ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΑΕ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥΣ. Εισήγηση ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΤΣΑΧΑΛΙΝΑ

Transcript

1 ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΕΠΑΕ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥΣ Εισήγηση ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΤΣΑΧΑΛΙΝΑ Θέμα: ΕΠΑΕ / ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ / ΣΤΟΧΟΙ / ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ 1.

2 Περιεχόμενα Περίληψη..3 Σελ. A Μέρος - Ιστορικό νομοθετικού πλαισίου και στόχου ελέγχων σύμφωνα με αυτό 4 - Κατάλογος αρμοδιοτήτων των ΕΠΑΕ Α, Β βαθμού και ΑΠΑΣ.6 Β Μέρος - Καταγραφή του έργου των ΕΠΑΕ.10 - Κριτική παρεμβάσεων και απόδοσης-αναζήτηση προβλημάτων 11 Γ Μέρος - Που πρέπει να αποσκοπούν οι ΕΠΑΕ Προτάσεις για την επίτευξη στόχων και βελτίωση της αποδοτικότητας..16 Νομοθετήματα. - ΓΟΚ/1973 άρθρα 79 και 80 - ΠΔ 578/1975 σύσταση ΕΕΑΕ - ΠΔ/ τροποποίηση - Απόφαση 13905/721/1982 άρθρο 7 αναμόρφωση συλλογικών οργάνων ΥΧΟΠ - ΓΟΚ/1985 άρθρο 3 - Κτιριοδομικός Κανονισμός άρθρο 1 (σκοπός) - Απόφαση 31252/1530/1987 σύσταση ΕΠΑΕ 2.

3 Περίληψη Η εισήγηση αυτή αρχίζει με ένα ιστορικό της πορείας των ΕΠΑΕ σε ό,τι αφορά το νομικό πλαίσιο λειτουργίας τους, αναλυτική αναφορά στις αρμοδιότητες που ασκούν, καθώς και πώς οι αρμοδιότητες αυτές εξελίχθηκαν στο χρόνο και ποιες ακριβώς είναι σήμερα. Συνεχίζει με μία προσπάθεια καταγραφής αρχικά του έργου τους και στη συνέχεια κριτικής του, σε ό,τι αφορά πληρότητα, αποδοτικότητα και αποτελέσματα Ακολουθεί ανάλυση και σχολιασμός της μορφής των παρεμβάσεων που τελικά ασκούν οι ΕΠΑΕ, αν είναι αυτές που θα έπρεπε να είναι, αν επαρκούν και αν πρέπει ή και μπορούν να βελτιωθούν και προς ποιές κατευθύνσεις και στόχους. Τέλος, προτείνονται μέθοδοι για την υλοποίηση των στόχων με συγκεκριμένα μέτρα μεθόδους. 3.

4 Α Μέρος Ιστορικό νομοθετικού πλαισίου και στόχου ελέγχων σύμφωνα με αυτό. Έχουμε διανύσει ήδη 3,5 δεκαετίες λειτουργίας των Αρχιτεκτονικών Επιτροπών στην χώρα μας. Βέβαια Αρχιτεκτονικές Επιτροπές είχαν συσταθεί από το 1947 στην Αθήνα και το 1960 στην Θεσσαλονίκη με ειδικά διατάγματα (ΒΔ/ ΦΕΚ 89 Α και ΒΔ/ ΦΕΚ 62 Δ ). Όμως σε όλη την επικράτεια ιδρύθηκαν με τον ΓΟΚ/1973, άρθρο 80 παρ. 4 ονομαζόμενες Επιτροπές Ενασκήσεως Αρχιτεκτονικού Ελέγχου (ΕΕΑΕ), ασκώντας στην ουσία τον έλεγχο που όριζε το άρθρο 79 του ίδιου ΓΟΚ, ενώ οι αρμοδιότητες και ο τρόπος λειτουργίας τους εξειδικεύτηκε με τα: - Π.Δ. 578/1975 (Περί συστάσεως Επιτροπών Ενασκήσεως Αρχιτεκτονικού Ελέγχου εις τας Περιφερείας ΦΕΚ 185/Α/4.9.75), σύμφωνα με το άρθρο 3 του οποίου εξεταζόταν τα σχέδια που έθετε υπόψη της ΕΕΑΕ η αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία «επί σκοπώ όπως αποφευχθεί η εκτέλεσις προδήλως ακαλαισθήτων κτιρίων.», εκτός αν τα κτίρια βρισκόταν σε παραδοσιακούς οικισμούς, οπότε ο έλεγχος επεκτεινόταν και στην ένταξη, εναρμόνιση και σεβασμό της φυσιογνωμίας και της αισθητικής αξίας των παραδοσιακών μορφών, «επί τω σκοπώ της διατηρήσεως της πολιτιστικής αξίας αυτών, της βαθυτέρας μορφολογικής των εκφράσεως και του εν γένει τοπικού χρώματος». - Απόφαση 13905/721/82, άρθ. 7 (Αναμόρφωση Συλλογικών Οργάνων Γνωμοδοτικής και Αποφασιστικής αρμοδιότητος του Υπουργείου Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος ΦΕΚ 218/Β/ ), σύμφωνα με την οποία η ΕΕΑΕ εξέταζε κτιριολογικά έργα με «με σκοπό να αποφευχθεί η ακαλαίσθητη εκτέλεσή τους και η από αισθητικής πλευράς ένταξή τους στο περιβάλλον.», εκτός πάλι αν το έργο βρισκόταν σε παραδοσιακό οικισμό, αρχαιολογικό χώρο κτλ οπότε επιβαλλόταν, όπως και με το προηγούμενο Π.Δ., η εναρμόνισή του έργου προς τα ιστορικά και παραδοσιακά στοιχεία, ο σεβασμός της φυσιογνωμίας και της αισθητικής αξίας των παραδοσιακών μορφών και του περιβάλλοντος με σκοπό τη διατήρηση της πολιτιστικής, αισθητικής τους αξίας, της βαθύτερης μορφολογίας των εκφράσεων και γενικά του τοπικού χρώματος. 4.

5 Ακολούθησε η έκδοση και ισχύς (από ) του ΓΟΚ/1985, σύμφωνα με το άρθρο 3 του οποίου, παρ. 3 αρχικά και παρ. 4 μετά την τροποποίηση του με τον Ν. 2831/2000, οι ΕΕΑΕ μετονομάστηκαν σε ΕΠΑΕ (Επιτροπές Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου) και ο έλεγχος που ασκούν έπαψε να είναι η αποφυγή του προδήλως ακαλαίσθητου και η από αισθητικής πλευράς ένταξή τους στο περιβάλλον αλλά έγινε «Κάθε κτίριο ή εγκατάσταση πρέπει α) ως προς τη σχέση και τη σύνθεση των όγκων, τις όψεις και τα εν γένει ορατά τμήματά του, να ικανοποιεί τις απαιτήσεις της αισθητικής, τόσο ως μεμονωμένο κτίριο ή εγκατάσταση, όσο και σε σχέση με το οικοδομικό τετράγωνο. β) να εντάσσεται στο φυσικό οικιστικό περιβάλλον, ώστε στα πλαίσια των στόχων της οικιστικής ανάπλασης και της προστασίας του περιβάλλοντος να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης. Ο έλεγχος της τήρησης των πιο πάνω προϋποθέσεων ασκείται από την Πολεοδομική Υπηρεσία με βάση τη μελέτη της άδειας οικοδομής, που συνοδεύεται από αιτιολογημένη έκθεση του μελετητή μηχανικού στο στάδιο θεώρησης των σχεδίων του προελέγχου αν ζητηθεί, ή στο στάδιο της χορήγησης της άδειας οικοδομής. Στις κατηγορίες κτιρίων ή εγκαταστάσεων που ορίζονται σύμφωνα με την παρ. 4 του παρόντος άρθρου ο έλεγχος ασκείται από την ΕΠΑΕ. Τυχόν ενστάσεις από τον αιτούντα την έκδοση της άδειας οικοδομής κατά των αποφάσεων της υπηρεσίας κρίνονται σε πρώτο και δεύτερο βαθμό από τις αντίστοιχες ΕΠΑΕ» «Στα ειδικά κτίρια ελέγχεται και η λειτουργικότητά τους. Ο έλεγχος αυτός ενεργείται από τον αρμόδιο για κάθε κατηγορία κτιρίων φορέα. Για κτίρια, για τα οποία δεν υπάρχει αρμόδιος φορέας, ο παραπάνω έλεγχος ασκείται από την αρμόδια ΕΠΑΕ». Περαιτέρω, οι αρμοδιότητες και ο τρόπος λειτουργίας των ΕΠΑΕ εξειδικεύτηκαν με την Απόφαση 31252/1530/87 (Σύσταση, σύνθεση και λειτουργία Επιτροπών Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου ΦΕΚ 482/Δ/ ), που εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα. Η τελευταία αυτή απόφαση δεν αναφέρεται, όπως οι προηγούμενες (Π.Δ. 578/1975 και Απόφαση 13905/721/82, άρθ. 7) σε σκοπό του ελέγχου, αφού αυτός καθορίζεται από το άρθρο 3 του ΓΟΚ/1985, σε εκτέλεση του οποίου η απόφαση αυτή εκδόθηκε και σύμφωνα με τον οποίο «Με όμοια απόφαση καθορίζονται οι ιδιότητες των μελών, ο τρόπος συγκρότησης και λειτουργίας των ΕΠΑΕ στις οποίες μετέχει και εκπρόσωπος του ΤΕΕ, η έδρα τους, οι αρμοδιότητες και ειδικότερα, οι κατηγορίες κτιρίων και εγκαταστάσεων στα οποία ασκούν τον έλεγχο που προβλέπεται στο άρθρο αυτό, η διαδικασία και κάθε σχετική λεπτομέρεια». 5.

6 Ο έλεγχος λοιπόν που ασκείται σήμερα από τις ΕΠΑΕ είναι αυτός των παρ. 1 και 2 του άρθ. 3 του ΓΟΚ, δηλαδή «Κάθε κτίριο ή εγκατάσταση πρέπει α) ως προς τη σχέση και τη σύνθεση των όγκων, τις όψεις και τα εν γένει ορατά τμήματά του, να ικανοποιεί τις απαιτήσεις της αισθητικής, τόσο ως μεμονωμένο κτίριο ή εγκατάσταση, όσο και σε σχέση με το οικοδομικό τετράγωνο. β) να εντάσσεται στο φυσικό οικιστικό περιβάλλον, ώστε στα πλαίσια των στόχων της οικιστικής ανάπλασης και της προστασίας του περιβάλλοντος να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης Στα ειδικά κτίρια ελέγχεται και η λειτουργικότητά τους» Οι μόνοι περιορισμοί που τίθενται στην ΕΠΑΕ, με την απόφαση 31252/1530/87, είναι να αιτιολογεί με σαφήνεια τις απορριπτικές αποφάσεις, να μην αναιρεί την δυνατότητα εξάντλησης του συντελεστή δόμησης στο οικόπεδο και ο έλεγχος να αφορά την σωστή και ολοκληρωμένη έκφραση της αρχιτεκτονικής άποψης που επέλεξε ο μελετητής. Κατάλογος αρμοδιοτήτων των ΕΠΑΕ Α, Β βαθμού και ΑΠΑΣ Που παρεμβαίνουν όμως οι ΕΠΑΕ σήμερα, όπως οι παρεμβάσεις αυτές προβλέπονται από το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο. Α. Από τις πρωτοβάθμιες ΕΠΑΕ ελέγχονται παραπέμπονται μελέτες: Βάσει απόφασης 31252/1530/87 για τις ΕΠΑΕ: 1. Μελέτες μη άρτιων οικοπέδων που οικοδομούνται με το άρθρο 25 του Ν. 1337/ Για επεμβάσεις σε παραδοσιακούς οικισμούς, ιστορικά κέντρα 3. Για επεμβάσεις σε διατηρητέα κτίρια ή αξιόλογα ή σε άμεση σχέση με αυτά 4. Για κατασκευές σε οικισμούς με πληθυσμό μέχρι 2000 κατοίκους που η απόφαση Νομάρχη χαρακτηρίζει αξιόλογους ή ενδιαφέροντες (π.χ. Άνω Σχολάρι, Περιστερά, Μελισσοχώρι, Πεντάλοφος, Χορτιάτης, Νέα Φιλαδέλφεια, Τρίλοφος, Μεσημέρι, Δρυμός κ.ά.) 5. Κατασκευές εκτός σχεδίου επί Διεθνούς, Εθνικής και Επαρχιακής οδού ή επί δημοτικής και κοινοτικής οδού που οδηγεί σε αρχαιολογικό χώρο ή σε ζώνη 500 μ. από την θάλασσα 6. Κτίρια σε τόπους ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, ιστορικούς ή σε οικόπεδα σε άμεση σχέση με διατηρητέο κτίριο ή τον περιβάλλοντα χώρο του ή ορατό από αυτά 6.

7 7. Αν βλέπουν σε πλατείες, δρόμους πλάτους >20 μ. ή κτίζονται σε δρόμους με στοές ή σε δρόμους και ζώνες ιδιαίτερης σημασίας κατά την κρίση του πολεοδομικού γραφείου 8. Αν έχουν όψη σε παραλιακή οδό, άλση, πράσινο 9. Όλα τα ειδικά κτίρια, παντού (δηλαδή χρήση από 100% ως > του 50% άλλη πλην κατοικίας) 10. Για διαμορφώσεις ελευθέρων χώρων (σε παραδοσιακούς οικισμούς, μεγάλα έργα κ.ο.κ. μετά το έγγραφο οικ /2.6.02) 11. Όταν υπάρχουν ειδικά διατάγματα εκτός σχεδίου 12. Για ενστάσεις κατά του ελέγχου της Υπηρεσίας Λόγω ειδικής διάταξης: 1. Σε περίπτωση ένστασης κατά του αρχιτεκτονικού ελέγχου της Πολεοδομίας για σύνθεση όγκων, όψεις, ένταξη σε Ο.Τ. κτλ (άρθ. 3 παρ. 1 του ΓΟΚ/1985) 2. Για κατεδάφιση ή επισκευή αξιόλογου κτιρίου (άρθ. 4 ΓΟΚ/1985) 3. Για ύψος ελευθέρου χώρου πυλωτής >3,00 μ. (άρθ. 7 παρ. 1Βι ΓOΚ/1985) 4. Για αρχιτεκτονικές προεξοχές >0,40 μ. και λοιπά στοιχεία όψεωνσκίαστρα, παθητικά ηλιακά συστήματα ως 0,40 μ. σε υφιστάμενα προ της κτίρια (άρθ. 11 ΓOΚ/1985) 5. Κλιματιστικά στοιχεία σε όψεις (απόφαση έγκρισης εργασιών μικρής κλίμακας) 6. Λέβητες κτλ φυσικού αερίου σε προσόψεις (Ν. 3175/2003, άρθρο 30) 7. Έλεγχο λειτουργικότητας ειδικών κτιρίων χωρίς φορέα 8. Για παρόδια στοά (προβλεπόμενη από το Ρυμοτομικό Σχέδιο) χωρίς υποστυλώματα (άρθ. 15 παρ. 2 ΓOΚ/1985) 9. Για διαμορφώσεις εδάφους >1,50 μ. ή γεφυρωτή προσπέλαση σε προκήπιο ή κλειστή θέση στάθμευσης σε ανηφορικό προκήπιο ή κλιματιστικά στοιχεία σε ακάλυπτο υφισταμένων προ της κτιρίων (άρθ. 17 ΓOΚ/1985) 10. Για ύψος συμπαγούς τμήματος περίφραξης >1,00 μ. και έως 2,50 μ. σε παραδοσιακό οικισμό ή >1,,00 μ. γενικά σε ειδικό κτίριο για λειτουργικούς λόγους (άρθ. 18 ΓOΚ/1985) 11. Για τοποθέτηση μνημείων, έργων τέχνης και άλλων εγκαταστάσεων σε κοινόχρηστους χώρους (άρθ. 19 ΓOΚ/1985) 12. Για Ιερούς Ναούς της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ελλάδος (αρθ.29 παρ. 7 ΓOΚ/1985) 13. Εκτός σχεδίου για διάσπαση όγκου (όπου δεν υπάρχει αρμόδιος φορέας ειδικών κτιρίων, δηλαδή για κατοικίες, καταστήματα, γραφεία, γενικές αποθήκες) (άρθ. 1 παρ. 4 ΠΔ της 24/ , ΦΕΚ 270 ΔΊ όπως ισχύει σήμερα) 14. Για διαφημίσεις-επιγραφές και καθορισμό θέσεών τους 7.

8 15. Για παρεκκλίσεις από τους ειδικούς όρους δόμησης οικισμών <2000 κατοίκων (σύμφωνα με την αντίστοιχη απόφαση Νομάρχη-σχετικό το Π.Δ. της 24.4/3.5.85, ΦΕΚ 181 Δ', όπως ισχύει σήμερα) 16. Για εξαίρεση μικροπαράβασης από κατεδάφιση με το άρθ. 9 παρ. 8 του Ν. 1512/1985, όταν η κατασκευή ελέγχεται από ΕΠΑΕ (έγγραφο οικ.18928/ ΔΟΚΚ ΥΠΕΧΩΔΕ) 17. Μελέτες Οικογενειακής Στέγης (άρθ. 41 Ν. 1337/1983) Καθώς και άλλες ειδικές περιπτώσεις. Β. Από τις δευτεροβάθμιες ΕΠΑΕ ελέγχονται παραπέμπονται μελέτες: Βάσει απόφασης 31252/1530/87 για τις ΕΠΑΕ: 1. Για κατασκευές που παραπέμπονται από τον Υπουργό Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων προκειμένου να προστατευθεί το φυσικό δομημένο περιβάλλον. 2. Για κατασκευές που παραπέμπονται από τις πρωτοβάθμιες ΕΠΑΕ να θεωρηθούν μείζονος ή υπερτοπικής σημασίας. 3. Για περιπτώσεις ένστασης κατά της απόφασης της πρωτοβάθμιας ΕΠΑΕ. 4. Για κτίρια τύπους που θα τύχουν πολλαπλής εφαρμογής στην περιοχή αρμοδιότητας της δευτεροβάθμιας ΕΠΑΕ (λυόμενα, προκατασκευασμένα, περίπτερα κλπ). Η έγκριση αυτή δεν αναιρεί την απαίτηση έγκρισης από την πρωτοβάθμια ΕΠΑΕ για κάθε συγκεκριμένη εφαρμογή του κτιρίου τύπου. 5. Για την αξιολόγηση των μελετών που υποβάλλονται στη Διεύθυνση Οικισμού μετά από σχετική προκήρυξη σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθ. 58 του Ν. 1512/ Στην Θεσσαλονίκη, για κατασκευή κτιρίων στην Άνω Πόλη. Γ. Από το ΑΠΑΣ (Ανώτατο Πολεοδομικό και Αρχιτεκτονικό Συμβούλιο) Το ΑΠΑΣ συστήθηκε στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, με το Ν. 2831/2000, αποτελούμενο από τον Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων ως πρόεδρο, δύο εκπροσώπους του Υπουργείου ΠΕΧΩΔΕ, δύο εκπροσώπους του Υπουργείου Πολιτισμού, δύο εκπροσώπους του από το διδακτικό προσωπικό του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), δύο του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ) και δύο εκπροσώπους του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανώτατων Σχολών, Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ - ΠΕΑ). Το ΑΠΑΣ έχει την αρμοδιότητα να γνωμοδοτεί και να εισηγείται στον Υπουργό Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων για θέματα 8.

9 που έχουν σχέση με τον αρχιτεκτονικό και πολεοδομικό σχεδιασμό αυτεπαγγέλτως ή ύστερα από σχετικό ερώτημα του Υπουργού. Επίσης, γνωμοδοτεί για θέματα σχετικά με επιδράσεις/επιπτώσεις από την κατασκευή κάθε είδους τεχνικών έργων σε ευαίσθητες περιβαλλοντικά ή πολιτισμικά περιοχές και οικισμούς της χώρας καθώς και για κάθε άλλο θέμα που προβλέπεται από τις κείμενες διατάξεις στα πλαίσια των παραπάνω αρμοδιοτήτων, το ΑΠΑΣ μπορεί να ζητά από τις αρμόδιες υπηρεσίες τα σχετικά στοιχεία και απόψεις. Επίσης εξετάζει σε δεύτερο βαθμό ενστάσεις κατά αποφάσεων Β ΕΠΑΕ όταν αυτές ασκούν πρώτο έλεγχο. 9.

10 Β μέρος Καταγραφή του έργου των ΕΠΑΕ Τι κάνουν λοιπόν οι Αρχιτεκτονικές Επιτροπές όλα αυτά τα χρόνια. Ποια ήταν η παρέμβασή τους στο δομημένο περιβάλλον. Έφεραν κάποιο αποτέλεσμα ή λειτουργούν σε περαιτέρω γραφειοκρατικοποίηση της διαδικασίας έκδοσης οικοδομικών αδειών. Τι θα δούμε ανοίγοντας το παράθυρό μας που δεν το βλέπαμε και πριν 30 χρόνια. Είναι γεγονός ότι οι ΕΠΑΕ δεν άλλαξαν τον κόσμο. Ήταν όμως αυτός ο αναμενόμενος σκοπός, αυτό το καθήκον τους και το έργο που τους ανατέθηκε. Μπορούμε να τις χρεώσουμε τέτοια υποχρέωση όταν οι παρεμβάσεις των Αρχιτεκτονικών Επιτροπών είναι ανάλογες των δυνατοτήτων που τους παρέχει το νομικό πλαίσιο λειτουργίας τους και βρίσκονται σε άμεση συνάρτηση και εξάρτηση με τις μελέτες που κατατίθενται για έκδοση οικοδομικών αδειών. Έχουμε λοιπόν προαποφασισμένο το σχέδιο πόλης και ήδη καθορισμένους τους όρους δόμησης κάθε περιοχής, Δεδομένο τον ΓΟΚ, τον Κτιριοδομικό Κανονισμό, το ΠΔ για την δόμηση εκτός σχεδίου, σε οικισμούς κ.α., τους κανονισμούς πυροπροστασίας, θερμομόνωσης, μηχανολογικών εγκαταστάσεων, καυσίμου αερίου κ.α., που πρέπει όλοι να τηρούνται. Ακόμη υπάρχει το ιδιοκτησιακό καθεστώς, η οικονομία του τόπου, το εργατικό δυναμικό, οι κανόνες εμπορίου και κέρδους Το σπουδαιότερο, η ποιότητα των μελετών που υποβάλλονται. Και γενικά τα οικοδομήματα είναι το αποτέλεσμα του συνδυασμού και της αλληλεπίδρασης πολλών παραγόντων. Ένας από αυτούς είναι μόνον οι ΕΠΑΕ, οι οποίες δεν συντάσσουν τις μελέτες, απλά προσπαθούν να τις βελτιώσουν, δουλεύοντας το κομάτι που τους ανατέθηκε. Έτσι, οι παρεμβάσεις των Αρχιτεκτονικών Επιτροπών είναι στην ουσία σημειακές και άμεσα εξαρτημένες από την ποιότητα των μελετών. Αν προσθέσουμε και την έλλειψη ελέγχου εφαρμογής των εγκεκριμένων σχεδίων στην πράξη, καταλήγουμε σ αυτό που βλέπουμε γύρω μας. Μέσα σ αυτό το πλαίσιο λειτουργώντας οι αρχιτεκτονικές επιτροπές πιστεύω ότι εκπλήρωσαν τον σκοπό τους σε μεγάλο βαθμό. 10.

11 Σήμερα είναι ένα από τα πολύ σημαντικά συλλογικά όργανα της διοίκησης αφού: - Από την στιγμή της ίδρυσής τους ουδέποτε ανεστάλη η λειτουργία τους. Αντίθετα, τους ανατίθενται διαρκώς νέες αρμοδιότητες και αντικείμενα, αυξημένα τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά - Οι αποφάσεις της, όπως και αν τις ονομάσουμε-γνωμοδότηση, γνώμη, κρίση, απόρριψη, απόφαση κ.α.- είναι υποχρεωτικές για την υπηρεσία που οφείλει να εκδώσει την διοικητική πράξη μόνον σύμφωνα με αυτήν - Θεωρείται τιμή και καταξίωση να οριστείς μέλος ΕΠΑΕ, είτε πρωτοβάθμιας ή πολύ περισσότερο δευτεροβάθμιας, τόσο για τους υπαλλήλους εκπροσώπους της πολεοδομικής υπηρεσίας και του ΟΤΑ, όσο και για τους ελεύθερους επαγγελματίες εκπροσώπους του ΤΕΕ και ΣΑΔΑΣ-ΣΑΘ. - Αν ανοίξεις το παράθυρο και κοιτάξεις προσεκτικά θα δεις διαφορές π.χ. ανάμεσα σε δρόμους της πόλης που κτίσθηκαν την δεκαετία του 70 και άλλους που κτίζονται σήμερα. Και στατιστικά οι μελέτες που ελέγχονται από τις Αρχιτεκτονικές Επιτροπές, ιδιαίτερα από τις πρωτοβάθμιες, είναι πάρα πολλές. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 2005, σε σύνολο οικοδομικών αδειών (2.136)-αναθεωρήσεων (373)-εγκρίσεων εργασιών μικρής κλίμακας (80) που εκδόθηκαν από το Τμήμα Πολεοδομίας Δυτικής Θεσσαλονίκης, η αντίστοιχη ΕΠΑΕ έλεγξε μελέτες δηλαδή ποσοστό περίπου 50%. Κριτική παρεμβάσεων και απόδοσης - Αναζήτηση προβλημάτων, Ήταν όμως το όποιο αποτέλεσμα παρήχθη το μέγιστο δυνατόν σύμφωνα με το νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας τους. Και αν όχι για ποιους λόγους. Μήπως το νομοθετικό πλαίσιο δίνει στις ΕΠΑΕ πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες για παρέμβαση από αυτές που χρησιμοποιούν σε καθημερινή βάση. Συγκεκριμένα, συχνά λειτουργούν σαν να είμαστε ακόμη στην εποχή του προδήλως ακαλαίσθητου και όχι στην σημερινή εποχή του ΓΟΚ/85 που θέλει έλεγχο κάθε κτιρίου ή εγκατάστασης ως προς τη σχέση και τη σύνθεση των όγκων, τις όψεις και τα εν γένει ορατά τμήματά του, ώστε να ικανοποιεί τις απαιτήσεις της αισθητικής, τόσο ως μεμονωμένο κτίριο ή εγκατάσταση, όσο και σε σχέση με το οικοδομικό τετράγωνο και να εντάσσεται στο φυσικό οικιστικό περιβάλλον, ώστε στα πλαίσια των 11.

12 στόχων της οικιστικής ανάπλασης και της προστασίας του περιβάλλοντος να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης, καθώς και έλεγχο λειτουργικότητας. Οι μελέτες των έργων, παρά την σχετικά πρόσφατη αύξηση και των αμοιβών των μηχανικών, συχνά δεν πληρούν ούτε τις προδιαγραφές. Έρχονται στην Αρχιτεκτονική Επιτροπή με δεδομένο εργολαβικό συμβόλαιο και μοιρασμένους ημιυπαίθριους και κλειστούς χώρους στάθμευσης, χωρίς αιτιολογική έκθεση σύμφωνη με το άρθ. 3 του ΓΟΚ. Την στιγμή εκείνη αν μιλήσεις για λανθασμένη ένταξη του κτιρίου στο Ο.Τ., αδικαιολόγητη διακοπή συνέχειας υφισταμένων ακαλύπτων χώρων και άλλα παρόμοια αντιμετωπίζεσαι περίπου ως αιθεροβάμων. Δίνεται αγώνας για να διορθωθεί ένας κλειστός χώρος στάθμευσης που στην πράξη δεν μπορεί να λειτουργήσει. Οι ημιυπαίθριοι, αυτό το θαυμάσιο στοιχείο της παραδοσιακής μας αρχιτεκτονικής, από εργαλείο ζωής μεταλλάχθηκε σε εφαλτήριο κερδοσκοπίας και αντί να λειτουργεί ως κοινωνικός χώρος αποτελεί πια μέσο εκβιασμού εργατών ή αγοραστών προς εργολάβους. Εμφανίζονται σπιτάκια εκτός σχεδίου όπου το ωφέλιμο εμβαδόν (σαλοκουζίνα, δωμάτιο) είναι 15 τ.μ. και οι βοηθητικοί χώροι (στάθμευση, WC, ημιυπαίθριοι) 50 τ.μ. Διότι οι μελέτες γίνονται για να μην εφαρμοστούν στην πράξη και συχνά είναι άλλη η μελέτη για την πολεοδομία και άλλη για τον οικοπεδούχο ή αγοραστή. Σχεδιάζονται υπνοδωμάτια διαστάσεων 2,00Χ2,00 μ. χωρίς ντουλάπα και με δύο πόρτες, την εποχή του κτιριοδομικού κανονισμού που μιλάει για «της κατασκευής των δομικών έργων στο σύνολό τους και στα επιμέρους στοιχεία τους, έτσι ώστε να εξυπηρετούν τη χρήση για την οποία προορίζονται και σε κανονικές συνθήκες συντήρησης του έργου, για μια οικονομικώς αποδεκτή διάρκεια ζωής, να ικανοποιούν τις παρακάτω απαιτήσεις: - Βελτίωση της άνεσης, της υγείας και της ασφάλειας των ενοίκων και των περιοίκων. - Τη βελτίωση της ποιότητας, της ασφάλειας, της αντοχής, της αισθητικής και της λειτουργικότητας των κτιρίων. - Την προστασία του περιβάλλοντος. - Την εξοικονόμηση ενέργειας. - Τη διευκόλυνση και προώθηση της επιστημονικής έρευνας στο χώρο των κατασκευών. - Την αύξηση της παραγωγικότητας στον τομέα της κατασκευής των κτιρίων» Και δυστυχώς σε καθημερινή βάση αμφισβητείται η αρμοδιότητα των Αρχιτεκτονικών Επιτροπών, όπως και των ελεγκτών της κάθε πολεοδομικής υπηρεσίας, να προβαίνουν στον έλεγχο που ορίζει ο νόμος «Κάθε κτίριο ή εγκατάσταση πρέπει α) ως προς τη σχέση και τη σύνθεση των όγκων, τις όψεις και τα εν γένει ορατά τμήματά του, να ικανοποιεί τις 12.

13 απαιτήσεις της αισθητικής, τόσο ως μεμονωμένο κτίριο ή εγκατάσταση, όσο και σε σχέση με το οικοδομικό τετράγωνο. β) να εντάσσεται στο φυσικό οικιστικό περιβάλλον, ώστε στα πλαίσια των στόχων της οικιστικής ανάπλασης και της προστασίας του περιβάλλοντος να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης». Και αμφισβητείται όχι μόνο από κατασκευαστές ή μελετητές τεχνικούς, αλλά και από μέλη ΕΠΑΕ, Α και Β βαθμού, ενώ υπάρχει και μεγάλη μερίδα στον χώρο των κατασκευών που θεωρεί τις ΕΠΑΕ έναν ακόμη γραφειοκρατικό έλεγχο. Ελάχιστες είναι οι μελέτες που ασχολούνται έστω και υποτυπωδώς με εξοικονόμηση ενέργειας, βιοκλιματικό σχεδιασμό και γενικά ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και αειφορικό χαρακτήρα στον σχεδιασμό. Βέβαια, ελάχιστες συγκριτικά είναι και οι αντίστοιχες διατάξεις του ΓΟΚ και άλλων νομοθετημάτων, που θα έπρεπε να υπάρχουν ώστε να εφαρμόζονται και είναι περίπου οι παρακάτω: - Το άρθρο 11 του ΓΟΚ/1985, όπως συμπληρώθηκε με τον Ν. 2831/2000 επιτρέπει την προσθήκη σε προσόψεις υφισταμένων κτιρίων στοιχείων παθητικών ηλιακών συστημάτων. Ελάχιστα έχει γίνει χρήση του μέχρι σήμερα και γενικά, αν και έχουν εκδοθεί χιλιάδες οικοδομικές άδειες για την κατασκευή εκατοντάδων χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων, ελάχιστες από αυτές κάνανε χρήση αρχών βιοκλιματικού σχεδιασμού. - Ο κανονισμός θερμομόνωσης των κτιρίων, του Αναφέρεται σε εξοικονόμηση και μόνον ενέργειας, όχι όμως και σε χρήση ανανεώσιμων πηγών για τις οποίες πιθανά να αποτελέσει τροχοπέδη (επικεντρώνεται σε συγκράτηση της ενέργειας στο εσωτερικό, αντίθετα με την παθητική ηλιακή αρχιτεκτονική που βασίζεται σε εισροήλήψη άμεσων κερδών και στην συνέχεια την περαιτέρω αξιοποίησή της με υβριδικά συστήματα). - Η σχετικά πρόσφατη νομοθεσία για τις εγκαταστάσεις θέρμανσης με χρήση φυσικού αερίου. Το όλο εγχείρημα βρίσκεται σε εξέλιξη και προχωρεί, κυρίως κατά το τμήμα του που δεν απαιτεί σύμπραξη πολεοδομικών γραφείων (η εγκατάσταση τέτοιου συστήματος θέρμανσης σε υφιστάμενα κτίρια απαλλάσσεται από την υποχρέωση έκδοσης οικοδομικής αδείας σύμφωνα με τον Ν. 3175/03, άρθρο 30), ενώ σε περιπτώσεις νέων κτιρίων υπήρξαν προβλήματα και καθυστερήσεις σχεδόν σε όλες τις επαρxίες της χώρας (έγκριση μελετών από τοπικές ΕΠΑ), που ευτυχώς από πέρυσι έχουν επιλυθεί. - Ο Κτιριοδομικός Κανονισμός που δεν αποκλείει υπόγειες σωληνώσεις σε ακάλυπτο για χρήση γεωθερμίας. Πρόσφατα εμφανίστηκαν μετρημένες στα δάχτυλα εφαρμογές συστήματος θέρμανσης με γεωθερμία σε ιδιωτικά κτίρια. 13.

14 -Ο κανονισμός ορθολογικής χρήσης ενέργειας κτιρίων (ΚΟΧΕΕ), που βρισκόταν «υπό θέσπιση» εδώ και 10 τουλάχιστον χρόνια και τώρα είναι ακόμη στη φάση οργάνωσης του τρόπου εφαρμογής (ενεργειακό πιστοποιητικό κτιρίων, ενεργειακοί επιθεωρητές). - Φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτριες για παραγωγή ρεύματος, που δυστυχώς προχωρούν με βήμα κάβουρα Συγχρόνως, υπάρχουν τα προβλήματα οργάνωσης της κάθε υπηρεσίας και γραμματειακής εξυπηρέτησης της ΕΠΑΕ, σημαντικά μεν, μικρότερης όμως σημασίας κατά τη γνώμη μου, λαμβανομένου υπόψη ότι η έλλειψη τεχνικών μέσων στα σχολεία του προηγούμενου αιώνα δεν εμπόδισε την ανάδειξη πλήθους φωτισμένων συγγραφέων, ποιητών και φιλοσόφων, όσο υπήρχαν εμπνευσμένοι δάσκαλοι που πρόσφεραν πνευματική τροφή και γνώση. 14.

15 Γ Μέρος Που πρέπει να αποσκοπούν οι ΕΠΑΕ Ζούμε σε μία εποχή όπου από την μια νομιμοποιούνται οι ημιυπαίθριοι και από την άλλη κάθε μήνα δημιουργούνται χιλιάδες νέοι άνεργοι. Η παραοικονομία ανθεί, η αυθαιρεσία έχει εγκατασταθεί μόνιμα και οι δουλειές είναι λίγες. Η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος και του αστικού τοπίου είναι καθημερινή υπόθεση, ενώ θέματα όπως προσαρμογή στο τοπίο, ενοποίηση ακαλύπτων, εξασφάλιση συνθηκών άνεσης, φυσικού φωτισμού, δροσισμού, ηλιασμού και σκίασης, εξοικονόμηση ενέργειας, οικολογικά οικοδομικά υλικά, παθητικά ηλιακά ή υβριδικά συστήματα, κ.α. είναι παράμετροι ανύπαρκτοι στις χιλιάδες μελέτες που παραπέμπονται στις ΕΠΑΕ. Και συχνά επιτυχημένοι μηχανικοί θεωρούνται αυτοί που ξέρουν να τεντώνουν τις διατάξεις του ΓΟΚ και να χρησιμοποιούν τα παραθυράκια του ώστε να πετύχουν τον μεγαλύτερο δυνατόν όγκο κτιρίου και την υπέρμετρη εκμετάλλευση του κάθε οικοπέδου-ακινήτου. Τι κάνουμε λοιπόν. Μήπως πρέπει να καταργηθούν οι Αρχιτεκτονικές Επιτροπές. Σκεφτείτε το, λιγότεροι έλεγχοι για να βγει μια άδεια, πιο εύκολη ή και πιο φθηνή κατασκευή, μεγαλύτερη «ευελιξία» στην σχεδίαση (τι μπορεί να σταματήσει ένας νεοδιόριστος ελεγκτής πολεοδομικού γραφείου σε μια μελέτη ξενοδοχείου, εμπορικού κέντρου, πολυκατοικίας δίπλα σε διατηρητέο). Θα αυξηθούν μήπως οι δουλειές τότε, που σήμερα βρίσκονται σε τραγική ύφεση. Ή μήπως το παραγόμενο προϊόν δηλαδή τα κτίρια θα είναι ωραιότερα, λειτουργικότερα και προσαρμοσμένα στην τοποθεσία. Ή δεν θα έπρεπε να μας απασχολούν αυτά τα θέματα. Τα γεγονότα δεν οδηγούν σ αυτό το συμπέρασμα. Οι δουλειές δεν θα αυξηθούν αν αφεθούν όλα ελεύθερα, όπως εξάλλου γίνεται χρόνια τώρα και οι δουλειές μειώθηκαν. Όχι όμως εξαιτίας του ελέγχου των Αρχιτεκτονικών Επιτροπών. Αντίθετα πιστεύω ότι οι Αρχιτεκτονικές Επιτροπές μπορούν και καλύτερα. Θα πρέπει να ξαναδούν προσεκτικά τον ρόλο τους και τις δυνατότητες που τους παρέχει το νομικό πλαίσιο λειτουργίας τους. Να βελτιωθούν, αποδίδοντας το μέγιστο δυνατόν αποτέλεσμα προς την κατεύθυνση αναβάθμισης των συνθηκών διαβίωσης των ενοίκων των κτιρίων που εγκρίνουν και προστασίας του περιβάλλοντος. 15.

16 Να θυμούνται ότι είναι Επιτροπές Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου και αυτόν το ρόλο οφείλουν να διαδραματίσουν κατά τις έστω σημειακές επεμβάσεις τους στην παραγωγή του δομημένου περιβάλλοντος, καθώς και ότι είναι συλλογικό όργανο και έτσι πρέπει να λειτουργούν. Να στοχεύουν στην επίτευξη αποτελεσμάτων σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, αποφεύγοντας στείρες αντιπαραθέσεις, μη ξεχνώντας ότι οι ΕΠΑΕ δεν υπάρχουν για να κάνουν δύσκολη τη ζωή των μελετητών ή και κατασκευαστών που παλεύουν να επιβιώσουν στις σημερινές δύσκολες συγκυρίες, ούτε για να επιβάλλουν ατομικές ή προσωπικές απόψεις περί αρχιτεκτονικής, αλλά να ελέγχουν την σωστή και ολοκληρωμένη έκφραση της αρχιτεκτονικής άποψης που επέλεξε ο μελετητής. Να φροντίζουν να κατευθύνουν τους μελετητές και κατασκευαστές προς την κατασκευή αρτιότερων έργων με χρήση νέων μεθόδων και τεχνολογιών, σεβασμό στο περιβάλλον, βελτίωση συνθηκών διαβίωσης, εξοικονόμηση ενέργειας και γενικά όλα όσα λέγονται τα τελευταία χρόνια ενόψει των κλιματικών αλλαγών που πρέπει να σταματήσουν να είναι λόγια και να γίνουν πράξη. Και να παίρνουν πρωτοβουλίες για τα φυσικά τοπία, τις προστατευόμενες περιοχές, την παράδοση και το κλίμα. Προτάσεις για την επίτευξη της βελτίωσης της αποδοτικότητας Συγκεκριμένα προτείνεται: - Να γίνεται σε διαρκή βάση, με ευθύνη του ΤΕΕ, ενημέρωση του κοινού, του συνόλου του τεχνικού κόσμου και ιδιαίτερα των νέων μηχανικών ότι οι μελέτες των έργων πρέπει να ανταποκρίνονται στις επιταγές της νομοθεσίας για σωστή ένταξη του κάθε κτιρίου στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον και στο οικοδομικό τετράγωνο, για εξασφάλιση των καλύτερων το δυνατόν όρων διαβίωσης των ενοίκων και των περιοίκων, βελτίωση αισθητικής και λειτουργικότητας, προστασία περιβάλλοντος, εξοικονόμηση ενέργειας κτλ. - Να θεσπιστεί η καθιέρωση του προελέγχου της μελέτης ως υποχρεωτική για κατασκευές μέσα σε εγκεκριμένο σχέδιο και οικισμούς γενικά (όταν η μελέτη είναι πανέτοιμη για κατασκευή δύσκολα αλλάζει η θέση του κτιρίου στο Ο.Τ. ή η σύνθεση των όγκων του). - Να γίνεται υποχρεωτικά έλεγχος των κατασκευών πριν την ηλεκτροδότηση-υδροδότηση κτλ. - Να γίνεται εισαγωγικό σεμινάριο των μελών νέων Αρχιτεκτονικών Επιτροπών, με ευθύνη του ΤΕΕ ΤΚΜ, σε όλα τα θέματα αρμοδιότητάς τους (γενική νομοθεσία για συλλογικά όργανα του δημοσίου, εγκυρότητα διοικητικών πράξεων, αρμοδιότητες και δυνατότητες επεμβάσεων κτλ). 16.

17 - Οι Αρχιτεκτονικές Επιτροπές να συναντώνται κάθε 4 μήνες, με πρωτοβουλία και ευθύνη του ΣΑΘ, ώστε να συζητούν μεταξύ τους, να επιλύουν τυχόν απορίες και προβλήματα και να χαράσσουν κοινή γραμμή και στάση. Η καλή συνεργασία των μελών των ΕΠΑΕ είναι απαραίτητη για την απόδοσή της ως συνόλου (όλων των ΕΠΑΕ) όσο άξια και ικανά και αν είναι τα μέλη της ως άτομα. - Μία φορά τον χρόνο να συναντώνται οι επιτροπές του νομού, με ευθύνη του ΤΕΕ ΤΚΜ, να ενημερώνονται και να χαράσσουν γραμμή για την στάση τους σε θέματα που ναι μεν δεν επιβάλλονται ρητά από το ισχύον νομικό πλαίσιο, αποτελούν όμως επιτακτική ευθύνη του ρόλου τους και του ονόματος που φέρουν, αρχι-τέκτονες - Ο έλεγχος των μελετών της Άνω Πόλης να σταματήσει να διενεργείται σε Α βαθμό από την Β ΕΠΑΕ, αλλά να γίνεται από την ΕΠΑΕ Κέντρου ή μια νέα 4 η Α ΕΠΑΕ, ώστε να υπάρχει δυνατότητα εκδίκασης ένστασης από Β ΕΠΑΕ και όχι μόνον από δικαστήριο ή το ΑΠΑΣ όταν συστήνεται. - Να εξεταστεί η πιθανότητα επιλογής των μελών ΕΠΑΕ από το σύνολο των συναδέλφων. Αυτό μπορεί να γίνει δοκιμαστικά σε 1 η φάση για τον εκπρόσωπο ΣΑΘ, που οι αριθμοί το επιτρέπουν ευκολότερα