Η διανεμημένη /διαμοιραζόμενη ηγεσία (Shared/Distributed leadership)

Transcript

1 Περιφερειακό Επιμορφωτικό Κέντρο Τρίπολης Εκπαιδευτική Πολιτική και Διοίκηση Οργάνωση και Διοίκηση Σχολικών μονάδων Σχολική Ηγεσία Η διανεμημένη /διαμοιραζόμενη ηγεσία (Shared/Distributed leadership) Ιωάννης Χουζούρης, Διευθυντής ΕΠΑ.Λ Άστρους Αρκαδίας

2 Λίγα εισαγωγικά Ο προσδιορισμός της ηγεσίας της σχολικής μονάδας αποτελεί ουσιώδη παράγοντα για το μετασχηματισμό της. Η ηγεσία επιδρά καταλυτικά στη λειτουργία του σχολικού οργανισμού. Η σχολική αποτελεσματικότητα και η σχολική βελτίωση προβάλλουν κυρίαρχες για τη χάραξη στρατηγικών και εκπαιδευτικών πολιτικών. Η παραδοσιακή αντίληψη της ηγεσίας του ενός αμφισβητείται ολοένα και περισσότερο.

3 Η διανεμημένη ηγεσία (1) Η διανεμημένη ή διαμοιραζόμενη ηγεσία (shared or distributed leadership) αφορά: 1. στην κατανομή ηγετικών ρόλων σε περισσότερα του ενός άτομα στη σχολική μονάδα. 2. την αλληλεπίδραση μεταξύ δύο η περισσότερων ατόμων της ίδιας ομάδας και η οποία συχνά εμπεριέχει την προσπάθεια να βελτιωθεί η υπάρχουσα κατάσταση λαμβάνοντας υπόψη τις αντιλήψεις και τις προσδοκίες των μελών της ομάδας.

4 Η διανεμημένη ηγεσία (2).. 3. H διανεμημένη ηγεσία σηματοδοτεί την μετατόπιση από τα ατομικά επιτεύγματα προς την ομαδική επιτυχία, τον επιμερισμό της ευθύνης και τη σπουδαιότητα της ομαδικής εργασίας. (Fletcher and Kaufer, 2003) 4. Οι περισσότεροι των ερευνητών υποστηρίζουν πως ο διαμοιρασμός της ηγεσίας παράγει θετικά αποτελέσματα στα σχολεία.

5 Η προβληματική Δυνατότητες εφαρμογής του μοντέλου της διανεμημένης διαμοιραζόμενης ηγεσίας (shared or distributed leadership) στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα & τρόποι δυνητικής υλοποίησης της πρακτικής. Είναι εφικτό το πέρασμα από την «ηρωική» ηγεσία του ενός ατόμου στη διανεμημένη ηγεσία; Μπορεί να εφαρμοσθεί στα σχολεία και να μεταφερθεί στην ελληνική πραγματικότητα;

6 Ορισμοί 1 ος ορισμός αλληλεπίδραση μεταξύ δύο ή περισσότερων ατόμων της ίδιας ομάδας προσπάθεια βελτίωσης της υπάρχουσας κατάστασης μέσω αντιλήψεων και προσδοκιών των μελών της ομάδας (B. Bass, 1990) Επέκταση ορισμού δραστηριότητα που μπορεί να διανεμηθεί και να διαμοιραστεί μεταξύ των μελών ενός οργανισμού ικανότητα του ατόμου να επηρεάζει τους ομότεχνούς του ανάγκες ηγεσίας τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή (Cogner and Pearce, 2003)

7 Ορισμοί μετατόπιση από τα ατομικά επιτεύγματα προς την ομαδική επιτυχία επιμερισμός της ευθύνης σπουδαιότητα της ομαδικής εργασίας (Fletcher and Kaufer, 2003) Πυρήνας δράσης της διανεμημένης ηγεσίας: η συμμετοχή πολλών ανθρώπων

8 Διεθνής εμπειρία Τις τελευταίες δύο δεκαετίες στη Μ. Βρετανία, στις ΗΠΑ και σε χώρες του ευρωπαϊκού βορρά (Φινλανδία, Σουηδία κα.), έχει ξεκινήσει η συζήτηση για την υιοθέτηση συμμετοχικών μοντέλων ηγεσίας. Είναι χαρακτηριστικός ο όρος «ηρωική ηγεσία και διοίκηση», με τον οποίον εννοείται η άσκηση της εξουσίας από ένα και μόνο άτομο, τον διευθυντή ή την διευθύντρια της σχολικής μονάδας, σε αντίθεση με τις βασικές κατευθύνσεις της διανεμημένης ηγεσίας που εμπλέκει περισσότερα του ενός ατόμων της ομάδας στη άσκηση του ρόλου του ηγέτη. Την τελευταία μάλιστα δεκαετία, ο τύπος αυτός ηγεσίας έχει κερδίσει σημαντικό έδαφος στη συνείδηση των εκπαιδευτικών.

9 Διεθνής εμπειρία (2).. Εφόσον ισχύει η αρχή πως «πολλά μυαλά είναι καλύτερα από ένα», είναι απαραίτητο να ρωτήσουμε γιατί δυσκολεύεται να προχωρήσει. Η απάντηση είναι προφανής μέσα στην απλότητά της. Τα σχολεία δεν έχουν κάνει τη διάκριση ανάμεσα στη διοίκηση και ηγεσία*. Η αλήθεια είναι πως οι διοικητικές αρμοδιότητες ανήκουν, σύμφωνα με την έρευνα του Lindahll (2008), στους διευθυντές και υποδιευθυντές οι οποίοι έχουν απαλλαγεί μερικώς από τα διδακτικά τους καθήκοντα, προκειμένου να ανταποκριθούν στις αυξημένες απαιτήσεις του διοικητικού ρόλου. * Οι όροι αποδίδουν τις έννοιες administration και leadership.

10 Παράγοντες διαμόρφωσης του πλαισίου 1. κοινό όραμα 2. διανομή της ηγεσίας (όχι σύμφωνα με την ιεραρχία) 3. σχηματισμός μη μόνιμων ομάδων εργασίας 4. ανάδειξη πρακτικών (συλλογικές διαδικασίες) 5. ανάδειξη του ατόμου ως συνδαιτυμόνα 6. επιμερισμός και κατανομή εργασιών 7. διαφοροποίηση ρόλων και στόχων ευελιξία 8. ανατροφοδότηση (Γιάγκου & Θεοφιλίδης, 2012)

11 Μπορούν οι εκπαιδευτικοί να αναλάβουν ηγετικούς ρόλους; Η απάντηση βασίζεται στη διαδικασία άσκησης κοινωνικής επιρροής μετατοπίζει το ενδιαφέρον από το άτομο τοποθετεί την ηγεσία σε μία συλλογική διαδικασία μακριά από το ιεραρχικό πλαίσιο εξουσίας μειώνεται η σημασία της δράσης του ενός ηγέτη Συμπέρασμα Η ηγεσία αντιμετωπίζεται ως κοινωνική διαδικασία δυναμικής συνεργασίας, αλληλεπίδρασης και πειραματισμού των μελών ενός οργανισμού (Gemmill & Oakley, 1992)

12 Γιατί είναι τόσο σημαντική η διανεμημένη ηγεσία στα σχολεία; Εμπλέκει όλους τους φορείς στον κοινό σκοπό: Βελτίωση των μαθησιακών επιτευγμάτων μέσα από τη δημιουργία κοινοτήτων μάθησης.

13 Ερευνητικός Σκοπός Η διερεύνηση των απόψεων των Διευθυντών Σχολικών μονάδων Π/θμιας και Δ/θμιας Εκπ/σης Πελοποννήσου και Βορείου Αιγαίου για την εφαρμογή της διανεμημένης ηγεσίας στις εκπαιδευτικές μονάδες. Σκόπιμη δειγματοληψία 20 ημι δομημένες συνεντεύξεις εκπαιδευτικών (Διευθυντών/ντριων Π.Ε. & Δ.Ε.) Αντιπροσωπευτικό Δείγμα του πληθυσμού (Creswell, 2011)

14 Ερευνητικά ερωτήματα 1ος Άξονας Πώς οι εκπαιδευτικοί διανεμημένης ηγεσίας; νοηματοδοτούν τον θεσμό/πρακτική της 2ος Άξονας Ποια είναι η ουσιαστική αξία της πρακτικής για τους εκπαιδευτικούς των Συλλόγων Διδασκόντων; 3ος Άξονας Ποια προβλήματα και δυσκολίες μπορούν να προκύψουν από τη διαδικασία υλοποίησης της διαμοιραζόμενης ηγεσίας/διοίκησης στα σχολεία και πώς μπορούν να προληφθούν ή να αντιμετωπιστούν; 4ος Άξονας Ποιες αλλαγές στην εκπαιδευτική πολιτική πρέπει να προωθηθούν για την αποτελεσματική πραγμάτωση της πρακτικής της διανεμημένης ηγεσίας (Shared or distributed Leadership);

15 1ος Άξονας: Πώς οι εκπαιδευτικοί νοηματοδοτούν τον θεσμό/πρακτική της διανεμημένης ηγεσίας; Μερική γνώση της διοικητικής πρακτικής από τους περισσότερους. Πάνω από τους μισούς δεν είχαν ακούσει καθόλου τον όρο. Εφαρμογή σε πολλά σημεία εξαιτίας των καθημερινών αναγκών (όχι όμως ως απόρροια συνειδητής επιλογής του συγκεκριμένου μοντέλου ηγεσίας)

16 2ος Άξονας: Ποια είναι η ουσιαστική αξία της πρακτικής για τους εκπαιδευτικούς των Συλλόγων Διδασκόντων; βοήθεια του Δ/ντή στην άσκηση του έργου του βοήθεια των εκπ/κών στην άσκηση των αρμοδιοτήτων τους βοήθεια των μαθητών στη βελτίωση μαθησιακών αποτελεσμάτων υιοθέτηση καινοτόμων πρακτικών διοίκησης από όλους τους εκπ/κούς. Ο διαμοιρασμός της διοίκησης μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά (έντονη προβολή παραδοσιακού μοντέλου). Διαμόρφωση οριζόντιου συστήματος συνεργατικότητας (το κάθετο σύστημα υλοποίησης αποφάσεων από πάνω προς τα κάτω λειτουργεί αποτρεπτικά) Μετατροπή μαθητών σε συντελεστές αναβάθμισης του σχολικού έργου Καινοτομία: η συμμετοχική λήψη αποφάσεων ως μια δυναμική διαδικασία

17 3ος Άξονας: Ποια προβλήματα και δυσκολίες μπορούν να προκύψουν στα σχολεία και πώς μπορούν να προληφθούν ή να αντιμετωπιστούν; προβλήματα στη σχέση Διευθυντή και ΣΔ. Άλλα προβλήματα. Μείωση της επιρροής του Δ/ντή, χρονοβόρα και πολύπλοκη λήψη αποφάσεων, ένταση στις διαπροσωπικές σχέσεις πίεση λόγω φόρτου εργασίας, διατάραξη διαπροσωπικών σχέσεων, προβολή ατομικού συμφέροντος Διαδικασίες πρόληψης και αντιμετώπισης ενθάρρυνση του ομαδικού πνεύματος συνεργασίας, εμπιστοσύνη, αναγνώριση και επιβράβευση των εκπαιδευτικών

18 4ος Άξονας: Ποιες αλλαγές στην εκπαιδευτική πολιτική πρέπει να προωθηθούν για την αποτελεσματική πραγμάτωση της πρακτικής της διανεμημένης ηγεσίας; Αλλαγές που πρέπει προωθηθούν στην εκπαιδευτική πολιτική Αλλαγή νομοθετικού πλαισίου, αλλαγή κουλτούρας μέσα στο ΣΔ, επιμόρφωση Συμβολή των Σχολικών Συμβούλων καταλυτική παρέμβαση στην εφαρμογή της εκπαιδευτικής πολιτικής. Στην Πελοπόννησο οι απόψεις διίστανται.

19 Συμπεράσματα της έρευνας Η διοικητική πρακτική της διανεμημένης ηγεσίας είναι μερικώς γνωστή στην ελληνική εκπαιδευτική κοινότητα, ιδιαίτερα σε όσους ασκούν διοίκηση. Οι εκπαιδευτικοί διάκεινται θετικά. Στη συνείδηση τους είναι ριζωμένο το ιεραρχικό συγκεντρωτικό μοντέλο διοίκησης. Η εφαρμογή προκύπτει ως ανάγκη στο ήδη επιφορτισμένο έργο του Διευθυντή. Ελάχιστα περιθώρια ευελιξίας επιτρέπει το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο.

20 Περιορισμοί της έρευνας Ο μικρός αριθμός του δείγματος, η έλλειψη προηγούμενης επαρκούς πληροφόρησης και γνώσης των συνεντευξιαζομένων σχετικά με την διοικητική πρακτική της διαμοιραζόμενης ηγεσίας η έλλειψη σχετικής εμπειρίας, αφού η διανεμημένη ηγεσία ως εκπαιδευτική πολιτική θεσμικά δεν εφαρμόζεται στη χώρα μας.

21 Προτάσεις για περαιτέρω έρευνα η εκ νέου πραγματοποίηση της έρευνας, με την επιλογή ενός μεγαλύτερου δείγματος και η συλλογή των δεδομένων με τη χρήση ερωτηματολογίων. η διερεύνηση ειδικότερα του ρόλου της εφαρμοζόμενης εκπαιδευτικής πολιτικής στην εφαρμογή της διοικητικής πρακτικής. η διερεύνηση της αποτελεσματικότητας της διανεμημένης ηγεσίας κατά την προετοιμασία και την καθοδήγηση των νέων διευθυντών σχολείων στην Ελλάδα, ζήτημα που βρίσκεται στο επίκεντρο των σύγχρονων διεθνών ερευνητικών προσεγγίσεων του shared leadership.

22 Επίλογος Η εφαρμογή του θεσμού συνδέεται με έναν συγκεκριμένο προσανατολισμό της εκπαιδευτικής πολιτικής, που μπορεί να δώσει νέα ώθηση και κατεύθυνση στις διοικητικές πρακτικές των σχολικών οργανισμών και να βελτιώσει τα μαθησιακά επιτεύγματα.

23 Ενδεικτική βιβλιογραφία Ξένη βιβλιογραφία Bass, B Bass and Stogdill s handbook of leadership: Theory, research, and managerial applications. New York: Free Press. Bennis, W., and B. Nanus Leaders: The strategies for taking charge. New York: Harper & Row. Coleman, M., and P. Earley Leadership and management in education: Cultures, changes, and context. New York: Oxford University Press. Fletcher, J., and K. Kaufer Shared leadership: Paradox and possibility. In Shared leadership: Reframing the hows and whys of leadership, ed. C. Pearce and J. Conger, Thousand Oaks, CA: Sage. Gemmill, G., & Oakley, J. (1992) Leadership: An alienating social myth? Human Relations, 45 (2), Gronn, P. (2003) The new work of educational leaders: changing leadership practice in an era of school reform (London, Paul Chapman Publishing). Harris, A. (2008). Distributed School Leadership: Developing Tomorrow s Leaders, Oxon: Routledge. Harris, A. & Lambert, L. (2003). Building Leadership Capacity for School Improvement Berkshire, England: Open University Press. Leithwood, K., Day, C., Sammons, P., Harris, A. & Hopkins, D. (2006). Seven Strong Claims about Successful School Leadership. London: DfES MacBeath J.( 2005) Leadership as distributed: a matter of practice. School Leadership & Management, 25(4), Owens, R Organizational behavior in education, 5th ed. Boston: Allyn & Bacon. Spillane, J. (2006). Distributed Leadership. San Francisco, CA: Jossey-Bass. Yukl, G Leadership in organizations, 4th ed. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.

24 Ενδεικτική βιβλιογραφία Άρθρα Ronald Lindahl (2008) Shared Leadership: Can It Work in Schools?, The Educational Forum, 72:4, , DOI: / Janet C. Fairman & Sarah V. Mackenzie (2014): How teacher leaders influence others and understand their leadership, International Journal of Leadership in Education: Theory and Practice, DOI: / Linda Hammersley-fletcher & Mark Brundrett (2005) Leaders on leadership: the impressions of primary school head teachers and subject leaders, School Leadership & Management: Formerly School Organisation, 25:1, 59-75, DOI: / Susan M. Printy & Helen M. Marks (2006) Shared Leadership for Teacher and Student Learning, Theory Into Practice, 45:2, , DOI: /s tip4502_4 Ελληνική βιβλιογραφία Γιάγκου Γ. & Θεοφιλίδης Χ. (2012) Η ανατομία ενός δημοτικού σχολείου μέσα από το φακό της κατανεμημένης ηγεσίας, 12ο Συνέδριο Παιδαγωγικής Εταιρείας Κύπρου, Η Κρίση και ο Ρόλος της Παιδαγωγικής: Θεσμοί, Αξίες, Κοινωνία. Πανεπιστήμιο Κύπρου, Λούης Κ. & Χατζηγεωργίου Ε. (2009), Οι διαστάσεις και οι πτυχές της κατανεμημένης ηγεσίας (distributed leadership) στο σχολείο και ένα προτεινόμενο σχήμα διερεύνησης στα κυπριακά σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης, Δελτίο Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου, αρ. τευχ. 11, Μπινιάρη Λ. (2012), Ανάπτυξη εργαλείων αυτο-αξιολόγησης σχολικής μονάδας με στόχο την ηγεσία για τη μάθηση Πορτραίτο και προφίλ, Πάτρα, Διδακτορική διατριβή. Πασιαρδής, Π. (2004), Εκπαιδευτική ηγεσία: Από την περίοδο της ευμενούς αδιαφορίας στη σύγχρονη εποχή. Αθήνα: Μεταίχμιο.

25 Ευχαριστούμε για την προσοχή σας.