ΘΕΜΑ: ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΙ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ. Μαθητές που επεξεργάστηκαν την εργασία:

Transcript

1 1 ο Λύκειο Βύρωνα Τάξη Α Λυκείου Ερευνητική Εργασία Α τετραμήνου Εκπαιδευτικό Έτος Ε.Ε.1 ΘΕΜΑ: ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΙ Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ Μαθητές που επεξεργάστηκαν την εργασία: 1. Μανώλης Χριστόφορος 2. Μαντζόπουλος Γεώργιος 3. Λούβρη Χρυσάνθη 4. Παππά Χριστίνα 5. Μουστογιάννη Αναστασία 6. Ματζούκου Μαρία 7. Μπότσι Κέιντι 8. Μπίλσκα Κλαούντια 9. Ρίζος Κωνσταντίνος 10. Νάκος Χριστόφορος 11. Δρόση Δήμητρα 12. Εζεκελιάν Κατρίν 13. Γαλάνη Ναταλία 14. Αντωνίου Μαρία 15. Διαμιανόπουλος Τρύφωνας 16. Ζέρβα Μαρίτα 17. Αυτιάς Γιάννης 18. Κορδοπάτης Αντώνης 19. Κακούρης Αντώνης 20. Καγκέλη Ιωάννα 21. Γκόλφου Χριστίνα 22. Ασπρούδη Χριστίνα 23. Καψιμάλη Έλενα Συντονίστρια εργασίας: κα Συροπούλου Αναστασία

2 Περιεχόμενα: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 1.1 "Προϊστορία βιβλίου-μεσοποταμία" 1.2 Η ιστορία του βιβλίου από την Μεσοποταμία ως τους Μυκηναίους 1.3 Η ιστορία του βιβλίου από τον Μυκηναϊκό πολιτισμό μέχρι το Περγαμηνή 1.5 Σύγχρονη χρήση περγαμηνής 1.6 Κινέζοι 1.7 Κώδικας 1.8 Βυζάντιο 1.9 Η ιστορία του βιβλίου στα χρόνια της τυπογραφίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΤΕΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ( Ι ) 2.1 ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ( μέρος πρώτο) Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας Η βιβλιοθήκη στην Τουρκοκρατία Η Εθνική Βιβλιοθήκη Ρόλος των βιβλιοθηκών 2.2 ΛΕΣΧΕΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ Ειδικευμένες Λέσχες Η σημασία της Λέσχης Ανάγνωσης 2.3 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ 2.4 ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Αρχή της διαφήμισης Διαφήμιση βιβλίων μέσω εκθέσεων και κινηματογράφου Διαφήμιση του βιβλίου από μια άλλη οπτική γωνία(τηλεπωλήσεις) 2.5 ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Οι μεταφραστές Μεταφραστής: το επάγγελμα του μέλλοντος: έξι λόγοι, που πιστοποιούν την αναγκαιότητα της μετάφρασης στη ζωή μας Οι οργανώσεις

3 2.5.4 Η μετάφραση Διεθνής Ημέρα Μετάφρασης Η μετάφραση στην Ελλάδα 2.6 ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 2.23 Επίσκεψη στην Εθνική Βιβλιοθήκη 25/11/13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΤΕΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ( ΙΙ ) 3.1 ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ 3.2 ΕΚΔΟΣΕΙΣ Εκδότες Λειτουργικές υποχρεώσεις των εκδοτών Εκδόσεις Ψυχογιού Εκδοτικός οργανισμός Λιβάνη και υπηρεσίες εκτύπωσης Σύγχρονοι εκδοτικοί οίκοι 3.3 ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ Ιστορία της τυπογραφίας Η τυπογραφία στον ελλαδικό χώρο Η συνοπτική ιστορία του Γουτεμβέργιου Συντελεστές και προϋποθέσεις στην ανάπτυξη της τυπογραφίας Συνέντευξη από ιδιοκτήτρια βιβλιοπωλείου 3.4 ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ (μέρος δεύτερο) Βιβλιοθήκες στην Ελλάδα Η εθνική βιβλιοθήκη Κανονισμοί βιβλιοθήκης Τις βιβλιοθήκες μπορούμε να τις κατατάξουμε σε διάφορες κατηγορίες Εναλλακτικές βιβλιοθήκες Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας

4 3.5. ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ Περιπτώσεις διωγμού βιβλίων για αισχρολογία Περιπτώσεις διωγμού βιβλίων για προστασία συμφέροντος Περιπτώσεις διωγμού βιβλίων για βλασφημία Περιπτώσεις δυσφήμησης και λίβελου Η λογοκρισία και ο κόσμος των γραμμάτων Χούντα Λογοκρισία και τέχνες σήμερα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΕΙΔΗ ΒΙΒΛΙΟΥ 4.1 ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ Γενικά Τα είδη του μυθηστορήματος 4.2 ΔΙΗΓΗΜΑ - ΝΟΥΒΕΛΑ Το διήγημα Η νουβέλα Το ιστορικό βιβλίο στο χρόνο 4.3.ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΕΣ 4.4 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ 4.5 ΠΑΡΑΜΥΘΙ - ΠΑΙΔΙΚΌ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Παραμύθι Παιδικό και εφηβικό βιβλίο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΣΤΑΔΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 5.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ Ανακάλυψη της τυπογραφίας Η Τυπογραφία στην Ελλάδα 5.2 ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΗΜΕΡΑ

5 5.3 ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ 5.4 ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Η Προέλευση του ηλεκτρονικού βιβλίου Το ηλ.βιβλίο στην εποχή μας Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα 5.5 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ Ηλεκτρ.βιβλίο στην Ελλάδα Ηλεκτρ. βιβλίο σε αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες 5.6 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΤΑ ΑΓΑΠΗΜΕΝΑ ΜΑΣ ΒΙΒΛΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 1.1 "Προϊστορία βιβλίου-μεσοποταμία" "Ωσπερ ξένοι χαίρουσιν ιδείν πατρίδα Και οι θαλαττεύοντες ίδείν λιμένα, ούτως και οι γράφοντες ιδείν βιβλίου τέλος." Αυτό εδώ είναι ένα ποιηματάκι με το οποίο όλοι οι συγγραφείς έκλειναν το χειρόγραφο έργο τους στο τέλος. Η ιστορία του βιβλίου είναι πολύ μεγάλη και μέσα της κρύβει πάρα πολλά, τα οποία θα δούμε μέσα από αυτή την εργασία. Με την ιστορία του βιβλίου θα δούμε πώς οι άνθρωποι προσπάθησαν να μεταδώσουν και σε εμάς τους υπόλοιπους όλα όσα γνώριζαν εκείνοι με κάθε τρόπο. Ας αρχίσουμε λοιπόν να δούμε μερικά πράγματα για το βιβλίο. Οι άνθρωποι στην προϊστορία, όπως όλοι ξέρουμε, δεν είχαν βιβλία. Όλα όσα ήθελαν να γράψουν τα έγραφαν πάνω σε φλοιούς από δέντρα. Ακόμα πιο παλιά μάλιστα έγραφαν πάνω στους τοίχους από σπηλιές, τις λεγόμενες σπηλαιογραφίες ή βραχογραφίες. Το πρώτο βιβλίο που έγινε ήταν η "Βίβλος" που έχει σχέση με ό,τι συνέβη πριν τον Ιησού Χριστό,καθώς και για τον Ιησού Χριστό και το θαυμαστό του έργο. Αν και για πολλά χρόνια όμως προτιμούσαν να λένε προφορικά αυτό που θέλουν παρά να το γράφουν. Παρόλα αυτά, τα πρώτα βιβλία σύμφωνα με τις πηγές υπήρξαν στην Αίγυπτο. Για να φτάσουν όμως στα βιβλία πέρασαν πρώτα άλλα στάδια. Πέρασαν το στάδιο που ζωγράφιζαν εικόνες σε σπηλιές θέλοντας να εκφράσουν αυτό που ήθελαν. Έτσι, σιγά σιγά οι εικόνες έγιναν σύμβολα και σφήνες από εκεί άλλωστε βγαίνει και η Σφηνοειδής γραφή. Στην αρχαία Ελλάδα οι Φοίνικες δημιούργησαν τα πρώτα γράμματα και από εκεί έχουμε το πρώτο αλφάβητο. Ο κάθε λαός είχε τον τρόπο του στο πώς να γράφει. Οι αρχαίοι λαοί χάραξαν πάνω σε πέτρες, λίθους και πηλό διάφορα σύμβολα. Στην αρχή έγραφαν από τα δεξιά προς τα αριστερά πράγμα που σε εμάς ακούγετε περίεργο. Στην Αίγυπτο έγραφαν πάνω στους παπύρους, που είναι καλάμια που έκοβαν από τον Νείλο, ενώ οι Έλληνες έγραφαν πάνω σε μικρά κομμάτια από πηλό που τα ονόμαζαν όστρακα, καθώς πάνω και σε αγγεία. Αυτά τα ζωγράφιζαν και έγραφαν πάνω τους διάφορα αλλά και ζωγράφιζαν γεωμετρικά σχήματα. Τα αγγεία έπειτα τα είχαν για καθημερινή χρήση αλλά και για πολλές τελετές και θυσίες. Έπειτα είχαν και τα λευκώματα που ήταν ξύλινες επιφάνειες στις οποίες έριχναν ασβέστη ή γύψο για να ασπρίσει. Περισσότερα τέτοια έχουμε από την Αίγυπτο, λόγω των ευνοϊκών συνθηκών διατήρησής τους. Καμιά φορά περισσότερες ξύλινες πινακίδες συνδέονταν μεταξύ τους με τρύπες στη μία πλευρά τους, από τις οποίες περνούσε ένα κορδόνι για τη σύνδεση πράγμα που φανερώνει πως προσπαθούσαν να κάνουν βιβλίο. Από του λαούς της Μεσοποταμίας όμως ανακαλύφθηκε ένα νέο αντικείμενο γραφής που ήταν πολύ καλύτερο από αυτό στις πέτρες. Άρχισαν να γράφουν πάνω σε ψημένες πήλινες πινακίδες που είχαν καλύτερη υφή για να γράφουν μαθηματικούς χρησμούς, διάφορες επιστολές και έγγραφα. Πάνω σε αυτές όσο ήταν ακόμα υγρές χάραζαν αυτό που ήθελαν και τις άφηναν στον ήλιο προκειμένου να ξεραθούν. Ένα άλλο αντικείμενο γραφής είναι ο κύλινδρος. Έγραφαν στο μαλακό μέρος του παπύρου και μετά το έβαζαν σε έναν κύλινδρο για να το διαβάζουν. Ο κύλινδρος θεωρούνταν σαν βιβλίο. Όλες όμως αυτά τα είδη δεν είχαν πολύ καλό κατασκευαστικό υλικό, με αποτέλεσμα να χαλάνε εύκολα με τα καιρικά φαινόμενα.

7 Έτσι, όλα αυτά που ήταν γραμμένα χανόντουσαν. Έχοντας αυτό σαν πάτημα σκέφτηκαν να κάνουν κάτι νέο που θα έχει μεγαλύτερη αντοχή στον χρόνο και τις φυσικές καταστροφές. Έτσι έγινε! Οι Εβραίοι και οι Πέρσες ανακάλυψαν την περγαμηνή, η οποία ήταν φτιαγμένη από δέρματα ζώων και ήταν ανθεκτική στον χρόνο. Πολλές φορές μάλιστα προσπαθούσαν να τις ενώσουν με ένα σχοινί στην μέση για να της δώσουν την μορφή βιβλίου. Η περγαμηνή όμως μπορεί να ήταν πιο ανθεκτική από τον πάπυρο, ήταν όμως και αρκετά πιο ακριβή, γιατί αν σκεφτούμε πόσα ζώα χρειάζονταν να σφαχτούν προκειμένου να γίνει ένα βιβλίο είναι πολλά έξοδα. Έτσι τον 8ο με 9ο αιώνα μ.χ. βρέθηκε μια μέση λύση, το χαρτί. Οι Άραβες, που τότε είχαν κατακτήσει ένα μεγάλο μέρος από τα παράλια της Μεσογείου, έδωσαν στο Βυζάντιο και στην υπόλοιπη Δύση μια πολύτιμη εφεύρεση των Κινέζων, την κατασκευή του χαρτιού. Μικρά μικρά κομματάκια από άχρηστα ρούχα και υφάσματα, αργότερα τούφες από ανεπεξέργαστο μπαμπάκι ρίχνονταν μέσα σε ένα δοχείο με απώτερο σκοπό να γίνει πολτός. Πολύ γρήγορα η γνώση κατασκευής του χαρτιού εξαπλώθηκε σ όλη την Ευρώπη. Έτσι σιγά σιγά από τον 15o αιώνα και μετά, το χαρτί πλέον ήταν μόνο ένα υλικό κατασκευής βιβλίου. Έπρεπε όμως να κάνουν ένα ολοκληρωμένο βιβλίο. Σκέφτηκαν λοιπόν να πάρουν το χαρτί ή τον πάπυρο ανάλογα, να τα διπλώσουν στην μέση, να τα ράψουν και να δημιουργηθεί ένα τεύχος. Έτσι, έπαιρναν και οι γραφείς μερικά κομμάτια από πάπυρο ή περγαμηνή και αργότερα από χαρτί, τα δίπλωναν στη μέση, τα έραβαν και έτσι έφτιαχναν ένα τεύχος που ονομαζόταν τετράδιο (τετράς δια δύο). Πολλά τετράδια ραμμένα μαζί αποτελούσαν τον κώδικα. Κώδικας λοιπόν σημαίνει χειρόγραφο βιβλίο με φύλλα. 1.2 Η ιστορία του βιβλίου από την Μεσοποτάμια ως τους Μυκηναίους Το βιβλίο είναι ένα μέσο με το οποίο μπορείς να πληροφορηθείς να γνωρίσεις και να μάθεις καινούργια πράγματα ώστε να μπορέσεις να διευρύνει τους πνευματικούς σου ορίζοντες. Αλλά από πού πραγματικά άρχισε να εξελίσσεται το βιβλίο; Υπάρχουν χιλιάδες αναφορές για την ιστορία της γραφής και τους τρόπους με τους οποίους καταγραφόντουσαν θρησκευτικά και πολιτικά γεγονότα. Κυρίως οι πολιτισμοί της Μεσογείου και της κεντρικής και βόρειας Μικρά Ασίας ανέπτυξαν τόσο τις τέχνες όσο και τα γράμματα και αυτό τους προσέφερε όχι μόνο πολιτική και πνευματική ανάπτυξη αλλά και οικονομική. Όμως μπορεί οι λαοί να εξέλιξαν τους ίδιους τομείς αλλά τελείως διαφορετικά. Όλα άρχισαν από τη Μεσοποτάμια με λίγα λόγια η περιοχή η οποία βρίσκεται ανάμεσα στον Τίγρη και τον Ευφράτη. Αυτή η περιοχή ήταν πλούσια και για πολλά χρόνια ήταν το σταυροδρόμι των Ευρωπαίων και των Αράβων. Οι Άραβες που ήταν οι κύριοι κάτοικοι της τότε μεσοποτάμιας είχαν αναπτύξει την σφηνοειδή γραφή με την οποία και έγραφαν πάνω σε πήλινες πλάκες οι οποίες ήταν ο προγονός των σημερινών βιβλίων. Ακόμα από τις ανασκαφές που έχουν προκύψει βλέπουμε ότι πρόκειται για το πρώτο υλικό με το όποιο οι άνθρωποι αποτύπωναν τις σκέψεις τους. Επίσης, μπορεί αυτές οι πλάκες να ήταν ανθεκτικές στο χρόνο αλλά είχαν πολλές δυσκολίες ώστε να τις μετακινούν. Έτσι, δεν άργησαν να τις αντικαταστήσουν από ένα νέο υλικό τον πάπυρο.

8 Οι Αιγύπτιοι ένας από τους σημαντικότερους πολιτισμούς στην αρχαιότητα κατάφεραν όχι μόνο να αναπτύξουν τη γραφή αλλά γενικά όλο τον πνευματικό τους κόσμο. Αρχικά οι Αιγύπτιοι ανακάλυψαν ένα νέο είδος γραφής, όπως είναι γνωστή σε όλους μας, τα ιερογλυφικά. Την οποία τέχνη τους την κατείχαν λίγοι, οι οποίοι ονομάζονταν Γραφείς. Οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν αυτού του είδους την γραφή ώστε να στολίσουν ανάκτορα και το εσωτερικό πυραμίδων, και όλα αυτά σκαλίζονταν ή ζωγραφίζονταν πάνω σε μάρμαρο. Αλλά με το πέρασμα των χρονών κατάλαβαν ότι δεν είναι δυνατόν να γραφούν για πάντα πάνω στις πέτρες έτσι με μια ερεύνα οι Αιγύπτιοι μπόρεσαν και ανακάλυψαν τον πάπυρο ένα είδος χαρτιού, το όποιο μπορεί να μην ήταν τόσο ανθεκτικό στο πέρασμα των χρονών αλλά ήταν πιο εύχρηστο και σίγουρα μια από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις που έγιναν εκείνη την χρονική περίοδο. Ο πάπυρος είναι ένα είδος χαρτιού που προέρχεται από το ομώνυμο φυτό το όποιο είναι υδρόβιο φυτό των βάλτων και φύτρωνε στις όχθες του ποταμού Νείλου. Στην αρχαιότητα η ανακάλυψη του παπύρου σήμαινε μια νέα περίοδο ανασκόπησης και καταγραφής. Οι κυριότεροι χρήστες του παπύρου από διαφορές μελέτες δείχνει να ήταν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι. Μπορεί ο πάπυρος να υπήρξε η εξέλιξη των πήλινων πλακών αλλά είχε ένα σοβαρό μειονέκτημα : ήταν παρά πολύ εύθραυστος. Επιπρόσθετα, μια σημαντική πληροφορία είναι ότι τα βιβλία του παπύρου ήταν τυλιγμένα σε ρολά επειδή ήταν πολύ εύθραυστα και το μήκος τους μπορεί να έφτανε και τα σαράντα μέτρα. Ο πάπυρος υπήρξε ένα πολύτιμο και χρήσιμο υλικό για την εξέλιξη της ελληνικής αιγυπτιακής και ρωμαϊκής γλωσσάς αυτό γιατί κυρίως αυτές οι χώρες χρησιμοποίησαν όσο καμία άλλη τον πάπυρο. Χάρις αυτού του υλικού μπόρεσε και δημιουργήθηκε στις σημερινές εποχές μια καινούργια επιστήμη η ΠΑΠΥΡΟΛΟΓΙΑ, οι οποία είναι πολύ χρήσιμη σε εμάς ώστε να μπορούμε να ανακαλύπτουμε όσο το δυνατόν περισσότερα πράγματα για τον αρχαίο κόσμο. Η Παπυρολογία είναι η αρχαιογνωστική επιστήμη που ασχολείται με τη γενική μελέτη των κειμένων τα οποία έχουν γραφτεί πάνω σε πάπυρο. Η Παπυρολογία όμως ασχολείται κυριότερα με 2 πολιτισμούς ( γλώσσες ) που έχουν χρησιμοποίηση τον πάπυρο ως υλικό γραφής. αυτοί οι 2 πολιτισμοί είναι ο ελληνικός και ρωμαϊκός, η παπυρολογία μελετά τα κείμενα που έχουν γραφτεί στην ελληνική και λατινική γλώσσα. Ακόμα η παπυρολογία επίσης επεκτείνεται και σε κείμενα που χαράχτηκαν πάνω σε αλλά υλικά. Μετά από τους Αιγύπτιους υπήρξε ένας ακόμα σπουδαίος πολιτισμός οι ΦΟΙΝΙΚΕΣ, οι όποιοι υπήρξαν σπουδαίοι αλλά όχι σε τόσο μεγάλο βαθμό όπως οι Έλληνες και Αιγύπτιοι. Οι Φοίνικες όμως πρόσφεραν κάτι σπουδαίο στην τότε ανθρωπότητα και αυτό ήταν το πρώτο αλφάβητο το όποιο και περιείχε μόνο σύμφωνα, αλλά αυτό ήταν η ρίζα ώστε να δημιουργηθούν και τα μεταγενέστερα αλφάβητα. Όσο για το θέμα της γραφής και οι Φοίνικες χρησιμοποιούσαν τον πάπυρο. Άλλοι αρκετά σπουδαίοι πολιτισμοί υπήρξαν οι Εβραίοι, οι Χεττίτες,οι Μήδοι και οι Πέρσες. Οι Εβραίοι τότε ήταν μια ισχυρή δύναμη όπως και τώρα αλλά δεν αναπτύχθηκαν τόσο πολύ στις τέχνες και στα γράμματα ουσιαστικά χρησιμοποιούσαν τη σφηνοειδή γραφή και έγραφαν πάνω σε πάπυρο οι σε πήλινες πλάκες. Οι Χεττίτες είχαν μεγαλύτερη εξέλιξη από τους Εβραίους πνευματικά αλλά από ότι έχει καταγράψει η ιστορία χρησιμοποίησαν ως υλικό γραφής τις πινακίδες και από ότι μαρτυράνε αυτά

9 που έχουν σωθεί η γραφή τους αναφερόταν σε 2 ειδή η πρώτη ήταν η σφηνοειδής και η δεύτερη τα ιερογλυφικά. Οι Πέρσες και οι Μήδοι είχαν σχεδόν ίδιους πολιτισμούς αλλά ούτε αυτή αναπτύχθηκαν πνευματικά αλλά ως γραφή χρησιμοποιούσαν τη σφηνοειδή αλλά την μετέτρεψαν ολίγων μειώνοντας τον αριθμό των συμβόλων και ακόμα χρησιμοποίησαν τον πάπυρο και τις πλάκες. Σε αυτές τις εποχές περνάμε από πολιτισμό σε πολιτισμό και είναι καιρός και οι Έλληνες να αναφερθούν. Πρώτος από όλους τους πολιτισμούς ήταν ο κυκλαδικός πολιτισμός. Ένας πολύ σπουδαίος πολιτισμός ανέπτυξε παρά πολύ την τέχνη αλλά όχι τα γράμματα περιορίστηκε στο να κρατήσει τη σφηνοειδή γραφή και χρησιμοποίησε τον πάπυρο ως υλικό γραφής, αλλά δεν υπάρχουν ιδιαίτερες αναφορές στα γράμματα. Όμως με την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας κατέστρεψε μια πολύ σωματική πόλη του τότε κυκλαδικού πολιτισμού και έτσι ήρθε η παρακμή. Ο επόμενος πολιτισμός είναι ο Μινωικός πολιτισμός, αυτός ήταν ένας πολύ ιδιαίτερος πολιτισμός, έφερε στο φως νέες αξίες και ιδεολογίες και το κυριότερο η γυναίκα ήταν ο αρχηγός της οικογενείας κάτι που άλλαξε με το πέρασμα των χρονών. Ακόμα ένας πολιτισμός που ανέπτυξε τόσο πολύ την τέχνη και τα γράμματα που του φάνηκαν χρήσιμα στις συναλλαγές του στο εμπόριο. Από αυτόν τον πολιτισμό ανακαλύφθηκε κάτι πρωτόγνωρο μια καινούργια γραφή που είναι γνωστή σχεδόν σε όλο τον κόσμο η λεγομένη «ΓΡΑΜΜΙΚΗ Α», η γραφή αυτή έχει στοιχειά ιερογλυφικών μέσα της αλλά ήταν εντελώς διαφορετική γραφή. Κύριο παράδειγμα που μας βοηθά να καταλάβουμε τι ήταν η γραμμική Α είναι ο δίσκος της ΦΑΙΣΤΟΥ, ο όποιος δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί πλήρως. Οι μινωίτες χρησιμοποιούσαν ως υλικό γραφής την πέτρα και τις πήλινες πλάκες. Ο σημαντικότερος κατά τη γνώμη μου πολιτισμός είναι ο ΜΥΚΗΝΑΙΚΟΣ πολιτισμός γιατί μπόρεσε και πέρασε τους ορίζοντες που είχαν οι τότε άνθρωποι. Όχι μόνο ανέπτυξε σε αρκετά μεγάλο βαθμό τέχνες επαγγέλματα και τα γράμματα αλλά μπόρεσε και κράτησε στην επιρροή του όλη τη κεντρική και νότια Ελλάδα αλλά προσπάθησε να κατακτήσει και άλλους πολιτισμούς. Αλλά δεν τα κατάφερε και μετά από ένα σημείο άρχισε η παρακμή αυτού του σπουδαίου πολιτισμού. Όσον αφορά στη γραφή ο μυκηναϊκός πολιτισμός εξέλιξε σε μεγάλο βαθμό την γραφή του μινωικού πολιτισμού την γραμμική Α. Αλλά έτσι όπως τη εξέλιξε δημιούργησε ένα νέο είδος γραφής την «ΓΡΑΜΜΙΚΗ Β», η οποία είναι στο ίδιο περίπου στυλ με την γραμμική Α. Το μεγάλο καλό με αυτή τη γραφή είναι ότι εμείς έχουμε μπορέσει να την αποκρυπτογραφήσουμε, μπορεί βεβαία αυτή η γραφή ακόμα να μην μας έχει δώσει συνεχές κείμενο, αλλά αντλούμε αρκετές πληροφορίες για την ζωή των μυκηναίων. ΕΤΣΙ ΜΕ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΦΕΥΓΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΧΩΡΑΜΕ ΣΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ. 1.3 Η ιστορία του βιβλίου από τον μυκηναϊκό πολιτισμό μέχρι το 0 π.χ. Ο μυκηναϊκός πολιτισμός χρησιμοποίησε για πρώτη φορά την Γραμμική Β, ο οποία είναι μεταγενέστερη της Γραμμικής Α. Η Γραμμική Β είναι η πρώτη γραφή της ελληνικής γλώσσας και χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την τήρηση λογιστικών αρχείων στα ανάκτορα. Έπειτα προχωράμε στη Γεωμετρική εποχή, όπου με την κάθοδο των Δωριέων η Γραμμική Β ξεχνιέται. Όταν αργότερα (9 ος αι. π.χ.) οι Έλληνες ήρθαν σε επαφή με τους Φοίνικες (λαό της Ανατολικής Μεσογείου) πήραν από αυτούς το

10 φοινικικό αλφάβητο και το προσάρμοσαν στη δική τους διάλεκτο, βάζοντας και φωνήεντα. Έτσι έχουμε την ελληνική γραφή. Στη συνέχεια, κατά την αρχαϊκή εποχή συναντάμε τις επιγραφές οι οποίες καταγράφουν και διασώζουν επίσημα έγγραφα, αποφάσεις και νομικές ρυθμίσεις της εσωτερικής καταστάσεις. Επίσης μας παρέχουν άμεσες πληροφορίες για την πολιτική οργάνωση. Επιπλέον ο πεζός λόγος, ο οποίος καλλιεργείται στο τέλος της αρχαϊκής εποχής είναι ένα νέο είδος λόγου. Τέλος στην κλασική εποχή υπάρχει κατακόρυφη αύξηση των πηγών που μας δίνουν πληθώρα πληροφοριών για τα γεγονότα που συνέβησαν την εποχή εκείνη και μετά το τέλος των Περσικών Πολέμων έχουμε ευρεία χρήση του γραπτού λόγου. 1.4 Περγαμηνή Ο πάπυρος χρησιμοποιούταν στην Επιστήμη, στη Φιλολογία και στην καθημερινότητα μέχρι το 190 π.χ., όταν εμφανίστηκε η περγαμηνή, η οποία πήρε τον όνομά της από μία πόλη της Μικράς Ασίας, την Πέργαμον. Η Πέργαμος ήκμασε την εποχή του Μέγα Αλεξάνδρου και αποτέλεσε ένα από τα μεγάλα πνευματικά κέντρα εκείνης της περιόδου. Σε αυτήν την πόλη υπήρχε και βιβλιοθήκη, την οποία όμως κατέστρεψαν οι Ρωμαίοι όταν την κατέλαβαν. Στην Πέργαμο επίσης κατασκευάστηκε η πρώτη περγαμηνή. Ο τότε βασιλιάς της Περγάμου, ζήτησε από τους βασιλείς της Αιγύπτου πρώτες ύλες για την κατασκευή της περγαμηνής με αντάλλαγμα αρκετά χρήματα, αλλά εκείνοι λόγω φθόνου και αντιζηλίας δεν του χορήγησαν τίποτα. Εκείνος λοιπόν αναγκάστηκε να διατάξει την κατασκευή της γραφικής ύλης από δέρματα ζώων. Αυτά τα δέρματα τα ονόμασαν διφθέρας, και επειδή προέρχονταν από τη βιομηχανία της Περγάμου λέγονταν και διφθέραι περγαμηναί ή απλώς περγαμηναί. Τα δέρματα αυτά, τα έπαιρναν από αμνούς, μόσχους, κατσίκες, ελάφια ή ακόμα και από χοίρους. Ήταν γνωστό πλέον πως εκείνη η γραφική ύλη ήταν πια ευχρηστότερη από τον πάπυρο. Αυτό συνέβαινε γιατί είχε κάποια σοβαρά πλεονεκτήματα σε σχέση με τον πάπυρο. Αρχικά οι άνθρωποι πλέον μπορούσαν να γράφουν και από τις δύο μεριές και ακόμα είχαν την ευχέρεια να ξύσουν τα γράμματα και να γράψουν εκ νέου. Επιπλέον, μερικές τις έβαφαν με κόκκινο χρώμα και έπειτα έγραφαν επάνω με χρυσά ή αργυρά γράμματα χωρίς η περγαμηνή να σκίζεται ή να αλλοιώνεται. Οι περγαμηνές που παρασκευάζονταν από μεμβράνη εμβρύου μόσχου εθεωρούντο εξαιρετικής ποιότητας και διέφεραν από τις κοινές περγαμηνές λόγω της ημιδιαφανούς όψης τους. Επιπρόσθετα η περγαμηνή μπορούσε να κοπεί σε φύλλα, τα οποία μπορούσαν να συγκολληθούν ή να συγγραφούν με 2 τρόπους: Ως κύλινδρος που ήταν μια ομάδα συρραμμένων φύλλων κατά συνέχεια ώστε να σχηματίζουν ρολό. Τον αποκαλούσαν χάρτη αν ήταν άγραφος και τόμο όταν ήταν γραμμένος. Ως κώδικας, ο οποίος ήταν μια ομάδα φύλλων συρραμμένων με τη μορφή τετραδίου και αποτελεί το πρωτόγονο μοντέλο του σύγχρονου βιβλίου. Υπήρχαν όμως και κάποια μειονεκτήματα τα οποία δεν μπορούσαν να εξαλείψουν οι άνθρωποι με τα μέσα της εποχής. Πρώτα πρώτα η ποιότητα της περγαμηνής εξαρτώταν σχεδόν αποκλειστικά από την κατάσταση του δέρματος του ζώου. Όταν δεν ήταν κατάλληλη η περγαμηνή γινόταν δύσκαμπτη, γεγονός που πολλές φορές την έκανε να κόβεται εύκολα και επίσης, πολλές φορές δεν μπορούσαν να γράψουν και από τις δύο μεριές. Τέλος ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητη στην υγρασία, η οποία οδηγούσε στις πολλές μεταβολές του βάρους της περγαμηνής.

11 1.5 Σύγχρονη χρήση της περγαμηνής Σήμερα η περγαμηνή χρησιμοποιείται από αρκετούς καλλιτέχνες. Οι ίδιοι πιστεύουν ότι οι ιδιότητες του συγκεκριμένου υλικού κάνουν τα έργα τους να μοιάζουν ζωντανά, σαν να πρόκειται για αληθινό συνεργάτη. Για την κάλυψη αυτών των αναγκών έχει προωθηθεί η κατασκευή ειδικών περγαμηνών που να είναι προσαρμοσμένες στις καλλιτεχνικές απαιτήσεις. Επιπλέον στην εποχή μας θεωρείται η καταλληλότερη γραφική ύλη για ένα έγγραφο μεγάλης αξίας, το οποίο έχει μεγάλη σημασία για τον κάτοχο του, αφού η περγαμηνή είναι εξαιρετικά ανθεκτική στο δίπλωμα και στο τύλιγμα. Τα χρόνια πριν την τυπογραφία ήταν πολύ δύσκολα καθώς η αντιγραφή και η διατήρηση ενός βιβλίου ήταν χρονοβόρα, επίπονη και υπερβολικά δύσκολη. Λόγω αυτής της κατάστασης στην πάροδο του χρόνου έχουν χαθεί πολλά βιβλία αλλά και έχουν διασωθεί χάρης την προσπάθεια συγκεκριμένων ανθρώπων που η υπομονή τους και η συμβολή τους σε αυτό το έργο θα πρέπει να επισημανθούν. Παρακάτω θα αναφερθούμε σε διάφορες και πολλές μορφές βιβλίου που προηγήθηκαν πριν το βιβλίο πάρει την τελική του και σημερινή μορφή. 1.6 Κινέζοι Οι Κινέζοι, το 105μ.Χ., βρήκα τρόπο να φτιάχνουν χαρτί από κουρέλια, φύλλα και άλλα υλικά. Ο Τσάι Λουν λένε πως το σοφίστηκε παρατηρώντας με ποιο τρόπο οι σφήκες, αφού μάσαγαν φυλλαράκια, έφτιαχναν τις φωλιές τους καθώς το υλικό τους έμοιαζε με χαρτί. Ουσιαστικά οι Κινέζοι είχαν εφεύρει την τυπογραφία εφτά με οχτώ αιώνες πιο πριν από τους ευρωπαίους αφού είχαν πάψει να γράφουν με το χέρι τα βιβλία υποχρεωτικά. Οι Ευρωπαίοι δεν ήξεραν για την ανακάλυψη των Κινέζων και γι αυτό αντιγράφανε και γράφανε με το χέρι. 1.7 Κώδικας Με τον όρο κώδικας ονομάζουμε τον αριθμό συρραμμένων και διπλωμένων φύλλων από οποιοδήποτε υλικό όπως χαρτώοι, παπύρινοι και περγαμηνοί κώδικες που κατά κανόνα έχουν ένα περικάλυμμα. Ο κορμός του βιβλίου ενός κώδικα περιέχει τα επονομαζόμενα τεύχη, δηλαδή διπλωμένα δίφυλλα. Στα βυζαντινά χειρόγραφα η συνηθέστερη μορφή είναι το τετράδιο, δηλαδή ένα τεύχος από 8 φύλλα. Το τεύχος από 8 φύλλα υιοθετήθηκε και μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας τον 15ο αιώνα

12 και ακόμη είναι γνωστό στην εποχή μας αφού ο όρος 16σέλιδο χρησιμοποιείται για το εμπόριο και την παραγωγή βιβλίων καθώς έτσι υπολογίζονται τα έξοδα ενός βιβλίου. Ακόμα υπήρχαν και δισσά, τριάδια, πεντάδια και άλλα είδη τευχών. Όταν η εργασία των αντιγραφών τελείωνε που συνήθως γινόταν για κάθε τεύχος χωριστά, τότε τα τεύχη τακτοποιούνταν οριστικά και χρησιμοποιούνταν οι λεγόμενοι φύλακες που ήταν μια αρίθμηση με γράμματα μικρά ή κεφαλαία τα οποία τοποθετούνταν στην επάνω δεξιά γωνία της πρώτης σελίδας με διακριτικό τρόπο. Οι παρακάτω εικόνες είναι από τον παλαιότερο κώδικα που έχει η Εθνική βιβλιοθήκη: το εξώφυλλο και το περιεχόμενο του

13 Πρόσφατη ανακάλυψη παλίμψηστου κώδικα του Ευριπίδη Η παλαιότερη καταγραφή πέντε τραγωδιών του Ευριπίδη ( Ιππόλυτος, Άλκηστις, Ορέστης, Φοίνισσαι, Μήδεια) βρισκόταν σε έναν παλίμψηστο κώδικα ο οποίος φυλάσσεται στο θησαυροφυλάκιο του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων. Αναφερόμαστε στον κώδικα του Παν. Τάφου 36, που μαζί με ένα άλλο χειρόγραφο που βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, το Parisinus gr.1330, μπαίνει στο μικροσκόπιο του προγράμματος "Palamedes", που διενεργείται από το Πανεπιστήμιο Georg August του Γκέτιγκεν, το Πανεπιστήμιο της Μπολόνιας και το Ιστορικό και Παλαιογραφικό Αρχείο του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας. Το περασμένο Πάσχα ο κώδικας του Παν. Τάφου 36 φωτογραφήθηκε με την άδεια του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων από νέας και υψηλής τεχνολογίας μηχανήματα και οι φωτογραφίες πέρασαν ύστερα από περαιτέρω επεξεργασία και με αυτό τον τρόπο διαπιστώθηκε στο σύνολό του είναι ένα διπλό παλίμψηστο χειρόγραφο. Με τον όρο παλίμψηστο ονομάζονται τα αρχαία κείμενα σε περγαμηνές και πάπυρους ή και ζωγραφικούς πίνακες που επικαλύφθηκαν με άλλη εικόνα ή κείμενο έτσι ώστε να χρησιμοποιηθούν ξανά ως βάση για τη δημιουργία νεότερων έργων σε μεταγενέστερη εποχή. Η σύγχρονη τεχνολογία μας δίνει πλέον τη δυνατότητα, μέσω της φωτογράφησης και των ακτίνων Χ σε διάφορα μήκη κύματος φωτός, να διαβάζουμε το αρχικό κείμενο που υπήρχε στον πάπυρο. Η χρήση περγαμηνών για τη δημιουργία παλίμψηστων, αναπτύχθηκε ιδιαίτερα κατά τον 7ο και στις αρχές του 8ου αιώνα, και ο μεγαλύτερος όγκος τους προέρχεται από τα ιρλανδικά μοναστικά ιδρύματα του Bobbio και του Luxeuil. Η γραφή του είναι νέας μορφής, συγκεκριμένα του 13ου αιώνα και περιέχει το βιβλίο των Προφητών της Παλαιάς Διαθήκης. Στις παλαιότερες γραφές, που χρονολογούνται στις αρχές του 9ου - 10ου αιώνα, αγιολογικά κείμενα που έχουν γραφεί με κεφαλαία γράμματα περιέχονται, ποιητικά έργα του Γρηγορίου

14 Ναζιανζηνού σε μία πάρα πολύ μικρογράμματη κομψή γραφή των αρχών του 10ου αιώνα, ενώ σε ένα άλλο τμήμα υπάρχουν κείμενα του Αριστοτέλη από τα "Φυσικά".Υπάρχει μια διαφορά, ότι εκεί που είναι γραμμένος ο Αριστοτέλης έχει γραφτεί και άλλο κείμενο, θεολογικό. Δηλαδή, το κομμάτι αυτό είναι διπλά παλίμψηστο και ως εκ τούτου η ανάγνωσή του αρκετά επίπονη. Επισημαίνει γνωστός μελετητής παλαιογραφικών κειμένων για ακόμη μία εξερεύνηση του παρελθόντος: "Εμείς πάντα ελπίζουμε ότι θα έχουμε κάποιες διαφορετικές μαρτυρίες για το αριστοτελικό κείμενο, ενδεχομένως κάποιες παραλλαγές του γνωστού κειμένου. Στην παλαιότερη γραφή περιέχονται και αποσπάσματα από τραγωδίες του Ευριπίδη. Έχουμε εδώ την Άλκηστη, τη Μήδεια, τον Ιππόλυτο, τον Ορέστη και τις Φοίνισσες όπως και κείμενα που ακόμη δεν έχουν ταυτιστεί. Σε αυτό το επίπεδο γραφής υπάρχει το ενδεχόμενο να έχουμε κείμενα άγνωστα, γραμμένα στο περιθώριο,που έχουν παραμείνει αδημοσίευτα.'' 1.8 Βυζάντιο Στο Βυζάντιο υπεύθυνοι για την αντιγραφή των βιβλίων ήταν οι καλόγεροι καθώς είχαν πολύ ελεύθερο χρόνο και επίσης κατά την Βυζαντινή εποχή υπήρχαν και αυτοκρατορικά εργαστήρια ειδικευμένα σε αυτό. Απέξω ντύνανε με ωραίες δερμάτινες ή βελούδινες βιβλιοδεσίες το βιβλίο και ακόμα πιο συχνά με χρυσές ή ασημένιες που είχαν λεπτά σκαλίσματα με μαργαριτάρια και διαμάντια και σπάνιο φίλντισι. Αν και συνεχώς αντιγράφονταν βιβλία η αναπλήρωση ενός κώδικα ήταν αρκετά δύσκολη λόγω του χρόνου που χρειαζόταν. Γι αυτό τον λόγο στην περίπτωση που κάποιο χειρόγραφο είχε πάθει φθορά ή παλιώσει προσπαθούσαν να το αποκαταστήσουν. βυζαντινό βιβλίο

15 μοναχός αντιγράφει βιβλίο Το ειλητάριο ήταν γνωστό από τους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους, οι οποίοι το κατασκεύαζαν από πάπυρο και το ονόμαζαν κύλινδρο. Το ειλητάριο στη Βυζαντινή εποχή ήταν από ορθογώνιο κομμάτι παπύρου, περγαμηνής ή χαρτιού το οποίο τυλιγόταν γύρω από έναν άξονα σε κάθετη ή σπανιότερα σε οριζόντια διεύθυνση. Ο αναγνώστης όταν διάβαζε το κείμενο ξετύλιγε λίγο λίγο με το αριστερό χέρι και τοξανατύλιγε με το δεξί. Από τα ρήματα ειλείν και ανελίσσειν π ου δηλώνουν ακριβώς αυτή την κίνηση ο τύπος αυτός του βιβλίου ονομάστηκε ειλητάριο. ειλητάριο

16 1.9 Η ιστορία του βιβλίου στα χρόνια της Τυπογραφίας Η τυπογραφία έφερε μεγάλες αλλαγές στην μέχρι τότε εικόνα του βιβλίου. Κατ αρχάς, για πρώτη φορά έχουμε την αναπαραγωγή κειμένων και εικόνων τα οποία αποτυπώθηκαν σε αντίγραφο με το μελάνωμα το οποίο μεταφερόταν στο χαρτί με την άσκηση της πίεσης. Τα πρώτα δείγματα βιβλίων κατά τα χρόνια της τυπογραφίας εμφανίστηκαν στην Κίνα, με την εφεύρεση των κινητών στοιχείων το 1041 μχ. Τα στοιχεία αυτά ήταν αρχικά πήλινα αλλά εξελίχθηκαν σε ξύλινα και μεταλλικά. Στην Ευρώπη, πατέρας της τυπογραφίας θεωρήθηκε ο Γουτεμβέργιος,ο οποίος συνέβαλε στην ιδέα της τυπογραφίας στο σύνολό της. Ο Γουτεμβέργιος πειραματίστηκε πολύ με τα μέταλλα των στοιχείων και κατέληξε στη χρήση ενός κράματος από μόλυβδο, αντιμόνιο και κασσίτερο. Οι αναλογίες των μετάλλων δεν ήταν σταθερές και τα πειράματα συνεχίστηκαν και μετά την εποχή του, μέχρι τον 18ο αιώνα, οπότε αυτές οριστικοποιήθηκαν. Τα στοιχεία του Γουτεμβέργιου ήταν κούφια, γεγονός που τα διαφοροποιεί από τα σημερινά, αλλά ως προς το ύψος, παρουσιάζουν ελάχιστες διαφορές. Έτσι σύνθετες λέξεις, στοίχους ακόμα και γραμμές. Η κάθε σελίδα ενός βιβλίου προσαρμοζόταν σφικτά σε ένα τετράγωνο τετράπλευρο. Δύο τελάρα μαζί αποτελούσαν την εκτυπωτική πλάκα, η οποία τοποθετούνταν στην κατάλληλη υποδοχή της μηχανικής διάταξης του πιεστηρίου. Ο Γουτεμβέργιος αξιοποίησε κατασκευαστικά στοιχεία του πιεστηρίου με αποτέλεσμα να δώσει την δυνατότητα εκτύπωσης του χαρτιού και από τις δύο όψεις. Η εκτύπωση αυτή ονομάστηκε αμφίπλευρη. Πειραματίστηκε, επίσης, με τις μελάνες εκτύπωσης. Στην αρχή τις μελάνες των ξυλογραφικών εκτυπώσεων. Στη συνέχεια, δοκίμασε να παρασκευάσει μελάνι φτιαγμένο από ρετσίνι, νέφτι και διάφορα χρωστικά, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα την παρασκευή μιας λιπαρής μελάνης που ήταν χρήσιμη για την τυπογραφία. Με αυτές τις ενέργειές του, τα βιβλία αναπαράγονταν σε χιλιάδες αντίτυπα. Η αριστοκρατία έπαψε να είναι ο μοναδικός δέκτης της γνώσης. Το τυπωμένο βιβλίο έγινε προσιτό σε μεγάλο αριθμό πολιτών. Πολύς κόσμος μάθαινε γραφή και ανάγνωση καθώς και βοήθησε στην πολιτισμική επανάσταση της Αναγέννησης. Τα πρώτα τυπογραφικά στοιχεία φαίνεται ότι κατασκευάστηκαν με την εξής διαδικασία: κάθε γραμματοσφραγίδα σκαλιζόταν σε μαλακό μάρμαρο όπως ο μπρούτζος ή ο ορύχαλκος. Γύρω από τη γραμματοσφραγίδα χυτευόταν μόλυβδος για τη διαμόρφωση μήτρας και εκμαγείου, μέσα στο οποίο χυτευόταν ένα κράμα, που σχημάτιζε τελικώς το τυπογραφικό στοιχείο. Ένα μικρό λεξικό με τον τίτλο Καθολικό και μια λατινική γραμματική, ήταν τα πρώτα βιβλία που τυπώθηκαν σε χαρτί από το Γουτεμβέργιο. Το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε στην Ευρώπη με τη χρήση κινητών στοιχείων ήταν η Βίβλος, η οποία χαρακτηρίζεται ως η βιβλιοθήκη κειμένων θρησκευτικού χαρακτήρα, όπου και συνδέεται η Παλαιά με την Καινή Διαθήκη. Μέχρι τον 15ο αι., τα βιβλία ήταν χειρόγραφα και γράφονταν από καλλιγράφους και αντιγραφείς με αποτέλεσμα να είναι σπάνια, ακριβά και προσιτά σε ορισμένους. Με την εύρεση της

17 τυπογραφίας, η γνώση διαδόθηκε στον ευρύτερο λαό που δεν θα μπορούσε να έχει κάποιο βιβλίο καθώς και τους γέννησε την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Η πρώτη ελληνική χρονολογική έκδοση θεωρείται ότι είναι η Γραμματική του Κων/νου Λάσκαρη η οποία τυπώθηκε το 1476 ο οποίος έδωσε τη δυνατότητα στους Ουμανιστές να κατανοήσουν τα πρότυπα αρχαιολογικά φιλοσοφικά και ιστορικά κείμενα και να αλλάξουν τις τάσεις της εποχής. Ο πρώτος Έλληνας τυπογράφος ήταν ο Δημήτριος Δαμιλάς, ο οποίος κυκλοφόρησε τα πρώτα ελληνικά εγχειρίδια γραμματικής. Ήταν ένας από τους πρώτους Έλληνες τυπογράφους (για ορισμένους πρώτος) που διακρίθηκε στην τέχνη της τυπογραφίας στην Ιταλία και προσέφερε πολλά στις ελληνικές εκδόσεις. Ήταν ένας από τους διασημότερους καλλιγράφους και κωδικογράφους της εποχής του, όπως και ο αδερφός του. Εκτός από τους κώδικες, οι οποίοι αποτελούσαν τύπους συλλογής χειρογράφου στερεωμένων σε ένα σώμα με τη μορφή ενός βιβλίου, ασχολήθηκε και με τις τυπογραφικές εργασίες και εκδόσεις. Είναι ο πρώτος στο Μιλάνο που κατασκεύασε ελληνικούς τυπογραφικούς χαρακτήρες. Το 1476, εξέδωσε το πρώτο χρονολογημένο ελληνικό βιβλίο που τυπώθηκε με τίτλο Επιτομή την οκτώ του λόγου μερών, που ουσιαστικά ήταν η γραμματική του Κων/νου Λάσκαρη. Η άνθιση της ελληνικής τυπογραφίας ξεκίνησε μακριά από τα τουρκοκρατημένα ελληνικά εδάφη με αποτέλεσμα οι λαοί των περιοχών αυτών να μην μπορούν να λάβουν τις απαραίτητες γνώσεις. Οι Έλληνες της διασποράς, άρχισαν να τυπώνουν βιβλία σχεδόν πολύ συχνά και σε διάφορες χώρες όπως στη Βιέννη, στη Βουδαπέστη, στη Λειψία, στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, στο Παρίσι καθώς και στο Λονδίνο. Το επίτευγμα της τυπογραφικής τέχνης, έχει χαρακτηριστεί το βιβλίο με τίτλο Μέγα Ετυμολογικόν που εκδόθηκε στη Βενετία από τον Ζαχαρία Καλλιέργη το Χαρακτηρίστηκε έτσι καθώς ήταν το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε από καθαρά ελληνικό τυπογραφείο. Η ευκολία με την οποία μπορούσαν να παραχθούν πλέον τα βιβλία έδωσε τη δυνατότητα να τυπωθούν συγγράμματα αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων συγγραφέων, που έως τότε αναπαράγονταν μόνο από αντιγραφείς σε μοναστήρια. Επέτρεψε τη γοργή μετάδοση και ανταλλαγή απόψεων, ιδεών και πληροφοριών. Η εξέλιξη της τυπογραφίας καθυστέρησε πολύ να εξαπλωθεί στον ελλαδικό χώρο λόγω του ότι η τουρκική κυριαρχία δεν επέτρεπε την ανάπτυξη μιας εφεύρεσης με αποτέλεσμα την περίοδο αυτήν, τα βιβλία να ήταν χειρόγραφα και προσιτά σε μερικούς. Η τυπογραφία εκτός από τους υπόδουλους Έλληνες, απαγορεύτηκε και στους Τούρκους. Μέχρι το 1500, υπήρχαν τυπογραφεία σε 200 τουλάχιστον πόλεις και είχαν τυπωθεί συγγράμματα. Τα μεσαιωνικά φύλλα μεμβράνης ή περγαμηνής κατασκευάζονταν από δέρμα. Την περίοδο αυτή, ήταν κάτι συνηθισμένο να συναντάμε χειρόγραφα σε χαρτί. Κατά τη διάρκεια του μεσαίωνα, είναι χαρακτηριστικό ότι τα μοναστήρια είχαν βιβλιοθήκες και σκριπτόρια, χώρους όπου επαγγελματίες καλλιγράφοι έκαναν αντίγραφα βιβλίων. Τα βιβλία αυτά, ήταν επηρεασμένα από την άνθιση της ανθρωπιστικής παιδείας και το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις κατά τόπους γλώσσες κατά τον 14ο αιώνα και 15ο αιώνα. Τα τυποποιημένα βιβλία που παρασκευάστηκαν είναι γνωστά ως ινκανάμπουλα. Χαρακτηρίστηκαν έτσι καθώς είχε τη μορφή φυλλαδίου που ήταν τυπωμένο κατά το 1501.

18 Την περίοδο που ανακαλύφθηκε η τυπογραφία, διαπιστώνουμε και τις συνήθειες διαβάσματος και των ανθρώπων. Έχει αναφερθεί, λοιπόν, πως οι άνθρωποι τον 13ο αιώνα, φοβούνταν τις αρρώστιες, ήταν εγωιστές και συχνά τους έπαιρνε ο ύπνος όταν διάβαζαν τη νύχτα. Σε μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε μεταγενέστερα, χρησιμοποιήθηκε ένα εργαλείο που ονομάστηκε πυκνόμετρο για να βρεθεί το είδος του περιεχομένου των βιβλίων των περιόδων αυτών. Καθώς οι άνθρωποι είχαν τρομοκρατηθεί με τις αρρώστιες της εποχής εκείνης, βρέθηκε σε βιβλία η προσευχή του Αγίου Σεβαστιανού, πιστεύοντας πως ψέλνοντάς την, θα γιατρεύονταν από πληγές και θανάτους. Και καθώς ήταν τρομοκρατημένος ο λαός στην ιδέα ενός λοιμού, επαναλάμβανε ξανά και ξανά την προσευχή. Στις βιβλιοθήκες του μεσαίωνα, φυλάσσονταν βιβλία που δεν είχαν σχέση μόνο με τα ιερά κείμενα. Αναφέρονταν και στην λογοτεχνία, την επιστήμη καθώς και σε φιλοσοφικά έργα από Έλληνες και Ρωμαίους συγγραφείς. Οι πρίγκιπες και οι Αυτοκράτορες, είχαν στη κατοχή τους βιβλία με πολλές χρωματιστές εικόνες και γράμματα με μελάνι χρυσού και αργύρου. Οι πρώτοι που ενδιαφέρθηκαν για την εξάπλωση της τυπογραφίας μετά την ανακάλυψή της ήταν οι Γερμανοί, οι οποίοι προχώρησαν στην ανάπτυξη Πανεπιστημίων και με την εξάπλωση του πολιτισμού τους, υποχρεώθηκαν να προχωρήσουν στην παραγωγή χειρόγραφων κειμένων σε ευρύτερη κλίμακα. Η εργασία των αντιγραφέων, δεν επαρκούσε πλέον να ικανοποιήσει τη ζήτηση των βιβλίων. Στην εργασία αυτή, δεν φάνηκε άλλη λύση από τη χάραξη σε ξύλο, της ανατολικής προελεύσεως τεχνική του καλουπιού, που είχε ήδη χρησιμοποιηθεί για τη διάδοση μιας παραγωγής λαϊκών εικόνων, κυρίως με θρησκευτική θεματολογία. Με το σύστημα αυτό, έγινε εφικτό να τυπωθούν βιβλία σε χαμηλό κόστος και σε ένα λογικό αριθμό αντιτύπων, τα πρώτα βιβλία και βιβλιάρια που απευθύνονταν σε λαϊκό κοινό. Ήταν κείμενα πιο μεγάλα στα οποία παρεμβάλλονταν εικόνες, όπως η Βίβλος των πτυχών, μια συνοπτική και εικονογραφημένη διασκευή των σημαντικότερων γεγονότων της Βίβλου και του βίου του Ιησού, όπου σε κάθε εικόνα αντιστοιχούσε ένα δίδαγμα στα λατινικά ή γερμανικά. Ένα από τα βασικά στοιχεία για την καλή λειτουργία του βιβλίου ήταν ο συνδυασμός της σφραγίδας, μήτρας και μολύβδου για την παραγωγή ανθεκτικών τυπογραφικών στοιχείων σε μεγάλο μέγεθος. Το δεύτερο βασικό στοιχείο ήταν η ιδέα του ίδιου του τυπογραφικού πιεστηρίου, μια ιδέα που δεν είχε επινοηθεί πριν στην Άπω Ανατολή. Μετά τον Γουτεμβέργιο, υπήρξαν κάποιες αλλαγές στα τυπογραφικά μέσα. Ο ξύλινος κοχλίας αντικαταστάθηκε από σιδερένιο. Στα 1772, ο Φρίντριχ Βίλχεμ Χανς, έφτιαξε ένα χειροκίνητο πιεστήριο που τα κύρια εξαρτήματά του ήταν από σίδερο. Από αυτή τη χρονολογία και μετά, όλα τα τυπογραφεία ήταν χειροκίνητα. Η τροφοδοσία του χαρτιού, το μελάνωμα και η πίεση για να τυπωθεί η ανάγλυφη επιφάνεια της μήτρας με τα γράμματα και την τυχόν εικόνα και φυσικά η στοιχειοθεσία γίνονταν με το χέρι. Στα 1814, ο ατμός μπήκε στην υπηρεσία της τυπογραφίας από το Γερμανό Καίνιχ, ο οποίος μετά από 12 χρόνια σκληρής δουλειάς,

19 έθεσε σε λειτουργία για λογαριασμό των Times του Λονδίνου ένα διπλό ατμοκίνητο πιεστήριο που άλλαξε ριζικά την πορεία της τυπογραφίας. Οι ταχύτητες και φυσικά η παραγωγή έντυπων αυξήθηκαν αλματωδώς. Αυτό έφερε ακόμη μεγαλύτερη ζήτηση. Έπρεπε λοιπόν πέρα από τη χρησιμοποίηση του ατμού ή του ηλεκτρικού αργότερα, να αλλάξει και η μορφή του πιεστηρίου. Διάφοροι εφευρέτες θεωρούσαν πως περιστροφικοί κύκλοι έπρεπε να αντικαταστήσουν την επίπεδη πλάκα και τη σφαίρα μελανώματος όπως και την επίπεδη επιφάνεια που έμπαινε το χαρτί. Τέλος, το 1867, το πρόβλημα με τις θεωρίες διάφορων εφευρετών λύθηκε με την εφεύρεση του Benjamin Tilghmann, η οποία έγινε αποδεκτή από όλους. Κεφάλαιο 2:Παράγοντες που Συντελούν στη Δημιουργία του Βιβλίου(Μέρος I) 2.1 Η προώθηση του βιβλίου μέσω της βιβλιοθήκης Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας Την προώθηση του βιβλίου στην αγορά επηρεάζουν πολλοί παράγοντες, ένα από τους οποίους είναι και η βιβλιοθήκη. Η ιστορία της βιβλιοθήκης χάνεται μέσα στους αιώνες από τα αρχαία κιόλας χρόνια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο. Ιδρύθηκε στην Ελληνιστική εποχή επί διακυβέρνησης Πτολεμαίου Α' και έγινε το εκδοτικό κέντρο του τότε γνωστού κόσμου, ξεπερνώντας τον πλούτο των χειρογράφων κάθε άλλης γνωστής βιβλιοθήκης της εποχής της και του παρελθόντος. Όπως είναι φυσικό η συσσώρευση της γνώσης στην Βιβλιοθήκη είχε ως αποτέλεσμα και την άνθηση των επιστημών. Οι αλεξανδρινοί μαθηματικοί εργάστηκαν ιδιαίτερα πάνω στη γεωμετρία, την αστρονομία και την ιατρική. Καταλαβαίνουμε πως οι βιβλιοθήκες εκείνης της εποχής συνετέλεσαν στη δημιουργία του σημερινού βιβλίου. Τα βιβλία ήταν χειρόγραφα χαραγμένα σε παπύρους άρα δύσκολα στη χρήση τους και μη προσιτά σε όλους Η βιβλιοθήκη στην Τουρκοκρατία Σημαντική ήταν η εξέλιξη της βιβλιοθήκης στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, το πάθος των Ελλήνων για την ελευθερία εκφράστηκε όχι μόνο μέσα από την εξέγερση αλλά και μέσα από τη συνειδητή άσκηση της παιδείας του λαού. Η άσκηση αυτή εκφράστηκε μέσα από τις βιβλιοθήκες κοινοτήτων που άκμαζαν οικονομικά σε μοναστήρια, στα νησιά του Ιονίου και αλλού. Μορφωμένοι Έλληνες λόγιοι που ζούσαν στην πατρίδα η στο εξωτερικό ενίσχυαν τις βιβλιοθήκες αυτές με κάθε τρόπο η γύριζαν από τα ξένα φέρνοντας πλούσιες συλλογές βιβλίων Η Εθνική Βιβλιοθήκη Εξίσου σημαντική για τη νεότερη ιστορία του βιβλίου είναι η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Σήμερα θεωρείται η μεγαλύτερη και πλουσιότερη σε πλήθος βιβλίων βιβλιοθήκη της χώρας μας. Στα ράφια της είναι αρχειοθετημένα πλήθος βιβλίων από διάφορες χρονικές περιόδους τα οποία καλύπτουν εύρος θεματικών κύκλων. Είχαμε την ευκαιρία να την επισκεφτούμε στα πλαίσια της εργασίας μας και να

20 διαπιστώσουμε και μόνοι μας το μεγαλείο της. Τα ράφια στέκονταν επιβλητικά με το πλήθος των βιβλίων πάνω από τα κεφάλια και το μόνο που μπορούσαμε να κάνουμε ήταν να τα κοιτάμε έκπληκτοι. Στη συνέχεια τα βιβλία, στα οποία μπορούσαμε να έχουμε ελεύθερη πρόσβαση, μας βοήθησαν με σημαντικό υλικό στην ολοκλήρωση της εργασίας μας. Είχαμε επίσης τη δυνατότητα και τη ευκαιρία να ασχοληθούμε με τη μελέτη τους στον χώρο της βιβλιοθήκης ο οποίος είναι ιδανικός για μελέτη διότι επικρατεί απόλυτη ησυχία Ρόλος των βιβλιοθηκών Γενικότερα, όλες οι βιβλιοθήκες εξυπηρετούν έναν απώτερο σκοπό: την προσφορά δωρεάν εκπαιδευτικό και μορφωτικό υλικό σε κάθε πολίτη ο οποίος δεν έχει την δυνατότητα απόκτησης βιβλίων. Αυξάνεται έτσι το ποσοστό των εγγράμματων ανθρώπων στη χώρα μας το οποίο μπορεί να λύσει πολλά σοβαρά προβλήματα όπως αυτό του αναλφαβητισμού. Είναι αλήθεια πως το βιβλίο είναι σημαντικότερος παράγοντας που συμβάλλει στην μόρφωση ενός ατόμου. Μέσα από τα βιβλία ο άνθρωπος καλλιεργείται ενώ ταυτόχρονα αναπτύσσει και τη φαντασία του. Γνωρίζει νέους κόσμους και πολιτισμούς καθώς και ανθρώπινες συνήθεις και τρόπους ζωής άλλων λαών και πολιτισμών. Δυστυχώς όμως την πολυτέλεια αυτή στερούνται οι άνθρωποι με χαμηλότερο οικονομικό εισόδημα οι οποίοι δεν έχουν την οικονομική άνεση να αγοράσουν βιβλία τα οποία θα τους ήταν ιδιαίτερα χρήσιμα. Για αυτόν ακριβώς το λόγο είναι σημαντικές οι βιβλιοθήκες, γιατί δίνουν τη δυνατότητα σε τέτοιους ανθρώπους να έρχονται σε επαφή με το βιβλίο. Παρ όλα αυτά, οι βιβλιοθήκες εξυπηρετούν και έναν ακόμα σκοπό. Μέσω αυτών δίνεται η δυνατότητα να συγκεντρώνονται και να φυλάσσονται διάφορα σπουδαία κείμενα από διάφορες εποχές τα οποία αποτελούν την ιστορία κάθε κράτους. Έτσι λοιπόν πολλοί επιστήμονες αναζητούν στις βιβλιοθήκες στοιχεία από άλλες εποχές τα οποία τους είναι απαραίτητα για ορισμένες μελέτες. Παρά την σπουδαία συμβολή τους ωστόσο, οι βιβλιοθήκες στη χώρα μας έχουν χαρακτηριστεί από εμπειρογνώμονες την UNESCO ως πρωτόγονες. Σύμφωνα με αυτούς οι περισσότερες από της βιβλιοθήκες μας, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, υποφέρουν από έλλειψη παλαιότερων και σύγχρονων συλλογών βιβλίων, καθώς και από έλλειψη προσωπικού και διαθέσιμου χώρου για τους αναγνώστες. 2.2 Λέσχες ανάγνωσης Οι λέσχες ανάγνωσης είναι ένας σύγχρονος τρόπος εξοικείωσης των ανθρώπων με την ανάγνωση των βιβλίων. Η έμπνευση ήρθε από τις αμερικάνικες σειρές, οι οποίες έδωσαν το κίνητρο της δημιουργίας τους και στη συνέχεια της εξάπλωσής τους. Λέσχη Ανάγνωσης ονομάζεται μια ομάδα ανθρώπων που έχουν συμφωνήσει να συναντιούνται σε τακτά διαστήματα (συνήθως μία φορά τον μήνα) και να συζητούν για βιβλία που αποφάσισαν να διαβάσουν από κοινού. Η Λέσχη Ανάγνωσης αποτελείται ουσιαστικά από μια παρέα, με κοινό παρανομαστή και επιδίωξη την ανάγνωση και τη συζήτηση. Λειτουργεί με απλό τρόπο αποσκοπώντας στην καλλιέργεια της σχέσης μας με το διάβασμα, ένας ευχάριστος και εποικοδομητικός τρόπος για την ελεύθερη ώρα μας. Τα μέλη της λέσχης μπορούν να ασχοληθούν με διάφορα λογοτεχνικά είδη (μυθιστόρημα, διήγημα, ποίηση, δοκίμιο) ή να επιλέξουν μια συγκεκριμένη θεματολογία. Παράδειγμα λεσχών είναι αυτές που ασχολούνται με τη μαθηματική λογοτεχνία, τη φιλοσοφία, τη γαστρονομία. Όλα εξαρτώνται απ τα ενδιαφέροντα των μελών της. Σε µια Λέσχη μπορούν να πάρουν μέρος όσοι αγαπούν το διάβασµα βιβλίων και θέλουν να μοιραστούν τη συγκίνηση, τον προβληματισμό ή ακόµα μερικές φορές και τη δυσαρέσκεια που ένιωσαν από ένα βιβλίο, µε άλλους

21 ανθρώπους. Όσο για τον αριθµό των µελών δεκαπέντε άτοµα είναι συνήθως το ανώτατο όριο, καθώς σε μεγαλύτερες οµάδες είναι δύσκολο να γίνει γενική, ζωντανή κουβέντα. Από την άλλη, µε λιγότερο από οκτώ άτοµα, κινδυνεύει µια Λέσχη να υπολειτουργεί, καθώς η εμπειρία δείχνει ότι στις μικρότερες οµάδες η συζήτηση στερεύει πιο εύκολα. Για να ξεκινήσει μία λέσχη ανάγνωσης δεν απαιτούνται πολλά πράγματα. Σε µια Λέσχη μπορούν να πάρουν μέρος όσοι αγαπούν το διάβασµα βιβλίων και θέλουν να μοιραστούν τη συγκίνηση, τον προβληματισμό ή ακόµα μερικές φορές και τη δυσαρέσκεια που ένιωσαν από ένα βιβλίο, µε άλλους ανθρώπους. Όσο για τον αριθµό των µελών: δεκαπέντε άτοµα είναι συνήθως το ανώτατο όριο, καθώς σε μεγαλύτερες οµάδες είναι δύσκολο να γίνει γενική, ζωντανή κουβέντα. Από την άλλη, µε λιγότερο από οκτώ άτοµα, κινδυνεύει µια Λέσχη να υπολειτουργεί, καθώς η εμπειρία δείχνει ότι στις μικρότερες οµάδες η συζήτηση στερεύει πιο εύκολα. Μια καλή ιδέα θα ήταν η συνοδεία της με ένα γεύμα. Με τον τρόπο αυτό δίνεται στη συνάντηση ένα πιο χαλαρό και οικείο ύφος φέρνοντας πιο κοντά τα μέλη μεταξύ τους. Εξίσου καλή αλλά και πρωτότυπη ιδέα είναι η παρακολούθηση μια κινηματογραφικής ταινίας από τα μέλη της λέσχης η οποία βασίζεται σε λογοτεχνικό βιβλίο, αφού πρώτα έχουν διαβάσει το αντίστοιχο βιβλίο. Με τον τρόπο αυτό θα έχουν την ευκαιρία να συγκρίνουν δύο διαφορετικά έργα με ίδια υπόθεση και να εκφράσουν τις απόψεις και τις προτιμήσεις τους σύμφωνα με τον θέμα αυτό Ειδικευμένες λέσχες Αυτό το είδος λέσχης ασχολείται µε µια συγκεκριμένη θεματολογία που σχετίζεται συνήθως με επιστημονικό περιεχόμενο ή πολύ εξεζητημένα θέματα τα οποία δεν είναι ευπρόσιτα από κάθε αναγνώστη. Παράδειγμα τέτοιας λέσχης είναι η λέσχη που ασχολείται με τη μαθηματική λογοτεχνία ή με τη φιλοσοφία. Αυτές αποτελούνται συνήθως από άτομα που είναι ειδικοί στα μαθηματικά η στη φιλοσοφία αντίστοιχα και ενδιαφέρονται αν εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους πάνω σε αυτό το θέμα διαβάζοντας λογοτεχνικά κείμενα και συζητώντας τις απόψεις τους με τα υπόλοιπα μέλη. Παρόλα αυτά, δεν είναι απίθανο να συναντήσεις κάποιον ο οποίος δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με το αντικείμενο μελέτης της ειδικευμένης λέσχης αλλά απλώς θέλει να ενημερώνεται σχετικά με διάφορα θέματα Η σημασία της λέσχης ανάγνωσης Οι λέσχες ανάγνωσης δίνουν την ευκαιρία σε όλους τους ανθρώπους να διαβάζουν βιβλία και στη συνέχεια να συζητούν για την εμπειρία τους με άλλους. Μπορούν έτσι να λύνουν απορίες που τυχών προκύπτουν σχετικά με την υπόθεση και την εξέλιξη της ιστορίας. Επιπλέον, οι λέσχες ανάγνωσης συμβάλλουν στην προώθηση ενός βιβλίου καθώς πολλοί άνθρωποι το αγοράζουν ύστερα από προτροπή του υπεύθυνου συντονιστή. 2.3 Βιβλιοπωλεία Βιβλιοπωλείο είναι συνήθως ο κτιριακός χώρος όπου διατίθενται προς πώληση πολλών ειδών βιβλία που καλύπτουν όλους τους τομείς της γνώσης. Τα βιβλιοπωλεία λειτουργούν είτε ως ανεξάρτητες μονάδες, είτε ως αλυσίδες καταστημάτων(υπάρχουν πολλά υποκαταστήματα με την ίδια επωνυμία σε πολλές περιοχές).

22 Μπορούν να είναι καταστήματα ή καταστήματα στο διαδίκτυο ή ένας συνδυασμός και των δύο. Βιβλιοπωλεία συχνά πωλούν και άλλα έντυπα, εκτός από βιβλία, όπως εφημερίδες, περιοδικά και χάρτες. Πρόσθετες σειρές προϊόντων μπορεί να διαφέρουν πάρα πολύ, ιδιαίτερα μεταξύ των ανεξάρτητων βιβλιοπωλείων. Κολέγια και πανεπιστήμια έχουν συχνά το δικό τους βιβλιοπωλείο σπουδαστών στην πανεπιστημιούπολη που επικεντρώνεται στην παροχή βιβλίων και επιστημονικών βιβλίων. Ένας άλλος κοινός τύπος είναι το βιβλιοπωλείο μεταχειρισμένων βιβλίων. Πολλά βιβλιοπωλεία προσφέρουν μεταχειρισμένα βιβλία προς πώληση. Τα άτομα που επιθυμούν να πωλήσουν τα χρησιμοποιημένα βιβλία τους σε βιβλιοπωλεία στο διαδίκτυο πρέπει να συμφωνήσει με τους όρους που περιγράφονται από το βιβλιοπωλείο. Κατά την Οθωνική περίοδο έγιναν οι πρώτες σκέψεις περί της δημιουργίας βιβλιοπωλείου με βιβλία του κράτους. Τα 10 καλύτερα βιβλιοπωλεία : -Πολιτεία -Ευριπίδης -Eosk (Εκδοτικός Όμιλος Συγγραφέων Καθηγητών) -Πρωτοπορία -Free thinking zone -Αργία -Εστία -Εo Nomine -Βιβλιοθήκη -Παιδεία και Γνώση 2.4 Η διαφήμιση του βιβλίου Αρχή της διαφήμισης Παλιά, οι άνθρωποι δεν είχαν πώς να ενημερωθούν για την κυκλοφορία ενός καινούργιου βιβλίου. Ειδικά στα απομακρυσμένα χωριά οι μορφωμένοι μάθαιναν για την κυκλοφορία ενός βιβλίου μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα, ανάλογα με τον εάν τα νέα κυκλοφορούσαν γρήγορα ή όχι. Εάν θυμηθούμε μάλιστα ότι τα παλιά χρόνια ή μόρφωση ήταν επιλεκτικά για λίγους και ακόμα πιο παλιά τα κορίτσια δεν είχαν το δικαίωμα μόρφωσης σήμερα, η ενημέρωση για την άφιξη ενός νέου βιβλίου στην αγορά έχει γίνει πολύ απλή. Είτε μέσω της τηλεόρασης, είτε μέσω ραδιοφώνου, είτε μέσω άλλων μέσων μαζικής ενημέρωσης, αλλά και μέσω των ήδη προαναφερμένων εκθέσεων και κινηματογράφου ο κόσμος ενημερώνεται για τα νέα βιβλία χωρίς καθυστέρηση.

23 2.4.2 Διαφήμιση βιβλίων μέσω εκθέσεων και κινηματογράφου Η διαφήμιση βιβλίων στις μέρες μας έχει εξελιχτεί ιδιαίτερα. Μάλιστα η διαφήμισή τους μπορεί να γίνει μέσω εκθέσεων, κινηματογράφου αλλά και διαφόρων μέσων μαζικής ενημέρωσης όπως είναι η τηλεόραση το ραδιόφωνο αλλά και ένα ακόμα πιο σύγχρονο μέσω, το internet. Κύριος στόχος των διαφημίσεων είναι να σου παρουσιάσουν ένα βιβλίο, το θέμα του αλλά και τα ξεχωριστά του στοιχειά π.χ. λέγοντας ότι θα είναι το καλύτερο βιβλίο που έχετε ποτέ διαβάσει, ότι στο τέλος αποκαλύπτεται ένα κρυφό μυστικό, έχει απροσδόκητο και ανατρεπτικό τέλος και διάφορα αλλά ελκυστικά σενάρια τα οποία ίσως και να μην ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα αλλά να είναι απλά ένα ελκυστικό μέσω δηλαδή μια διαφήμιση. Διαφήμιση μέσω εκθέσεων Διάσημη έκθεση βιβλίων και μάλιστα πολύ επιτυχημένη είναι η 10 η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης η οποία την φετινή χρονιά θα λάβει χώρα από τις 16 έως τις 19 Μαΐου στις εκθεσιακές εγκαταστάσεις της HELEXPO. Διοργανωτής της αποτελεί το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, η Διεύθυνση γραμμάτων, η Γενική Γραμματεία Πολιτισμού, HELEXPO η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εκδοτών Βιβλιοπωλείων αλλά και ο Δήμος Θεσσαλονίκης. Ο χαρακτήρας της έκθεσης είναι εμπορικός και πολιτισμικός. Παρόντες στην έκθεση θα είναι περισσότεροι από 200 εκδοτικοί οίκοι, από την Ελλάδα και άλλες 18 χώρες. Την έκθεση επίσης θα επισκεφτούν 10 σημαντικοί Βρετανοί συγγραφείς, 9 Βαλκανικοί ποιητές και 8 διάσημοι ξένοι συγγραφείς. Αναμφισβήτητα η Ελλάδα και συγκεκριμένα η Θεσσαλονίκη έχει μια πολύ πετυχημένη έκθεση αλλά όχι μόνο αυτή. Πολύ σημαντική είναι και η έκθεση βιβλίων της Φρανκφούρτης η οποία είναι η μεγαλύτερη εμπορική έκθεση βιβλίων στον κόσμο και οργανώνεται ετησίως στα μέσα του Οκτώβριου στις εγκαταστάσεις της Messe Frankfurt στη Φρανκφούρτης και αποτελεί το απόλυτο μέρος διασκέδασης για τους λάτρεις των ξεχωριστών, ιδιαίτερων και όχι μόνο βιβλίων. Η έκθεση βιβλίων της Φρανκφούρτης έχει μια παράδοση πάνω από 500 χρόνια και αυτός είναι εξάλλου ο λόγος για τον οποίο είναι τόσο διάσημη και πετυχημένη. Διαφήμιση μέσω κινηματογράφου Τα τελευταία χρόνια ένα αρκετά ασύνηθες γεγονός έχει παρατηρηθεί στην πρόοδο του βιβλίου και του κινηματογράφου. Συγγραφείς και σκηνοθέτες συνεργάζονται δημιουργώντας μοναδικά έργα. Άλλοτε διάσημα βιβλία και συνήθως πρώτα στις πωλήσεις γίνονται ταινίες στον κινηματογράφο αλλά και παραστάσεις στα θέατρα και άλλοτε ταινίες γίνονται βιβλία. Αυτό αρχικά ξεκίνησε με τον σκοπό της ευκολότερης κατανόησης του βιβλίου ή της ταινίας αλλά και με το σκεπτικό ότι εφόσον πέτυχε εμπορικά ως ταινία θα βρει απήχηση και άλλα στρώματα της κοινωνίας όπως άνθρωποι που προτιμούν τα βιβλία και το αντίστροφο. Επίσης νέοι δημιουργοί στρέφονται προς την λογοτεχνία που προσφέρει πλούσια θεματογραφία και στερεή βάση για την συγγραφή σεναρίων.

24 Το βιβλίο και ο κινηματογράφος σήμερα Σήμερα δεν είναι καθόλου σπάνιο να δούμε ένα βιβλίο να γίνεται ταινία ή αντίστροφα να δούμε μια ταινία να γίνεται βιβλίο. Πρόσφατα το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου στήριξε, χρηματοδότησε και ενθάρρυνε την συνάντηση της λογοτεχνίας με τον κινηματογράφο. Για αυτόν τον λόγο οργανώνει διαλέξεις με επαγγελματίες από τον χώρο της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου με θέμα τη μεταφορά του βιβλίου στην μεγάλη οθόνη αλλά και προβολές ταινιών βασισμένων σε μεγάλα και σπουδαία λογοτεχνικά έργα. Επίσης απονέμει και βραβεία διασκευασμένου σεναρίου, ένα για ταινία μεγάλου μήκους και τρία για ταινία μικρού μήκους, σε νέους κυρίως δημιουργούς και φιλοδοξεί με αυτή την κίνηση να τους ωθήσει να στραφούν προς την ελληνική λογοτεχνία η οποία προσφέρει όχι μόνο πλούσια θεματογραφία αλλά και στερεή βάση για τη συγγραφή σεναρίων. Ένα κλασικό παράδειγμα βιβλίου που έγινε ταινία, και η αλήθεια είναι ότι σαν παιδιά της δεκαετίας του 90 όλοι το λατρέψαμε, είναι ο Shrek. Η δημοφιλής ταινία είναι βασισμένη στο εικονογραφημένο βιβλίο Shrek το οποίο κυκλοφόρησε το Το βιβλίο περιγράφει τον Shrek ως ένα πολύ άσχημο πλάσμα, το οποίο ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο και ερωτεύεται την πριγκίπισσα, ο οποία είναι πιο άσχημη και από τον ίδιο! Η διαφήμιση του βιβλίου από μια άλλη οπτική γωνία(τηλεπωλήσεις) Εκτός από τον κινηματογράφο και τις εκθέσεις καθημερινά ερχόμαστε αντιμέτωποι με την διαφήμιση και την παρουσίαση βιβλίων. Αξιοσημείωτο παράδειγμα αποτελεί η παρουσίαση των βιβλίων μέσα από εκπομπές και γενικότερα οι τηλεπωλήσεις. Εκδότες και εκδοτικοί οίκοι παρουσιάζουν τα βιβλία τους μέσα από εκπομπές οι οποίες λόγω μεγάλης τηλεθέασης, είναι πολύ πιθανόν να επιφέρουν κέρδος στους εκδότες. Αυτό το εκμεταλλεύονται και οι δύο μεριές. Δηλαδή, οι εκδοτικοί οίκοι αποκτούν φήμη και εν α «καλό» όνομα ενώ οι εκπομπές και τα κανάλια αποκτούν κουλτούρα και παρουσιάζουν ένα εκπαιδευτικό ύφος καλύπτοντας έστω και για λίγο το πραγματικό τους νόημα. Εκτός από αυτό οι εκπομπές έχουν και οικονομικό κέρδος καθώς οι εκδοτικοί οίκοι τους προσφέρουν ένα χρηματικό πόσο για να παρουσιαστούν στην εκπομπή τους και παράλληλα αν η τηλεθέαση αυξηθεί τότε και πάλι το κέρδος θα είναι υπέρ του καναλιού. Ως αποτέλεσμα η παρουσίαση των βιβλίων μέσω των εκπομπών εξυπηρετεί το κοινό το οποίο δεν έχει το χρόνο να παραβρεθεί σε μια έκθεση ή ακόμα και να παρακολουθήσει κάποια ταινία η όποια θα λειτουργήσει ως κίνητρο για να αγοράσει και το αντίστοιχο βιβλίο. Ένα άλλο κίνητρο για την αγορά και την διαφήμιση ενός βιβλίου αποτελούν οι οργανώσεις οι οποίες προσφέρουν χαμηλές και προσιτές τιμές. Λόγω της οικονομικής κρίσης η αγορά ενός βιβλίου έχει αρκετά κριτήρια. Κύριο και βασικότερο κριτήριο αποτελεί η τιμή. Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν το βιβλίο

25 αξίζει αυτά τα λεφτά. Κατά την άποψή μου αυτό το ερώτημα είναι αναπάντητο και δεν θα έπρεπε να τίθεται. Η επιλογή ενός βιβλίου είναι αυστηρά υποκειμενική και λογικά για να μας ελκύει κάτι σε αυτό και να μας ενδιαφέρει ο τίτλος και η υπόθεσή του θέλουμε να το αγοράσουμε. Η τιμή όμως αποτελεί φρένο στην θέληση μας αυτή. Αποτελεσματικά καταλήγουμε να αγοράζουμε ένα βιβλίο που δεν μας αρέσει απλά επειδή ήταν πιο φθηνό ή ακόμα και να μην διαβάζουμε βιβλία. Αυτό το πρόβλημα προσπαθούν να αντιμετωπίσουν σαν μια ομάδα οι εκδοτικοί οίκοι, οι συγγραφείς και τα τυπογραφία προσπαθώντας να προσφέρουν το καλύτερο περιεχόμενο στην χαμηλότερη τιμή. Τέτοιου είδους οργανώσεις συναντάμε σε διάφορα bazaar αλλά και στις προαναφερόμενες εκθέσεις βιβλίου. Δίνουν την ευκαιρία στο κοινό να ικανοποιήσει τις γνωστικές του ανάγκες χωρίς αυτό να το επηρεάσει οικονομικά. 2.5 Μεταφραστές και Μετάφραση Βιβλίου Οι Μεταφραστές Δύο άνθρωποι, που θέλουν να συνεννοηθούν και δεν έχουν σαν μητρική την ίδια γλώσσα, αλλά ως τόσο ο ένας ξέρει τη γλώσσα του άλλου, το σωστό είναι να μιλήσουν στη γλώσσα του πρεσβύτερου. Αν βρίσκονται στον τόπο του ενός από τους δύο και όχι σε ουδέτερο έδαφος, πρέπει από λεπτότητα να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα του φιλοξενούμενου. Αν τα πράγματα δεν παρουσιάζονται τόσο απλά, θα προτιμηθεί η γλώσσα εκείνου που δυσκολεύεται περισσότερο στη χρησιμοποίηση της γλώσσας του άλλου. Αν τέλος θελήσουν να εκφρασθούν και στις δύο γλώσσες, τότε ασφαλώς θα καταλήξουν σε καλύτερο αποτέλεσμα, γιατί κάθε γλώσσα διαθέτει εντελώς δικές της δυνατότητες και παραστατικές ικανότητες. Αν καθένας από τους δύο ανθρώπους του παραδείγματος δεν ξέρει τη γλώσσα του άλλου ή συμβαίνει και οι δύο να μην κατέχουν την ίδια τρίτη γλώσσα, τα πράγματα κάπως περιπλέκονται. Σε μια τέτοια περίπτωση δεν υπάρχει άλλη λύση παρά να ζητήσουν την βοήθεια ενός τρίτου. Το άλλο αυτό πρόσωπο, για να είναι αποτελεσματική η παρέμβασή του, πρέπει, όπως είναι ευνόητο, να κατέχει και τις δύο γλώσσες και την ικανότητα να εκφράζει τα όσα λέει ο ένας στη γλώσσα του άλλου δηλαδή να συμπληρώνει από την άποψη αυτή την προσωπικότητα και των δύο και να εκτελεί την δουλειά που αυτοί αδυνατούν να κάνουν. Φυσικά αυτή είναι του διερμηνέα. Σε αντίθεση όμως με εκείνη του διερμηνέα, η εργασία του μεταφραστή δεν έχει την θεαματική της πλευρά, ούτε βρέθηκε ποτέ κανείς να θαυμάσει τον μεταφραστή κατά την ώρα τις δουλειάς του ή να του συστήσει να φυλάγεται από τον πειρασμό της ματαιοδοξίας. Αλλά, σε αντίθεση πάλι προς τον διερμηνέα, ο μεταφραστής έχει, υποτίθεται τουλάχιστον, την ικανοποίηση να βλέπει το προϊόν του κόπου του να μην χάνεται αλλά να διατηρείται, αν και η προτίμηση του επαγγελματία μεταφραστή θα στρεφόταν μάλλον προς άλλου είδους, πιο ουσιαστική ικανοποίηση. Ο μεταφραστής, σαν μορφή, ήταν πάντα σεμνός και αποτραβηγμένος, πολύ συχνά μάλιστα και ανώνυμος. Τη μεγάλη αποστολή του, σαν ένας από τους κύριους παράγοντες για τη διάδοση των γνώσεων, άργησε να την αναλάβει. Επί χιλιάδες χρόνια η απόδοση από μια γλώσσα σε άλλη ήταν νοητή μόνο ως προφορική, είτε γιατί οι περισσότεροι ήταν αγράμματοι, είτε γιατί την απόδοση με την ομιλία θεωρούσαν πληρέστερη και πιο αυθεντική σε σύγκριση με τη γραπτή.

26 Κοντά στον αντιγραφέα, αξιόλογο επίσης μεσάζοντα στη διάδοση της γνώσης συνεπώς και της προόδου, ο μεταφραστής επί αιώνες εργαζόταν αργά και αθόρυβα, ως που εμφανίσθηκε η Τυπογραφία, αχρήστευσε τον πρώτο και άνοιξε διάπλατα το δρόμο στον δεύτερο Μεταφραστής: το επάγγελμα του μέλλοντος: έξι λόγοι, που πιστοποιούν την αναγκαιότητα της μετάφρασης στη ζωή μας Το επάγγελμα του μεταφραστή μετατρέπεται από τέχνη σε επιστήμη Οι άνθρωποι χρειάστηκαν τρεις χιλιάδες χρόνια για να μάθουν την επιστήμη της μετατροπής των μετάλλων σε εργαλεία και άλλα αντικείμενα, με συνεπή και προβλέψιμο τρόπο, καθώς και με υψηλό επίπεδο ποιότητας. Παρομοίως, οι άνθρωποι χρειάστηκαν πάρα πολλά χρόνια για να μπορέσουν να αναπτύξουν τον κλάδο της μετάφρασης, έτσι ώστε ο μεταφραστής να μεταφέρει τις πληροφορίες σε διαφορετικές γλώσσες με συνεπή και προβλέψιμο τρόπο, αλλά και με υψηλό επίπεδο ποιότητας, παρόλο που η μετάφραση υπάρχει σαν έννοια από τότε που έγινε γνωστό ότι οι άνθρωποι μιλάνε διαφορετικές γλώσσες. Η επιρροή της μετάφρασης είναι εμφανής παντού Στο Μεσαίωνα και τη Βιομηχανική Εποχή, η δουλειά των σιδηρουργών ήταν φανερή και γνωστή παντού. Δεν υπήρχε χωριό που δεν είχε το σιδηρουργό του, ο οποίος έκανε τα πάντα, από το να φτιάχνει πέταλα αλόγων, εργαλεία και όπλα, μέχρι να διατηρεί τη φωτιά αναμμένη ώστε να ψηθεί το ψωμί. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή του χωρίς τους σιδηρουργούς. Με τον ίδιο τρόπο, κάθε πτυχή της σύγχρονης ζωής στηρίζεται, κατά μια έννοια, στη μετάφραση. Σήμερα υπάρχουν πάνω από γλώσσες παγκοσμίως και σχεδόν κάθε κοινωνία στον πλανήτη είναι πολύγλωσση. Η μετάφραση διατηρεί τη πολιτιστική, γνωστική και γλωσσική ποικιλομορφία που χαρακτηρίζει τον κόσμο μας. Οι μεταφραστές θα μας βοηθήσουν να μπούμε σε μια νέα εποχή Η δουλειά των σιδηρουργών ήταν μεταμορφωτική με την έννοια ότι βοήθησε τον κόσμο να προχωρήσει στη Βιομηχανική Εποχή. Οι σιδηρουργοί συνεισέφεραν στην κατασκευή των μηχανημάτων, που βοήθησαν τον αυτόματο τρόπο παραγωγής και τη μεταφορά των υλικών πιο γρήγορα από ό,τι πριν. Έτσι συνέβη και με τη μετάφραση, καθώς η εποχή της πληροφορίας, την οποία ζούμε, δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς τη μετάφραση. Η γλωσσική δομή του διαδικτύου αλλάζει. Εκτιμάται ότι ως το 2020 κάθε άνθρωπος θα έχει πρόσβαση στο ίντερνετ, επομένως το διαδίκτυο θα γίνει αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της γλωσσικής πραγματικότητας. Τα Αγγλικά αρχίζουν να φθίνουν ως κοινή γλώσσα επικοινωνίας (κοινή διάλεκτος), κάνοντας το ρόλο των μεταφραστών πιο σημαντικό από ποτέ. Νέες τεχνολογίες θα προκύψουν από τη μετάφραση Πάρα πολλοί διάσημοι εφευρέτες, όπως ο John Deere, ο Studebaker και ο Henry Ford ξεκίνησαν ως σιδηρουργοί. Για να προχωρήσει η εποχή της πληροφορίας σε άλλο επίπεδο, η κοινωνία θα πρέπει να βασιστεί στη δυνατότητα όχι μόνο να μετατρέπει πληροφορίες από γλώσσα σε γλώσσα, αλλά και να τις διαφοροποιεί με πολλούς τρόπους, σε επίπεδο αναγνωστικό, πολιτιστικού ταιριάσματος, γλωσσικών προτιμήσεων και όχι μόνο. Για να γίνουν ευρύτερες αυτές οι αλλαγές, η γνώση των μεταφραστών θα είναι βασική, γιατί ήδη οι μεταφραστές κάνουν περισσότερα από το να μετατρέπουν απλώς μηνύματα ανάμεσα σε γλώσσες. Γνωρίζουν ήδη πώς να

27 χειριστούν αυτά τα θέματα και οι άνθρωποι της τεχνολογίας θα βασιστούν σε αυτές τις ικανότητες και τη γνώση των μεταφραστών για να βοηθήσουν να δημιουργηθεί ένα πιο δυναμικό και πιο πλούσιο σε πληροφορίες μέλλον. Τα εργαλεία του μέλλοντος εξαρτώνται από τους μεταφραστές Μια παλιά ιστορία αναφέρει ότι ένας βασιλιάς ζήτησε από τους τεχνίτες του βασιλείου του να εξηγήσουν γιατί η δουλειά τους είναι σημαντική. Ο κάθε τεχνίτης (ξυλουργός, χρυσοχόος, λιθοδόμος, ράφτης) προέβαλε ένα ισχυρό επιχείρημα. Όταν όμως ο βασιλιάς τους ρώτησε από πού παίρνουν τα υλικά τους, εκείνοι απάντησαν από το σιδηρουργό. Έπειτα ο βασιλιάς έκανε την ίδια ερώτηση στο σιδηρουργό και εκείνος απάντησε, «Βασιλιά μου, φτιάχνω τα δικά μου εργαλεία. Αυτή είναι η τέχνη μου». Η μετάφραση που παράγεται από υπολογιστή, όπως η μετάφραση που προσφέρει το Google, δεν προκύπτει έτσι μαγικά. Τα εργαλεία που προσφέρει βασίζονται άμεσα στην ύπαρξη των μεταφρασμένων πληροφοριών. Αν δεν υπάρχει κανείς να μεταφράσει το περιεχόμενο, τότε το Google θα έψαχνε για πληροφορίες. Το ίδιο ισχύει και για πολλά άλλα τέτοια εργαλεία. Η επιτυχία τους βασίζεται στη δουλειά πολλών ανθρώπων και πάνω από όλα των μεταφραστών. Η ανάγκη για ανθρώπινη μετάφραση υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει πάντα Ως απόρροια των νέων τεχνολογιών, η δουλειά των σιδηρουργών διαφοροποιήθηκε, αλλά δεν χάθηκε. Σήμερα, ένας σιδηρουργός μπορεί να δημιουργήσει κάτι συνηθισμένο χωρίς να χρησιμοποιήσει καθόλου μηχανήματα ή μπορεί να χρησιμοποιήσει ψηφιακούς συγκολλητές και μεταλλικά κομμάτια κομμένα από τον υπολογιστή. Η πιο πολλή δουλειά τους πλέον είναι αυτοματοποιημένη, αλλά υπάρχει ακόμα ανάγκη τόσο για τη δουλειά αυτή, όσο και για τις ικανότητές των σιδηρουργών και την εξειδικευμένη γνώση τους. Παρομοίως, ο Ray Kurzweil, που ασχολείται με την πρόβλεψη των μελλοντικών φαινομένων σχετικά με την επιστήμη και την τεχνολογία, προβλέπει ότι θα υπάρχει πάντοτε ανάγκη για ανθρώπινη μετάφραση, ακόμα κι όταν τα μηχανήματα γίνουν κάποτε ικανά να παράγουν μετάφραση μέσω υπολογιστή που θα είναι αντίστοιχης ποιότητας με την ανθρώπινη. Εν κατακλείδι, όπως οι σιδηρουργοί βοήθησαν να μεταπηδήσουμε στη Βιομηχανική Εποχή, έτσι και οι σύγχρονοι σιδηρουργοί, οι μεταφραστές και οι διερμηνείς θα μας βοηθήσουν να μεταπηδήσουμε από την τωρινή εποχή, στην οποία η πληροφορία είναι απλώς διαθέσιμη, στην εποχή που η πληροφορία θα είναι ιδιαίτερα συναφής και χρήσιμη Οι Οργανώσεις Όπως είναι ευνόητο, οι επαγγελματίες που ανέλαβαν την αποστολή να διευκολύνουν την συνεννόηση ανάμεσα στους ανθρώπους έπρεπε να δώσουν οι ίδιοι το παράδειγμα συνεννοήσεως επί διεθνούς επιπέδου. Έτσι και έγινε. Οι κύριες διεθνείς οργανώσεις μεταφραστών είναι σήμερα δύο, οι ακόλουθες. Α. FIT (Fédération Internationale des Traducteurs - International Federation of Translators) Η Fédération Internationale des Traducteurs (Διεθνής Ομοσπονδία Μεταφραστών) είναι μια διεθνής ομάδα των ενώσεων των μεταφραστών, διερμηνέων και ορολόγων. Περισσότερες από 100 επαγγελματικές ενώσεις είναι συνδεδεμένες και αντιπροσωπεύουν πάνω από μεταφραστές σε 55 χώρες. Ο στόχος της Ομοσπονδίας είναι η προώθηση του επαγγελματισμού στους κλάδους που

28 εκπροσωπεί. Επιδιώκει συνεχώς να βελτιώσει τις συνθήκες για το επάγγελμα σε όλες τις χώρες και για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των μεταφραστών και την ελευθερία της έκφρασης. Το FIT διατηρεί λειτουργικές σχέσεις με την UNESCO. Β. «Μεταφραστές χωρίς σύνορα» Οι «Μεταφραστές χωρίς σύνορα» είναι μη κερδοσκοπική οργάνωση που δημιουργήθηκε το 1993, με αρχικό σκοπό να εξασφαλίσει δωρεάν μεταφράσεις στους «Γιατρούς χωρίς σύνορα» σήμερα, οι υπηρεσίες τους προσφέρονται αφιλοκερδώς σε πολλές και ποικίλες ανθρωπιστικές οργανώσεις Η Μετάφραση Μετάφραση λέγεται η απόδοση σε άλλη γλώσσα (τη γλώσσα μεταφοράς) εκείνου που έχει εκφραστεί σε μια ορισμένη γλώσσα (τη γλώσσα προέλευσης) υπό τον όρο ότι διατηρούνται οι σημασιολογικές και υφολογικές αντιστοιχίες. Ο όρος δηλώνει τόσο τη διαδικασία όσο και το αποτέλεσμά της. Στη στενή σημασία της, η μετάφραση αφορά μόνο τα γραπτά κείμενα. (Όταν η μετάφραση είναι «προφορική», πρόκειται για διερμηνεία.) Η μετάφραση διακρίνεται σε λογοτεχνική και σε τεχνική, πράγμα που σημαίνει όχι μόνο διαχωρισμό ως προς τον χαρακτήρα των προς μετάφραση κειμένων και ως προς τον επιθυμητό τύπο μετάφρασης, αλλά και διαχωρισμό από κοινωνικήεπαγγελματική άποψη. Η μετάφραση είναι μια καθολική ανθρώπινη δραστηριότητα, που καθίσταται αναγκαία σε όλες τι εποχές, λόγω των πολλαπλών επαφών οι οποίες επιβάλλονται ανάμεσα σε κοινότητες ή σε άτομα που μιλούν διαφορετικές γλώσσες. Στις ιστορικές πηγές της μετάφρασης συναντούμε στην αρχή ιερά κείμενα, όπως η ελληνική μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης, η λατινική μετάφραση την Αγίας Γραφής από τον Άγιο Ιερώνυμο, η λεγόμενη Βουλγάτα κ.λπ. Αλλά και τα λογοτεχνικά έργα της αρχαιότητας έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία της μετάφρασης, όπως μαρτυρεί ο εντυπωσιακός αριθμός μεταφράσεων της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Υπάρχουν ακόμη και οι μεταφράσεις σε εθνικές ευρωπαϊκές γλώσσες, που αποτέλεσαν την απαρχή διαφόρων λογοτεχνιών. Έτσι, η σύγχρονη Γερμανική έχει να παρουσιάσει ως κυριότερο δείγμα της τη μετάφραση της Αγίας Γραφής από τον Λούθηρο. Στις πηγές της γαλλικής λογοτεχνίας, τα έργα των συγγραφέων της Πλειάδας παρουσιάζουν μια συνέχεια που αρχίζει από την καθαυτό μετάφραση και φθάνει ως τη διασκευή, η οποία εμπνέεται απλώς και μόνο από τα αρχαία έργα. Σκοπός της μετάφρασης είναι, ως γνωστό, η κατά το δυνατό τελειότερη και όσο μπορεί πληρέστερη απόδοση ενός μηνύματος από τη γλώσσα, στην οποία παρέχεται δηλαδή την παθητική, στην γλώσσα, στην οποία αποδίδεται δηλαδή την ενεργό. Απόλυτη μεταφραστικότητα δεν υπάρχει. Θα ήταν παράξενο αν το μήνυμα, περνώντας τα διάφορα στάδια, που έχει να διατρέξει από το ξεκίνημα ως το τέρμα, να μην υποστεί απώλεια. Αυτό δεν γίνεται ούτε στη Φυσική, ούτε και στην Μεταφραστική. Το μέγιστο της επίδειξης είναι λοιπόν το αποτέλεσμα να δείχνει όσο το δυνατό λιγότερο ότι αποτελεί μετάφραση δηλαδή το νόημα στο νέο του

29 περιβάλλον να μη φαίνεται εντελώς ξένο. Για να επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα χρειάζεται να εκπληρούνται οι ακόλουθες ευνόητες προϋποθέσεις. Πρώτο, το προς απόδοση μήνυμα πρέπει να είναι διατυπωμένο κατά τρόπο που να επιτρέπει την κατανόηση. Δεύτερο, αυτός που αναλαμβάνει τη μετάφραση πρέπει να είναι σε θέση να συλλάβει το νόημα του μηνύματος που πρόκειται να αποδώσει. Τρίτο, αυτός που αναλαμβάνει τη μετάφραση πρέπει να έχει την ευχέρεια εκφράσεως στην ενεργό γλώσσα κατά το ίδιο μέτρο όπως και ο παρέχων το μήνυμα. Τέταρτο, η γλώσσα στην οποία γίνεται η απόδοση του μηνύματος πρέπει κατά κάποιο τρόπο να βρίσκεται σε σχέση αρμονίας με εκείνη από την οποία αυτό προέρχεται. Πέμπτο, να μην υπάρξουν κολλήματα εκ των έξω, μη εγγενή στη μεταφραστική λειτουργία. «Ό,τι και να πει κανείς για την ανεπάρκεια της μετάφρασης, γεγονός είναι πως η μετάφραση παραμένει μια από τις πιο σημαντικές και τις πιο άξιες ανθρώπινες ασχολίες» -Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε Διεθνής Ημέρα Μετάφρασης Η Διεθνής Ημέρα Μετάφρασης καθιερώθηκε από την FIT (τη Διεθνής Ομοσπονδία Μεταφραστών) το 1991 και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 30 Σεπτεμβρίου, στη γιορτή του Αγίου Ιερώνυμου, του μεταφραστή της Αγίας Γραφής, ο οποίος θεωρείται και ο προστάτης των μεταφραστών, με στόχο να προβάλει τα αιτήματα του κλάδου, να αναδείξει τις ιδιαιτερότητες και δυσκολίες του επαγγέλματος σε παγκόσμια κλίμακα και να επιδείξει την αλληλεγγύη της παγκόσμιας κοινότητας των μεταφραστών στην προσπάθεια να προωθήσουν το επάγγελμα τους σε όλες τις χώρες Η Μετάφραση στην Ελλάδα Πανελλήνια Ένωση Μεταφραστών Η Πανελλήνια Ένωση Μεταφραστών ιδρύθηκε το 1963 στη Θεσσαλονίκη και είναι η αρχαιότερη επαγγελματική ένωση στον ελληνικό χώρο της μετάφρασης. Είναι μέλος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Μεταφραστών (F.I.T.). Διοικείται από πενταμελές Διοικητικό Συμβούλιο που εκλέγεται από τη Γενική Συνέλευση των μελών με διετή θητεία. Αρχείο Μεταφρασμένων Ελληνικών Βιβλίων Στο αρχείο περιλαμβάνονται αναλυτικά στοιχεία γύρω από τα μεταφρασμένα έργα Ελλήνων συγγραφέων τα οποία έχουν εκδοθεί ως επί το πλείστον μετά το Μέχρι στιγμής έχουν καταχωρηθεί περισσότερες από εγγραφές ενώ η έρευνα, ο εντοπισμός και η καταγραφή νέων μεταφράσεων συνεχίζεται σε καθημερινή βάση με στόχο τον συνεχή εμπλουτισμό του. Το πρόγραμμα ΦΡΑΣΙΣ Το πρόγραμμα ΦΡΑΣΙΣ είναι ένα ειδικό πρόγραμμα του Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού / Εθνικού Κέντρου Βιβλίου για την επιχορήγηση μεταφράσεων έργων

30 αντιπροσωπευτικών του ελληνικού πολιτισμού που θα εκδοθούν και θα κυκλοφορήσουν στο εξωτερικό σε ξένη γλώσσα. Ο φορέας υλοποίησης του προγράμματος είναι το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ). Περιλαμβάνονται έργα της σύγχρονης αλλά και της παλαιότερης γραμματείας, της πνευματικής, επιστημονικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας στην ελληνική γλώσσα, τα οποία μπορούν να διεισδύσουν σε ξένες αγορές βιβλίου και να συμβάλουν στη διάδοση της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Το πρόγραμμα αφορά όλα τα είδη του γραπτού λόγου: Πεζογραφία, Ποίηση, Δοκίμιο, Επιστήμες του Ανθρώπου, Φιλοσοφία, Ιστορία, Αρχαιολογία, Θέατρο, Παιδική και Εφηβική Λογοτεχνία, Θρησκεία, Ψυχολογία, Μαρτυρία-Χρονικό, Βιογραφίες, Ανθολογίες, Λευκώματα, Κόμικς, Γαστρονομία, Οικολογία-Περιβάλλον, Μουσική, Εφαρμοσμένες Τέχνες Λεξιλογικές ασκήσεις Ορισμοί Βιβλίο : το σύνολο χειρόγραφων ή τυπωμένων φύλλων χαρτιού ίδιων διαστάσεων, που είναι συρραμμένα στη μία πλευρά και καλύπτονται από εξώφυλλα, το οποίο συνήθως εκδίδεται σε πολλά αντίτυπα Ιερά βιβλία : τα θρησκευτικά και λειτουργικά μιας θρησκείας και ειδικότερα τα βιβλία της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης Βιβλιογνώστης : αυτός που γνωρίζει την ιστορία, το περιεχόμενο, την αξία κ.λπ. των βιβλίων Βιβλιογραφία : ο κατάλογος βιβλίων και γενικότερα δημοσιευμάτων που αναφέρονται σε ορισμένο αντικείμενο μελέτης και όπου αναγράφονται το όνομα του συγγραφέα, ο τίτλος του δημοσιεύματος, ο τόπος και η χρονολογία εκδόσεώς του κ.λπ. Βιβλιογραφικός : αυτός που σχετίζεται με την βιβλιογραφία Βιβλιοδεσία : η συρραφή των φύλλων χειρογράφου ή έντυπου και η ένωσή τους με προστατευτικό κάλυμμα (εξώφυλλο), ώστε να πάρουν τη μορφή βιβλίου ή άλλου εντύπου Βιβλιοδετείο : το εργαστήριο όπου γίνεται η βιβλιοδεσία Βιβλιοθηκάριος : ο υπάλληλος της βιβλιοθήκης, υπεύθυνος για την ταξινόμηση, τη συντήρηση, τη φύλαξη των βιβλίων και την παροχή πληροφοριών σχετικά με αυτά στους αναγνώστες Βιβλιοθήκη : 1. έπιπλο ειδικά κατασκευασμένο για την τοποθέτηση και φύλαξη βιβλίων, 2. η συλλογή βιβλίων που διαθέτει κάποιος (ιδιώτης, ίδρυμα κ.λπ.), 3. το κτήριο όπου στεγάζονται και φυλάσσονται συλλογές βιβλίων, 4. σειρά βιβλίων που αναφέρονται σε ορισμένο κλάδο της επιστήμης ή της τέχνης, ή εκδίδονται από τον ίδιο εκδότη Βιβλιοθηκονομία : η επιστήμη που ασχολείται με την οργάνωση, τη λειτουργία και τη διοίκηση των βιβλιοθηκών Βιβλιοκαπηλία : η παράνομη ανατύπωση και πώληση βιβλίων Βιβλιοκλόπος : αυτός που οικειοποιείται, αντιγράφει ή εκδίδει χωρίς νόμιμη άδεια βιβλία άλλων ή αποσπάσματά τους Βιβλιοκρισία : η κριτική βιβλίου ή άλλου δημοσιευμένου κειμένου από ειδικό, η οποία δημοσιεύεται σε εφημερίδα, περιοδικό ή αυτοτελώς Βιβλιολάτρης : αυτός που αγαπά υπερβολικά τα βιβλία

31 Βιβλιολογία: το σύνολο των γνώσεων σχετικά με τον τρόπο δημιουργίας ενός βιβλίου και προωθήσεώς του στο εμπόριο Βιβλιοπωλείο : το κατάστημα στο οποίο πωλούνται βιβλία Βιβλιόσημο : το έντυπο σήμα ιδιοκτησίας ενός βιβλίου, που τυπώνεται από τον εκδοτικό οίκο στο εσώφυλλό του Βιβλιοστάτης : στήριγμα για τα βιβλία, ώστε να στέκονται όρθια στα ράφια Βιβλιοσυλλέκτης : ο συλλέκτης βιβλίων Βιβλιοτεχνία : το σύνολο των τεχνών που συντελούν στην καλαίσθητη εμφάνιση του βιβλίου (τυπογραφία, φωτοσύνθεση, βιβλιοδεσία κ.λπ.) Βιβλιόφιλος : αυτός που αγαπά τα βιβλία, που τα συλλέγει και τα μελετά Βιβλιοφύλακας : ο υπάλληλος δημόσιας βιβλιοθήκης Εκφράσεις Τρώω/ καταβροχθίζω/ ρουφάω ένα βιβλίο : διαβάζω ένα βιβλίο με γρήγορο ρυθμό από τη μεγάλη μου επιθυμία να το τελειώσω Δεν ανοίγω βιβλίο/ δεν πιάνω βιβλίο στα χέρια μου : δεν διαβάζω καθόλου, δεν μελετώ Ξέρω/ διαβάζω (κάποιον) σαν ανοιχτό βιβλίο : γνωρίζω πολύ καλά τον χαρακτήρα (κάποιου) Η λέξη βιβλίο σε άλλες γλώσσες : Αγγλικά : book Γαλλικά : livre Γερμανικά : buch Ελληνικά : βιβλίο Ισπανικά : libro Ιταλικά : libro Λατινικά : liber Νορβηγικά : bok Ολλανδικά : boek Πορτογαλικά : livro Σουηδικά : boken Τούρκικα : kitap

32 Κεφαλαιο 3: Παράγοντες που Συντελούν στη Δημιουργία του Βιβλίου(Μέρος II) 3.1Το συγγραφικό επάγγελμα Θεωρώ πως όλοι μας στα παιδικά μας χρόνια είτε μέσα από τα παραμύθια που μας έλεγαν οι δικοί μας είτε μέσα από διάφορα ταξίδια ξεκινούσαμε να ονειρευόμαστε και να εξερευνούμε μέσα από το παιδικό μας μυαλό καινούργια μέρη, φανταστικούς κόσμους και ανθρώπους και να θέλουμε κάποιοι από εμάς να τα μεταφέρουμε σε ένα χαρτί, ώστε να μπορούμε να τα αφηγηθούμε στους δικούς μας και γενικότερα στους ανθρώπους γύρω μας. Αυτό κάποιοι από εμάς όσον περνάνε τα χρόνια το αναπτύσουν ακόμη περισσότερο και ακόμη περισσότερο το κάνουν επάγγελμα. Έτσι γεννιέται το επάγγελμα του συγγραφέα. Ένα από τα αρχαιότερα επαγγέλματα. Πιστεύω ότι συγγραφέας γεννιέσαι και δεν γίνεσαι. Θεωρώ πως είναι κάτι έμφυτο και το χάρισμα αυτό αρχίζει να φαίνεται από τα πρώτα μαθητικά χρόνια ενός ανθρώπου. Όσο περισσότερο ασχολείσαι με τη συγγραφή και όσο πιο ανήσυχο πνεύμα είσαι, τόσο καλύτερος συγγραφέας γίνεσαι. Η συγγραφή ως επάγγελμα, κατά κύριο λόγο αποτελεί ένα είδος ευχαρίστησης πρώτα για το δημιουργό και κατ επέκταση για τον αναγνώστη. Ο συγγραφέας μέσα από τη δουλειά του προκαλεί το αναγνωστικό κοινό και προσφέρει ευχαρίστηση. Παρουσιάζεται οικειοθελώς μπροστά στο κοινό και ανακοινώνει ότι προτίθεται να το συναρπάσει. Προσπαθεί να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη ώστε να θέλει να ρουφήξει όλη τη γνώστη που του προσφέρει χωρίς ιδιαίτερο κόπο. Και φυσικά μόνον έτσι θα καταφέρει να εισπράξει ο ίδιος ο συγγραφέας τη θετική ανταπόκριση που θα του δώσει τη δύναμη να ξεκινήσει την επόμενη συγγραφή του. Βέβαια αυτή είναι η θετική πλευρά του επαγγέλματος γιατί πάντα πρέπει να σκεφτόμαστε και την αποτυχία όπου δυστυχώς στους ευαίσθητους συγγραφείς μας έχει σχεδόν πάντοτε τραγικές επιπτώσεις. Τα προσόντα λοιπόν που πρέπει να έχει κάποιος συγγραφέας είναι η ικανότητα για μια επιτυχημένη γενική σύλληψη, το προσόν της πρωτοτυπίας, η ακριβής και γλαφυρή αφήγηση, η πνευματική ισορροπία ή ανισορροπία του και βέβαια πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η διάθεση της στιγμής σύλληψης της ιδέας όπως και τα βιώματά του ανάλογα με την ηλικία του. Και όσο πιο μεγάλη είναι η έντασή του, όσο πιο ισχυρή η ψυχή του, όσο πιο ηλεκτρισμένη η προσπάθειά του, τόσο ολόκληρο το είναι του κυριεύεται από τέτοια ορμή που όλο και κάποια αλήθεια, κάποια ομορφιά θα βγει στην επιφάνεια. Το να προσφέρει ο συγγραφέας χαρά μέσα από ένα κείμενο καθώς και το να διδάσκει ενώ ψυχαγωγεί μοιάζουν εξαιρετικά δύσκολα. Όμως κάθε άρθρο, κάθε κείμενο, κάθε γραμμή που γράφεται έχουν ως προορισμό να επηρεάσουν, έστω και αστραπιαία, το μυαλό και να χρωματίσουν τις σκέψεις. Οπότε, ως πνευματικός καθοδηγητής ο συγγραφέας οφείλει να είναι συνεπής ως προς την αλήθεια των γεγονότων, με πνεύμα ευέλικτο, συμπονετικό, ακμαίο, ώστε να πραγματεύεται με καλοπροαίρετη ματιά. Πρέπει να ακούγεται δίχως προκαταλήψεις, δίχως ανειλικρίνεια και δίχως μικροψυχία. Η έλλειψη αντικειμενικότητας είναι ανηθικότητα και κάθε τέτοια οπτική είναι παραπλανητική.

33 Η ζωή του όλη με ό,τι αγαπά, ό,τι μισεί, ό,τι προτιμά, ό,τι πιστεύει, συμβάλλει στην προσπάθειά του, οφείλει όμως να θυμάται πως διαθέτει μονάχα ένα εργαλείο ώστε να κινηθεί σωστά, αυτό της γενναιοψυχίας. Εφόσον λοιπόν ο συγγραφέας στην πορεία του κατορθώσει να πραγματευτεί ένα θέμα ευχάριστο, ενδιαφέρον, ενθαρρυντικό ακόμη και για έναν μοναδικό αναγνώστη, αυτό θα είναι πραγματική ευτυχία, ευλογία. Το γεγονός ότι θα αποτελέσει σταθμό στη μόρφωση κάποιου ανθρώπου τον καθιστά ωφέλιμο για την ανθρωπότητα. Οπότε πρόκειται για ένα επάγγελμα χρήσιμο κατά μια πολύ σημαντική και υψηλή έννοια. Ένα επάγγελμα που είναι δύσκολο να γίνει σωστά, αλλά είναι δυνατό να γίνεται σωστότερα χρόνο με το χρόνο, ένα επάγγελμα που απαιτεί επίμονη σκέψη από αυτούς που το ασκούν, καλλιεργώντας αδιάκοπα με αυτό τον τρόπο τις πιο ευγενείς πλευρές τους. Εμείς ως αναγνωστικό κοινό θα πρέπει να στηρίζουμε τις σοβαρές προσπάθειες και να διαδίδουμε γύρω μας τις αξιέπαινες δουλειές ώστε να συνεχίσουν αυτοί οι άνθρωποι να μας ταξιδεύουν και να εμπλουτίζουν και εμάς με τη γνώση τους και τη γαλήνη της ψυχής τους. Συγγραφείς Συγγραφέας γεννιέσαι και δεν γίνεσαι. Θεωρώ πως είναι κάτι έμφυτο και το χάρισμα αυτό αρχίζει να φαίνεται από τα πρώτα μαθητικά χρόνια ενός ανθρώπου. Η συγγραφή ως επάγγελμα, κατά κύριο λόγο αποτελεί ένα είδος ευχαρίστησης πρώτα για το δημιουργό και κατ επέκταση για τον αναγνώστη. Ο συγγραφέας μέσα από τη δουλειά του προκαλεί το αναγνωστικό κοινό και προσφέρει ευχαρίστηση. Παρουσιάζεται οικειοθελώς μπροστά στο κοινό και ανακοινώνει ότι προτίθεται να το συναρπάσει. Δήλωση που εμπεριέχει αρκετό θράσος και όπου η αποτυχία έχει πάντοτε τραγικές επιπτώσεις. Τα προσόντα λοιπόν που πρέπει να έχει κάποιος συγγραφέας είναι η η ικανότητα για μια επιτυχημένη γενική σύλληψη, το προσόν της πρωτοτυπίας, η ακριβής και γλαφυρή αφήγηση, η πνευματική ισορροπία ή ανισορροπία του και βέβαια πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η διάθεση της στιγμής σύλληψης της ιδέας όπως και τα βιώματά του ανάλογα με την ηλικία του. Και όσο πιο μεγάλη είναι η έντασή του, όσο πιο ισχυρή η ψυχή του, όσο πιο ηλεκτρισμένη η προσπάθειά του, τόσο ολόκληρο το είναι του κυριεύεται από τέτοια ορμή που όλο και κάποια αλήθεια, κάποια ομορφιά θα βγει στην επιφάνεια. Το να προσφέρει ο συγγραφέας χαρά μέσα από ένα κείμενο καθώς και το να διδάσκει ενώ ψυχαγωγεί μοιάζουν εξαιρετικά δύσκολα. Όμως κάθε άρθρο, κάθε κείμενο, κάθε γραμμή που γράφεται έχουν ως προορισμό να επηρεάσουν, έστω και αστραπιαία, το μυαλό και να χρωματίσουν τις σκέψεις. Οπότε ως πνευματικός καθοδηγητής ο συγγραφέας οφείλει να είναι συνεπής ως προς την αλήθεια των γεγονότων, με πνεύμα ευέλικτο, συμπονετικό, ακμαίο, ώστε να πραγματεύεται με καλοπροαίρετη ματιά. Πρέπει να ακούγεται δίχως προκαταλήψεις, δίχως ανειλικρίνεια και δίχως μικροψυχία. Η έλλειψη αντικειμενικότητας είναι ανηθικότητα και κάθε τέτοια οπτική είναι παραπλανητική. Η ζωή του όλη με ό,τι αγαπά, ό,τι μισεί, ό,τι προτιμά, ό,τι πιστεύει, συμβάλλει στην προσπάθειά του, οφείλει όμως να θυμάται πως διαθέτει μονάχα ένα εργαλείο ώστε να κινηθεί σωστά, αυτό της γενναιοψυχίας.

34 Εφόσον λοιπόν ο συγγραφέας στην πορεία του κατορθώσει να πραγματευτεί ένα θέμα ευχάριστο, ενδιαφέρον, ενθαρρυντικό ακόμη και για έναν μοναδικό αναγνώστη, αυτό θα είναι πραγματική ευτυχία, ευλογία. Το γεγονός ότι θα αποτελέσει σταθμό στη μόρφωση κάποιου ανθρώπου τον καθιστά ωφέλιμο για την ανθρωπότητα. Οπότε πρόκειται για ένα επάγγελμα χρήσιμο κατά μια πολύ σημαντική και υψηλή έννοια. Ένα επάγγελμα που είναι δύσκολο να γίνει σωστά, αλλά είναι δυνατό να γίνεται σωστότερα χρόνο με το χρόνο, ένα επάγγελμα που απαιτεί επίμονη σκέψη από αυτούς που το ασκούν, καλλιεργώντας αδιάκοπα με αυτό τον τρόπο τις πιο ευγενείς πλευρές τους. 3.2 Εκδότες Εκδότες ηλεκτρονικού υλικού είναι συνήθως εκδοτικοί οίκοι, ενώσεις, οργανισμοί αλλά και άλλες ποικίλες οντότητες οι οποίες τις περισσότερες φορές έχουν και έντυπη εκδοτική δραστηριότητα. Οι εκδότες, όπως και στην παραδοσιακή έντυπη έκδοση, είναι αυτοί που επωμίζονται το κόστος της έκδοσης και έχουν συνήθως ως στόχο το κέρδος. Είναι σημαντικό, για τους εκδότες να προσφέρουν τις συλλογές τους σε ψηφιακή μορφή και εκμεταλλευόμενοι τις δυνατότητες της να προσελκύσουν νέους πελάτες και να αυξήσουν τα κέρδη τους. Το κόστος της ηλεκτρονικής έκδοσης και κατά συνέπεια οι τιμές του τελικού προϊόντος επηρεάζονται από διάφορους παράγοντες. Οι εκδότες έχουν να αντιμετωπίσουν το κόστος της παραγωγής της ηλεκτρονικής μορφής, της αποθήκευσης της και της διαχείρισης του εξυπηρετεί (server). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το κόστος παραγωγής του ηλεκτρονικού περιεχομένου να είναι αρκετά υψηλό και οι τιμές του τελικού προϊόντος όχι πάντα συμφέρουσες είτε για τον εκδότη είτε για τον τελικό αποδέκτη. Ουσιαστικά θέματα που τους απασχολούν και πρέπει να αντιμετωπιστούν είναι η διανομή και η χρέωση του ηλεκτρονικού τους υλικού. Σήμερα ποικίλα οικονομικά μοντέλα και διάφοροι τρόποι διανομής μελετούνται και εφαρμόζονται. Τέλος, οι εκδότες θέλουν να παρακολουθούν τη ζήτηση του υλικού τους, να γνωρίζουν περισσότερα σχετικά με το ποιος το διαβάζει και να διασφαλίζουν την προστασία των πνευματικών τους δικαιωμάτων Λειτουργικές υποχρεώσεις των εκδοτών Η κύρια υποχρέωση των εκδοτών είναι η παροχή του υλικού στους χρήστες σε μία ή περισσότερες μορφές (format). Οι υποχρεώσεις των εκδοτών είναι σε άμεση συνάρτηση με τον τρόπο παροχής του υλικού. Αν αυτό δίνεται στις βιβλιοθήκες με κάποιο φυσικό μέσο (CD-ROM, μαγνητικές ταινίες, κλπ.) ο εκδότης θα πρέπει ίσως να παρέχει και εξειδικευμένο λογισμικό. Αν το υλικό βρίσκεται σε υπολογιστικό σύστημα εκτός της βιβλιοθήκης θα πρέπει να εξασφαλίζεται η μέγιστη δυνατή διαθεσιμότητα του (backupservers, ελάχιστος αριθμός ταυτόχρονων χρηστών, κλπ) Εκδόσεις Ψυχογιού Οι Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ άρχισαν την εκδοτική τους δραστηριότητα το 1979, όταν ο ιδρυτής της εταιρείας Θάνος Ψυχογιός έκανε το ξεκίνημά του στο χώρο του βιβλίου, εκδίδοντας 4 παιδικά βιβλία. Η θερμή υποδοχή αυτών των μυθιστορημάτων

35 για παιδιά, τόσο από τους βιβλιοκριτικούς όσο και από τους αναγνώστες, αποτέλεσε το έναυσμα για τη συνέχιση των προσπαθειών εμπλουτισμού της λογοτεχνίας για παιδιά. Οι Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ είναι ένας πολυσχιδής και πολυσυλλεκτικός εκδοτικός οίκος, που στοχεύει στην πολιτιστική ανάπτυξη της κοινωνίας μας, κατά το μέτρο που του αναλογεί, καθώς και στην ικανοποίηση των αναγνωστών του με το σύνολο της βιβλιοπαραγωγής του (κάθε χρόνο κυκλοφορούν περίπου 200 νέοι τίτλοι). Επίσης φροντίζει να βρίσκεται σε συνεχή επαφή με το αναγνωστικό κοινό, παρακολουθεί τις διεθνείς εξελίξεις και τάσεις στο χώρο του βιβλίου και υπηρετεί με συνέπεια και υπευθυνότητα τον εκδοτικό χώρο. Σήμερα, ο εκδοτικός οίκος φιλοξενεί στον κατάλογό του περίπου κυκλοφορούντες τίτλους βιβλίων και περισσότερα από 800 e-books λογοτεχνίας και γνώσεων, κάθε μορφής, ύφους, γραφής και θεματολογίας, που απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες αναγνωστών Εκδοτικός οργανισμός Λιβάνη και υπηρεσίες εκτύπωσης Η εταιρεία Εκδοτικός οργανισμός Λιβάνη Α.Β.Ε. ιδρύθηκε στην αρχική της μορφή το 1972 με την επωνυμία «ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ ΕΠΕ». Το 1993 ιδρύθηκε ο «Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη Α.Β.Ε» (ΕΟΛ) με διακριτικό τίτλο «ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ ΑΒΕ». Από τις αρχές του 1994 ο Εκδοτικός οργανισμός Λιβάνη αποφάσισε να επεκτείνει τις δραστηριότητές του και να προχωρήσει στην πραγματοποίηση των εργασιών της προεκτύπωσης εντός της εταιρείας, προκειμένου να καθετοποιήσει το σύνολο των εργασιών που απαιτούνται για την έκδοση ενός βιβλίου. Ο Εκδοτικός οργανισμός Λιβάνη μπορεί πλέον να αναλαμβάνει οποιοδήποτε έργο ανάπτυξης και εκτύπωσης και να το φέρνει σε πέρας γρήγορα, αποτελεσματικά και αξιόπιστα. Οι βάσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη έχουν τεθεί. Τα διαφορετικά τμήματα (επιμελητές, ατελιέ, μοντάζ, εκτύπωση) συνεργάζονται αρμονικά και το αποτέλεσμα είναι η εγγυημένη ποιότητα του τελικού προϊόντος. Το 1995 ο Εκδοτικός οργανισμός Λιβάνη δημιούργησε το τμήμα των ηλεκτρονικών εκδόσεων. Στόχος του ΕΟΛ ήταν η διείσδυση στην αγορά των νέων τεχνολογιών. Τα CD-ROM, τα CD-I και το Internet αποτέλεσαν ένα μεγάλο στοίχημα για τον ΕΟΛ που είχε στην κατοχή του υψηλής ποιότητας περιεχόμενο. Το τμήμα ηλεκτρονικών εκδόσεων συμμετέχει σε μοντέρνα ερευνητικά προγράμματα για την ανάπτυξη μεθόδων εκπαίδευσης με χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και έχει στελεχωθεί πλήρως με ανθρώπους ειδικευμένους στις διάφορες εργασίες που απαιτούνται. Προγραμματιστές, γραφίστες, 3Danimators, σεναριογράφοι και μελετητές, συνεργάζονται αρμονικά προκειμένου να φέρουν σε πέρας το έργο τους. O Εκδοτικός οργανισμός Λιβάνη παράλληλα με κάθε επιχειρηματική του δραστηριότητα συμμετέχει σε έργα για την κοινωνία με πολιτιστικό και εκπαιδευτικό περιεχόμενο. Χορηγεί θεατρικές, χορευτικές, μουσικές ομάδες, εξοπλίζει με βιβλία σχολικές βιβλιοθήκες και εκπολιτιστικούς συλλόγους και ιδιαίτερα στις ακριτικές περιοχές της χώρας. Ευαισθητοποιείται στην ανάγκη των αναγνωστών που έχουν έντονο κοινωνικό προβληματισμό και έχει δημιουργήσει ειδική σειρά βιβλίων που όχι μόνο ενημερώνουν αλλά και δίδουν στον αναγνώστη ικανότητα και τα εργαλεία για την περαιτέρω έρευνα.

36 3.2.5 Σύγχρονοι εκδοτικοί οίκοι Στην εποχή της πληροφορίας ο καθένας μπορεί να εκδώσει μόνος του ένα βιβλίο. Αρκεί ένας υπολογιστής, μια ευρυζωνική (κατά προτίμηση) σύνδεση, λιγοστά χρήματα και μπόλικη διάθεση για δημιουργία. Οι όροι παραγωγής εντύπων μεταβάλλονται, το εμπορικό «δούναι και λαβείν» αλλάζει, μαζί τους και οι εκδοτικές εξουσίες παύουν να βρίσκονται στην αποκλειστική διάθεση ολίγων μεγάλων οίκων. Επίδοξοι συγγραφείς, φωτογράφοι και λοιποί δημιουργοί από κάθε γωνιά του πλανήτη είναι σε θέση να «στήνουν» μέσω διαδικτύου ψηφιακά βιβλία και να τα βλέπουν, μόλις λίγες ημέρες μετά, να καταφθάνουν μέσω ταχυδρομείου στην πόρτα τους ως πραγματικές, χειροπιαστές εκδόσεις, πανομοιότυπες με αυτές τις οποίες οι ίδιοι σχεδίασαν στον Ιστό. Υπηρεσίες όπως η TypePad, η Blogger, η LiveJournal και η WordPress λειτουργούν εδώ και χρόνια ως εύχρηστες πλατφόρμες παραγωγής ιστολογίων (blog) δίνοντας στον καθένα τη δυνατότητα να δημοσιεύει τα «έργα και τις ημέρες» του on line. 3.3Τυπογραφία Η τυπογραφία αποτελεί έναν παράγοντα στη(ν) δημιουργία και κυρίως στην έκδοση ενός βιβλίου Ιστορία της τυπογραφίας: Τυπογραφία ονομάζουμε την τεχνική διαδικασία της αναπαραγωγής κειμένων σε μεγάλο αριθμό αντιτύπων. Είναι η εκτύπωση διάφορων εγγράφων, με τη χρησιμοποίηση μηχανημάτων. Από την ιστορία του επικείμενου συντελεστή, στην εκτύπωση του βιβλίου, γνωρίζουμε ότι ο εφευρέτης της (της τυπογραφίας) ήταν ο Γερμανός Γουτεμβέργιος, ο οποίος επινόησε και τη(ν) μεταλλική μήτρα. Το 1438, ο ίδιος ήταν ιδιοκτήτης τυπογραφείου με πιεστήριο και στον ίδιο αποδίδεται η εκτύπωση της Βίβλου, η οποία ήταν η πρώτη παγκόσμια εκτύπωση. Η τυπογραφία εξελίχθηκε ραγδαία κι η μία χώρα μετά την άλλη την εφάρμοζαν, τυπώνοντας βιβλία με ελληνικούς και λατινικούς χαρακτήρες. Το 1476, ένας τυπογράφος του Μιλάνου τύπωσε το πρώτο βιβλίο στην ελληνική γλώσσα, την ''Ελληνική Γραμματική'' του Λάσκαρη. Ως το 1865, η διαδικασία της τυπογραφίας ήταν χειρωνακτική Από τότε, όμως, κι έπειτα, η στοιχειοθεσία της έπαψε να γίνεται με τα χέρια, αλλά με φωτοσύνθεση και με ηλεκτρισμό στα πιεστήρια Η τυπογραφία στον ελλαδικό χώρο: Η τυπογραφία στον ελλαδικό χώρο έφτασε τον 19 ο αιώνα, ενώ το πρώτο βιβλίο τυπώθηκε στο Μιλάνο το 1476 κι ήταν η ''Γραμματική'' ή ''Επιτομή των οχτώ του λόγου μερών''. Στην Ελλάδα, το πρώτο τυπογραφείο ιδρύθηκε στη(ν) Χίο με τυπογραφικά στοιχεία απ' το Παρίσι, όπου το 1821 τυπώθηκε η ελληνική γραμματική ενός δασκάλου, του Νεόφυτου Βάμβα, σε δημοτική γλώσσα. Το 1822, το τυπογραφείο καταστράφηκε από τους Τούρκους κι ιδρύθηκε ένα νέο στην Ύδρα με

37 τυπογραφικό υλικό του Ditot, ενός σπουδαίου τυπογράφου. Εκεί τυπώθηκε κι η εφημερίδα ''Ο φίλος του Νόμου''. Αργότερα, όμως, καταστράφηκε, κι αυτό, από τον Κιουταχή. Έτσι πρόοδος της τυπογραφίας στην Ελλάδα παρουσιάστηκε από τον 20 ο αιώνα και κυρίως κατά το Η συνοπτική ιστορία του Γουτεμβέργιου: Άρχισαν πάλι να χαράζουν στο καινούριο μείγμα τα γράμματα. Κι η δουλειά του ήταν επιτυχής. Ο Γουτεμβέργιος κατόρθωσε αυτό, για το οποίο τόσο καιρό αγωνιζόταν. Κι ήταν πράγματι έτοιμοι, με τον βοηθό του Φίσερ, να αλλάξουν οριστικά τον κόσμο του βιβλίου. Όμως δεν είχε υπολογίσει, πως ήταν πάμπτωχος, λόγω εργαστηριακών εξόδων, κι έτσι απευθύνθηκε, για να εξασφαλίσει οικονομική υποστήριξη, στους επιχειρηματίες της πόλης του. Μαθαίνοντας εκείνοι, ότι πρόκειται για μια επαναστατική μέθοδο στην εκτύπωση των βιβλίων, απάντησαν θετικά. Όταν ένας από τους επιχειρηματίες όμως πέθανε, η συμφωνία διαλύθηκε. Τότε ένας τοκογλύφος του πρότεινε την ίδια συμφωνία - με την προαναφερόμενη - κι ο Γουτεμβέργιος, αφού δέχτηκε κι αφού τύπωσαν την Αγία Γραφή, εξαπατήθηκε από τον πονηρό άνδρα και δικάστηκε για δολοπλοκία κι εκμετάλλευση κέρδους. Του καταλογίστηκε η πληρωμή ενός μεγάλου χρηματικού ποσού και καθώς αδυνατούσε να το εξοφλήσει, φυλακίστηκε και λίγο αργότερα πέθανε πάμπτωχος και τυφλός. Το έργο του: Το 1454 έδωσε τουρκικό ημερολόγιο, με το οποίο προειδοποιούσε για μια ενδεχόμενη τουρκική εισβολή. Και, βέβαια, τύπωσε τη(ν) Βίβλο, 42 (σαράντα δύο) στίχων, με 120 (εκατόν είκοσι) αντίτυπα σε χαρτί και 30 (τριάντα) σε περγαμηνή. Το εγχείρημα του πήρε περισσότερα από 5 (πέντε) χρόνια. Η βίβλος αποτελούταν από 290 (διακόσια ενενήντα) στοιχεία (γράμματα και σημεία στίξης) και το 1456 βγήκε στο εμπόριο Συντελεστές και προϋποθέσεις στην ανάπτυξη της τυπογραφίας: Προϋποθέσεις: βελτίωση των χαρτιών και της μελάνης

38 βελτίωση της ξυλογραφίας χρησιμοποίηση μηχανών στην εκτύπωση για την ομοιομορφία στη(ν) μελάνωση εξειδικευμένοι τεχνίτες για τη(ν) μελάνωση Συντελεστές: 1) μεταλλικά στοιχεία: Ο Γουτεμβέργιος χρησιμοποίησε κράμα μολύβδου, αντιμονίου και κασσιτέρου. Στις ράβδους χαρασσόταν ένα γράμμα, το οποίο πιεζόταν σε πηλό και το αποτύπωμα χρησίμευε σα(ν) καλούπι για χύτευση. 2) πιεστήριο: Ο Γουτεμβέργιος πήρε τα στοιχεία του πιεστηρίου των οινοποιών. Είχε τη(ν) δυνατότητα να τυπώνει το χαρτί κι από τις δύο όψεις. Το μειονέκτημα, βέβαια, ήταν, ότι η ποιότητα αποτύπωσης, στο χαρτί ή στην περγαμηνή, δεν ήταν πάντα ίδια. Η σημασία της τυπογαφίας, στην δημιουργία της οποίας συνέβαλαν τα παραπάνω: το βιβλίο γίνεται πιο προσιτό σε μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων με την εκτύπωση βιβλίων καταπολεμάτε ο αναλφαβητισμός Συνέντευξη από ιδιοκτήτρια βιβλιοπωλείου: Γνωρίζω την κυρία Βικτωρία Κυριακοπούλου παραπάνω από πέντε χρόνια κι είμαι τακτικός πελάτης της. Η ''κυρία'' - όπως τη λέω, όταν μιλώ για το βιβλιοπωλείο της, το οποίο ονομάζεται ''Διέξοδος'' - δέχτηκε να της πάρω μία συνέντευξη για την ίδια, σαν βιβλιοπώλη, και για το βιβλιοπωλείο της, σαν κατάστημα: α) Κυρία, πώς και σκεφτήκατε να ανοίξετε το βιβλιοπωλείο; Αν κι έχω σπουδάσει Κοινωνιολογία, αποφάσισα να ανοίξω αυτό το κατάστημα, λόγω της αγάπης μου για το βιβλίο, για τη(ν) γνώση κι επειδή πιστεύω στον ψυχικό τομέα, στην ενημέρωση και στην επιστήμη, με την οποία πλουτίζεις τον κόσμο σου. β) Τι είδους βιβλία προτιμά συνήθως ο κόσμος; Για να απαντήσουμε, πρέπει να κατηγοριοποιήσουμε τον κόσμο σε αναγνωστικό κοινό: 1. τα παιδιά προσχολικής ηλικίας αγαπούν φυσικά τα παραμύθια. Οι γονείς τους διαθέτουν χρήματα για βιβλία δραστηριοτήτων για το προνήπιο και το νήπιο. 2. Τα παιδιά μέχρι το γυμνάσιο προτιμούν λογοτεχνικά βιβλία, αγοράζουν βοηθήματα κι επιλέγουν τη(ν) λεγόμενη ''λογοτεχνία για παιδιά''. 3. Οι έφηβοι προτιμούν βιβλία επιστημονικής φαντασίας, ξένη λογοτεχνία, ξενόγλωσσα βιβλία κι εξειδικευμένα βοηθήματα. 4. Οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία του αναγνωστικού κοινού και τους αρέσουν βιβλία ψυχολογικού περιεχομένου. 5. Τέλος οι άνδρες επιλέγουν βιβλία επιστημονικά, πολιτικού περιεχομένου και ενημερωτικά για την επικαιρότητα. γ) Σχετίζονται άμεσα τα χαρτικά, τα οποία πωλείται με το βιβλίο;

39 Συνδέονται άμεσα, αλληλοβοηθούνται (πχ κράτηση σημειώσεων στο χαρτί) και τα ΧΑΡΤΙ - ΜΟΛΥΒΙ - ΒΙΒΛΙΟ είναι τρία υλικά, συνδεδεμένα το ένα με το άλλο κι αλληλοστηρίζονται. δ) Ο κόσμος ψυχαγωγείται σήμερα με το βιβλίο; Ο κόσμος βρίσκει εύκολους τρόπους ψυχαγωγίας κι η τεχνολογία (τηλεόραση, e-books) έπαιξε αρνητικό ρόλο στον τομέα του βιβλίου. Τα e-books σε καμία περίπτωση δεν αντικαθιστά το βιβλίο και τη(ν) μυρωδιά του ξεφυλλίσματός του. ε) Γιατί ονομάσατε το βιβλιοπωλείο σας ''Διέξοδος''; Καταρχάς είναι μια διέξοδος για εμένα, ως προς τους πόρους μου και το σημαντικότερο είναι, πως αποτελεί πνευματική διέξοδο για τον άνθρωπο. στ) Επηρέασε η οικονομική κρίση το βιβλιοπωλείο; Η οικονομική κρίση είναι αρνητικός παράγοντας για τη(ν) διακίνηση του βιβλίου. Πρώτα ο κόσμος καλύπτει τις άμεσες ανάγκες του και τα βιοποριστικά ''θέλω'' του κι έπειτα τα πνευματικά. Αυτός όμως είναι κι ο σκοπός της κρίσης και του πολιτικού τομέα. Δηλαδή να γίνουν οι άνθρωποι πιο φτωχοί πνευματικά, ώστε να μην υπάρχει παιδεία και να περνούν ευκολότερα τα ''πιστεύω'' τους, οι πολιτικοί, με προπαγάνδα. Η κυρία, τέλος, μου πρότεινε να καταγράψω κάποια λόγια (από μια αφίσα!), στα οποία πιστεύει και βασίζεται: Το βιβλίο το κρύβεις στην αγκαλιά σου, το σφραγίζεις με τα δάκρυά σου, το ζωγραφίζεις με τα χρώματά σου, μέχρι που το τρως από τη(ν) χαρά σου! Το βιβλίο είναι θησαυρός ο θησαυρός είναι βιβλία Τρώγονται οι οθόνες; Γιατί να ανησυχήσω για το ηλεκτρονικό βιβλίο; Τα παιδιά δεν αλλάζουν τα χάρτινα βιβλία με τίποτα! (Και βέβαια την ευχαριστώ για τον χρόνο της...) Βιβλιοπόντικας, 2010, Πατάκης Η συνέντευξη εκπονήθηκε από τον μαθητή Δαμιανόπουλο Τρύφωνα

40 3.4 Βιβλιοθήκη Βιβλιοθήκη με την παραδοσιακή έννοια εννοούμε μια συλλογή βιβλίων ή περιοδικών. Υπάρχουν οι προσωπικές βιβλιοθήκες που εξυπηρετούν ατομικές ανάγκες. Υπάρχουν όμως και βιβλιοθήκες που εξυπηρετούν το σύνολο, με μεγάλη σε όγκο συλλογή, η οποία χρηματοδοτείται και συντηρείται από τις αρχές μιας πόλης ή από κάποιον οργανισμό. Στις βιβλιοθήκες αυτές έχουμε πρόσβαση σε βιβλία, χάρτες, δίσκους βινυλίου, βιντεοκασέτες και DVD. Υπάρχει η δυνατότητα πρόσβασης σε CD-ROM, συνδρομής σε βάσεις δεδομένων και στο διαδίκτυο. Οι βιβλιοθήκες στις μέρες μας έχουν μετατραπεί σε χώροι ελεύθερης πρόσβασης σε πληροφορίες, σε πολλές μορφές και απο πολλές πηγές. Στην βιβλιοθήκη μπορούμε να δανειστούμε κάποιο βιβλίο που μας ενδιαφέρει. Αν υπάρχει ο ειδικός χώρος (αναγνωστήριο) μπορούμε να το διαβάσουμε εκεί. Υπάρχει η δυνατότητα εύρευσης υλικού για οποιαδήποτε εργασία ή έρευνα κάνουμε Βιβλιοθήκες στην Ελλάδα Ο θεσμός της βιβλιοθήκης γεννήθηκε πρώτα στην Ανατολή, την Ασσυρία, τη Βαβυλών, την Αίγυπτο και την Παλαιστίνη, ωστόσο οι Ελληνες κατόρθωσαν να μεταβάλλουν τις βιβλιοθήκες σε ναούς της τέχνης και των μουσών. Το σύστημα των βιβλιοθηκών το τελειοποίησαν οι Ελληνες και οι Ρωμαίοι. Παράλληλα υποστηρίζεται ότι η δημιουργία πραγματικής βιβλιοθήκης ανήκει στους Έλληνες και συγκεκριμένα στον Πεισίστρατο. Ήταν δημόσια και ιδρύθηκε για να φυλαχθούν τα έργα του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη. Βιβλιοθήκη υπήρχε και στην Σάμο (4ο αιώνα) του Πολυκράτη, καθώς και στην Ποντοηρακλεία του τυράννου Κλέαρχου. Υπήρχαν και ιδιωτικές βιβλιοθήκες όπως του Ευριπίδη, του Πλάτωνα και του Ευκλείδη. Ο πρώτος που ασχολήθηκε σοβαρά με την οργάνωση της βιβλιοθήκης ήταν ο Αριστοτέλης, που την παραχώρησε στους μαθητές του ( ) όταν ίδρυσε την Περιπατητικής Σχολή που εξελίχθηκε σε Πανεπιστημιακή Η Εθνική βιβλιοθήκη Η Εθνική βιβλιοθήκη ιδρύθηκε το 1828 από την Κυβερνήτη Καποδίστρια και εγκαταστάθηκε στο νεόχτιστο κτίριο του Ορφανοτροφείου της Αίγινας, μαζί με το Εθνικό Μουσείο και τα εκπαιδευτήρια. Όταν το 1834 μεταφέρθηκε η πρωτεύουσα του Ελληνικού Κράτους στην Αθήνα, μεταφέρθηκε και η βιβλιοθήκη που είχε τότε τόμους περίπου. Το 1842 είχε τόμους περίπου και ενώθηκε τοπικά και διοικητικά με τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου που ιδρύθηκε το Οι δύο βιβλιοθήκες μετά την ένωσή τους μεταφέρθηκαν στον πάνω όροφο του Πανεπιστημίου με διευθυντή τον Γ.Τυπάλδον.

41 3.4.3 Κανονισμοί βιβλιοθήκης Κάθε βιβλιοθήκη έχει και τους κανονισμούς της, τους οποίους οφείλουμε να σεβόμαστε. Κάποιοι απ αυτούς είναι: α) Δεν παίρνουμε μαζί μας προσωπικά αντικείμενα (τσάντες, χαρτοφύλακες) αλλά τα αφήνουμε στους ειδικούς χώρους φύλαξης στην υποδοχή. β) Πρέπει να κάνουμε ησυχία, να μην καπνίζουμε, να μην τρώμε ή πίνουμε κάτι. γ) Δεν τοποθετούμε στα ράφια τα βιβλία που πήραμε αλλά τα αφήνουμε στα ειδικά τραπέζια που υπάρχουν για τον σκοπό αυτό. δ) Απενεργοποιούμε το κινητό μας τηλέφωνο ή περιορίζουμε την χρήση του στην αθόρυβη λειτουργία Τις βιβλιοθήκες μπορούμε να τις κατατάξουμε σε διάφορες κατηγορίες: 1. Ανάλογα με το ποια αρχή (οργανισμός, δήμος, εταιρεία) την υποστηρίζει και τις συντηρεί α) σχολικές βιβλιοθήκες β) ιδιωτικές βιβλιοθήκες γ) βιβλιοθήκες εταιρειών δ) κυβερνητικές βιβλιοθήκες ε) ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες 2. Ανάλογα με το είδος του υλικού που διαθέτουν: α) ψηφιακές βιβλιοθήκες β) βιβλιοθήκες φωτογραφιών γ) βιβλιοθήκες διαφανειών 3. Ανάλογα με το θέμα με το οποίο καταπιάνονται α) βιβλιοθήκες αρχιτεκτονικής β) βιβλιοθήκες καλών τεχνών γ) νομικές βιβλιοθήκες δ) ιατρικές βιβλιοθήκες ε) στρατιωτικές βιβλιοθήκες

42 στ) θεολογικές βιβλιοθήκες 4. Ανάλογα με τους χρήστες που εξυπηρετούν α) Ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες Βρίσκονται σε κολέγια και πανεπιστήμια και εξυπηρετούν κυρίως τους φοιτητές και το ακαδημαϊκό προσωπικό του οργανισμού, καθώς και άλλων ακαδημαϊκών οργανισμών. β) Σχολικές βιβλιοθήκες Τα περισσότερα δημόσια και ιδιωτικά σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχουν βιβλιοθήκες που απευθύνονται στους μαθητές. γ) Δημόσιες βιβλιοθήκες Παρέχουν υπηρεσίες στο ευρύ κοινό και δανείζουν τουλάχιστον μέρος της συλλογής βιβλίων τους, ώστε οι χρήστες να μπορούν να τα παίρνουν στο σπίτι τους για διάστημα κάποιων ημερών ή εβδομάδων. δ) Ειδικές βιβλιοθήκες Οι υπόλοιπες βιβλιοθήκες εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία. Πολλές ιδιωτικές εταιρείες και δημόσιοι οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένων νοσοκομείων και μουσείων, ερευνητικά εργαστήρια, δικηγορικά γραφεία, και πολλές κυβερνητικές υπηρεσίες, έχουν τη δική τους βιβλιοθήκη για τις ανάγκες του προσωπικού που απασχολούν. Κάποιες ειδικές βιβλιοθήκες είναι ανοικτές και στο ευρύτερο κοινό. Επίσης, οι κυβερνήσεις των περισσοτέρων μεγάλων χωρών στηρίζουν τον θεσμό της εθνικής βιβλιοθήκης, όπως π.χ. η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου στις ΗΠΑ, η Βρετανική Βιβλιοθήκη και η Εθνική βιβλιοθήκη της Γαλλίας Εναλλακτικές βιβλιοθήκες Υπάρχουν όμως και κάποια άλλα είδη βιβλιοθήκες που τις ονομάζουμε εναλλακτικές βιβλιοθήκες, όπως: 1. Ανταλλακτική βιβλιοθήκη Η πρώτη Ανταλλακτική Βιβλιοθήκη ξεκίνησε από την Κηφισιά τον Ιούνιο του 2012: μια σύγχρονη κατασκευή με αναφορές στην παραδοσιακή βιβλιοθήκη, αλλά εντελώς διαφορετική φιλοσοφία. Ο χρήστης δίνει ένα βιβλίο και παίρνει ένα άλλο. Και ο τρόπος είναι απλός. Για να κάνει κάποιος χρήση της βιβλιοθήκης, δεν χρειάζεται ούτε συνδρομή, ούτε εγγραφή σε κάποιο μητρώο. Εκτυπώνει απλώς το αυτοκόλλητο με το λογότυπο «αντάλλαξε το» και το κολλά στο βιβλίο που ανταλλάσει για να το διαφυλάξει από κλοπή. Επιπλέον, η βιβλιοθήκη είναι ανοιχτή και προσβάσιμη όλο το 24ωρο, όλες τις ημέρες της εβδομάδας. Η επιτυχία της θα εξαρτηθεί από το μέγεθος της συμμετοχής, και το απόθεμα βιβλίων μέσω της ανταπόκρισης των επισκεπτών. Στην Αθήνα δημιουργήθηκε ανταλλακτική βιβλιοθήκη στην πλατεία Δεξαμενής στο Κολωνάκι, στην οποία δώρισε τους πρώτους 400 τίτλους η Εθνική Βιβλιοθήκη.

43 2. Κινητή βιβλιοθήκη Το "βιβλίο-αυτοκίνητο" δανείζει κάθε είδους βιβλία τα οποία επιστρέφονται σ' αυτό. Η διαδικασία είναι η ίδια που ισχύει και στην δημοτική βιβλιοθήκη. 'Οποιος θέλει να γίνει μέλος προσκομίζει την ταυτότητά του και ένα λογαριασμό ΟΤΕ για να διαπιστωθεί σε ποιο Δήμο ανήκει. Κινητές βιβλιοθήκες συναντάμε συχνότερα στην επαρχία όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα δημοτική βιβλιοθήκης παντού. Στην Αθήνα ο Δήμος Ηλιούπολης έχει στην διάθεσή του κινητή βιβλιοθήκη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας Οταν μιλαμε για βιβλιοθήκες αυτόματα στο νου μας έρχεται η εικόνα της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, που ήταν το πρώτο Πανεπιστήμιο του κόσμου, ή αλλιώς το σπουδαιότερο πνευματικό οικοδόμημα το οποίο παραμένει μέχρι και σήμερα παγκόσμιο σύμβολο του πολιτισμού και της γνώσης. Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα, κάθε συνοικία της Αλεξάνδρειας διέθετε τη δική της βιβλιοθήκη, που αρχιτεκτονικά έμοιαζε με την κεντρική η οποία χτίστηκε το 300 π.χ. στο Σεράπειο Λόφο από τον Πτολεμαίο τον Α διάδοχο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στον περίβολο του Αθηναϊκού Μουσείου. Γοητευμένος από τον Αριστοτέλη ο Πτολεμαίος, αποφάσισε να αναθέσει την ανέγερση ενός λαμπρού πνευματικού κέντρου μέσα στο χώρο των ανακτόρων, στον Αθηναίο πολιτικό και ρήτορα Δημήτριο Φαληρέα, με σκοπό κατ αρχήν να στεγάσει την προσωπική του συλλογή με τόμους και περγαμηνές, ενώ στη συνέχεια να εμπλουτιστεί με νέα λογοτεχνικά και επιστημονικά συγγράμματα. Μέσα στις αίθουσες της Βιβλιοθήκης φιλοξενήθηκαν επιστήμονες, λογοτέχνες και άνθρωποι των τεχνών, μεταξύ των οποίων θα ξεχωρίσουμε το μαθηματικό Ευκλείδη, τον αστρονόμο Αρίσταρχο, το γεωγράφο Ερατοσθένη και τον ποιητή Θεόκριτο. Για να διευκολυνθεί το έργο τους, η Βιβλιοθήκη διέθετε εργαστήρια κάθε ειδικότητας, ένα αστεροσκοπείο, βοτανολογικές εκτάσεις και ζωολογικό κήπο με σπάνια ζώα και πουλιά που είχαν μεταφερθεί από ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο. Όσο για τη βιβλιοθήκη, αρχικά είχε περί τους τόμους, ενώ μέχρι το 230 π.χ., επί βασιλείας του Πτολεμαίου του Γ του Ευεργέτη, είχε ξεπεράσει και τους τόμους. Μέσα στους κόλπους της συγκεντρώθηκε ολόκληρη η ελληνική γνώση, η οποία αποκαλυπτόταν στους επισκέπτες μέσα από αναρίθμητα ράφια και διαδρόμους, οι οποίοι εκτείνονταν σε διαφορετικούς ορόφους. Δυστυχώς όμως, το 48 π.χ. κατά την εποχή δηλαδή της βασιλείας του Ιούλιου Καίσαρα και της Κλεοπάτρας που ήταν οι τελευταίοι των Πτολεμαίων, η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας κάηκε ολοσχερώς, δίχως να διασωθεί ούτε ένας πάπυρος. Από τότε, έγιναν επανειλημμένες προσπάθειες για την αναστήλωσή της, με πρωτοβουλίες της Κλεοπάτρας. Το νέο πολιτιστικό κέντρο χτίστηκε στο λόφο Ρακώτι και διέθετε μεγαλοπρεπείς τοιχογραφίες και δωμάτια με περίτεχνο σχεδιασμό για την τοποθέτηση των καινούριων βιβλίων. Δυστυχώς όμως, παράλληλα με την εδραίωση του

44 Χριστιανισμού, η κλασσική λογοτεχνία και η επιστημονική γνώση έχασε την σπουδαιότητά της, με αποκορύφωμα το 391 μ.χ., επί εποχής του πατριάρχη Θεόφιλου Αλεξανδρείας, οπότε καταστράφηκε και η νέα Βιβλιοθήκη, οριστικά πλέον αυτή τη φορά. Σήμερα, χρόνια αργότερα η UNESCO, σε συνεργασία με επιφανείς επιστήμονες και ερευνητές από όλο τον κόσμο κατόρθωσε να φτιάξει το νέο πρόσωπο του πνευματικού αυτού πνεύμονα, και μάλιστα στον ίδιο εκείνο ιστορικό χώρο, με σκοπό να στεγαστεί κάθε γραπτή μαρτυρία σχετικά με την ιστορία του ανθρώπου πάνω στη Γη. Εδώ θα συναντήσουμε πλέον αμέτρητα αρχαία χειρόγραφα, σπάνιους γεωγραφικούς χάρτες και κάθε λογής βιβλία που ξεπερνούν τους οκτώ εκατομμύρια τόμους. Το υλικό που συγκεντρώνεται έχει εμπλουτιστεί με υπερσύγχρονα συστήματα πληροφορικής και οπτικοακουστικού εξοπλισμού, εξελιγμένα μικροσκόπια, αλλά και πλήθος από άλλα όργανα που θα βοηθήσουν στη δημιουργία της πιο ολοκληρωμένης τράπεζας πληροφοριών του κόσμου. Πρόκειται για μια συλλογή που ανανεώνεται συνεχώς, έτσι ώστε να αποτελέσει και πάλι το νέο σύμβολο της ανθρώπινης σκέψης, κάτι σαν το σύγχρονο φωτεινό Φάρο της Αλεξανδρείας. Η νέα Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας στεγάζεται σε ένα επιβλητικό χώρο μοντέρνας αρχιτεκτονικής στην περιοχή Σίλσιλα, δηλαδή επάνω στα ερείπια του αρχαίου οικοδομήματος, γεμάτο με σύμβολα τα οποία συνδέουν αρμονικά το παρελθόν με το παρόν αλλά και το μέλλον έτσι όπως διαμορφώνεται από το σύγχρονο πολιτισμό μας. Το κτίριο έχει το σχήμα ενός ηλιακού δίσκου, ο οποίος από τη μια πλευρά στρέφεται προς τη Μεσόγειο κι από την άλλη υψώνεται προς τον ουρανό. Όσο για την οροφή, έχει το σχήμα ενός μικροτσίπ, τονίζοντας τον προσανατολισμό προς το μέλλον. Όπως εξηγεί και ο διευθυντής του οργανισμού, κος Μοχσέν Ζαχράν: «ο δίσκος συμβολίζει τον Ήλιο, το Θεό Ρα ο οποίος γεννιέται, πεθαίνει και ξαναγεννιέται, διαγράφοντας ένα αέναο κύκλο, έτσι όπως διαγράφεται και ο Αλεξανδρινός Πολιτισμός, διαμέσου των αιώνων». 3.5 ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ Λογοκρισία είναι ο έλεγχος που ασκείται από κάποια εξουσία στις διάφορες εκφάνσεις του λόγου κυρίως στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και της τέχνης με απώτερο στόχο την παρεμπόδιση ανταλλαγής πληροφοριών, ιδεών και απόψεων, οι οποίες είναι αντίθετες προς τις αρχές της εξουσίας. Γενικότερα η παρέμβαση που περιορίζει την πνευματική δράση κάποιου. Τα είδη λογοκρισίας είναι 3: η γραπτή λογοκρισία,η προφορική λογοκρισία και η οπτική λογοκρισία. Ο λογοκριτής δεν επιτρέπει σε κάποιον να εκφραστεί ελεύθερα δια του λόγου. Επίσης απαγορεύει την έκδοση κειμένου, την πραγματοποίηση

45 καλλιτεχνικής παράστασης λόγω του περιεχομένου τους, διαγράφει κατά την κρίση του τμήμα από κείμενο άλλου, επειδή περιέχει πληροφορίες που χαρακτηρίζονται απόρρητες. Τις περισσότερες φορές η λογοκρισία ασκείται από κυβερνητικά όργανα συνήθως δηλαδή πηγάζει από τη θέληση των κυβερνώντων να ασκούν έλεγχο στην κοινωνία. Ο κάθε άνθρωπος θα πρέπει να έχει το δικαίωμα να παράγει και να λαμβάνει πληροφορίες χωρίς κανέναν περιορισμό, δυστυχώς όμως σε καμία χώρα του κόσμου δεν υπάρχει απόλυτη ελευθερία είτε γραπτού είτε προφορικού λόγου. Φυσικά οι μέθοδοι εφαρμογής της λογοκρισίας αλλάζουν ανάλογα με τις ιδέες, τις συνήθειες και την ηθική που επικρατεί σε κάθε χώρα και σε κάθε εποχή. Αν και η λογοκρισία συμβαίνει σε όλα τα καθεστώτα, γίνεται μεγαλύτερη χρήση της σε ολοκληρωτικά καθεστώτα, όπως η δικτατορία. Με το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου, τα Ηνωμένα Έθνη υιοθέτησαν την Παγκόσμια Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, της οποίας το άρθρο 19 γράφει: Ο καθένας έχει το δικαίωμα στην ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος του καθενός να διατηρεί ανενόχλητος τις απόψεις του καθώς επίσης του δικαιώματος να αναζητά και να μεταδίδει πληροφορίες και ιδέες με οποιοδήποτε μέσο σε όλο το κόσμο. Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, στο άρθρο 10 αναφέρει: Ο κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα ελευθερίας της έκφρασης. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει την ελευθερία διατήρησης της άποψής του, καθώς επίσης και του δικαιώματος να αναζητά και να μεταδίδει πληροφορίες και ιδέες χωρίς την παρέμβαση οποιασδήποτε κρατικής αρχής σε όλο το κόσμο. Η Διεθνής Επιτροπή για τα Ανθρώπινα και Πολιτικά Δικαιώματα, στο άρθρο 19 γράφει: 1. Ο κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να έχει την άποψη του χωρίς καμία παρέμβαση. 2. Ο κάθε άνθρωπος πρέπει να έχει το δικαίωμα ελευθερίας της έκφρασης. Το δικαίωμα αυτό περιλαμβάνει και το δικαίωμα του καθενός να αναζητά, να λαμβάνει και να μεταδίδει οποιεσδήποτε πληροφορίες και ιδέες ανεξαρτήτως συνόρων, είτε προφορικά, είτε γραπτά ή εκτυπωμένα, σε μορφή τέχνης, ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο της επιλογής του. 3. Η άσκηση του δικαιώματος στη παράγραφο 2 αυτού του άρθρου περιέχει ειδικά καθήκοντα και ευθύνες. Μπορεί για αυτό το λόγο να τεθούν ορισμένοι περιορισμοί, αλλά αυτό θα πρέπει να συμβαίνει μόνο όταν είναι απαραίτητο και οι περιορισμοί αυτοί θα πρέπει να απορρέουν από τη νομοθεσία: α) για το σεβασμό και την υπόληψη άλλων ατόμων, β) για τη προστασία της εθνικής ασφάλειας ή της δημόσιας τάξης, ή της δημόσιας υγείας ή ηθικής. Σύμφωνα με τη Διακήρυξη της Ελευθερίας Έκφρασης και Πληροφόρησης του Συμβουλίου της Ευρώπης, επιδιώκεται η ανοικτή πληροφοριακή πολιτική στο δημόσιο τομέα, περιλαμβανομένης της πρόσβασης στην πληροφόρηση με στόχο να προαχθεί η κατανόηση του ατόμου και η δυνατότητα του να συζητά ελεύθερα πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτιστικά ζητήματα.

46 Λογοκρισία υπάρχει. Νησίδες παραδοσιακών μορφών καταστολής της ελευθερίας της τέχνης, της έκφρασης ή του τύπου από δημόσιες αρχές επιβιώνουν ακόμη και σήμερα. Ωστόσο, αυτό που περισσότερο από ποτέ χαρακτηρίζει τη σύγχρονη συγκυρία είναι οι λιγότερο ορατές, αλλά ενίοτε πιο δραστικές. Παραδείγματα Λογοκρισίας σε έργα τέχνης. Η παραπάνω εικόνα απεικονίζει έναν πίνακα, ο πίνακας αυτός αποτελεί τη μοναδική περίπτωση έργου τέχνης που παραμένει κατασχεμένο επί είκοσι έτη. Ο καλλιτέχνης διώχθηκε ποινικά το 1986.Ο εικαστικός υπήρξε θύμα λογοκρισίας τον Οκτώβριο του 1986, όταν δεν του επετράπη να πραγματοποιήσει την ατομική του έκθεση στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας - Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα.

47 Περιπτώσεις λογοκρισίας σε ταινίες. Η παραπάνω εικόνα απεικονίζει αστυνομικούς οι οποίοι εισβάλουν στον χώρο προβολής του έργου της Εύας Στεφανή.

48 Δημοσίευση από τον τύπο της εποχής.

49 Δημοσίευση από τον τύπο της εποχής. Η αλλαγή του πολιτειακού καθεστώτος και η εγκαθίδρυση προεδρευομένης κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας στην Ελλάδα το 1974 συνοδεύτηκε από την ελπίδα ότι ορισμένες τουλάχιστον αρχές, όπως αυτή της ελευθερίας της τέχνης, θα ήταν πλήρως κατοχυρωμένες. Πράγματι, το άρθρο 16, παρ. 1 του ελληνικού Συντάγματος

50 του 1975 φαίνεται να κατοχυρώνει ρητά την ελευθερία της τέχνης. Όπως αναφέρει το άρθρο: Η τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες, η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους. Ακόμη όμως και αυτή η ρητή διατύπωση δεν στάθηκε αρκετή, όπως φαίνεται από τις παραπάνω περιπτώσεις. Περιπτώσεις λογοκρισίας, δίωξης και απαγόρευσης βιβλίων Περιπτώσεις διωγμού βιβλίων για αισχρολογία -Η Λυσιστράτη του Αριστοφάνη, μαζί με κάποια άλλα έργα, ήταν για δεκαετίες απαγορευμένη στις ΗΠΑ με βάση τον ομοσπονδιακό νόμο του 1873 περί αισχρολογίας. Το ίδιο έργο απαγορεύτηκε και στην Αθήνα το 1968 από την Χούντα του Γεώργιου Παπαδόπουλου. Σήμερα η Λυσιστράτη είναι μία από τις πιο δημοφιλείς ελληνικές κωμωδίες, βρίσκεται στα βιβλιοπωλεία και στις βιβλιοθήκες σε πάρα πολλές εκδόσεις (μέχρι και σε κόμικς) και παίζεται πολύ συχνά στα θέατρα της χώρας. -Η περίπτωση του βιβλίου Ο Εραστής της Λαίδης Τσάτερλυ. Το 1961 ο εκδοτικός οίκος Penguin Books έκδωσε το βιβλίο του D.H. Lawrence Lady Chatterley s Lover. Τότε ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά ο βρετανικός νόμος του 1959 «Περί άσεμνων εκδόσεων». Αρκετά αντίτυπα του βιβλίου κατασχέθηκαν από το τυπογραφείο και ο εκδοτικός οίκος Penguin κατηγορήθηκε για καταπάτηση της δημόσιας ηθικής. Τελικά ο εκδοτικός οίκος κέρδισε τη δίκη διότι στο δικαστήριο αποδείχτηκε ότι: α) η αίσθηση της δημόσιας ηθικής δεν είναι εύκολο να οριστεί επειδή στη κοινωνία μας υπάρχουν διάφορα είδη ηθικής μερικά από τα οποία είναι ασυμβίβαστα μεταξύ τους β) η αίσθηση της δημόσιας ηθικής είχε αλλάξει από την εποχή που γράφτηκε το βιβλίο. Το βιβλίο Ο Εραστής της Λαίδης Τσάτερλυ, το οποίο θεωρήθηκε σκάνδαλο στην Αγγλία του 1961 βρίσκεται σήμερα μεταφρασμένο στις βιβλιοθήκες και στα βιβλιοπωλεία όλου του κόσμου χωρίς να σοκάρει κανέναν. Μάλιστα η δημοσιότητα που πήρε το βιβλίο με την κατάσχεση και τη δίκη του, το έκανε ιδιαίτερα γνωστό και δημοφιλές. -Η περίπτωση του βιβλίου American Psycho. To 1991 ο βρετανικός εκδοτικός οίκος Picador αποφάσισε να εκδώσει στη Βρετανία το έργο του Brett Easton Ellis American Psycho. Το βιβλίο αναφερόταν στη ζωή ενός τραπεζίτη της Wall Street ο οποίος

51 μοίραζε το χρόνο του στις αγοραπωλησίες μετοχών και στο βασανισμό γυναικών μέχρι θανάτου. Αναφορικά με αυτό το βιβλίο ο πνευματικός κόσμος της Μεγάλης Βρετανίας μοιράστηκε σε δύο στρατόπεδα: σε αυτούς που υποστήριζαν ότι το βιβλίο θα έπρεπε να αποσυρθεί επειδή ήταν, όπως υποστήριζαν, «σαδιστικό, πορνογραφικό και υποτιμητικό για τις γυναίκες», και σε αυτούς που υποστήριζαν ότι το American Psycho ήταν ένα «σοβαρό λογοτεχνικό έργο». Το βιβλίο, το οποίο δίχασε τη βρετανική κοινή γνώμη το 1991, και για το οποίο τόσα άρθρα γράφτηκαν, τόσο υπέρ όσο και κατά, θεωρείται σήμερα ένα ασήμαντο έργο ανάμεσα σε τόσα άλλα του είδους του. Παρ όλα αυτά η εκστρατεία εναντίον αυτού του βιβλίου και η όλη δημοσιότητα που του δόθηκε, το βοήθησε να αυξήσει σημαντικά τις πωλήσεις του. Αυτή η περίπτωση μάς διδάσκει ότι ακόμα και τα άρθρα και η συζήτηση εναντίον κάποιου βιβλίου αποτελεί σε τελική ανάλυση διαφήμιση για αυτό, ενώ κάποια βιβλία πιθανόν να περνούσαν εντελώς απαρατήρητα, η φασαρία που γίνεται γύρω από αυτά, τα κάνει γνωστά και πολλές φορές περιζήτητα. Το βιβλίο αυτό μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο, ενώ παίχτηκε και στη τηλεόραση Περιπτώσεις διωγμού βιβλίων για προστασία του δημοσίου συμφέροντος - Υπάρχουν περιπτώσεις στη σύγχρονη ιστορία όπου συντηρητικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα λογόκριναν και κατέστρεψαν ακόμα και βιβλία. Παράδειγμα αποτελεί στον ελληνικό χώρο η χούντα της 21 ης Απριλίου 1967, η οποία προέβη και σε δημόσια καταστροφή δια πυρός «αντεθνικών» βιβλίων των Δ. Σολωμού, Κ. Παλαμά, Ν. Καζαντζάκη και ξένων κλασικών, όπως ο Ντοστογιέφσκι, ο Ζολά, ο Τολστόι κ.ά.. Εξαίρεση φυσικά δεν θα μπορούσαν να αποτελούν το ναζιστικό καθεστώς του Χίτλερ ή τα κομμουνιστικά καθεστώτα του ανατολικού μπλοκ, που απαγόρευαν όσα βιβλία είχαν αντίθετες με τις δικές τους πολιτικές θεωρίες. Σήμερα σαν τέτοια ανελεύθερα καθεστώτα μπορούν να καταγραφούν το Τουρκικό κράτος (δίωξη κάθε φιλοκουρδικού βιβλίου ή άλλου εντύπου που πιθανόν να έβλαπτε το στρατοκρατούμενο καθεστώς της Άγκυρας), καθώς και τα φανατικά μουσουλμανικά κράτη όπως αυτά της Σαουδικής Αραβίας, του Ιράν, του Ιράκ καθώς και άλλα, τα οποία απαγορεύουν αυστηρώς κάθε βιβλίο ή άλλο έντυπο που αναφέρεται ή προάγει τον δυτικό πολιτισμό. - Η περίπτωση του Spycatcher. To 1989 ο Βρετανός πρώην πράκτορας Peter Right αποφάσισε να γράψει τα απομνημονεύματά του μέσα από το βιβλίο Spycatcher (Κυνηγός κατασκόπων). Η βρετανική κυβέρνηση απαγόρευσε τότε την κυκλοφορία του βιβλίου με το αιτιολογικό ότι σε αυτό ο Peter Right δημοσίευε κρατικά μυστικά. Η τότε κυβέρνηση της Margaret Thatcher εκτός από τη Βρετανία κατάφερε να απαγορεύσει το βιβλίο και στην Αυστραλία και στο Χονγκ Κονγκ. Τότε συνέβη το εξής παράδοξο: στην Αυστραλία η υπόθεση ακολούθησε το δρόμο της δικαιοσύνης και οι εφημερίδες σε όλο το κόσμο μπορούσαν να αναδημοσιεύουν τις ακροάσεις του δικαστηρίου σχετικά με τη δίκη του βιβλίου, ενώ στη Βρετανία όπου έγιναν τα

52 γεγονότα, ήταν η μόνη χώρα στον κόσμο της οποίας οι εφημερίδες δεν είχαν το δικαίωμα να δημοσιεύσουν οτιδήποτε σχετικό. Η υπόθεση αυτή έληξε οριστικά όταν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με απόφαση του στις 16 Νοεμβρίου 1991, αποφάσισε ότι η απαγόρευση του συγκεκριμένου βιβλίου στη Μεγάλη Βρετανία αποτελούσε καταπάτηση του άρθρου 10 της Ευρωπαϊκής Διακήρυξης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία διασφαλίζει την ελεύθερη έκφραση των πολιτών. Είναι σημαντικό να τονιστεί εδώ ότι κατά τη διάρκεια της απαγόρευσης του Spycatcher στη Μεγάλη Βρετανία, το βιβλίο εκδιδόταν κανονικά σε πλήθος άλλων χωρών. Παρ όλα αυτά η Μεγάλη Βρετανία υποστήριζε ότι η εθνική ασφάλεια προέχει της ελευθερίας του Τύπου και της έκφρασης. Στις μέρες μας με την εξάπλωση του διαδικτύου και των μέσων μαζικής ενημέρωσης δεν είναι καθόλου εύκολο να απαγορευτεί ένα βιβλίο με τέτοιου είδους ευαίσθητες πληροφορίες και να μείνει μακριά από τη δημοσιότητα. Αυτός είναι ο λόγος που αρκετές κυβερνήσεις θεωρούν πιο σοφό να διαψεύσουν και να αρνηθούν κάποια γεγονότα που δημοσιεύτηκαν παρά να προσπαθήσουν να απαγορεύσουν την κυκλοφορία του εντύπου που περιλαμβάνει αυτές τις πληροφορίες. Η απαγόρευση μιας έκδοσης με τέτοιου είδους πληροφορίες αποτελεί έμμεση παραδοχή της εγκυρότητας των πληροφοριών, οι οποίες είναι πιθανόν ούτως ή άλλως να διαρρεύσουν. Επιπλέον αποτελεί διαφήμιση του εντύπου που τις περιέχει καθιστώντας το πιο ελκυστικό στους αναγνώστες Περιπτώσεις διωγμού βιβλίων για βλασφημία - Η περίπτωση του βιβλίου H πάπισσα Ιωάννα του Εμμανουήλ Ροΐδη. Το μυθιστόρημα αυτό γράφτηκε το 1866 και προκάλεσε την δικαστική δίωξη και τον αφορισμό του συγγραφέα από την Εκκλησία της Ελλάδος. Σήμερα το βιβλίο μπορεί κάποιος πολύ εύκολα να το προμηθευτεί από ένα βιβλιοπωλείο ή μια βιβλιοθήκη. - Η περίπτωση του Τελευταίου Πειρασμού του Νίκου Καζαντζάκη. Το 1953 ο Καζαντζάκης τελειώνει το μυθιστόρημα ο τελευταίος πειρασμός και η Εκκλησία ζητά τον διωγμό του συγγραφέα, πριν ακόμα κυκλοφορήσει το βιβλίο. Επίσης το Βατικανό ενέγραψε το βιβλίο στον πίνακα των απαγορευμένων αναγνωσμάτων (Index librorum prohibitorum). Ο συγγραφέας τελικά αφορίστηκε από την Εκκλησία της Ελλάδος. Το βιβλίο σήμερα βρίσκεται στις βιβλιοθήκες και τα βιβλιοπωλεία της χώρας ενώ έχει μεταφραστεί σε πολλές άλλες γλώσσες. - Η περίπτωση ενός ποιήματος του James Kirkup. To 1976 ο ακαδημαϊκός James Kirkup δημοσίευσε στο βρετανικό έντυπο Gay News ένα ποίημα σύμφωνα με το οποίο ο Χριστός πάνω στο σταυρό έκανε ομοφυλοφιλικές σκέψεις. Ο Kirkup κατηγορήθηκε και καταδικάστηκε τελικά για βλασφημία αλλά η υπόνοια που ο συγγραφέας άφηνε στο ποίημα του ότι ο Χριστός ίσως να ήταν ομοφυλόφιλος συζητήθηκε δημόσια παίρνοντας διαστάσεις. Ο βρετανικός νόμος με βάση τον οποίο ο Kirkup καταδικάστηκε το 1976 για βλασφημία, καταργήθηκε το 1985

53 αποδεικνύοντας ότι η κοινωνία μας γίνεται ολοένα και πιο φιλελεύθερη σε αυτά τα θέματα, ιδιαίτερα όσο αφορά τις καλές τέχνες και τη λογοτεχνία. - Η περίπτωση των Σατανικών Στίχων του Salman Rushdie. Το γνωστό σε όλους μας βιβλίο του Salman Rushdie, Satanic Verses, θεωρήθηκε ως βλασφημία για τους Μουσουλμάνους και προκάλεσε δολοφονίες και θανάτους, απαγορεύσεις του βιβλίου σε διάφορες χώρες και κάψιμο αρκετών αντιτύπων του. Οι μουσουλμάνοι κάτοικοι πολλών ευρωπαϊκών χριστιανικών χωρών ξεσηκώθηκαν προτρέποντας τις κυβερνήσεις των χωρών στις οποίες ζούσαν να απαγορεύσουν το βιβλίο. Το βιβλίο σήμερα κυκλοφορεί ελεύθερα στις περισσότερες χώρες του κόσμου, ο συγγραφέας του βιβλίου όμως ακόμη κρύβεται από τους φανατικούς μουσουλμάνους που απειλούν να τον σκοτώσουν. - Η περίπτωση του Μν του Μίμη Ανδρουλάκη. Θύελλα διαμαρτυριών ξεσήκωσε στους χριστιανικούς κύκλους της Ελλάδας το μυθιστόρημα του Μίμη Ανδρουλάκη Μν. Το βιβλίο θεωρήθηκε βλάσφημο αφού παρουσιάζει το Χριστό να έχει ερωτικές σχέσεις με τη Μαρία τη Μαγδαληνή. Το ομαδικό κάψιμο αντιτύπων του βιβλίου αυτού από φανατικούς τού έδωσε τέτοια δημοσιότητα που, πολύ σύντομα, παρ όλο που η λογοτεχνική του αξία αμφισβητήθηκε έντονα από την κριτική, έγινε best seller. Η δημοσιότητα μάλιστα του βιβλίου, λόγω της ρίψης αντιτύπων του βιβλίου στη φωτιά, έφτασε και εκτός Ελλάδος, αφού έγινε θέμα από πολλά ειδησεογραφικά πρακτορεία. Το βιβλίο πάντως ποτέ δεν απαγορεύτηκε ή διώχθηκε από τις ελληνικές Αρχές Περιπτώσεις δυσφήμησης και λίβελου - Σύμφωνα με τον νόμο, μια γραπτή δήλωση είναι δυσφήμηση όταν τείνει να υποβιβάσει την υπόληψη κάποιου ατόμου. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις λίβελου που, πολύ συχνά, ακολουθούν τον δρόμο της Δικαιοσύνης στα δικαστήρια όλου του κόσμου. Οι περισσότερες περιπτώσεις αφορούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Σε πολλές χώρες τα ΜΜΕ και οι δημοσιογράφοι υποστηρίζουν έντονα ότι η νομοθεσία είναι πολύ αυστηρή παρακωλύοντας το έργο τους, και ότι οι ποινές που επιβάλλονται είναι υπερβολικές Η λογοκρισία και ο κόσμος των γραμμάτων Συγγραφείς. Σύμφωνα με τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο κάθε πολίτης έχει το δικαίωμα να εκφράζει την άποψη του σε προφορική ή γραπτή μορφή. Οι συγγραφείς εκφράζονται γράφοντας λογοτεχνία, γράφοντας τη γνώμη τους για ένα συγκεκριμένο θέμα, δίνοντας πληροφόρηση μέσω των γραφομένων τους ή αναμεταδίδοντας τη γνώση. Ο κάθε συγγραφέας έχει την ευθύνη για αυτά που γράφει. Αν αποδειχτεί ότι τα γραφόμενα ενός συγγραφέα αποτελούν λίβελο, βλασφημία, αισχρολογία ή ότι

54 αποτελούν κίνδυνο για το δημόσιο συμφέρον, τότε αυτός θα αντιμετωπίσει τον νόμο του Κράτους. Εκδότες. Οι εκδότες ενός εντύπου είναι συνυπεύθυνοι για το περιεχόμενο του εντύπου που εκδίδουν. Εκδίδοντας ένα έντυπο ο κάθε εκδοτικός οίκος θεωρείται ότι εγκρίνει και το περιεχόμενό του και διώκεται επίσης από το νόμο αφού μέσω του εντύπου ο εκδότης κερδίζει χρήματα. Ο κάθε ένας είναι ελεύθερος να εκδώσει οτιδήποτε θέλει. Σε περίπτωση όμως που αυτό αποδειχτεί παράνομο, θα πρέπει και ο εκδότης να αναλάβει τις ευθύνες του. Βιβλιοθήκες. Οι βιβλιοθήκες δεν φέρουν ευθύνη για την έκδοση και την κυκλοφορία των βιβλίων. Κανονικά, οι Αρχές του κράτους είναι αυτές που έχουν την ευθύνη να δρουν άμεσα και να απαγορεύουν ένα βιβλίο όταν υπάρχει σοβαρός λόγος. Οι βιβλιοθήκες δεν είναι υπεύθυνες για τα περιεχόμενα κάθε βιβλίου. Αυτό δεν εμπίπτει ούτε στη δικαιοδοσία, ούτε και στα καθήκοντά τους. Καθήκον μιας βιβλιοθήκης είναι να προσφέρει τη γνώση, τη πληροφόρηση και την ψυχαγωγία στους αναγνώστες της μέσω των βιβλίων με βάση κάποια δική της επιλογή. Η απόφαση μιας βιβλιοθήκης να συμπεριλάβει στη συλλογή της ένα βιβλίο με βάση τα κριτήρια και την πολιτική της, δεν πρέπει να επηρεάζεται από εξωγενείς παράγοντες ή άτομα με διαφορετικές αντιλήψεις. Παρ όλα αυτά μια βιβλιοθήκη έχει καθήκον να διαφυλάσσει τα παιδιά από βιβλία ακατάλληλου για αυτά περιεχομένου και να σέβεται τις ομάδες ατόμων οι οποίες μπορεί να ενοχληθούν από κάποια βιβλία. Για αυτό το λόγο, σε βιβλιοθήκες όπου έχουν πρόσβαση παιδιά, κάποια βιβλία θα πρέπει να βρίσκονται σε κλειστές συλλογές και κάποια άλλα να έχουν ειδικές ενδείξεις. Αναγνώστες. Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για τη λογοκρισία ανάμεσα στους αναγνώστες. Αφενός, κάποιοι ζητούν την προστασία του νόμου και ενοχλούνται όταν διαβάζουν κάτι πέρα από τα πιστεύω και τις αρχές τους. Μερικές πολιτικές και θρησκευτικές ομάδες είναι υπέρ της απόσυρσης των βιβλίων με τα οποία διαφωνούν (τουλάχιστον από τις βιβλιοθήκες). Αφετέρου, άλλες ομάδες ανθρώπων πιστεύουν ότι θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα πρόσβασης σε όλα τα βιβλία και τις πηγές πληροφόρησης και να κάνει ο κάθε ενήλικας τις επιλογές του. Μερικοί είναι κάθετα εναντίον της λογοκρισίας κάθε είδους πληροφορίας. Ένα μάλιστα από τα δυνατότερα επιχειρήματά τους είναι ότι αφού ο λογοκριτής (αυτός δηλαδή που αποφάσισε να λογοκριθεί και να απαγορευθεί το βιβλίο) διάβασε το βιβλίο, έτσι ούτως ώστε να το κρίνει ως ακατάλληλο, είναι φυσιολογικό το ίδιο δικαίωμα να κατέχεται από όλους. Και επιπλέον αφού ο λογοκριτής δεν διεφθάρη διαβάζοντας το βιβλίο, γιατί θα πρέπει

55 να θεωρήσουμε ότι θα διαφθαρεί ο οποιοσδήποτε άλλος αναγνώστης διαβάζοντας το ίδιο βιβλίο; Η επανάσταση του Internet Η διάδοση του Internet έφερε μια επανάσταση στον τομέα της πληροφόρησης. Στο διαδίκτυο μπορεί κάποιος να βρει οποιαδήποτε σχεδόν πληροφορία θελήσει χωρίς κανέναν περιορισμό. Στο διαδίκτυο δεν υπάρχει ούτε έλεγχος ούτε λογοκρισία και αφού το Internet δεν διέπεται από καμία αρχή, κανένας δεν μπορεί να απαγορεύσει ή να τιμωρήσει μια ηλεκτρονική έκδοση. Για την ακρίβεια, στις περισσότερες χώρες του κόσμου δεν υπάρχει νομοθεσία που να διέπει τις ηλεκτρονικές εκδόσεις που εμφανίζονται στο διαδίκτυο. Επίσης, η αναρχία που επικρατεί αυτή τη στιγμή στο Internet επιτρέπει στον οποιοδήποτε να γράφει και να δημοσιοποιεί οτιδήποτε θελήσει σε όποιο μέρος του πλανήτη και αν βρίσκεται. Πολλοί οργανισμοί και ομάδες ενάντια στη λογοκρισία δημοσιοποιούν μέσω των ιστοσελίδων τους στο Internet το πλήρες κείμενο βιβλίων τα οποία έχουν κατά καιρούς τιμωρηθεί ή απαγορευτεί σε ορισμένες χώρες. Με αυτό τον τρόπο μπορεί μια πληροφορία ή ένα βιβλίο που είναι απαγορευμένο σε μια χώρα (π.χ. Τουρκία) να βρίσκεται αυτούσιο στο Internet και ο κάθε Τούρκος πολίτης να μπορεί να το βρει και να το διαβάσει από εκεί, έστω και αν απαγορεύεται δια νόμου η πώλησή του ή η έκθεσή του στα ράφια των βιβλιοθηκών της χώρας του Xούντα Η πολιτιστική αντίσταση στη χούντα ξεκίνησε τον Απρίλιο του 67 μάλλον σπασμωδικά. Ιδιαίτερα στα τελευταία χρόνια της δικτατορίας όμως, όταν συντονίστηκε με τα διεθνή 60s και ανταγωνίστηκε ευθέως τη μαζική κουλτούρα που προωθούσε το καθεστώς, κατέληξε να πάρει τη δυναμική ενός κινήματος, τις πιο ριζοσπαστικές κατακτήσεις του οποίου ίσως δεν μπόρεσε τελικά να κεφαλαιοποιήσει η ορμή της μεταπολίτευσης. Η πρώτη εικόνα που μας έρχεται στον νου όταν μιλάμε για αντίσταση στη χούντα είναι η Σιωπή: οι περισσότεροι γνωστοί συγγραφείς παύουν να δημοσιεύουν το 1967, διαμαρτυρόμενοι έτσι για το καθεστώς σκληρής προληπτικής λογοκρισίας και το Ιndex απαγορευμένων βιβλίων που επιβάλλει η χούντα. Η Σιωπή των συγγραφέων σπάει τον Μάρτιο του 1969, με την εντυπωσιακής απήχησης αντιδικτατορική δήλωση του Γιώργου Σεφέρη, που ακολουθείται από άλλες παρόμοιες αντιδράσεις λογοτεχνών, συντελεί μάλλον στην άρση της προληπτικής λογοκρισίας στο τέλος του 69 και δίνει το έναυσμα για μια έκδοση- ορόσημο: τα περίφημα Δεκαοχτώ κείμενα, η πιο γνωστή συλλογική έκδοση κειμένων με αντιδικτατορικό πρόσημο (των Μαρωνίτη, Αναγνωστάκη, Ρούφου, Πλασκοβίτη, Κάσδαγλη, Τσιτσέλη, Τσίρκα, Χειμωνά, κ.ά.), που κυκλοφορούν από τον Κέδρο το καλοκαίρι του Από εκεί

56 και πέρα, η Σιωπή μεταμορφώνεται σε αντιστασιακή πολυφωνία, με τη σφαίρα του πολιτισμού να γίνεται προνομιακός χώρος έκφρασης αντιδικτατορικού λόγου. Τη Σιωπή του διαδέχεται η αντιστασιακή πολυφωνία του , χρήσιμη περιοδολόγηση αν και εντελώς σχηματική. Καλό είναι να θυμάται κανείς ότι ούτε η δήλωση Σεφέρη, ούτε τα Δεκαοχτώ Κείμενα ήρθαν στο κενό. Γνωστοί δημιουργοί, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης ή ο Γιάννης Ρίτσος, γράφουν συνεχώς τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας σε συνθήκες παρανομίας ή εγκλεισμού κείμενά τους (ή, στην περίπτωση του Θεοδωράκη, και τα ηχογραφημένα τραγούδια) βρίσκουν συχνά τον δρόμο προς το εξωτερικό, όπου και δημιουργούν αίσθηση, αλλά και διαδίδονται κρυφά στην Ελλάδα. Δεν θα πρέπει κανείς επίσης να υποτιμά τη δραστηριότητα πολιτιστικών σωματείων και χώρων εκδηλώσεων που δεν αναστέλλουν τη λειτουργία τους το 67, όπως η Τέχνη της Θεσσαλονίκης, αλλά και πολιτιστικές δραστηριότητες (εικαστικές εκθέσεις, συζητήσεις, συναυλίες) που οργανώνονται στα ξένα μορφωτικά ινστιτούτα που προστατεύονται από διπλωματική ασυλία. Δεν καταφέρονται ευθέως εναντίον του καθεστώτος, αλλά διερευνούν τα όρια της αντίδρασης. Πάντως, από τους τελευταίους μήνες του 1969 οι πνευματικές κινήσεις αντίδρασης προς τη χούντα γίνονται πολύ πιο έντονες. Τότε ξεκινούν πολλοί νέοι εκδοτικοί οίκοι (Κάλβος, Κείμενα, Στοχαστής, Οδυσσέας κ.ά) με προοδευτικό αντιδικτατορικό πρόγραμμα. Το βάρος πέφτει στην αρχή στη μετάφραση (Μπρεχτ, Γκράμσι, Μαρκούζε, Μπαρτ) και στην επανέκδοση κειμένων από το ελληνικό πολιτισμικό αρχείο (Θεοτόκης, Κοραής, Ρήγας, Γληνός). Εμβληματικό παράδειγμα ο Παύλος Ζάννας που, κρατούμενος στις φυλακές της Αίγινας για τη συμμετοχή του στη Δημοκρατική Άμυνα, αναλαμβάνει τη μετάφραση του «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Μαρσέλ Προυστ». Το κυνήγι της λογοκρισίας Σε όλη την περίοδο βλέπει κανείς κινήσεις που ρισκάρουν αντιδικτατορικές αναφορές, περισσότερο ή λιγότερο έμμεσες, συχνά όμως επισύροντας και την αντίδραση του καθεστώτος. Εικαστικές εκθέσεις κλείνουν την πρώτη μέρα, παραστάσεις αλλάζουν ή σταματούν και ξαναρχίζουν, περιοδικά καταδικάζονται με προσχηματικές αφορμές και αναγκάζονται να διακόψουν την έκδοση, βιβλία κατάσχονται αφού έχουν κυκλοφορήσει, τραγούδια κόβονται από δίσκους αφού έχουν ηχογραφηθεί και οι υπεύθυνοι όλων αυτών συχνά φυλακίζονται και βασανίζονται. Μέσα από αυτό το ιδιότυπο παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι δημιουργείται όμως ένας ζωτικός χώρος. Είναι ενδεικτικό ότι με τον στρατιωτικό νόμο που επιβάλλει το καθεστώς Ιωαννίδη τον Νοέμβριο του 1973, διατάσσεται η διάλυση 24 φοιτητικών και πολιτιστικών σωματείων, δείγμα τού πόσοι τέτοιοι σύλλογοι είχαν εν τω μεταξύ ξεπηδήσει σε πολλές περιοχές της Ελλάδας.

57 Δικτατορία και λογοκρισία Πέρα από όλα τα άλλα δεινά, η χούντα επέβαλλε λογοκρισία στη μουσική, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στα σχολεία και στα πανεπιστήμια. Πάνω από 800 βιβλία Ελλήνων και ξένων συγγραφέων θεωρήθηκαν «επικίνδυνα» και αποσύρθηκαν από τις προθήκες των βιβλιοπωλείων ή καταστράφηκαν. Δεν ξέφυγαν ούτε οι μεγάλοι μας τραγικοί, Αισχύλος και Ευριπίδης, ούτε ο Αριστοφάνης, ούτε ο Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης, ο Ρήγας ο Τολστόι, ο Μπαλζάκ, η Μποβουάρ και πολλά πολλά ακόμα. Στο Εθνικό θέατρο δόθηκε κατάλογος με έργα τα οποία μόνο επιτρεπόταν να ανεβάσουν ενώ απαγορεύτηκε η συμμετοχή των Αλέξη Μινωτή και Κατίνας Παξινού. Όσον αφορά στη μουσική, είναι απίστευτα μεγάλος ο αριθμός τραγουδιών που κόπηκαν στη λογοκρισία ή αναγκάστηκαν οι συντελεστές τους να παραλλάξουν τους στίχους για να περάσουν τον έλεγχο. Όπως και η απαγόρευση εκτέλεσης ή ακούσματος των τραγουδιών του Θεοδωράκη ή η αναγκαστική φυγή για το εξωτερικό ως μοναδική λύση φυσικής επιβίωσης αρκετών δημιουργών. Μίκης Θεοδωράκης και Μπιθικώτσης Στη διάρκεια της πρώτης μεγάλης δίκης της ισχυρότερης αντιστασιακής οργάνωσης της εποχής, του ΠΑΜ, είδε το φως της δημοσιότητας ένα σημείωμα του Μίκη Θεοδωράκη, γραμμένο τον Ιούλιο του '67, προς το Γρ. Μπιθικώτση. Κανείς δεν ξέρει πώς έπεσε στα χέρια των χαφιέδων του καθεστώτος. Οι ανακριτές του Μίκη στη Μπουμπουλίνας, μερικές βδομάδες αργότερα, του είπαν για ένα "δικό τους" γκαρσόνι του μαγαζιού που τραγουδούσε ο Μπιθικώτσης. Το θέμα του ήταν η στάση του δημοφιλούς τραγουδιστή έναντι των πραξικοπηματιών. Το σημείωμα αυτό δημοσιεύτηκε αυτούσιο λίγο αργότερα στον "Ελεύθερο Κόσμο" ( ) και έλεγε: "Γρηγόρη.Διάβασα με κατάπληξη ότι πρόκειται να τραγουδήσεις στα "Δειλινά" τον "Υμνο της Επαναστάσεως".Νομίζω ότι είσαι αρκετά μεγάλος για να καταλαβαίνεις τί πρόκειται να κάνεις.πόσες ευθύνες επωμίζεσαι και σε τι σοβαρούς κινδύνους μπαίνεις. Κάθησε σπίτι σου με αξιοπρέπεια. Μη γκρεμίζεις με μια κλωτσιά αυτό που χτίσαμε μαζί τόσα χρόνια. Μην ακούς τους κερδοσκόπους και τους προσκυνημένους. Μη ρίχνεις στο βούρκο το όνομά σου και το όνομα των παιδιών σου, που σε λίγο θα ντρέπονται για σένα. Κάνε τον άρρωστο. Φύγε για το εξωτερικό. Εκεί μπορείς ν' αρχίσεις μια καινούργια καριέρα. Η Μελίνα σε περιμένει. Γιατί αν εσύ ο Μπιθικώτσης, το πρωτοπαλλήκαρο του Θεοδωράκη, γίνεις επίσημος τραγουδιστής της Δικτατορίας

58 τραγουδώντας αυτό το άθλιο κατασκεύασμα θα πρέπει να ξέρεις ότι θα γίνεις ο πιο αχάριστος και τιποτένιος προδότης που γέννησε ο Λαός μας. Στο όνομα της φιλίας μας και για χάρη της γυναίκας σου, των παιδιών σου και όλων των αμέτρητων φίλων μας, σε ικετεύω να μ' ακούσεις για τελευταία φορά. Μετά την Πέμπτη θα είναι αργά. Πάρα πολύ αργά. (Υπογραφή Μίκης Θεοδωράκης) Αθήναι, Ιούλιος 1967". Ο Μίκης πιάστηκε λίγο αργότερα (21 Αυγούστου 1967) Από τη μια λοιπόν ο «Ύμνος της Επαναστάσεως» Και από την άλλη, την ίδια ακριβώς περίοδο, είχε αφαιρεθεί η ιθαγένεια από τους Μελίνα Μερκούρη, Ν. Νικολαϊδη, Ριχάρδο Σωμερίτη, Γ. Μπέικο, Κ. Κοτζιά, Γ. Βουρνά, Αν. Παπαδόπουλο.

59 Οι στρατοκράτες έσυραν αμέσως στον έλεγχό τους τη μαζική ενημέρωση. Δρακόντειος ήταν ο έλεγχος στον Τύπο και στο δίκτυο ραδιοτηλεόρασης. Εφημερίδες έβαλαν λουκέτο αμέσως ή λίγο αργότερα. Το «Έθνος» διώχθηκε ποινικά και έκλεισε το 1970 με αφορμή άρθρο του Γιάννη Ζίγδη για το Κυπριακό. Συγκροτήθηκαν Επιτροπές Λογοκρισίας. Το ραδιόφωνο και την τηλεόραση στελέχωναν αξιωματικοί του Στρατεύματος και της Αστυνομίας. Από την προκρούστεια κλίνη περνούσαν δελτία ειδήσεων, σενάρια τηλεοπτικών σειρών, τραγούδια πάσης φύσεως.

60 3.5.7Λογοκρισία και Τέχνη σήμερα Δεν είναι και λίγες οι περιπτώσεις που και σήμερα επιβάλλεται πραγματική λογοκρισία σε μορφές της Τέχνης. Μόλις το 2000 οδηγήθηκε στην πυρά βιβλίο πολιτικού που υποτίθεται πως σκανδάλιζε την κοινή γνώμη (το «Μν» του Ανδρουλάκη) ή η μήνυση κατά της Δόμνας Σαμίου για τα σκωπτικά αποκριάτικα τραγούδια που ακούστηκαν από την TV). Μόνο που η «λογοκρισία» στην εποχή μας έχει πολλές μορφές. Μπορεί να μην υπάρχει περιορισμός π.χ. στο τι τραγούδι θα γραφτεί, όμως ένα ολόκληρο κύκλωμα αποφασίζει από το τι θα κυκλοφορήσει στην αγορά έως τι θα ακούσουν τα αυτιά μας από τις νέες κυκλοφορίες, καταδικάζοντας στην αφάνεια μια σειρά αξιόλογων δημιουργών και δημιουργημάτων και προβάλλοντας κατά κόρον δημιουργίες με σύντομη προθεσμία λήξης και καθαρά εμπορικού χαρακτήρα. «Εάν όμως η ελευθερία σημαίνει κάτι, αυτό είναι το δικαίωμα να λες στους ανθρώπους αυτό που δεν θέλουν να ακούσουν», έλεγε ο Τζόρτζ Όργουελ. Και πράγματι, σε μια ελεύθερη κοινωνία, ένας ομοφοβικός, ένας ρατσιστής, ένας ακροδεξιός έχει και αυτός το δικαίωμα να εκφράσει ελεύθερα τις απόψεις του ή, αν θέλετε, τις προκαταλήψεις του. Ο καθένας έχει το δικαίωμα να τον αντικρούσει με επιχειρήματα, όχι όμως να τον κάνει να σωπάσει. Επίσης, σε μια ελεύθερη κοινωνία τιμωρούνται οι πράξεις και όχι το φρόνημα ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ Γενικά ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4:ΕΙΔΗ ΒΙΒΛΙΟΥ Μυθιστόρημα είναι το πεζογράφημα ή και το σύγγραμμα, το οποίο εκτυλίσσεται γύρω από μια ιστορία και ο συγγραφέας σταδιακά το αναπτύσσει. Η πλοκή μπορεί να είναι εξ' ολοκλήρου φαντασίας, αλλά μπορεί να περιέχει μέσα της και πραγματικά στοιχεία.το μυθιστόρημα πρέπει να είναι αξιόλογου μεγέθους, τουλάχιστον λέξεων. Εάν οι λέξεις δεν είναι επαρκείς, τότε το πεζογράφημα ή το σύγγραμμα κατατάσσονται σε διήγημα ή την νουβέλα. Τον όρο μυθιστόρημα τον χρησιμοποίησε για πρώτη φορά ο Αδαμάντιος Κοραής. Το μυθιστόρημα διαιρείται σε τρεις βασικούς τύπους: το ψυχολογικό, το αισθηματικό και το κοινωνικό. Το αρχαιότερο μυθιστόρημα που συναντάμε είναι ένα αιγυπτιακό, σε πάπυρο του 2000 π.χ.,που οι τρεις γιοι του Χέοπα εξιστορούν τα

61 γεγονότα του 3000 π.χ. Στην Ινδία το μυθιστόρημα έκανε την εμφάνισή του για πρώτη φορά το 3ο αιώνα πχ,ενώ στην Ελλάδα τον 1ο αιώνα π.χ. με το έργο του Νίνου, που ένα απόσπασμα του βρέθηκε σε πάπυρο το 1893.Επιπλέον διασώζονται και τα Ερωτικά Παθήματα του Παρθενίου του Νίκαια. Το 2ο αιώνα μ.χ. συντάσσουν μυθιστορήματα ο Χαρίτωνας, ο Αχιλλεύς, ο Λόγγος και ο Ξενοφών ο Εφέσιος, ενώ τον 4ο αιώνα μ.χ. συναντάμε τον Ηλιόδωρο. Τον μεσαίωνα συναντάμε το έμμετρο μυθιστόρημα, όπως το Ρομάντζο της Τροίας του Σέντ Μόρ. Το έμμετρο μυθιστόρημα είναι μια σειρά από ιστορίες με πολλές αποχωρίσεις και δυσάρεστες περιπτύξεις, όμως πάντα έχει ευχάριστο τέλος. Ωστόσο στην Αναγέννηση κυριαρχεί το βουλικό μυθιστόρημα. Το πιο αριστουργηματικό είναι ο Δον Κιχώτης του Ισπανού Θερβάντες, που χαρακτηρίστηκε καινοτόμο και πρωτοποριακό για την εποχή του. Τον 18ο αιώνα βρίσκουμε σημαντικά ονόματα όπως του Βολταίρο, του Ντενί Ντιντερό και του Ζαν Ζακ Ρουσσώ. Η ανάπτυξη του μυθιστορήματος έγινε το 19ο αιώνα και παρουσίασε μεγάλες προσωπικότητες, όπως τον Εμίλ Ζολά, τον Ονορέ ντε Μπαλζάκ, τον Φλομπέρ, τον Σταντάλ, τους δύο μεγαλουργούς της ρωσικής λογοτεχνίας Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι και Λέοντα Τολστόι και τον Ιβάν Τουργκένιεφ. Στην Αγγλία κάνουν την εμφάνισή τους ο Γουόλτερ Σκοτ που ήταν εισηγητής του ιστορικού μυθιστορήματος, ο φοβερός Κάρολος Ντίκενς, ο Τζορτζ Έλιοτ κ.ά. Ιστορικό μυθιστόρημα έγραψαν και κάποιοι Γάλλοι συγγραφείς όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ και ο Αλέξανδρος Δουμάς, καθώς και ορισμένοι Γερμανοί, όπως ο Βίλελμ Χέριγκ. Στον 20ο αιώνα χαράχτηκαν επίσης ονόματα, όπως ο Φραντς Κάφκα, ο Σόμερσετ Μομ, η Βιρτζίνια Γουλφ, ο Γκράχαμ Γκριν, ο Αντρέ Ζιντ, ο Ρομέν Ρολάν, ο Ουίλιαμ Φόκνερ, ο Μαξίμ Γκόρκι, η Ιλία Έρενμπουργκ, ο Μπορίς Παστερνάκ, ο Λουίτζι Πιραντέλλο, ο Αλμπέρτο Μοράβια κ.ά. Πατέρας του νεοελληνικού μυθιστορήματος φαίνεται να είναι ο Στέφανος Ξένος, που έγραψε το αριστούργημα «Τον διάβολον εν Τουρκίαν». Γράφτηκαν και ιστορικά μυθιστορήματα από Έλληνες συγγραφείς όπως ο Σπυρίδων Ζαμπέλιος και ο Κ. Ράμφος. Ο Π. Καλλιγάς με τον Θάνο Βλέκα στράφηκαν στα μυθιστορήματα που εξιστορούν την πραγματικότητα της ζωής και τον άνθρωπο το μονοπάτι τους ακολούθησαν ο Δημήτριος Βικέλας, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Εμμανουήλ Ροΐδης, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο Παύλος Νιρβάνας κ.ά.,που στα έργα τους κυριαρχεί το ηθογραφικό στοιχείο. Ωστόσο ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης, ο Κ. Παρορίτης και ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος ασχολήθηκαν και καλλιέργησαν το κοινωνικό μυθιστόρημα. Οι μυθιστοριογράφοι του μεσοπόλεμου δεν χρησιμοποιούν την ηθογραφία και εμβαθύνουν τα μυθιστορήματα τους, προσθέντοντας πλάτος, βάθος καθώς και κάποια ίχνη καθολικότητας στα πεζογραφήματα τους. Σημαντικοί αντιπρόσωποι είναι ο Στρατής Μυριβήλης, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Ηλίας Βενέζης, ο Άγγελος Τερζάκης, ο Γεώργιος Θεοτοκάς, ο Κοσμάς Πολίτης, ο Παντελής Πρεβελάκης, ο Μ. Καραγάτσης, ο Γ. Δέλιος, ο Λουκής Ακρίτας, η Λιλίκα Νάκου και η Τατιάνα Σταύρου.

62 Στο τέλος του Β' Παγκοσμίου πολέμου το μυθιστόρημα άνθισε και στην Ελλάδα. Χαρακτηριστικά του είναι η κατάργηση των γλωσσικών προκαταλήψεων και η καλλιέργεια της μορφής. Επιπλέον εμπλούτισαν τα συγγράμματά τους με περισσότερα εσωτερικά στοιχεία και κατέγραφαν την πολυτάραχη σύνθεση του σύγχρονου ανθρώπου. Τα μυθιστορήματα είχαν αποκλειστικά ελληνικό χαρακτήρα, ωστόσο αργότερα, μην χάνοντας την αυθεντικότητα της ακολούθησε τα ρεύματα του ευρωπαϊκού μυθιστορήματος. Αποδείχτηκε ποιοτικά ισότιμο και ισάξιο. Μυθιστοριογράφος της περιόδου αυτής είναι ο Νίκος Καζαντζάκης, ο οποίος με τις μεταφράσεις του Καπετάν Μιχάλη και του Ζορμπά απάλλαξε την απομόνωση του ελληνικού μυθιστορήματος από τη διεθνή λογοτεχνία Τα είδη του μυθιστορήματος α. Ιστορικό μυθιστόρημα Το ιστορικό μυθιστόρημα είναι ένα έργο φαντασίας στο οποίο ο μυθιστοριογράφος μεταφέρει με ρεαλιστικό τρόπο και πιστότητα, κάποιες συμπεριφορές και κοινωνικές συνθήκες μιας ιστορικής περιόδου από το παρελθόν. Μπορεί να εστιάζεται σε ιστορικά πρόσωπα ή ένα μείγμα από φανταστικά και ιστορικά πρόσωπα. Μπορεί να αναφέρεται σε ένα μόνο ιστορικό γεγονός, αλλά συνήθως επικεντρώνεται σε ευρύτερο κύκλο ή κοινωνία. Η εποχή η οποία εξιστορείται πρέπει να απέχει τουλάχιστον 50 χρόνια από τότε που θα συνεγραφεί. Σύμφωνα με κάποιους μελετητές, όπως ο διάσημος Ούγγρος θεωρητικός Γκεοργκ Λούκατς, στο ιστορικό μυθιστόρημα γίνεται προσπάθεια να δημιουργηθεί μια ιστορία μυθοπλασίας βασιζόμενοι σε μια αυστηρά ιστορική εποχή, την οποία ο συγγραφέας σκιαγραφεί μετά από εξονυχιστική έρευνα των γεγονότων, των τόπων, των χαρακτήρων, των ενδυμασιών, των ηθών, των συνηθειών ακόμα και τους τρόπου ομιλίας που είχαν τα άτομα εκείνη την εποχή. Ο πατέρας του ιστορικού μυθιστορήματος είναι ο Σκοτσέζος σερ Γουόλτερ Σκοτ, καθώς έγραψε μεταξύ άλλων μια σειρά ιστορικών μυθιστορημάτων, που ονομάστηκαν ''Waverley Novels'', τα οποία μέχρι σήμερα είναι διεθνώς αγαπητά. Με μεγάλη επιτυχία πάνω στο ιστορικό μυθιστόρημα επιδόθηκε και ο Λέων Τολστοι, που συνέγραψε το «Πόλεμος και Ειρήνη». β. Φιλοσοφικό μυθιστόρημα Τα φιλοσοφικά μυθιστορήματα ασχολούνται με προβλήματα, ερωτήματα ή απορίες που μπορούμε να αποκαλέσουμε θεμελιώδη, οριακά ή έσχατα, δηλαδή τα ερωτήματα που έχει ο άνθρωπος σχετικά με την ύπαρξη, την αξία, την γλώσσα, την γνώση και το νου. Η φιλοσοφία μέσα από την κριτική προσπαθεί να οικοδομήσει τα παραπάνω ερωτήματα πάνω σε λογικές εξηγήσεις. Αυτού του είδους τα μυθιστορήματα αναζητούν απαντήσεις σε ερωτήματα που συνήθως ξεπερνούν τις ανθρώπινες γνώσεις, βοηθώντας στην διερεύνηση των ορίων της ανθρώπινης σκέψεις.

63 Ο Μπέρτραντ Ράσελ είχε ισχυριστεί πως η φιλοσοφία είναι μια δεξαμενή γνώσεων που δεν είναι έτοιμη ακόμα για εξειδικευμένη επιστημονική διαπραγμάτευση. Έχει αποδειχθεί ιστορικά πως η φιλοσοφία είναι o κορμός της διεπιστημονικής γνώσης. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι σύγχρονες θετικές επιστήμες (Χημεία, Μαθηματικά, Ιατρική, Αστρονομία κ.α) αλλά και μεταγενέστερες θεωρητικές (Ψυχολογία, Κοινωνιολογία κ.α ) βγήκαν από τον φιλοσοφικό στοχασμό. Κλάδοι της φιλοσοφίας Ηθική είναι ο τομέας που διερευνά το πως είναι καλύτερα να ζει ένας άνθρωπος,ενώ δευτερευόντως ερεύνα το κατά πόσο μπορεί να απαντηθεί μια τέτοια ερώτηση. Αισθητική είναι ο τομέας που μελετά την αντίληψη της ομορφιάς, της αναψυχής και γενικότερα την έννοια του ωραίου και το ακριβώς αντίθετο του. Γνωσιολογία είναι ο τομέας που διερευνά τα όρια, την ποιότητα και την προέλευση της ανθρώπινης γνώσης. Μεταφυσική είναι ο τομέας που μελετά την φύση της πραγματικότητας, βασιζόμενη στη σχέση μεταξύ νου και σώματος, ουσίας, γεγονότος και αιτίας. Επιστημολογία είναι ο τομέας που διερευνά τον σκοπό και την φύση της γνώσεις, καθώς και αν είναι δυνατή η γνώση. Λογική είναι ο τομέας που μελετά την εγκυρότητα διαλεκτικών ορμών. Μαθηματικοί όπως ο Γκοτλομπ Φρεγκε στα τέλη του 19ου αιώνα εστίασαν στην Μαθηματική προσέγγιση της λογικής. Πολιτική φιλοσοφία είναι ο τομέας που διερευνά ερωτήματα όπως για τον νόμο, την δικαιοσύνη, την περιουσία ακόμα και τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις ενός πολίτη. Φιλοσοφία της Γλώσσας είναι ο τομέας που μελετά την φύση, την καταγωγή και την χρήση της γλώσσας. Φιλοσοφία της Θρησκείας είναι ο τομέας που ασχολείται με την μελέτη προβλημάτων μιας θρησκείας. 3. Ερωτικό μυθιστόρημα Τα ερωτικά μυθιστορήματα διηγούνται την ισχυρότερη έλξη μεταξύ δυο ανθρώπων ή και ζώων που συνήθως σχετίζεται με την συνουσία, την διαιώνιση των ειδών και την αναπαραγωγή. Ωστόσο υπάρχει μια αντίληψη πως ο έρωτας διαφέρει ανάμεσα σε λαούς. Για παράδειγμα οι Ρωμαίοι μυθιστοριογράφοι θεωρούσαν ότι ο έρωτας είναι ένα συναίσθημα άγριο ή απλό, χωρίς να δένει τίποτα το πνευματικό τους δύο ανθρώπους. Εστίαζαν στην εξωτερική ομορφιά της γυναίκας με σκοπό μόνο την ευχαρίστηση και την ηδονή. Όταν εξαπλώθηκε ο χριστιανισμός και έγινε η κυρίαρχη θρησκεία, η θέση

64 της γυναίκας βελτιώθηκε και παρατηρείται για πρώτη φορά κυρίως στην Βόρεια Ευρώπη ο ιπποτικός έρωτας. Μετά τον μεσαίωνα ήρθε το ρεύμα του ρομαντικού έρωτα και του πλατωνικού έρωτα που οι συγγραφείς εστίαζαν στην αγνή αγάπη που δεν αποσκοπούσε στην σαρκική απόλαυση. 4. Ψυχολογικό μυθιστόρημα Τέλος βρίσκουμε το ψυχολογικό μυθιστόρημα, το οποίο δεν είναι και τόσο μεταγενέστερο όσο οι περισσότεροι πιστεύουμε, καθώς σε ένα φιλοσοφικό πλαίσιο χρονολογείται από τους αρχαίους πολιτισμούς της Ελλάδας, της Κίνας, της Αιγύπτου, της Περσίας, της Ινδίας κτλ. Οι ιστορικοί επισημαίνουν πως τα γραπτά των Ελλήνων φιλοσόφων είναι πλούσια σε ψυχολογική σκέψη. Τον 4ο αιώνα π.χ. ήδη ο Έλληνας γιατρός Ιπποκράτης θεώρησε πως οι διάφορες ψυχικές διαταραχές δεν οφείλονται σε θεϊκές παρεμβάσεις, αλλά είναι φυσικής προέλευσης Τα ψυχολογικά μυθιστορήματα μελετούν την συμπεριφορά του ανθρώπου, αλλά και των ζώων κυρίως των ανώτερων θηλαστικών (συνήθως συγκριτικά με τους ανθρώπους) αλλά και κάποιες λειτουργίες του οργανισμού που έχουν στενή σχέση με την συμπεριφορά. Στην σύγχρονη εποχή αγνοείται το βάθος της ψυχής του ανθρώπου και αναλύεται περισσότερο η συμπεριφορά και οι νοητικές διεργασίες. Χάρη στην ποικιλία της συμπεριφοράς του ατόμου δημιουργήθηκαν κάποιοι βασικοί κλάδοι όπως η γενική ψυχολογία, η πειραματική, η κοινωνική, η προσωπική, η παιδαγωγική και κυρίως σχολική, η κλινική ακόμα και επαγγελματική. 4.2 ΔΙΗΓΗΜΑ - ΝΟΥΒΕΛΑ ΤΟ ΔΙΗΓΗΜΑ Το διήγημα, η νουβέλα και το μυθιστόρημα αποτελούν τα τρία βασικά είδη της αφηγηματικής πεζογραφίας. Οι ρίζες του βρίσκονται στην λογοτεχνία της αρχαιότητας αλλά με τη σημερινή του μορφή εμφανίστηκε από το 1830 και μετά. Τα διηγήματα αρχικά δημοσιεύονταν κυρίως στις εφημερίδες που τα αναζητούσαν επίμονα, γιατί είχαν μεγάλη ανταπόκριση στο αναγνωστικό τους κοινό. Το διήγημα έχει τα εξής χαρακτηριστικά: α) Συντομία β) Συνδυασμό λιτότητας και πυκνότητας τόσο στο περιεχόμενο όσο και στη γλώσσα: Ο μύθος, δηλαδή η ιστορία, επικεντρώνεται συνήθως γύρω από ένα βασικό γεγονός με ένα κεντρικό ήρωα. Το γεγονός αυτό είναι σημαντικό για τη ζωή και τη μοίρα του ήρωα. Μέσα από αυτό ο συγγραφέας προσφέρει στον αναγνώστη μία πλήρη ηθογράφηση και ψυχογραφία του πρωταγωνιστή καθώς και μια συνολική αίσθηση της ζωής του.

65 γ) Προσεκτική επιλογή θέματος δ) Επιτυχημένο συνδυασμό αφήγησης, διαλόγου και περιγραφής. ε) Αρχιτεκτονική διάρθρωση της πλοκής. Σε ένα παραδοσιακό διήγημα παρουσιάζονται χαρακτηριστικά της πεζογραφίας όπως αληθοφάνεια, συγκεκριμένος τόπος και χρόνος, θέματα από την καθημερινή ζωή. Ως προς το θέματα τους τα διηγήματα μπορούν να διακριθούν σε ηθογραφικά, ρεαλιστικά, κοινωνικά, ιστορικά, ψυχολογικά, αστυνομικά κτλ. Το νεοελληνικό διήγημα αναπτύχθηκε κυρίως από τη γενιά του 1880 και από τότε καλλιεργείται συστηματικά από τους πιο σημαντικούς Έλληνες πεζογράφους, που έδωσαν έργα υψηλής ποιότητας. Σημαντικοί Έλληνες διηγηματογράφοι θεωρούνται ο Γεώργιος Βιζυηνός, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, ο Δημοσθένης Βουτυράς, ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης, ο Άγγελος Τερζάκης, ο Δημήτρης Χατζής, ο Αντώνης Σαμαράκης κ.α. Πηγή: Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων Η ΝΟΥΒΕΛΑ Βασικό είδος της αφηγηματικής πεζογραφίας. Σε ό,τι αφορά την έκταση, η νουβέλα τοποθετείται ανάμεσα στο διήγημα και στο μυθιστόρημα. Εξιστορεί κυρίως γεγονότα της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας δηλαδή της εποχής κατά την οποία γράφτηκε. Συνήθως σε μία νουβέλα ο συγγραφέας ρίχνει το βάρος στην ηθογράφηση και στην ψυχογράφηση των χαρακτήρων, αλλά δεν εμβαθύνει εξίσου στην πλοκή και στα επεισόδια που αφηγείται. Γενικά η δομή μιας νουβέλας είναι λίγο πιο περίπλοκη από του διηγήματος αλλά απέχει αρκετά από την ευρύτητα και το περίτεχνο ενός μυθιστορήματος. Ως παραδείγματα νουβέλας αναφέρονται «Τα Ρόδινα Ακρογιάλια» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, «ο Ζητιάνος» του Ανδρέα Καρκαβίτσα, «ο Κατάδικος» του Κωνσταντίνου Θεοτόκη και η «Ιστορία ενός Αιχμαλώτου» του Στρατή Δούκα ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ Πηγή: Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων. Οι πρώτες ιστορικές καταγραφές βρέθηκαν : Σε Αίγυπτο, Μεσοποταμία και ήταν μνημειώδεις επιγραφές των κατορθωμάτων των ηγεμόνων. Στην Παλαιά Διαθήκη : Επιλεκτική παρουσίαση γεγονότων π.χ., μια «ομολογία πίστεως» Στην Κίνα, όπου έργα του 1ου αι. π.χ. έδειξαν ενδιαφέρον για τα έργα των αξιωματούχων, ενώ στόχος της ιστορίας ήταν η προσφορά πρακτικών συμβουλών για τη ζωή. Γενική αξιολόγηση : Όλα τα παραπάνω αποτελούν κείμενα ιστορικής αξίας, οπωσδήποτε δεν πρόκειται ακόμη για βιβλία, που λειτουργούν ως πηγές πληροφοριών, χωρίς όμως συνεχή ιστορική αφήγηση και εφαρμογή επιστημονικής μεθόδου. Η πρωτοτυπία των Ελλήνων στη συγγραφή της ιστορίας εντοπίζεται στο γεγονός ότι αυτοί έκαναν διάκριση πραγματικών από τα φανταστικά γεγονότα. Επιπλέον

66 προχώρησαν στη διαμόρφωση επιστημονικής μεθόδου, ενώ φρόντισαν ιδιαίτερα τη γλώσσα και την έκφραση προσδίδοντας στα έργα τους λογοτεχνική αξία. Κατά την αρχαϊκή εποχή (7ος 6ος αι. π.χ) εμφανίζονται οι Λογογράφοι, οι οποίοι έκαναν καταγραφή προφορικών παραδόσεων, ταξιδιωτικές περιγραφές και έδειξαν ενδιαφέρον για την παράκτια ναυσιπλοΐα και τα τοπικά έθιμα των λαών προχωρώντας σε μυθογραφία, γενεαλογία και σύνταξη καταλόγων (αρχόντων, αξιωματούχων, αθλητών) Εκπρόσωποι : Διονύσιος ο Μιλήσιος, Χάρων ο Λαμψακηνός, Ελλάνικος ο Μυτιληναίος, Ξάνθος ο Λυδός, Εκαταίος ο Μιλήσιος. «Πατέρας της ιστορίας» αποκλήθηκε από τον Κικέρωνα ο Ηρόδοτος ο Αλικαρνασσεύς ( π.χ.). Με το έργο του «Μηδικά» (Περσικοί Πόλεμοι) καταγράφει την ανάπτυξη της περσικής δύναμης και τις εκστρατείες της στην Ελλάδα. παραθέτοντας όμως και πλήθος εθνογραφικών πληροφοριών. Ο Ηρόδοτος ως ιστορικός αξιολογεί την αξιοπιστία των πηγών του, εκφέρει γνώμη για τα αίτια των πολέμων και θέτει ως στόχο να μη λησμονηθούν έργα μεγάλα και θαυμαστά. Εκείνος όμως που πρόσθεσε την επιστημονική μέθοδο στην ιστορική επιστήμη ήταν ο Θουκυδίδης ο Αθηναίος ( π.χ.). Έργο του ήταν η ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου ( π.χ.), η οποία αποτελείται από οκτώ βιβλία και καταγράφει τον πελοποννησιακό πόλεμο μέχρι το 411 π.χ. Ο Θουκυδίδης προχώρησε περισσότερο την ιστορική μέθοδο χρησιμοποιώντας την αυτοψία, τη διασταύρωση πληροφοριών και προσπαθώντας να διακρίνει τα αίτια από τις αφορμές. Στόχος του έθεσε να μείνει το έργο του «κτημα ες αιεί» ώστε οι επόμενες γενιές γνωρίζοντας τις καταστροφικές συνέπειες του πολέμου να ενεργούν ωριμότερα. Ο Ξενοφών ο Αθηναίος (Γεν.: π.χ., Πέθανε : μετά το 355 π.χ.) φιλοδόξησε να συνεχίσει το έργο του Θουκυδίδη και έγραψε για την τελευταία περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου ( π.χ.). Παράλληλα εισήγαγε την Απομνημονευματογραφία. Επίσης γράφει το πρώτο ιστορικό εγκώμιο («Αγησίλαος») και την πρώτη μυθιστορηματική βιογραφία («Κύρου Παιδεία»). Κατά την Ελληνιστική εποχή Ιστορικοί που ακολούθησαν το Μ. Αλέξανδρο καταγράφουν τις εκστρατείες του. Άλλοι συνεχίζουν να γράφουν Ελληνικά περιλαμβάνοντας ιστορικές εξελίξεις στον ελληνικό κόσμο, μονογραφίες ιστορικών προσωπικοτήτων, απομνημονεύματα. Ο Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης (Μεγαλοπρεπής) (πιθ π.χ.) γράφει «καθολική» (= παγκόσμια) ιστορία δίνοντας στους αναγνώστες μια «συνοπτική θεώρηση» της ρωμαϊκής επέκτασης. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (1ος αι. π.χ.) έγραψε 40 βιβλία παγκόσμιας ιστορίας από το μυθικό παρελθόν ως τις μέρες του, χρησιμοποιώντας τις μεγάλες βιβλιοθήκες της εποχής του. Στην εποχή του οι συγγραφείς ξαναγύριζαν στο παρελθόν ή κατέγραφαν σύγχρονα γεγονότα ή απλώς κολάκευαν τους ισχυρούς.

67 Στη Ρωμαϊκή εποχή Πλούταρχος (πιθ μ.χ.) (Χαιρώνεια Βοιωτίας) ο γνωστότερος βιογράφος του αρχαίου κόσμου με το έργο του «Βίοι Παράλληλοι». Ο Αρριανός ( μ.χ.) (Νικομήδεια Βιθυνίας) που έγραψε ιστορικά, φιλοσοφικά, γεωγραφικά έργα και στρατιωτικά εγχειρίδια. Το έργο του «Αλεξάνδρου Ανάβασις» αποτελεί την πιο αξιόπιστη πηγή μελέτης για το Μ. Αλέξανδρο. Κατά τη Βυζαντινή εποχή οι ιστορικοί είναι κατά βάση καλλιεργημένοι άνθρωποι της εποχής τους, που μετέχουν στα πολιτικά δρώμενα και έχουν πολλές φορές τη δυνατότητα να εξακριβώσουν προσωπικά την ακρίβεια αυτών που γράφουν. Είναι πρέσβεις ή διπλωμάτες, (Ολυμπιόδωρος, Πέτρος Πατρίκιος, Γεώργιος Ακροπολίτης), ή ακόλουθοι σε στρατιωτικές αποστολές, (Προκόπιος), ή ακόμα ψηλότερα στην ιεραρχία (Νικήτας Χωνιάτης, Άννα Κομνηνή), πρωθυπουργοί (Μιχαήλ Ψελλός) ή αυτοκράτορες, (Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος, Ιωάννης ο Καντακουζηνός). Έτσι πολλοί από αυτούς πριν αρχίσουν να γράφουν, ουσιαστικά δημιουργούν ιστορία. Είναι φανερό ότι δεν είναι πάντα ανεπηρέαστοι από το πολιτικοστρατιωτικό περιβάλλον τους και έχουν προσωπικές συμπάθειες και αντιπάθειες που φαίνονται μέσα από το έργο τους, όμως δε φτάνουν στην κολακεία, την εμπάθεια ή την σκοπιμότητα. Είναι πάντα, βέβαια, περιορισμένοι από τα όρια που έχουν χαράξει η εκκλησιαστική και η κοσμική εξουσία: δεν έρχονται ποτέ σε ρήξη με την Εκκλησία ή τους ισχυρούς της εποχής τους. ΜΕΧΡΙ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΑΚΟΜΗ ΕΝΤΥΠΑ ΒΙΒΛΙΑ. ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΕ ΤΗ ΜΟΡΦΗ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ. ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ ΘΑ ΕΚΤΥΠΩΘΟΥΝ ΚΑΙ ΘΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΟΥΝ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ. Από την αναγέννηση και μετά το ιστορικό βιβλίο θα διατηρήσει το ιστορικό περιεχόμενο αλλά θα συνδεθεί με άλλες επιστημονικές ή ιδεολογικές τάσεις. Κατά τον 15ο και 16ο αιώνα οι Ιταλοί ιστοριογράφοι Νικολό Μακιαβέλι και Φραντσέσκο Γκουικιαρντίνι εισήγαγαν στην ιστοριογραφία την πολιτική ανάλυση. Κατά τον 18ο αιώνα οι θεωρίες του διαφωτισμού επηρεάζουν την ιστοριογραφία με μια δόση σκεπτικισμού και ορθολογισμού. Σε αυτήν την εποχή εμφανίζεται το πολύ γνωστό έργο του Έντουαρντ Γκίμπον Η Ιστορία της παρακμής και της πτώσης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Στο 19ο αιώνα το καινούριο στη συγγραφή της ιστορίας ήταν ότι οι ιστορικές σπουδές επαγγελματοποιήθηκαν και συγκεντρώθηκαν σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα. Η ιστορία γίνεται επιστημονικός κλάδος. Παρουσιάζεται το ρεύμα του Ιστορικισμού - θετικισμού : Τα ιστορικά βιβλία αυτής της εποχής μελετούν τις πηγές, τις κρίνουν, τις αξιολογούν. Δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στα δρώντα υποκείμενα κι έτσι ενισχύουν το ρόλο της προσωπικότητας. Ο ρόλος του ιστορικού είναι όχι να κρίνει το παρελθόν αλλά να αντιληφθεί αυτό που πραγματικά συνέβη. Δεν εξετάζει ευρύτερα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά δεδομένα.

68 Στις αρχές του 20ου αι. γίνεται στροφή στην κοινωνική-οικονομική ιστορία. Η έμφαση δίνεται όχι στα άτομα και τις προθέσεις τους, αλλά στις κοινωνικές δομές και διαδικασίες κοινωνικών αλλαγών. Πρόκειται για «εκδημοκρατισμό» ιστορίας, στροφή από την ηγεσία στην κοινωνία. Η Μαρξιστική ταξική ανάλυση προβάλλει την άποψη ότι ο τρόπος παραγωγής της υλικής ζωής ρυθμίζει γενικώς το κοινωνικό, πολιτικό και διανοητικό γίγνεσθαι. Δεν είναι η συνείδηση των ανθρώπων που καθορίζει την ύπαρξή τους, αλλά, αντιθέτως, το κοινωνικό τους καθεστώς είναι που καθορίζει τη συνείδησή τους. Η Σχολή των Annales με κυριότερους εκπροσώπους τους L. Febvre, Mark Block, Fernard Braudel προχωρούν σε διεπιστημονική προσέγγιση, προτεραιότητα σε μακροχρόνια ιστορικά φαινόμενα, στην ιστορική συνέχεια, στις νοοτροπίες, την επίδραση φυσικού περιβάλλοντος και κλίματος, τις οικονομικο-κοινωνικές δομές. Σύγχρονες τάσεις: Με σημείο καμπής τη δεκαετία του 1960 που οι άνθρωποι βιώνουν τις νέες συνθήκες ζωής μετά τους δύο παγκόσμιους πολέμους, έγινε κατανοητό ότι δεν μπορεί κανείς να προσεγγίσει και να ανασυνθέσει συνολικά το παρελθόν, αλλά η προσέγγιση της αλήθειας εξαρτάται από το πλαίσιο και τις συνθήκες που εμφανίστηκε αλλά και από τη σκοπιά του καθενός. Αυτή η άποψη επηρέασε το περιεχόμενο των ιστορικών βιβλίων. Σήμερα ο ιστορικός ασχολείται ολοένα και περισσότερο με μαζικές τάσεις και λιγότερα με έργα ατόμων έχουμε κατανοήσει ότι ακόμα και οι πιο ιδιαίτεροι άνθρωποι κινούνται μέσα στο πλαίσιο εποχής τους. Επιπλέον, υπάρχει στροφή σε νέα αντικείμενα έρευνας (ιστορία καθημερινής ζωής, κοινοτήτων ή συνηθισμένων ανθρώπων, αντιλήψεων, νοοτροπιών και συμπεριφορών κ.ο.κ.) και νέες μεθοδολογίες-προσεγγίσεις (επικοινωνία με γειτονικές επιστήμες: ανθρωπολογία, ψυχολογία, κοινωνιολογία, πολιτική οικονομία κλπ.). ΠΗΓΕΣ : Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι Βιβλίο Μαθητή Α Λυκείου, Wikipedia 4.3 ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΕΣ Μεγάλη Σοβιετική: Η Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια ψηφισμένη ως η μεγαλύτερη και περιεκτικότερη Σοβιετική εγκυκλοπαίδεια. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1926 και ακολούθησαν και άλλοι τόμοι μέχρι το Η εγκυκλοπαίδεια αποτελούνταν από 65 τόμους και εκδόθηκε μέσα σε ένα διάστημα 21 χρόνων. Ο αρχισυντάκτης του έργου ήταν Ο Ατό Σμιτ ώσπου το 1941 σταμάτησε. Στο διάστημα 1950 με 1958 ακολούθησε η δεύτερη έκδοση που αποτελούνταν από 50 τόμους με αρχισυντάκτες του Σεργκέι Βασίλοφ και Μπορίς Βεντένσκι. Το 1960,δύο τόμοι ευρετηρίων προστέθηκαν στην έκδοση. Το 1969 με 1978 ακολούθησε η Τρίτη και τελική έκδοση της εγκυκλοπαίδειας που περιλάμβανε 30 τόμους, Αρχισυντάκτης του έργου κατά το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αυτής της περιόδου(μέχρι το 1969) ήταν ο Αλεξάντερ Προχόροφ. Η Εγκυκλοπαίδεια μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε στα Ελληνικά σε 34 τόμους από τις εκδόσεις ΑΚΑΔΗΜΟΣ του Γ. Φ. Μπόμπολα. Διευθυντής σύνταξης της ελληνικής έκδοσης ήταν ο Αλέξανδρος Φιλιππόπουλος. Η ελληνική έκδοση ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 1978 και ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 1983.

69 Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια: Η εγκυρότερη, ιδίως για βιογραφίες και ειδικότερα ο δέκατος τόμος που αποτελεί μόνος-του το λήμμα «Ελλάς», χρησιμεύει και ως πολλαπλός βιβλιογραφικός οδηγός: θεωρείται από πολλές απόψεις η πρώτη και καλύτερη έκδοση (1939) που διαχωρίζεται στα εξής κεφάλαια: Φυσική Γεωγραφία, Οικονομική Γεωγραφία, Πολιτική Γεωγραφία, Εθνογραφία, Ιστορία, Δίκαιον, Θρησκεία, Γλώσσα, Ελληνισμός της διασποράς, Ελληνικός πολιτισμός. Το κάθε κεφάλαιο υποδιαιρείται σε πολλά μικρότερα και στο τέλος του καθενός παρατίθεται πλούσια, όχι πάντα μεθοδικά συνταγμένη, βιβλιογραφία. Στην ουσία ολόκληρος ο τόμος είναι ένας «οδηγός»,πλούσιος και έγκυρος, με χάρτες,πίνακες, διαγράμματα κλπ. Στο τέλος υπάρχει ένα γενικό ευρετήριο ονομάτων. Η δεύτερη έκδοση του τόμου (1960) διαφέρει ελαφρώς στην ύλη, πιο ανανεωμένη βιβλιογραφία, αλλά πιο ελλιπής ως επίτευγμα. Οπωσδήποτε, παρά τις άνισες λεπτομέρειες, ο τόμος παραμένει αξιόπιστος, και μπορεί να απαντήσει σε πολλά ερωτήματα. Νεώτερο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου: Με το γενικό όνομα Ήλιος ονομάζεται ελληνική εγκυκλοπαίδεια της οποίας ο πλήρης τίτλος είναι «Νεώτερο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ηλίου» σε αντιδιαστολή του παλαιότερου εβδομαδιαίου περιοδικού «Εβδομαδιαία εγκυκλοπαιδική επιθεώρηση - Ο Ήλιος» που ήταν και ο ομώνυμος εκδοτικός οίκος της εγκυκλοπαίδειας. Άρχισε να εκδίδεται στην Αθήνα το 1945 και η δεύτερη έκδοσή του ολοκληρώθηκε το Η πρώτη έκδοση αποτελείται από 18 τόμους με τον τελευταίο να αποτελεί και συμπλήρωμα (μέχρι 1960). Είναι γραμμένη στην απλή καθαρεύουσα. Η 30τομη έκδοση κυκλοφόρησε την δεκαετία του '70. Πάπυρος-Λαρους Μπριταννικα: 1. ΕΓΚΥΚΛOΠΑΙΔΙΚO ΛΕΞΙΚO, για να μπορείτε να βρίσκετε γρήγορα οποιαδήποτε πληροφορία. Σε κάθε λήμμα προτάσσεται ένας σύντομος και περιεκτικός ορισμός που μας εισάγει στην αναλυτική πραγμάτευση του κάθε αντικειμένου. 2. ΘΕΜΑΤOΛOΓΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ, μία πηγή γνώσης στην οποία αναπτύσσονται συστηματικά και με διδακτική πληρότητα θέματα που καλύπτουν όλους τους τομείς του επιστητού, από τις ανθρωπιστικές ως τις φυσικές επιστήμες, από την αποτύπωση κάθε έκφρασης του ανθρώπινου πολιτισμού ως την περιγραφή του φυσικού περιβάλλοντος. H αλφαβητική λημματογράφηση και οι παραπομπές που συνδέουν τα επιμέρους λήμματα καθιστούν ευχερέστερο το χειρισμό του τεράστιου αυτού υλικού.

70 3. ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ, ερμηνευτικό και ετυμολογικό. Καλύπτει όλες τις περιόδους της ελληνικής γλώσσας (αρχαία - μεσαιωνική - νεότερη) δίνοντας τη δυνατότητα μιας συγχρονικής και διαχρονικής θεώρησης του λεξιλογίου. Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια: Η "Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια" είναι μια επαναστατική στη σύλληψή της εγκυκλοπαίδεια, γιατί συνδυάζει για πρώτη φορά σε διεθνές επίπεδο τη "θεματική" με την " αλφαβητική " εγκυκλοπαίδεια. Το σύνολο της εγκυκλοπαιδικής ύλης έχει κατανεμηθεί σε 31 θεματικούς τόμους, αλλά κάθε τόμος περιέχει αλφαβητικά τα λήμματα της επιστήμης ή του γνωστικού τομέα που καλύπτει. Η κατανομή της ύλης σε ειδικούς θεματικούς τόμους παρέχει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να βρίσκει συγκεντρωμένα όλα τα λήμματα, μικρά και μεγάλα, για το θέμα που τον ενδιαφέρει, χωρίς να χρειάζεται να ανατρέχει σε άλλους τόμους όπως συμβαίνει με τις αλφαβητικές εγκυκλοπαίδειες. Συγκριτική Εγκυκλοπαίδεια: Αυτή η εγκυκλοπαίδεια σε 10 τόμους, με 400 εκτενή άρθρα, αποτελεί μετάφραση του γερμανικού έργου του 1972 με τίτλο «Sowejtsystem und Demokratische Gesellschaft» (Το σοβιετικό σύστημα και τη δημοκρατική κοινωνία). Ελληνική Πατρολογία: Πρόκειται για το μνημειώδες και ιστορικό έργο του J.-P. Migne του οποίου η έκδοση ολοκληρώθηκε από τον εκδοτικό μας οίκο. Είναι η διεθνής πηγή των Πατερικών και Βυζαντινών κειμένων. Περιέχει τα κείμενα όλων των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας και των άλλων εκκλησιαστικών συγγραφέων, ως και των μεγάλων ιστορικών χρονογράφων και των υπολοίπων Βυζαντινών συγγραφέων. Η Ελληνική Πατρολογία P.G. η οποία για πρώτη φορά εξεδόθη στην Ελλάδα, έχει επαινεθεί από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τα άλλα Ορθόδοξα Πατριαρχεία, από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος από τις είκοσι Ιερές Μονές του Αγίου Όρους, από τον Πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών, από καθηγητές των ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων καθώς και άλλους αρμοδίους παράγοντες της επιστήμης και των γραμμάτων. Εκπαιδευτικοί, κληρικοί, επιστήμονες σχεδόν όλων των κλάδων, φοιτητές, συγγραφείς,δημοσιογράφοι,ερευνητές και όλοι οι άνθρωποι των γραμμάτων και του πνεύματος έχουν ανάγκη αυτού του έργου. Κατά τα τελευταία έτη συνεχώς επεκτείνεται η στροφή προς τις κλασικές πνευματικές πηγές σε παγκόσμια κλίμακα. Τη πρώτη θέση στην παγκόσμια πνευματική αναζήτηση κατέχουν όλα τα κλασικά και διαχρονικά ελληνικά κείμενα. Τα κείμενα της Ελληνικής Πατρολογίας του J.-P.Migne, με τους και πλέον τίτλους και τους 800 περίπου συγγραφείς, δεν είναι ανεπανάληπτα θησαυρίσματα μόνο της Ορθοδοξίας, αλλά και του Ελληνισμού. Λεξικό Βιβλικής Θεολογίας: Μεταφρασμένο από τα Γαλλικά με την εποπτεία: Σάββα Αγουρίδη, Γιώργου Γρατσέα, Σταύρου Βαρτανιάν, Γαβριήλ Μαραγκού κ.ά. Το πρωτότυπο Γαλλικό έργο μεταφράστηκε

71 από 70 καθηγητές με την επιμέλεια του π.xavier Leon-Dafour. Ο καθηγητής Ορθοδόξου Θεολογίας και Ακαδημαϊκός Μπρατσιώτης έχει γράψει γι' αυτό το Γαλλικό Λεξικό. Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής: Το Λεξικό της κοινής νεοελληνικής είναι ένα σύγχρονο και πλήρες ερμηνευτικό, ορθογραφικό και ετυμολογικό λεξικό της νέας ελληνικής. Εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 1998 από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και αποτελεί αποτέλεσμα πολύχρονης και συστηματικής επεξεργασίας. Είναι το πρώτο λεξικό της νεοελληνικής που έθεσε επιστημονικές λεξικογραφικές αρχές και επηρέασε με τον τρόπο αυτό καθοριστικά τη σημερινή νεοελληνική λεξικογραφική πραγματικότητα. Από τις σημαντικές καινοτομίες του αξίζει να τονιστούν ιδιαίτερα η ύπαρξη φωνητικής μεταγραφής, η σύνδεση κάθε λήμματος με το κλιτικό του παράδειγμα και η προσπάθεια καταγραφής όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού εκφράσεων και φράσεων της νέας ελληνικής. Η εγκυρότητα της ετυμολογικής προσέγγισης είναι επίσης από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματά του. Η Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου: Ένα έργο ζωής που πραγματοποιήθηκε χάρη στην άοκνη προσπάθεια της Λουκίας Δρούλια και της Γιούλας Κουτσοπανάγου είναι η τετράτομη Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου, , που μόλις κυκλοφόρησε. Η εγκυκλοπαίδεια δομείται σε τρία μέρη: περίγραμμα ιστορίας του Τύπου, αλφαβητικά ταξινομημένα λήμματα και παραρτήματα. Τα κείμενα που προτάσσονται των λημμάτων αποτελούν ένα συνοπτικό, κατατοπιστικό περίγραμμα της ιστορίας του Τύπου κατά τους δύο και πλέον αιώνες του βίου του, καταγράφοντας με ενάργεια την άρρηκτη, αμφίδρομη σχέση του με τις αναπτυσσόμενες ελληνικές κοινωνίες σε όλες τους τις εκφάνσεις και ιδιαίτερα με την πολιτική και την πολιτισμική ζωή, και τον ειδικό ρόλο του εντός συγκεκριμένων ιστορικών περιόδων. Παρουσιάζονται περισσότερα από λήμματα τα οποία πλαισιώνονται από περίπου φωτογραφίες. Τα λήμματα των εντύπων ( εφημερίδων και περιοδικών) καταβλήθηκε προσπάθεια να καλύπτουν, ενδεικτικά, το σύνολο της επικράτειας αλλά και του εξωτερικού, καθώς και το εύρος του πολιτικού και πολιτισμικού φάσματος. Στα 700 περίπου λήμματα των προσώπων που ενεπλάκησαν στην παραγωγή των εντύπων παρουσιάζονται όχι μόνο οι σημαντικότεροι και γνωστότεροι εκδότες, δημοσιογράφοι και γελοιογράφοι, αλλά και οι λιγότερο γνωστοί, αυτοί των επαρχιακών εντύπων και του εξωτερικού, που κατέβαλλαν τις δικές τους προσπάθειες για την ανάπτυξη του Τύπου. Παγκόσμιο βιογραφικό λεξικό της Εκδοτικής Αθηνών: Το Παγκόσμιο βιογραφικό λεξικό είναι ένα πρωτότυπο έργο που παρουσιάζει όλη την ιστορία, ελληνική και παγκόσμια, τις τέχνες, τα γράμματα και τις επιστήμες μέσα από τη ζωή και το έργο των πρωταγωνιστών του ιστορικού μέχρι και των δημιουργών του ανθρώπινου πολιτισμού. Ιστορικές μορφές, μεγάλοι συγγραφείς, καλλιτέχνες και επιστήμονες, Έλληνες και ξένοι, από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, παρουσιάζονται

72 τεκμηριωμένα και μέσα από τις βιογραφίες τους ο αναγνώστης πληροφορείται υπεύθυνα για το έργο και την προσφορά τους. Ειδική προσοχή δόθηκε στη σύγχρονη Ελλάδα ώστε να συμπεριληφθούν οι σημαντικότερες ελληνικές προσωπικότητες στα γράμματα, στις τέχνες, στην πολιτική, στις επιστήμες και έτσι το Παγκόσμιο βιογραφικό λεξικό να αποτελέσει τη μοναδική πηγή ενημέρωσης για τον Έλληνα αναγνώστη και ερευνητή. Ένα ξεχωριστό επιτελείο 200 περίπου ακαδημαϊκών, καθηγητών Πανεπιστημίου και ειδικών επιστημόνων εργάστηκε πολλά χρόνια για την πραγματοποίηση αυτής της έκδοσης, σε μια σπάνια για τα ελληνικά εκδοτικά χρονικά συνεργασία ενός τόσο μεγάλου αριθμού πνευματικών προσωπικοτήτων. Συντάκτες των βιογραφιών-εξολοκλήρου πρωτότυπων-είναι οι διαπρεπέστεροι Έλληνες, και σε ορισμένες περιπτώσεις και ξένοι, ειδικοί για κάθε θέμα, επιστήμονες κ.τ.λ. 4.4 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ Τα επιστημονικά βιβλία χωρίζονται σε δεκατρείς κατηγορίες τα ιστορικά βιβλία,τα θεολογικά βιβλία, την φιλολογία, την φιλοσοφία, την γλωσσολογία, τα μαθηματικά, την αστρονομία και τέλος την ιατρική. H γραπτή έκθεση των γεγονότων ονομάζεται ιστοριογραφία Έχει λογοτεχνικά γνωρίσματα, αφορά γεγονότα του παρελθόντος ή σύγχρονα και βασίζεται στην παράδοση, στην κριτική και στην προσωπική εμπειρία έρευνα. H αξία κάθε έργου ιστοριογραφίας εξαρτάται από την αντικειμενικότητα και την αξιοπιστία του συγγραφέα, όσο και από την τέχνη της γραφής του. Αρχικά τα ιστορικά βιβλία ξεκίνησαν να γράφονται από τον Μιλήσιο και τον Ηρόδοτο. Ετυμολογικά η λέξη ιστορία είναι από το ρήμα «οίδα» που σημαίνει γνωρίζω με βάση την έρευνα και την αναζήτηση πληροφοριών. Συγγενές είναι και το ουσιαστικό «ιστώρ» που σημαίνει γνώστης. Πατρίδα της ιστορίας είναι η Ελλάδα, δεν είναι όμως οι Έλληνες οι πρώτοι που ενδιαφέρθηκαν για την καταγραφή γεγονότων και την προβολή τους μέσα στον χρόνο. Ασσύριοι, Χεταίοι, Αιγύπτιοι, Βαβυλώνιοι, Πέρσες ηγεμόνες συνήθιζαν να απαθανατίζουν τα ένδοξα έργα τους σε μνημειώδεις επιγραφές ή σε έγγραφα που φυλάσσονταν στα αρχεία τους και σε ναούς. Συνήθως οι διάδοχοι κατέστρεφαν τα στοιχεία αυτά για να αποφύγουν τον ανταγωνισμό των προκατόχων τους, όσα όμως σώζονται είναι αρκετά για να ανασυγκροτήσουμε τα ονόματα και τις εποχές δυναστειών και βασιλέων. Αυτή είναι και η αξία των κειμένων αυτών που δεν εξελίχθηκαν καθόλου στο πέρασμα πολλών αιώνων. Δεν περιέχουν λεπτομέρειες ούτε ειλικρινείς πληροφορίες για τα γεγονότα, ενώ εκείνοι που θα μπορούσαν να τα αξιοποιήσουν και να συνθέσουν μια συνεχή ιστορική αφήγηση δεν ενδιαφέρθηκαν.

73 Η θεολογία είναι η επιστήμη με αντικείμενο. Η θεολογία επίσης είναι η ιστορία των θρησκειών και ιδιαίτερα της χριστιανικής θρησκείας και εκκλησίας και η έρευνα και ερμηνεία των Γραφών (Παλαιάς και Kαινής Διαθήκης).Τέλος θεολογία λέγεται το σύνολο των αντιλήψεων κάποιου για το Θεό ή για τη θρησκεία. Θεολογία (σύνθετη από τις λέξεις θεός και λόγος) είναι η μελέτη της θρησκευτικής πίστης, πρακτικής και εμπειρίας. Ειδικότερα χαρακτηρίζεται ως η λογική και συστηματική μελέτη του Θεού και της σχέσης του με τον κόσμο και η επιστήμη που διαπραγματεύεται την ύπαρξη, τη φύση και τις ιδιότητες του Θεού, τις αρχές και την εξουσία του, τα δόγματα που ορίζουν την ορθότητα της πίστης και τα λατρευτικά καθήκοντα προς το Θεό. Επιπλέον μπορεί ως όρος να εκφράζει μια θεολογική θεωρία ή σύστημα ή μία ειδική κατηγορία θεολογικού δόγματος. Ακόμη θεολογία, από τις χαλκηδόνιες εκκλησίες, χαρακτηρίζεται η ιδιαίτερη κατάσταση του ανθρώπου, ο οποίος δεχόμενος την αγιαστική χάρη (φωτισμό) του Αγίου Πνεύματος, εκφράζει με τη μαρτυρία του το λόγο, την επιθυμία ή τη γνώση των ενεργειών (τη δυνατή δηλαδή από τον άνθρωπο κατανόηση) του Θεού. Ως χριστιανική θεολογία θα μπορούσε εν μέρει να χαρακτηριστεί η διδασκαλία των χριστιανικών εκκλησιών, αλλά επειδή η σπουδή της θεολογίας έχει μετατοπιστεί και στις σύγχρονες θεολογικές σχολές είναι δόκιμο να επεκταθεί ο όρος στην εξάσκηση της θεολογίας από χριστιανική άποψη ή τη μελέτη του Χριστιανισμού θεολογικά. Ιστορικά η πορεία της χριστιανικής θεολογίας ταυτίζεται με την πορεία της χριστιανικής Εκκλησίας. Πρώτες θεολογικές μαρτυρίες θεωρούνται τα βιβλία της Θεολόγος μπορεί να χαρακτηριστεί ακαδημαϊκά ο ειδικός στη θεολογία και τη μελέτη των θρησκειών και των θρησκευτικών διδασκαλιών, ο κάτοχος πτυχίου θεολογικής σχολής ή ο μελετητής κλάδων της θεολογίας. Εκκλησιολογικά θεολόγος αποκαλείται αυτός που μεταφέρει το λόγο του Θεού στον κόσμο, όπως για παράδειγμα η Εκκλησία έχει αποδώσει τον τίτλο του Θεολόγου στον Ευαγγελιστή Ιωάννη Καινής Διαθήκης, τα οποία, λόγω της θεωρούμενης θεοπνευστίας τους, επέχουν ακριβή θέση θεολογικών συγγραμμάτων. Τα Ευαγγέλια όπως και τα άλλα βιβλία του Κανόνα της Καινής Διαθήκης είναι μαρτυρίες πίστης, έκφραση βιώματος, κήρυγμα ιεραποστολής και μετάδοσης του χριστιανικού μηνύματος και θεολογική κατήχηση των μελών της Εκκλησίας. Συνάμα υπό το πρίσμα της χριστιανικής διδασκαλίας απέκτησαν νέο θεολογικό νόημα και τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης. Φιλολογία είναι η επιστήμη με αντικείμενο, δηλαδή τη γλώσσα και τη λογοτεχνία ενός λαού σε μια ή σε όλες τις εποχές και τη διερεύνηση και την ερμηνεία κειμένων από γλωσσική, λογοτεχνική, ιστορική και πολιτισμική άποψη. Φιλολογία επίσης είναι το σύνολο των κειμένων και των λόγων που αναφέρονται σε έναν τομέα της γνώσης, της επιστήμης. Ο όρος φιλολογία περιγράφει κατά κύριο λόγο την επιστήμη που έχει ως αντικείμενο τη μελέτη του πνευματικού, ή διανοητικού, πολιτισμού παλαιότερων εποχών με βάση τα γραπτά μνημεία. Επίσης, χρησιμοποιείται αναφορικά με την σπουδή επί των αρχαίων γλωσσών και της ιστορίας. Ως φιλολογία περιγράφεται, επίσης, το σύνολο των έργων του λόγου μιας χώρας ή ενός λαού ή μιας χρονικής περιόδου, το σύνολο δηλαδή της λογοτεχνίας της. Επίσης, με τον ίδιο όρο περιγράφεται το σύνολο των ειδικών επιστημονικών γνώσεων που χρησιμοποιούνται

74 για την κατανόηση των έργων του λόγου μιας γλώσσας αλλά και το σύνολο των συγγραμμάτων που αναφέρονται σε ορισμένο επιστημονικό κλάδο. Γλωσσολογία είναι η επιστημονική μελέτη της γλώσσας, του ανθρώπινου λόγου, μελέτη των στοιχείων που έχουν σχέση με την προέλευση, τη δομή και την εξέλιξη των γλωσσών. Με τον όρο γλωσσολογία (ή και γλωσσική, παλαιότερα) εννοείται η επιστημονική μελέτη της ανθρώπινης γλώσσας ως καθολικού φαινομένου, αλλά και των επιμέρους γλωσσών του κόσμου. Ως επιστήμη επιδιώκει να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα για τη φύση της γλώσσας, τη δομή της και τη σχέση της με τον ανθρώπινο νου, αλλά και με την κοινωνία. Με αυτό το σκοπό, εξετάζει αφενός τις καθολικές αρχές οι οποίες διέπουν την ανάπτυξη της γλώσσας και τη διαμόρφωση όλων των γλωσσών, αφετέρου τους παράγοντες και τους νόμους που συντελούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και ποικιλία, διαχρονικά (Ιστορική γλωσσολογία) και συγχρονικά (π.χ. τυπολογία, διαλεκτολογία, κοινωνιογλωσσολογία Συνεργατικές /συγγενείς επιστήμες της γλωσσολογίας, η οποία θεωρείται ευρύτερα ως αυτόνομη επιστήμη, είναι μεταξύ άλλων η Ψυχολογία, η Βιολογία, η Λογική και η Φιλοσοφία, η Κοινωνιολογία, η Ιστορία του πολιτισμού και η Ανθρωπολογία, η Φιλολογία κ.ά. ). Οι ερευνητές της επιστήμης αυτής λέγονται "γλωσσολόγοι". Οι γλωσσολόγοι εστιάζουν στην περιγραφή και την ερμηνεία της γλώσσας, χωρίς να επεμβαίνουν, να αξιολογούν και να αναλαμβάνουν ρυθμιστικό ρόλο στη διαμόρφωση των κανόνων μιας γλώσσας. Ο γλωσσολόγος επίσης δεν ταυτίζεται με τον γλωσσομαθή ή τον μεταφραστή/διερμηνέα. Φιλοσοφία είναι η επιδίωξη της γνώσης, η αναζήτηση της αλήθειας σχετικά με το νόημα της ζωής, την ουσία του κόσμου και τη θέση του ανθρώπου στον κόσμο. Φιλοσοφία είναι η επιστήμη που ασχολείται με ερωτήματα, προβλήματα ή απορίες που μπορούμε να αποκαλέσουμε οριακά, θεμελιώδη, ή έσχατα, όπως αυτά της ύπαρξης, γνώσης, αξίας, αιτίας, γλώσσας και του νου. Ξεχωρίζει από άλλους τρόπους αντιμετώπισης των παραπάνω προβλημάτων, από την κριτική και γενικώς συστηματική προσέγγιση των θεμάτων και την οικοδόμησή της πάνω σε λογικές εξηγήσεις. Η φιλοσοφία μας ανοίγει νέους δρόμους και αναζητά απαντήσεις σε ερωτήματα που πιθανώς ξεπερνούν τις ανθρώπινες γνωστικές δυνατότητες, βοηθώντας στη διερεύνηση των ορίων της ανθρώπινης σκέψης, ακόμα και όταν δεν φτάνει σε κάποιο αποτέλεσμα ο επαγωγικός της προβληματισμός. Δεν θα ήταν λάθος να πούμε ότι φιλοσοφία είναι σκέψη πάνω στην ίδια τη σκέψη και τις δυνατότητες της. Η λέξη φιλοσοφία ετυμολογικώς είναι σύνθετη και προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό «φιλείν» (αγαπώ) και τη λέξη σοφία, δηλαδή αγάπη για τη σοφία. Μαθηματικά είναι η επιστήμη που μελετά τις ιδιότητες των αριθμών και των μεγεθών καθώς και τις μεταξύ τους σχέσεις. Τα Μαθηματικά είναι η επιστήμη που μελετά θέματα που αφορούν την ποσότητα (δηλαδή τους αριθμούς), τη δομή (δηλαδή τα σχήματα), το διάστημα, τη μεταβολή, τις σχέσεις όλων των μετρήσιμων αντικειμένων της πραγματικότητας και της φαντασίας μας, καθώς επίσης, σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, και μερικά άλλα που δεν είναι γενικώς δεκτά ότι πρέπει να περιλαμβάνονται στον ορισμό.

75 Αστρονομία είναι η επιστήμη που μελετά τα ουράνια σώματα και τη δομή του σύμπαντος. Η Αστρονομία (ως διεθνής όρος εκ των ελληνικών λέξεων του «άστρον» + «νέμω») είναι η επιστήμη που ερευνά και εξετάζει όλα τα ουράνια σώματα (μεταξύ αυτών και τη Γη) καθώς και τις σχέσεις, κινήσεις και δυναμική αυτών. Γενικά η Αστρονομία γεννήθηκε με την εμφάνιση του «διανοούμενου ανθρώπου» στον ημέτερο πλανήτη. Ειδικότερα όμως για τους Έλληνες, η «Αστρονομία» γεννήθηκε ακριβώς την ίδια ιερή εκείνη στιγμή που γεννήθηκε και η ελληνική μυθολογία και μάλιστα σε μια αμφίδρομη σχέση. Αναφέρεται στην παρατήρηση και την ερμηνεία των φαινομένων που λαμβάνουν χώρα στον ουράνιο χώρο πέρα από την Γη και την ατμόσφαιρά της. Μελετά την προέλευση, την εξέλιξη, τις φυσικές και χημικές ιδιότητες των ουρανίων σωμάτων που μπορούν να παρατηρηθούν (και είναι εκτός των ορίων της ατμόσφαιρας), καθώς και των διεργασιών που περιλαμβάνουν αυτές. Προστάτης της, η θεία Μούσα Ουρανία. Όμως και άλλοι πολιτισμοί όπως οι Μεσοποτάμιοι και οι αρχαίοι Ινδοί, παρατηρούσαν μεθοδικά τον ουρανό. Ιατρική είναι η επιστήμη που έχει σκοπό τη διαφύλαξη και την αποκατάσταση της υγείας του ανθρώπου ή την πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία των ασθενειών. Η Ιατρική είναι επιστήμη και τέχνη που ασχολείται με την έρευνα και την εφαρμογή μεθόδων και τεχνικών για την πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία των ασθενειών του ανθρώπου Ως και θεωρούνταν αποκλειστικά τέχνη, ορολογία με την οποία εμφανίζεται και στον «Όρκο του Ιπποκράτη». Θεωρείται μια από τις αρχαιότερες των πρακτικών επιστημών, έχοντας τις πρώτες της εφαρμογές στις απαρχές της ίδιας της ανθρώπινης κοινωνίας. Οι ιατροί κατά κανόνα χωρίζονται σε 4 κλάδους: της χειρουργικής, της παθολογίας, της κλινικο-εργαστηριακής ή εργαστηριακής ιατρικής, και της ψυχιατρικής. Η κτηνιατρική είναι κλάδος που ασχολείται με τη θεραπεία των υπολοίπων ζώων. 4.5 ΠΑΡΑΜΥΘΙ - ΠΑΙΔΙΚΌ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Παραμύθι Το παραμύθι είναι μια σύντομη ιστορία που ενσωματώνει το έθνος, το οποίο εκφράζεται ρητά από την αρχή έως το τέλος του. Το παραμύθι συγγενεύει με τον μύθο αλλά με μια διαφορά το παραμύθι είναι μια μυθιστοριογραφία,μια φανταστική αφήγηση, μια επινόηση που έχει μια μεταφορική χρήση ενός ζώου ως βασικό χαρακτήρα του. Το παραμύθι είναι μία φανταστική προφορική διήγηση, που αποτελείται από πολλά και διαδοχικά επεισόδια, τα λεγόμενα μοτίβα.

76 Διαφέρει από τον μύθο γιατί αυτός είναι μια αλληγορική διήγηση που έχει στόχο μια διδασκαλία. Διαφέρει και από την παράδοση καθώς αυτή αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο γεγονός ή πρόσωπο, ή τόπο, και την πιστεύουν σαν αληθινή. Τα παραμύθια ψυχαγωγούν όλους τους ανθρώπους της γης από τα παλιά χρόνια. Στα παραμύθια συναντάμε πλήθος από απίθανα και απίστευτα γεγονότα που αυτά είναι φανταστικά για τον σημερινό άνθρωπο, που για τον πρωτόγονο αποτελούσαν το κανονικό του κόσμο. Όλος ο κόσμος του πρωτόγονου ανθρώπου, η θεωρία του για τη γέννηση του κόσμου, ο φόβος του για τα διάφορα φυσικά φαινόμενα, για έναν λόγο πέρασε στα παραμύθια. Οι μύθοι των ζώων, τα μαγικά παραμύθια, οι ευτράπελες διηγήσεις και τα κλιμακωτά παραμύθια, αποτελούν τις μεγάλες κατηγορίες στις οποίες εντάσσεται το σύνολο των τύπων του παραμυθιού. Ως είδος το παραμύθι ακολουθεί τρεις γενικές αρχές, προκειμένου να αναφερθεί στον χρόνο, στον τόπο και στα πρόσωπα, που αφορούν το περιεχόμενό του. Συγκεκριμένα: Στο παραμύθι ο χρόνος είναι αόριστος Επίσης και ο τόπος της δράσης είναι αόριστος Η δράση εκτυλίσσεται σχεδόν εξολοκλήρου μέσα από την ανωνυμία των προσώπων. Στα αισθητικά γνωρίσματα του παραμυθιού ανήκουν το περιεχόμενο, τα εκφραστικά μέσα και η λειτουργία του. Το περιεχόμενο του παραμυθιού είναι ενιαίο και μονοδιάστατο. Το φυσικό και το υπερφυσικό στοιχείο συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά ισχύουν και για το ελληνικό παραμύθι, για το οποίο διακρίνονται επιπλέον χαρακτηριστικά που προσδίδονται από την εντοπιότητα, τη γλώσσα, την παράδοση και τις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής. Το παραμύθι βασίζεται στην προφορική μεταφορά της παράδοσης από γενιά σε γενιά. Αλλά και ο ρόλος του αφηγητή είναι σημαντικός για την μεταφορά του παραμυθιού σε ένα άλλο πρόσωπο γιατί ζωντανεύει το παραμύθι που αφηγείται. Οι μετασχηματισμοί αλλά και η δημιουργία αφηγηματικών τύπων ενός παραμυθιού οφείλεται επίσης στον αφηγητή. Επίσης, η διάδοση ενός παραμυθιού εξαρτάται κάθε φορά από την αφηγηματική δύναμη ενός παραμυθά, αλλά και από τα γούστα, τις προτιμήσεις και τους παιδαγωγικούς του ακροατηρίου του μέσα σε μια τοπική κοινωνία. Με αυτόν τον τρόπο η διαδικασία της αφήγησης και της διάδοσης ενός παραμυθιού υπόκειται στο συσχετισμό τριών παραγόντων: της προϋπάρχουσας παράδοσης, του εκάστοτε αφηγητή και της κοινότητας των ακροατών του Παιδικό Και Εφηβικό Βιβλίο Το παιδικό βιβλίο είναι τα βιβλία που διαβάζονται με μεγάλη ευχαρίστηση από τα παιδιά. Τα βιβλία χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με την ηλικία των παιδιών που τα διαβάζουν. Το βιβλίο πρέπει να επιλέγεται από τα ίδια τα παιδιά και από τους γονείς, οι οποίοι μπορούν να τους διαβάζουν το παραμύθι στην περίπτωση που τα παιδιά δεν γνωρίζουν ανάγνωση.

77 ΒΙ Τα εφηβικά βιβλία είναι βιβλία που διαβάζονται από παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας που επιλέγονται από τους εφήβους και όχι από τους γονείς για να τους κινεί το ενδιαφέρον για ανάγνωση και μάθηση νέων λέξεων ή φράσεων που περιέχει ένα παραμύθι. Πρέπει να διαβάζονται μόνο από τους εφήβους και όχι από τους γονείς όχι όπως τα παιδικά βιβλία. Σε αυτή την ηλικία μπορούν και τα ποιήματα να θεωρηθούν εφηβικά βιβλία για να καλλιεργούν το πνεύμα τους και να μαθαίνουν την ποιητική ελληνική γλώσσα που έγραφαν οι διάσημοι ποιητές. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΤΑΔΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 5.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ Τυπογραφία είναι η τέχνη της αναπαράστασης κειμένου ή εικόνων με κινητά τυπογραφικά στοιχεία. Ο καλός τυπογραφικός επιμελητής πρέπει να τα χειρίζεται με ευφυείς και συγκροτημένους τρόπους. Οφείλει να καθιστά το βιβλίο ευχάριστο και κατανοητό στον αναγνώστη και να προβάλλει με σαφήνεια την κεντρική ιδέα. Επιπλέον, πρέπει να υπάρχει αλληλουχία και ενότητα στη δομή του κειμένου, ώστε να δημιουργείται μια ιδανική και γαλήνια συνθήκη ανάγνωσης. Με τον τρόπο αυτό τιμά το κείμενο, δεδομένου ότι άξιζε η τυπογραφική προσπάθεια που κατέβαλλε, αλλά ταυτόχρονα τιμά και την ίδια την ιστορία και της τυπογραφίας και συμβάλλει στη διατήρησή της ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ Ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος ήταν ο πρώτος που ανακάλυψε την τυπογραφία, τον 15 ο αιώνα στη Γερμανία. Κατασκεύασε ξύλινα κινητά τυπογραφικά στοιχεία και στο καθένα χωριστά χάραξε ένα γράμμα της αλφαβήτου. Ενώνοντας τα χαραγμένα γράμματα, συνέθετε όποια λέξη ήθελε. Έφεύρε επίσης την πρώτη τυπογραφική μηχανή, το πιεστήριο. Το πρώτο βιβλίο που τύπωσε ήταν η Αγία Γραφή το Η νέα αυτή εφεύρεση εξαπλώθηκε από το 1468 και μετά σε περισσότερες από 110 ευρωπαϊκές πόλεις στη Σουηδία, στην Ισπανία, στην Πολωνία και την Ουγγαρία. Πρωτοπόρος πάντως υπήρξε η Ιταλία, καθώς σχεδόν όλες οι πόλεις της διέθεταν από ένα τουλάχιστον καλά εξοπλισμένο τυπογραφικό εργαστήρι και η Βενετία το 16 ο αιώνα θεωρούνταν το μεγαλύτερο εκδοτικό κέντρο της Ευρώπης Η ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η τυπογραφία ήρθε στην Ελλάδα μόλις το 19 ο αιώνα. Μέχρι τότε τα βιβλία τυπώνονταν στο εξωτερικό και ιδιαίτερα στη Βενετία, τη Βιέννη και το Παρίσι. Το πρώτο ελληνικό βιβλίο τυπώθηκε στο Μιλάνο το 1476 και ήταν η Γραμματική του Κωνσταντίνου Λάσκαρη. Το πρώτο τυπογραφείο που ιδρύθηκε στην Ελλάδα είναι αυτό της Χίου το 1821 με τυπογραφικό υλικό που έστειλε από το Παρίσι ο

78 περίφημος τυπογράφος Αμπρουάζ Φερμέν Ντιντό. Το τυπογραφείο καταστράφηκε από τους Τούρκους κατά τη διάρκεια της καταστροφής της Χίου. Μετά την επανάσταση του 1821 άρχισαν να δημιουργούνται τυπογραφία σε διάφορες ελληνικές πόλεις. Η περίοδος της Τουρκοκρατίας, η δύσκολη εσωτερική κατάσταση σ' όλο τον 19ο αιώνα, αλλά και η ανυπαρξία τυπογραφικής έρευνας αμέσως μετά, την εμπόδισε να εξελιχθεί με ραγδαίους ρυθμούς όπως στην υπόλοιπη Ευρώπη. Μόνο στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα και ιδιαίτερα μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η τυπογραφία μπόρεσε να φτάσει το ευρωπαϊκό επίπεδο. Στα τέλη της δεκαετίας του '80 Έλληνες σχεδιαστές παρουσίασαν τις πρώτες σύγχρονες ελληνικές γραμματοσειρές. Τα τυπογραφικά στοιχεία αρχικά ήταν ξύλινα και η τοποθέτησή τους για τη σύνταξη του κειμένου γινόταν με τα χέρια. Μετά το 19 ο αιώνα έκανε την εμφάνισή της η λινοτυπική μηχανή. Στα νεότερα χρόνια η εκτύπωση με φωτοσύνθεση αντικατέστησε τη λινοτυπία. 5.2 ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΗΜΕΡΑ Η παραδοσιακή σημερινή μορφή του βιβλίου έχει αρχίσει να απειλείται τα τελευταία χρόνια από την εμφάνιση του ηλεκτρονικού βιβλίου (e-book). Το ηλεκτρονικό βιβλίο διατίθεται σε διάφορες ιστοσελίδες σε όλο το διαδίκτυο και προτιμάται καθώς έχει ελάχιστο κόστος, είναι πιο εύκολο στην αναζήτηση και στην μεταφορά του. Αλλά και για τους συγγραφείς είναι το ίδιο, αφού δε χρειάζονται ιδιαίτερα χρήματα για την παραγωγή και την εκτύπωσή του και οι αναγνώστες έχουν ευκολότερη πρόσβαση. Σήμερα οι βιβλιοθήκες τείνουν να αγοράζουν ηλεκτρονικά βιβλία διότι έτσι υπάρχει η δυνατότητα να γίνεται ανάγνωση από πολλούς χρήστες ταυτόχρονα και χωρίς να είναι απαραίτητη η φυσική τους παρουσία στη βιβλιοθήκη. Οι έφηβοι χρησιμοποιούν κυρίως το ηλεκτρονικό βιβλίο για τα μαθήματα τους η για σχολικά βοηθήματα, θεωρώντας το κανονικό βιβλίο ξεπερασμένο και βαρετό. Για να το προωθήσουν, οι συγγραφείς και οι παραγωγοί φροντίζουν να το εμπλουτίζουν με οπτικοακουστικά εφέ κάνοντάς το πιο ελκυστικό. Ο ανταγωνισμός συνεπώς είναι μεγάλος. Παρόλα αυτά, οι παθιασμένοι αναγνώστες δεν αποχωρίζονται την παραδοσιακή μορφή του βιβλίου κυρίως για συναισθηματικούς λόγους. Γιατί αλλιώς είναι να κρατάς το βιβλίο στα χέρια σου, να το ξεφυλλίζεις και να μυρίζεις το φρεσκοτυπωμένο χαρτί, από το να πατάς πλήκτρα προσπαθώντας να διακρίνεις το κείμενο ανάμεσα στις πολυάριθμες διαφημίσεις του διαδικτύου ή να κολλάει η ηλεκτρονική συσκευή. 5.3 ΟΙ ΕΛΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Σε αντίθεση με πολλές χώρες του εξωτερικού, στην Ελλάδα οι αναγνώστες βιβλίων αντιπροσωπεύουν ένα ποσοστό 60% ποσοστό σχετικά χαμηλό. Από αυτούς μόνο το 10% είναι φανατικοί, ηλικίας γύρω στα 45, απόφοιτοι λυκείου ή πανεπιστημίου, με πρώτη προτίμηση την ελληνική λογοτεχνία, κυρίως δημόσιοι υπάλληλοι ή ανύπαντροι, άνθρωποι δηλαδή με αρκετό ελεύθερο χρόνο. Ποιες είναι λοιπόν οι αιτίες αυτού του φαινομένου; Ο σημαντικότερος παράγοντας που οδηγεί τους Έλληνες σε αυτή την κατάσταση είναι το σχολείο και συνεπώς το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Τα παιδιά είναι υποχρεωμένα να αποστηθίζουν μεγάλα και πολλές φορές δύσκολα κομμάτια, με αποτέλεσμα να τους ασκείται ψυχολογική πίεση και άγχος. Πέρα από τα σχολικά, αρχίζουν να μισούν και όλα τα υπόλοιπα βιβλία, στάση που κρατάνε σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους και το γεγονός ότι τα σχολικά εγχειρίδια είναι κακογραμμένα, ασαφή και δυσνόητα δε βοηθάει καθόλου.

79 Ένας ακόμα παράγοντας είναι η τηλεόραση και η ταχύτητα εξέλιξης της τεχνολογίας. Όλες οι νέες αυτές συσκευές χρησιμοποιούν την εικόνα ώστε να προβάλλουν πιο άμεσα και παραστατικά, να ενημερώσουν πιο γρήγορα το θεατή και καμιά φορά να τον παραπλανήσουν. Το διάβασμα προϋποθέτει πνευματική ηρεμία, εγρήγορση και χρόνο, σε αντίθεση με τις εξελιγμένες τεχνολογίες που απασχολούν για λίγο τον δέκτη αλλά του μεταδίδουν τις πληροφορίες πλήρως. Το κόστος των βιβλίων σε συνδυασμό με την οικονομική κατάσταση που όλοι βρισκόμαστε, τα κοινότοπα ή εξειδικευμένα θέματα των συγγραφέων, η έλλειψη πολιτιστικής κουλτούρας και ο περιορισμένος χρόνος αποτελούν επίσης παράγοντες που οδηγούν τους Έλληνες σε τέτοια αδιαφορία. Όλα αυτά μας κάνουν να αναρωτιόμαστε για το πώς προβλέπεται το μέλλον του βιβλίου. Το ποσοστό των εφήβων που αφιερώνει τον ελεύθερό του χρόνο στο διάβασμα εξωσχολικών βιβλίων ολοένα και μειώνεται. Το ηλεκτρονικό βιβλίο δεν αποτελεί υπολογίσιμη απειλή για την παραδοσιακή μορφή του βιβλίου. Οι Έλληνες στο ποσοστό που διαβάζουν προτιμούν την άμεση επαφή με το μυρωδιά του χαρτιού και απορρίπτουν οποιαδήποτε ηλεκτρονική και για αυτούς «ξένη» μορφή. Κανείς δε μπορεί να ξέρει με βεβαιότητα τι θα προκύψει σε λίγα χρόνια αλλά ο καθένας μας πρέπει να καταλάβει ότι το βιβλίο συμβάλλει στην πνευματική και πολιτιστική του καλλιέργεια ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Το ηλεκτρονικό βιβλίο (e-book) είναι το έντυπο βιβλίο σε ψηφιακή μορφή. Το ηλεκτρονικό βιβλίο μπορεί να δημιουργηθεί μέσω ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Θα ήθελα να προσθέσω ότι προέρχεται κυρίως από φορείς ψηφιακής πληροφορίας όπως είναι το διαδίκτυο, το DVD ROM ή το CD ROM Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Το ηλεκτρονικό βιβλίο πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη του 20 ου αιώνα, συγκεκριμένα το 1980, και ξεκίνησε την πορεία του με διάφορους τίτλους (π.χ CD ROM, DVD ROM). Το 1992 δημιουργήθηκε η πρώτη συσκευή ηλεκτρονικής ανάγνωσης και το 2000 σημειώθηκε σπουδαία αύξηση ζήτησης του ηλεκτρονικού βιβλίου από το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Με την εμφάνισή του απείλησε ουσιαστικά την ύπαρξη του κλασικού βιβλίου. Αυτό συνέβη διότι προσφέρει μια άνεση χώρου, μια ευκολία χρήσης, αναζήτησης και μεταφοράς ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ Οι πιο διαδεδομένες μορφές ηλεκτρονικών βιβλίων είναι στα πρότυπα των PDF και ADOBE. Ωστόσο αυτά δεν είναι πάντα εύχρηστα καθώς το περιεχόμενό τους δεν αποδίδεται το ίδιο εύκολα σε όλες τις ηλεκτρονικές συσκευές. Η μορφοποίησή τους και η προσαρμογή τους στην επιφάνεια του αναγνώστη δεν είναι πάντα εφικτή, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούνται και άλλες πρότυπα όπως το e-pub. Στην εποχή μας το ηλεκτρονικό βιβλίο χρησιμοποιείται για διάφορους λόγους. Η πιο διαδεδομένη χρήση του είναι η εύρεση πληροφοριών, καθώς ο χρόνος πού χρειάζεται για την αναζήτηση του είναι πιο περιορισμένος λόγω της ευκολίας αναζήτησης και της ύπαρξης σχετικά μεγάλης ποικιλίας με συγκεκριμένο θέμα. Επίσης, χρησιμοποιείται για την ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων, διότι είναι ένας πιο οικονομικός και εύχρηστος τρόπος. Ωστόσο από πολλούς θεωρείται κουραστικό να

80 διαβάζουν από μια οθόνη για πολλή ώρα, αν και πλέον υπάρχει ένας ειδικός τρόπος ανάγνωσης του ηλεκτρονικού βιβλίου. Οι Έλληνες αναγνώστες έχουν αρκετά περιορισμένη προθυμία και θέληση να προμηθευτούν και να εισάγουν στην καθημερινότητά τους μια ηλεκτρονική συσκευή. Βέβαια ένα πολύ μικρό ποσοστό Ελλήνων εκδοτών ψηφιοποιεί τα βιβλία του. Αυτή η διαδικασία απαιτεί αρκετό χρόνο και αφοσίωση, αλλά έτσι οι εκδότες θα εξασφαλίσουν χαμηλότερο κόστος παραγωγής λόγω έλλειψη προμήθευσης χαρτιού και εκτύπωσης. Επιπροσθέτως, θα απαλλάσσονται από το άγχος του όγκου, αφού έτσι θα δοθεί ένα τέλος στην επίπονη διαδικασία της μεταφοράς και της αποθήκευσης. Τέλος, θα ήθελα να επισημάνω ότι στις μέρες μας ακόμα και οι παραδοσιακές βιβλιοθήκες έχουν την τάση να προμηθεύονται ηλεκτρονικά βιβλία, εφόσον οι αναγνώστες έχουν τη δυνατότητα να διαβάζουν ένα συγκεκριμένο βιβλίο, πολλές φορές και το ίδιο, χωρίς να απαιτείται ούτε η δικιά τους παρουσία ούτε του βιβλίου στη βιβλιοθήκη. Για την ανάγνωση ενός e-book στη βιβλιοθήκη χρειάζεται ειδική συσκευή ανάγνωσης όπως είναι το Bebook αλλά και το Sony Reader. Η ιδέα του ηλεκτρονικού βιβλίου είναι μια σπουδαία εφεύρεση για τη σημερινή εποχή και το σημείο που έχει προχωρήσει η τεχνολογία. Θα ήταν λοιπόν καλό να χρησιμοποιείται από περισσότερους αναγνώστες για οποιοδήποτε λόγο. Βέβαια το είδος και ο τρόπος της ανάγνωσης του βιβλίου διαμορφώνεται ανάλογα με το προσωπικό γούστο του κάθε ανθρώπου ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Τα ηλεκτρονικά βιβλία στις μέρες μας είναι ένας τομέας εξέλιξης και πρωτοπορίας που μας δίνει νέες δυνατότητες για εύκολη μάθηση και πληροφόρηση. Το ηλεκτρονικό βιβλίο ή ψηφιακό (e-book) είναι το καινούργιο βιβλίο σε ψηφιακή μορφή που μπορούμε να το διαβάζουμε (on-line) ανά πάσα στιγμή στο διαδίκτυο. Άραγε παρόλα τα μειονεκτήματά του είναι ένα εύχρηστο και αποτελεσματικό εργαλείο για την καθημερινότητά μας; ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Το πρώτο πλεονέκτημα που έχει το ηλεκτρονικό βιβλίο είναι το γεγονός ότι διατίθεται δωρεάν στο διαδίκτυο και ο καθένας μπορεί να βοηθηθεί με τον τρόπο του. Δεν χρειάζεται κανείς να περιμένει να φτάσει στο ταχυδρομείο ή σε κάποιο κατάστημα για να το παραλάβει. Στο διαδίκτυο μπορεί να βρει εκατοντάδες αντίτυπα αλλά είναι και πιο εύκολο και για το ίδιο το βιβλίο να προβληθεί και να διαφημιστεί. Επίσης μπορεί κανείς να το κατεβάσει (download) από το internet σε στικάκι και μπορεί να διαβαστεί οπουδήποτε, μέχρι και στο αεροπλάνο. Έπειτα ο αναγνώστης έχει στη διάθεσή του μία ευρεία ποικιλία διαφόρων βιβλίων και συγγραφέων τα οποία μπορεί να αναζητήσει πολύ εύκολα πληκτρολογώντας ορισμένες λέξεις κλειδιά στις μηχανές αναζήτησης. Επιπλέον δεν έχει ιδιαίτερο βάρος πράγμα που βοηθάει στην εύκολη μεταφορά και αποθήκευσή του, και δεν φθείρεται. Άλλο ένα μεγάλο πλεονέκτημα είναι ότι φαίνεται οικολογικό (e-book) γιατί δεν υπάρχει λόγος να χρησιμοποιήσουμε χαρτί, μελάνι κλπ. ούτε και να βλάψουμε το περιβάλλον κόβοντας τα δέντρα. Το σημαντικότερο είναι ότι υπάρχει η δυνατότητα άμεσης επικοινωνίας

81 και σχολιασμού μέσω διαδικτύου με εκδότες, συγγραφείς και αναγνώστες. Με αυτόν τον τρόπο ανταλλάζουν τις απόψεις τους, κάνουν διάφορους σχολιασμούς στον συγγραφέα και εκείνος ανταποκρίνεται στα σχόλιά τους. Τέλος υπάρχει η δυνατότητα να προσθέσουμε και να εμπλουτίσουμε το βιβλίο μας με εικόνες και ηχητικό υλικό, προσπαθώντας να δώσουμε την αίσθηση ενός παραδοσιακού βιβλίου,ώστε να γίνεται πιο ενδιαφέρον, πιο δημιουργικό και να μην βαριέται ο αναγνώστης τόσες ώρες μπροστά σε μία ηλεκτρονική συσκευή. ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και κάποια μειονεκτήματα του ηλεκτρονικού βιβλίου. Η αμεσότητα και ευκολία επικοινωνίας και σχολιασμού του έργου και του δημιουργού από τους αναγνώστες, μέσω διαδικτύου, μπορεί να λειτουργήσει ανταγωνιστικά ή κακοπροαίρετα για τον ίδιο. Επιπλέον η ευκολία αναπαραγωγής και επεξεργασίας ενός e-book δημιουργεί τον κίνδυνο καταπάτησης πνευματικών δικαιωμάτων και αλλοιώνεται το πρωτότυπο. Επιπροσθέτως, το μηδενικό κόστος παραγωγής και διάθεσης είναι δυνατό να ανατρέψει το εργασιακό και λειτουργικό γίγνεσθαι της εκδοτικής βιομηχανίας προκαλώντας απώλεια θέσεων εργασίας. Άλλο ένα μειονέκτημα είναι το γεγονός ότι ο αναγνώστης δεν θα μπορεί να ξεχωρίσει με ευκολία αν το βιβλίο που διαβάζει είναι καλό ή αδιάφορο λόγω του ότι δεν υπάρχει καμία σοβαρή επένδυση και με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας μπορεί ακόμα και αν έχει ελάχιστες πωλήσεις να έχει ανά πάσα στιγμή κέρδος από τα βιβλία του. Επίσης, είναι ακριβότερο από το κλασικό βιβλίο και δεν φέρει αντικειμενική αξία στους περισσότερους αναγνώστες. Για παράδειγμα, δεν μπορούμε να είμαστε απολύτως σίγουροι ότι οι πηγές που παρέχουν ψηφιακό περιεχόμενο είναι ακριβείς. Στο διαδίκτυο και γενικά σε ανοιχτές ψηφιακές σελίδες ο καθένας μπορεί με τη θέλησή του να προσθέσει και να δημοσιεύσει ότι εκείνος θεωρήσει σωστό. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο μπορεί εύκολα να προκαλέσει βλάβες στα μάτια μέχρι και βλάβες στον καρπό του χεριού μας. Ακόμη ένα σημαντικό θέμα είναι ότι έχουν υπάρξει σοβαρές περιπτώσεις ηλεκτρονικής λογοτεχνίας,πχ. το 1984 σε πολλές χώρες σταμάτησε η πώληση του ηλεκτρονικού βιβλίου. Το ηλεκτρονικό βιβλίο είναι η προσπάθεια του εκσυγχρονισμού που φέρει γενικότερα μια επανάσταση. Πάνω σε αυτό το θέμα οι περισσότεροι αναγνώστες λοιπόν πιστεύουν πως το κλασικό βιβλίο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ιστορίας και έχει μείνει αναλλοίωτο στο χρόνο. Άλλο ένα μειονέκτημα είναι ότι έχει δημοσιευθεί και αναρτηθεί σε διάφορες ιστοσελίδες δεν ανήκει σε κανέναν παρά μόνο σε εκείνον που το δημοσίευσε. Άρα τα άρθρα περιέχουν τα ανάλογα πνευματικά δικαιώματα. Οι μαθητές, και όχι μόνο πρέπει να μάθουν να εκφράζουν τις δικές τους ιδέες και να μην διαπράττουν λογοκλοπή (plagiarism) και να καλλιεργήσουν τις σωστές τεχνικές όταν παραπέμπονται σε κάποια πηγή. Στο παραπάνω βίντεο προβάλλονται με χιουμοριστικό τρόπο τα πλεονεκτήματα του κλασικού βιβλίου έναντι του ηλεκτρονικού. Καταρχάς, το «κανονικό» βιβλίο δεν έχει καλώδια ή μπαταρίες και δε χρειάζεται φόρτιση. Επιπλέον, διατηρείται στο χρόνο, είναι φορητό και μπορεί να χρησιμοποιηθεί παντού. Το βιβλίο αυτό είναι δομημένο σε κεφάλαια και χρήσιμα βοηθητικά εργαλεία όπως ο σελιδοδείκτης και το αναλόγιο κάνουν την ανάγνωσή του λιγότερο κουραστική και δύσκολη. Συμπεραίνοντας αν και τα πλεονεκτήματα του ηλεκτρονικού βιβλίου καταρρίπτουν τα μειονεκτήματά του, χρησιμοποιείται από περιορισμένο αριθμό ατόμων. Το

82 γεγονός αυτό ίσως να οφείλεται στην διαχρονική σχέση αγάπης που τρέφει ο άνθρωπος με την παραδοσιακή μορφή βιβλίου καθώς και στην άρνησή του απέναντι σε οτιδήποτε τεχνολογικά εξελιγμένο. Κατά την προσωπική μου άποψη, το ηλεκτρονικό βιβλίο είναι ένας εύκολος και διασκεδαστικός τρόπος ανάγνωσης. Μολονότι, εγώ δεν θα μπορούσα να αποχωριστώ την αίσθηση του να διαβάζω από το κανονικό βιβλίο ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στην εποχή μας η τεχνολογία έχει εξελιχθεί σε πολλούς τομείς. Ένας από αυτούς είναι το ηλεκτρονικό βιβλίο, γνωστό σε όλους μας ως e-book, το οποίο μπορεί ο καθένας να διαβάζει και να ενημερώνεται οποιαδήποτε στιγμή θελήσει. Μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ως ηλεκτρονική έκδοση οποιοδήποτε στοιχείο μπορεί να διατεθεί στους χρήστες σε ψηφιακή μορφή, όπως για παράδειγμα ένα βιβλίο, ένα περιοδικό, μια εφημερίδα ή και μια ιστοσελίδα. Δηλαδή πρόκειται για κάποιο αρχείο το οποίο χρειάζεται συγκεκριμένο λογισμικό δια μέσου μιας ηλεκτρονικής συσκευής για να το διαβάσει κανείς, και φυσικά η πρόσβαση στο διαδίκτυο. Τέτοιες ηλεκτρονικές συσκευές μπορεί να είναι : ο ηλεκτρονικός υπολογιστής (σταθερός ή φορητός), τα σύγχρονα κινητά τηλέφωνα και οι e-readers (ηλεκτρονικοί αναγνώστες). Είναι γεγονός ότι η ψηφιακή επανάσταση τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έχει μετατρέψει ολόκληρες εκδοτικές αλυσίδες σε e-books, από την ανάγνωση και την συγγραφή μέχρι την εκτύπωση και την πώληση. Στην Ελλάδα, αυτές οι αλλαγές έγιναν φανερές με γρήγορους ρυθμούς. Παρ' όλα αυτά λίγοι είναι οι Έλληνες εκδότες που έχουν αρχίσει να ψηφιοποιούν τα βιβλία τους αφού πρόκειται για ενέργεια η οποία απαιτεί χρόνο και συνεπάγεται μεγάλο κόστος. Διαπιστώθηκε ότι λιγότερο από το ένα τρίτο των εκδοτικών οίκων εκδίδουν κάποια από τα έντυπα βιβλία τους σε ψηφιακή μορφή. Ανάλογη είναι και η στάση των Ελλήνων αναγνωστών, που δεν δείχνουν μεγάλη προθυμία να χρησιμοποιήσουν την ψηφιακή μορφή των βιβλίων. Υπήρξαν κριτικές που ανέφεραν πως το ηλεκτρονικό βιβλίο και οι ηλεκτρονικές συσκευές ανάγνωσης δεν θα προσελκύσουν τους Έλληνες αναγνώστες διότι μέσα από μια οθόνη ενός υπολογιστή είναι κουραστικό να διαβάσει κάποιος ένα βιβλίο, και καθόλου πρακτικό, και οι περισσότεροι από αυτούς δεν είναι αρκετά εξοικειωμένοι με το διαδίκτυο ή ακόμα και με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Οπότε θα πρέπει οι ίδιοι να αποκτήσουν μεγαλύτερη εξοικείωση στο το διαδίκτυο και συνακόλουθα στα προτερήματα της νέας τεχνολογίας. Βέβαια, υπάρχουν και πολλοί εκδοτικοί οίκοι οι οποίοι βοηθούν αρκετά τους αναγνώστες δίνοντας εξηγήσεις για τον τρόπο που μπορεί κανείς να διαβάσει τα ηλεκτρονικά τους βιβλία σε σχέση με το ψηφιακό τους αρχείο, τα προγράμματα ανάγνωσης και τις ανάλογες συσκευές ανάγνωσης που τα υποστηρίζουν, καθώς και τα εμπόδια που μπορεί να συναντήσει ένας ηλεκτρονικός αναγνώστης. Όμως τα βήματα που κάνουν οι ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι σε σχέση με την ανάπτυξη του ψηφιακού βιβλίου είναι πολύ ''μικρά''. Σοβαρός λόγος αυτού του προβλήματος είναι, αναμφισβήτητα, η οικονομική κρίση της χώρας. Η κρίση αυτή από ότι φαίνεται έχει επηρεάσει τους εκδοτικούς οίκους και τους αγοραστές πολύ πιο πριν από την ίδια την χώρα, διότι έχουν δημιουργηθεί μεγάλες αλυσίδες βιβλιοπωλείων σε σχέση με τα

83 συνοικιακά βιβλιοπωλεία που αυτό έχει ως αποτέλεσμα να κλείνουν πολλές επιχειρήσεις και έτσι επιβαρύνουν τους εκδότες με αυτό το χρέος δημιουργώντας τους σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Έτσι οι εκδότες καλούνται να διατηρήσουν τις επιχειρήσεις τους και συγχρόνως να εναρμονιστούν με τις νέες εξελίξεις αξιοποιώντας τις ηλεκτρονικές εκδόσεις και συμπεριλαμβάνοντάς τες στη συλλογή τους ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΣΕ ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ Το ηλεκτρονικό βιβλίο επίσης εξαπλώνεται σε αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες. Γίνεται λοιπόν ευρύτερα γνωστό ότι οι ηλεκτρονικές εκδόσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες του Νότου και της Ανατολής σίγουρα είναι πιο αναγκαίες από τις αναπτυγμένες χώρες του Βορρά και της Δύσης, αφού σε αυτές η εύρεση του έντυπου βιβλίου είναι εύκολη. Εκεί η παραδοσιακή εκδοτική δραστηριότητα είναι ευρύτερα αποδεκτή και σχεδόν στα ίδια επίπεδα με την ψηφιακή, που το γεγονός αυτό δεν θεωρείται τόσο σημαντικό. Ωστόσο, στις αναπτυσσόμενες χώρες αν προωθηθούν οι ψηφιακές εκδόσεις σωστά από τους τοπικούς παράγοντες θα έχουν μεγάλη ανάπτυξη,διότι μέχρι τώρα υπήρχε μεγάλη δυσκολία στο να μπορεί κάποιος να διαθέσει έντυπο υλικό. Έτσι, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες του πληθυσμού μιας χώρας όπως διαφορετικές γλώσσες, κατασκευή ηλεκτρονικών συσκευών στην ίδια τη χώρα σε χαμηλότερη τιμή από τις εισαγόμενες, και εκμετάλλευση του δικτύου κινητής τηλεφωνίας μπορεί να δοθεί τεράστια ώθηση και ανάπτυξη στις ηλεκτρονικές εκδόσεις αλλά και στην ευρύτερη ψηφιακή τεχνολογία. Στις αναπτυγμένες χώρες, όπως η Ευρώπη και η Αμερική, τα ηλεκτρονικά βιβλία κυριεύουν την αγορά όλο και πιο γρήγορα και βρίσκονται στα ίδια επίπεδα με τα έντυπα βιβλία. Στην Ευρώπη τα έντυπα έργα παίζουν ακόμη σημαντικό ρόλο διότι από παλιά ήταν διαθέσιμα στους ανθρώπους και δεν υπήρχε πρόβλημα πρόσβασης σε συγκεκριμένες γνώσεις, σε σχέση με αναπτυσσόμενες χώρες. Σε διάφορα συμβούλια και συναντήσεις έχουν συζητηθεί θέματα σχετικά με το ηλεκτρονικό βιβλίο και τις ανησυχίες που έχει δημιουργήσει. Μερικές από αυτές είναι η ανάγκη εξίσωσης της φορολογίας του ηλεκτρονικού βιβλίου με αυτή του εντύπου, οι επιπτώσεις που μπορεί να έχουν οι πωλήσεις από το διαδίκτυο στις πωλήσεις των βιβλιοπωλείων και φυσικά η πειρατεία και τα πνευματικά δικαιώματα. Αναμφισβήτητα, υπήρξαν και θετικές εξελίξεις. Στους περισσότερους εκδότες το ηλεκτρονικό βιβλίο φαίνεται να είναι λιγότερο απειλητικό αφού λαμβάνουν πλέον υπ' όψιν τους και τις ηλεκτρονικές εκδοχές των εντύπων βιβλίων τους. Με βάση τα παραπάνω, αντιλαμβανόμαστε γιατί το ηλεκτρονικό βιβλίο στην Ευρώπη δεν έχει τους ρυθμούς ανάπτυξης που έχει στις ΗΠΑ. Δεν υπάρχει κάποιος ισχυρός φορέας που να επιδιώκει την ραγδαία ανάπτυξη του ηλεκτρονικού βιβλίου όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ. Αντίθετα, στις αναπτυσσόμενες χώρες τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά διότι οι ρυθμοί ανάπτυξης του ηλεκτρονικού βιβλίου είναι πάρα πολύ αργοί. Το γεγονός αυτό το προκάλεσε η αδύνατη υποδομή τεχνολογίας και η έλλειψη εξειδικευμένης ανθρώπινης εργασίας. Γι αυτό οι χώρες αυτές, προμηθεύονται τεχνολογική υποστήριξη από τις αναπτυγμένες χώρες, πράγμα που μπορεί να γίνει εξαιρετικά χρονοβόρο. Θα μπορούσαμε να πούμε πως στις αναπτυσσόμενες χώρες η εξέλιξη του ηλεκτρονικού βιβλίου είναι ένα μεγάλο κατόρθωμα, όχι μόνο ως προς τους εκδότες, αλλά και ως προς τους αναγνώστες (e-readers) εφόσον εκεί οι συνθήκες ζωής των

84 ανθρώπων είναι τελείως διαφορετικές, έως και μερικές φορές δύσκολες για επιβίωση. Παραδείγματα τέτοιων χωρών που θα αναλύσουμε είναι τα παρακάτω. Λατινική Αμερική. Είναι μια χώρα η οποία χαρακτηρίζεται από την έντονη κουλτούρα και πολυπολιτισμικότητα. Τα περισσότερα e-book που πουλήθηκαν στα καταστήματα της Λατινικής Αμερικής προέρχονται από εξωτερικές εκδοτικές συλλογές της Ισπανίας, της Αμερικής και της Μεγάλης Βρετανίας. Παρά το υψηλό κόστος παραγωγής τεχνολογικής υποδομής και εισαγωγής των ηλεκτρονικών αναγνωστών έχουν γίνει σημαντικά βήματα ανάπτυξης. Το να χρησιμοποιούν όλο και περισσότεροι άνθρωποι το ηλεκτρονικό βιβλίο στοχεύει την ανερχόμενη αστική τάξη. Επίσης, έχει συμβάλλει στην προώθηση της εγχώριας παραγωγής στις ζώνες ελεύθερου εμπορίου όπου θα κατασκευάζονται συσκευές ηλεκτρονικής ανάγνωσης, και στην ελεύθερη και ανοιχτή πρόσβαση σε δωρεάν λογισμικό που για πολλά χρόνια ήταν περιορισμένη. Ωστόσο, το πιο σημαντικό βήμα ανάπτυξης για την χώρα αυτή ήταν η δημιουργία δωρεάν τεχνολογικής υποδομής στον τομέα της εκπαίδευσης, διότι πολλά παιδιά τα οποία δεν διαθέτουν βιβλία ή άλλα που θα χρησιμοποιούσαν το ηλεκτρονικό βιβλίο για κάποια πληροφορία ή για βοήθημα θα μπορούν να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες τους. Αφρική. Το ποσοστό των ηλεκτρονικών εκδόσεων σε αυτή τη χώρα είναι πολύ μικρό εφόσον η παρουσία ηλεκτρονικών αναγνωστών είναι ελάχιστη. Παρ' όλα αυτά πολλοί επιχειρηματίες κατάφεραν να εκτυπώσουν οποιοδήποτε έργο, με βάση τη ζήτηση. Έτσι οι αναγνώστες θα μπορούσαν να αγοράζουν βιβλία από το κοντινότερο φωτοτυπικό κατάστημα. Έχει επίσης παρατηρηθεί πως την μεγαλύτερη επιρροή στους χρήστες φαίνεται να έχει η χρήση του δικτύου κινητής τηλεφωνίας μέσω του οποίου είναι ευκολότερη η πρόσβαση στο διαδίκτυο, καθώς και πολύ εύκολη είναι η μετατροπή του κινητού τηλεφώνου σε πλατφόρμα ηλεκτρονικής ανάγνωσης. Λαμβάνοντας υπόψη τις τεράστιες δυσκολίες των χωρών αυτής της ηπείρου όμως, βλέπουμε πως η υποδομή της τεχνολογίας είναι σχεδόν ανύπαρκτη, όπως και η παρουσία ανθρώπινου εργατικού δυναμικού. Ωστόσο, προσπαθούν ακόμα να βρεθούν λύσεις, όπως η εκπαίδευση των τοπικών εκδοτών πάνω στις ηλεκτρονικές εκδόσεις με βάση την υπάρχουσα τεχνολογία.

85 Αραβία. Στον Αραβικό κόσμο τα ηλεκτρονικά βιβλία έχουν κάνει ήδη την εμφάνισή τους. Είναι ιδιαίτερα επιθυμητό να εξελιχθεί η ανάπτυξη των ηλεκτρονικών εκδόσεων, διότι, σύμφωνα με εκείνους θα γίνουν αλλαγές στον τρόπο που θα γίνεται η λογοκρισία για πολιτικές εξελίξεις, οι νέοι επιθυμούν να έρθουν σε επαφή με τον σύγχρονο κόσμο και ασχολούνται όλο και περισσότερο με blogs και ψηφιακά κοινωνικά δίκτυα όπως γίνεται στις περισσότερες χώρες, και οι έντυπες εκδόσεις των συγγραφέων θα παρουσιάζουν όλο και περισσότερες αδυναμίες και όρια μπροστά στις καινούργιες απαιτήσεις. Ρωσία. Στην Ρωσική αγορά υπάρχουν άπειρες ιστοσελίδες πώλησης ηλεκτρονικών βιβλίων. Οι πιο σημαντικές είναι οι Ozon, Bookee, Biblion, imobilco, Elkniga και BestKniga. Σε αυτήν τη χώρα υπάρχει τεράστια διάδοση του ηλεκτρονικού βιβλίου σε διάφορα καταστήματα στο διαδίκτυο, αλλά και σε ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες. Επιπροσθέτως, υπάρχει μεγάλη ανάπτυξη στην τεχνολογία σε ολόκληρη τη χώρα. Οι ρυθμοί που αυξάνεται η ψηφιακή τεχνολογία στη Ρωσία δείχνει ότι θα ξεπεράσει τις παραδοσιακές εκδόσεις, αφού το μεγαλύτερο της πρόβλημα λόγω της μεγάλης της έκτασης ήταν η διάθεση του έντυπου βιβλίου. Οι βασικότεροι παράγοντες που οδήγησαν την μετατροπή του έντυπου βιβλίου σε ψηφιακό είναι η οικονομική κρίση που έχει η Ρωσία από το 2008 που οδηγεί τους εκδότες να διαδώσουν τα έργα τους με έναν διαφορετικό τρόπο παρά με το έντυπο, που θα αυξήσει τη ζήτηση, και το γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί ηλεκτρονικοί αναγνώστες στη χώρα αυτή και αυτό φαίνεται από την αύξηση αγοράς ηλεκτρονικών βιβλίων, αλλά και από την αύξηση της πειρατείας. Ο πιο σημαντικός παράγοντας θα είναι οι εταιρίες τεχνολογικού υλικού σε συνδυασμό με εταιρίες κινητής τηλεφωνίας. Κίνα. Εδώ και πολλά χρόνια αποτελεί παγκόσμιο κέντρο κατασκευής όλων των αγαθών. Το μισό της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρονικών συσκευών (ηλεκτρονικοί υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα, platforms, e-readers, tablets) παρασκευάζεται στην Κίνα. Έτσι, σε αυτήν την χώρα το ηλεκτρονικό βιβλίο είναι εξαιρετικά ανεπτυγμένο διότι υπάρχει μεγάλη τεχνολογική υποδομή και εκατομμύρια ηλεκτρονικοί αναγνώστες που έχουν εύκολη πρόσβαση στο διαδίκτυο. Ένα παράδειγμα, είναι μια σημαντική πλατφόρμα επικοινωνίας που έχει αναπτυχθεί στην Κίνα, η Shanda η οποία έχει χιλιάδες συγγραφείς και εκατομμύρια αναγνώστες. Όπως είναι αναμενόμενο, οι περισσότεροι e-readers του ηλεκτρονικού βιβλίου είναι οι νέοι, οι οποίοι διψούν για νέες μεθόδους στο διαδίκτυο. Οι εταιρίες ψηφιακών εκδόσεων στην Κίνα προσπαθούν να βελτιωθούν ακολουθώντας τις ευρωπαϊκές και τις αμερικανικές εταιρίες, τόσο στο λογισμικό όσο και στο κατασκευαστικό κομμάτι. Η μεγάλη ζήτηση και ο υψηλός ανταγωνισμός φαίνεται ότι θα χαμηλώσουν τις τιμές των ηλεκτρονικών συσκευών (e-readers, tablets, ηλεκτρονικούς υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα). Οι εταιρίες που τολμούν την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών εκδόσεων στις χώρες αυτές θα έρθουν αντιμέτωπες με τον τεχνολογικό αναλφαβητισμό, την απώλεια τεχνολογικών υποδομών, τον θρησκευτικό συντηρητισμό, τις πολυάριθμες γλώσσες και διαλέκτους, τις συνθήκες περιβάλλοντος, τα πολιτικά καθεστώτα αλλά και την ίδια την τοπική κοινωνία. Θα είναι λοιπόν ένας μεγάλος και χρονοβόρος αγώνας στον οποίο οι παράγοντες της τεχνολογίας θα πρέπει να προσαρμοστούν στις ανάγκες των συγκεκριμένων κατοίκων για να υπάρξει καλό αποτέλεσμα. Ανακεφαλαιώνοντας, το βιβλίο πέρασε από πολλά στάδια μέχρι να καταλήξει στη σημερινή ηλεκτρονική μορφή. Ωστόσο, αυτή του η μορφή έχει πολλά μειονεκτήματα,

86 κάτι που απωθεί τους αναγνώστες από τη χρήση του. Αντιθέτως σε αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες του εξωτερικού, προτιμάται από την πλειοψηφία του πληθυσμού. Το κομμάτι που υστερεί το ηλεκτρονικό βιβλίο είναι οι έφηβοι. Τα αποτελέσματα μιας έρευνας που διεξήγαμε στο σχολείο μας φαίνονται παρακάτω. 5.6 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 1) Διαβάζετε εξωσχολικά βιβλία στον ελεύθερό σας χρόνο?.. 2) Αν όχι, ποιος είναι ο λόγος? 3) Αν ναι, ποια είδη προτιμάτε? 4) Πόσο χρόνο αφιερώνετε? 5) Ποιο είναι το αγαπημένο σας βιβλίο? 6) Χρησιμοποιείτε το ηλεκτρονικό βιβλίο στην καθημερινότητα σας?

87

88 Σύμφωνα με τα αποτελέσματα ενός ερωτηματολογίου που απαντήθηκε από 40 παιδιά ηλικίας ετών του σχολείου μας, οι 34 από αυτούς αφιερώνουν χρόνο στο εξωσχολικό διάβασμα. Αντίθετα, οι υπόλοιποι 6 προτιμούν άλλες δραστηριότητες, δεν έχουν χρόνο, δεν τους αρέσουν ή βαριούνται. Από τους 36, οι 9 προτιμούν τα μυθιστορήματα, οι 4 τα λογοτεχνικά, οι 9 τα αστυνομικά, οι 11 τα περιπετειώδημυστηρίου, οι 5 τα επιστημονικής φαντασίας και οι 6 τα ρομαντικά. Οι 8 στους 34 αφιερώνουν κατά μέσο όρο μισή με 2 ώρες τη μέρα, οι 9 μισή με 2 ώρες την εβδομάδα και οι 6 διαβάζουν κυρίως το καλοκαίρι. Από την άλλη μεριά μόνο οι 9 στους 40 χρησιμοποιούν το ηλεκτρονικό βιβλίο κυρίως για μαθήματα και βοηθήματα. Από τους υπόλοιπους 31, ορισμένοι αγνοούν την ύπαρξή του και άλλοι το βρίσκουν δύσκολο και βαρετό. Συμπερασματικά, οι έφηβοι δεν κατατάσσουν το εξωσχολικό διάβασμα στις κύριες ασχολίες τους, ενώ παράλληλα κάνουν ελάχιστη χρήση του ηλεκτρονικού βιβλίου.