πί λο γος...50 Θέ μα τα για έ ρευ νες...51 Θέ μα τα για συ ζή τη ση Ψυ χο λο γι κές θε ω ρί ες για κα τα νόη ση συ μπε ρι φο ρών ά σκη σης και υ γεί ας Ει σα γω γή...53 Κοι νω νι κή γνω στι κή θε ω ρί α...54 Αυ το-α πο τε λε σμα τι κό τη τα...54 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...56 Το μο ντέ λο των Στα δί ων Αλ λα γής Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...59 Το μο ντέ λο των πι στεύ ω υ γεί ας...59 Θε ω ρί ες στά σε ων...60 Ο ρό λος των «πι στεύ ω»...60 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...63 Το μο ντέ λο των πιθανών τρόπων επεξεργασίας...64 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...65 Η θε ω ρί α του αυ το-κα θο ρι σμού...66 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...67 Ε πί λο γος...68 Θέ μα τα για έ ρευ νες...69 Θέ μα τα για συ ζή τη ση Ά σκη ση και έ λεγ χος του στρες Ει σα γω γή...71 Φυ σι κή δρα στη ριό τη τα, άγ χος και στρες...72 Δια χεί ρι ση του στρες μέ σω της ά σκη σης...73 Πό τε η ά σκη ση α νε βά ζει τα ε πί πε δα του

3 στρες...75 Για τί η ά σκη ση βο η θά ει. Ψυ χο λο γι κοί δεί κτες...75 Για τί η ά σκη ση βο η θά ει. Φυ σιο λο γι κοί δεί κτες...76 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...77 Ε πί λο γος...78 Θέ μα τα για έ ρευνες...79 Θέ μα τα για συ ζή τη ση Ά σκη ση και κα τά θλι ψη Ει σα γω γή...81 Οι ε πι δρά σεις της ά σκη σης στην κα τά θλιψη...82 Για τί η ά σκη ση βο η θά ει στον πε ριο ρι σμό της κα τά θλι ψης...83 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...84 Ε πί λο γος...84 Θέ μα τα για έ ρευ νες...85 Θέ μα τα για συ ζή τη ση Ά σκη ση σε κλι νι κούς πλη θυ σμούς Ει σα γω γή...87 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...88 Πνευ μο νο πά θειες...89 Δια βή της...90 Ο δη γί ες για ε φαρμο γή...90 AIDS...91 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...91 Ο στε ο πό ρω ση και ο στε ο αρ θρί τι δα...92 Ά νοια τύ που Alzheimer...92 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...93 Καρ κί νος...93 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...95 Σχι ζο φρέ νεια...95 Προ γράμ μα τα ά σκη σης...96 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή...97 Καρ διο πά θειες...97 Η ά σκη ση σε καρ διο πα θείς...98 Προ σκόλ λη ση σε προ γράμ μα τα ά σκη σης...98 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Ε πί λο γος Θέ μα τα για έ ρευ νες Θέ μα τα για συ ζή τη ση Ά σκη ση σε ά το μα με α να πη ρί ες Ει σα γω γή Άσκηση και ποιότητα ζωής σε άτομα με αναπηρίες Δια δι κα σί ες ψυ χο λο γι κής υ πο στή ρι ξης. 107 Κοι νω νι κή εν σω μά τω ση Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Ε πί λο γος Θέ μα τα για έ ρευνες Θέ μα τα για συ ζή τη ση Ά σκη ση, αλκο όλ, ναρ κω τι κά και ντό πιν γκ Ει σα γω γή Ά σκη ση και αλ κο όλ Ψυ χο λο γι κές ε πι δρά σεις Χρή ση ναρ κω τι κών Προ γράμ μα τα Πα ρέμ βα σης Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Ντό πιν γκ Μύ θοι και α λήθειες Πα ρε νέρ γειες Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Ε πί λο γος Θέ μα τα για έ ρευ νες Θέ μα τα για συ ζή τη ση Ά σκη ση και κά πνι σμα Ει σα γω γή Για τί τα ά το μα κα πνί ζουν Σχέ σεις με άλ λες συ μπε ρι φο ρές Προ σπά θειες α ντι με τώ πι σης Ά σκη ση και πε ριο ρι σμός του κα πνί σμα τος Δια κο πή του κα πνί σμα τος Motivational interviewing Τη λε φω νι κή υ ποστή ρι ξη Ά σκη ση Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Κά πνι σμα και α γω γή υ γεί ας Ε πί λο γος Θέ μα τα για έ ρευ νες...137

4 Θέ μα τα για συ ζή τη ση Ά σκη ση και έ λεγ χος του βά ρους Ει σα γω γή Δια τρο φή και στρες Φυ σι κή δρα στη ριό τη τα και πα χυ σαρ κί α Φυ σι κή δρα στη ριό τη τα και έ λεγ χος του σω μα τι κού βά ρους Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Δια τρο φι κές συ νή θειες και άλ λες συ μπε ρι φο ρές Τρο πο ποί η ση συμπε ρι φο ράς Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Ά σκη ση και δια τρο φι κές δια τα ρα χές Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Ε πί λο γος Θέ μα τα για έ ρευ νες Θέ μα τα για συ ζή τη ση Ψυ χι κή υ γεί α και τραυ μα τι σμοί κατά την άσκηση Ει σα γω γή Η ψυ χο λο γι κή βά ση των τραυ μα τι σμών στα σπορ Δια δι κα σί ες ψυ χο λο γι κής υ πο στή ρι ξης. 155 Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Ε πί λο γος Θέ μα τα για συ ζή τη ση Θέ μα τα για έ ρευ νες Α πο τε λε σμα τικές στρα τη γι κές σε προ γράμ μα τα ά σκη σης και υ γεί ας Ει σα γω γή Υ πο στή ρι ξη, ε πι βρά βευ ση, εν θάρ ρυν ση και θε τι κή α να τρο φο δό τη ση Ο δη γί ες για ε φαρμο γή Προ τρο πή και ε ρε θί σμα τα Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Χρή ση τε χνο λο γίας, δια δί κτυο, η λε κτρο νι κά μη νύ μα τα, τη λέ φω νο Ο δη γί ες για εφαρ μο γή Κα θο ρι σμός Στό χων Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Κα τάλ λη λος προ σανα το λι σμός της προ σο χής. Σύν δε ση και α πο σύν δε ση Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Νο ε ρή α πει κό νι ση Λή ψη Α πό φα σης Ο δη γί ες για ε φαρμο γή Θε τι κή σκέ ψη και αυ το-ο μι λί α Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Ι κα νο ποί η ση των εσω τε ρι κών α να γκών του α τό μου Η α να ζή τη ση της ευ χα ρί στη σης, των προ σω πι κών ο ρί ων και της ε μπει ρί ας Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Τε χνι κές χα λά ρω σης Δια χεί ρι ση του χρό νου Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Σω στή ε νη μέ ρω ση, γνώ ση και δια φή μι ση Ο δη γί ες για ε φαρ μο γή Σύ νο ψη ο δη γιών Θέ μα τα για έ ρευ νες Θέ μα τα για συ ζή τη ση Ε πί λο γος Βι βλιο γρα φί α...191

5 πρόλογος Πο λύ συ χνά, τα ά το μα, πα ρα τη ρώ ντας τους άλ λους, ε ντο πί ζουν υ περ βο λές και α κρό τη τες στις συ μπε ρι φο ρές τους. Πα ρα τη ρούν υ περ βο λές στους χώ ρους της ερ γα σί ας. Πα ρα τη ρούν υ περ βο λι κό στρες ή α πά θεια στην α ντι με τώ πι ση καθη με ρι νών προ βλη μά των. Πα ρα κο λου θούν υ περ βο λές σε θέ μα τα που σχε τί ζονται πιο ά με σα με την υ γεί α, ό πως εί ναι το κά πνι σμα, το φα γη τό ή το βά ρος του σώ μα τος. Πολ λές κα τη γο ρί ες συ μπε ρι φο ρών εί ναι μη ε πι θυ μη τές, ω στό σο, τα ά το μα, συ νή θως, δεν αλ λά ζουν εύ κο λα τρό πο ζω ής, δεν προ σέ χουν τις ο δη γί ες των ει δι κών, δεν προ σέ χουν τη δια τρο φή τους, δε γυ μνά ζο νται. Η α να ζή τη ση της ι σορ ρο πί ας στην κα θη με ρι νή ζω ή εί ναι, μάλ λον, α νέ φι κτη και τις υ περ βο λές τις πα ρα τη ρεί κα νείς στους άλ λους, αλ λά πο λύ σπά νια τις α νι χνεύ ει στον ί διο τον ε αυ τό του. Αν το πρό βλη μα ε ντο πί ζε ται στην έλ λει ψη σω φρο σύ νης, μέ γι στη α ρετή για κά ποιον αρ χαί ο φι λό σο φο, τη δυ σκο λί α αυ τορ ρύθ μι σης, αυ το ε λέγ χου, ε γκρά τειας ή σε άλ λους λό γους, με βά ση τις σύγ χρο νες ψυ χο λο γι κές θε ω ρί ες, δύ σκο λα μπο ρεί να το α πα ντή σει κα νείς. Η κί νη ση του σώ μα τος εί ναι έ να α πό τα μι κρά ή με γά λα μυ στι κά της υ γεί ας των α τό μων, σω μα τι κής και ψυ χι κής, και η έλ λει ψή της δη μιουρ γεί δια τα ρα χή. Ο Ιπ πο κρά της, πολ λούς αιώ νες πριν, λέ ει ό τι ο άν θρω πος δεν μπο ρεί να εί ναι υ γι ής, τρώ γο ντας μό νο, αν δε γυ μνά ζε ται ε πί σης. Το «νους υ γι ής, εν σώ μα τι υ γιεί» εί ναι μή νυ μα που, ε πί σης, έρ χε ται α πό τους αρ χαί ους χρό νους, αλ λά και σή με ρα, πο λύ συ χνά, α να φε ρό μα στε στη σχέ ση σώ μα τος και πνεύ μα τος και την αλ λη λε πί δρα ση που υ πάρ χει α νά με σα στην υ γεί α του σώ μα τος και του νου. Ι διαί τε ρα στα σπορ, εί ναι εμ φα νείς αυ τές οι σχέ σεις. Κά ποια ά το μα κα τα δι κά ζουν το σώ μα τους σε α κι νη σί α, ε νώ κά ποια άλ λα σκέ φτο νται να το φτά σουν στα ά κρα ή να πε τύ χουν α κραί ες ε πι δό σεις. Το σώ μα, τό τε, έ χει τους δι κούς μη χα νι σμούς προ στα σί ας και α ντι δρά ει. Δί νει τα δι κά του ε ρε θί σμα τα πό σο γυ μνα σμέ νο ή πό σο ι κα νό εί ναι και η σκέ ψη, τό τε, ε νερ γοποιεί ται, για να συ γκε ντρω θεί και να προ σπα θή σει α νά λο γα. Οι σο φές ε πι λο γές, α παι τούν, α κρι βώς, μια ι σορ ρο πί α α νά με σα στο σώ μα και τη σκέ ψη. Πέ ρα α πό τις φι λο σο φι κές θέ σεις και τις πα ρα τη ρή σεις της κα θη με ρι νής ζωής, και α πό το χώ ρο της ια τρι κής και α πό το χώ ρο της ψυ χο λο γί ας και α πό το χώ ρο της ψυ χο λο γί ας της ά σκη σης, διαρ κώς πλη θαί νουν οι έ ρευ νες που α σχολού νται με αυ τήν τη σχέ ση και δεί χνουν ό τι η ά σκη ση δεν εί ναι κα λή μό νο για τη σω μα τι κή υ γεί α, αλ λά και για την ψυ χι κή. Τι α κρι βώς εί ναι αυ τή η ευ φο ρί α, η χα ρά, η α πό λαυ ση ή η λύ τρω ση που ει σπράτ τει κα νείς α πό την ά σκη ση; Το

6 βι βλί ο αυ τό ε ξε τά ζει τις ε πι δρά σεις της ά σκη σης στην ψυ χι κή υ γεί α, την προ σωπι κό τη τα, την ποιό τη τα ζω ής, το στρες, την κα τά θλι ψη, την αυ το ε κτί μη ση, την ει κό να του σώ μα τος. Ε ξε τά ζει τις ψυ χο λο γι κές ε πι δρά σεις της ά σκη σης σε ά το μα με α σθέ νειες, ό πως ο καρ κί νος, οι καρ διο πά θειες, ο δια βή της και η σχι ζο φρένεια. Ε πί σης, διε ρευ νά τις ε πι δρά σεις της ά σκη σης σε συ νή θειες αν θυ γιει νές, ό πως η κα τά χρη ση στο αλ κο όλ, τα ναρ κω τι κά, το ντό πιν γκ και το κά πνι σμα. Τέ λος, με λε τά τις ψυ χο λο γι κές ε πι δρά σεις τις ά σκη σης σε ά το μα με α να πη ρί ες, που τραυ μα τί ζο νται ή συ να ντούν δυ σκο λί ες στον έ λεγ χο του βά ρους. Η ά σκη ση έ χει έ να σο βα ρό ρυθ μι στι κό ρό λο στην έ ντα ση της κα θη με ρι νής ζω ής, τα άγ χη και τις στε να χώ ριες των α τό μων. Ε πι πλέ ον, α να γνω ρί ζε ται ως έ νας σο βα ρός ρυθ μι στι κός πα ρά γο ντας, χα μη λού κό στους, στην πρό λη ψη ή θε ρα πεί α των α σθε νειών. Δυ στυ χώς, η πα ρό τρυν ση για ά σκη ση δεν μπο ρεί να προ σφερ θεί με μα γι κές συ ντα γές. Στα μά τια πολ λών φαί νε ται να έ χει ευ τε λή α ξί α και υ πο βαθ μί ζε ται. Στην ου σί α, τα ά το μα την υ πο βαθ μί ζουν, α κρι βώς γιατί δυ σκο λεύ ο νται να προ σπα θή σουν μό να τους. Ω στό σο, για ά το μα που α σκούνται, με σκο πό την υ γεί α και την ποιό τη τα ζω ής, οι λύ σεις, με ρι κές φο ρές, εί ναι τό σο α πλές. Να α σκού νται, ε πι λέ γο ντας δρα στη ριό τη τες που τα ευ χα ρι στούν, και να ε πι λέ γουν τα ί δια την έ ντα ση της ά σκη σης, προ σπα θώ ντας, βέ βαια, σταδια κά να προ σεγ γί ζουν τις ο δη γί ες των ει δι κών. Σ αυ τήν την α να ζή τη ση της ε σω τε ρι κής ι σορ ρο πί ας, στο βι βλί ο αυ τό, προτείνο νται δια δι κα σί ες πα ρα κί νη σης και μορ φές ά σκη σης κα τάλ λη λες για υγιείς και κλι νι κούς πλη θυ σμούς, με σκο πό την υ γεί α και την ποιό τη τα ζω ής. Ταυ τόχρο να, για να εί ναι η ά σκη ση ευ χά ρι στη, να βελ τιώ νει την αυ το πε ποί θηση, την αυ το ε κτί μη ση, την ει κό να του σώ μα τος, την ψυ χι κή ευε ξί α και την ποιό τη τα ζω ής των α τό μων, πα ρου σιά ζε ται έ να πλή θος στρα τη γι κών αυ το βο ή θειας, αυ τοε νερ γο ποί η σης, αυ το ε λέγ χου, αυ τορ ρύθ μι σης ή τε χνι κών πα ρα κί νησης, μέ σα α πό α πλές πρα κτι κές ι δέ ες και πα ρα δείγ μα τα. Βρι σκό μα στε στο ξεκί νη μα μιας νέ ας ε πο χής για την α να ζή τη ση των ευερ γε τι κών ε πι δρά σε ων της ά σκη σης και την α να ζή τη ση της αρ μο νί ας α νά με σα στην ά σκη ση και τις δρα στη ριό τη τες της κα θη με ρι νής ζω ής. Πράγ μα τι, η πα γί ω ση της γνώ σης για τις επι δρά σεις της ά σκη σης στην ψυ χι κή υ γεί α και την ποιό τη τα της ζω ής των α τόμων α πο τε λεί μια εν δια φέ ρου σα ε πι στη μο νι κή πρό κλη ση για το ά με σο μέλ λον.

7

8

9

10 ..