ΣΤ.3. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΙΕΘΝΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ

Transcript

1 ΣΤ.3. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΙΕΘΝΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΧΩΡΟ 1 ΣΤ.3.1. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΙΕΘΝΗ / ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΧΩΡΟ ΕΠΙΘΥΜΗΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΙΕΘΝΟΥΣ /ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Η περιφέρεια Αττικής αποτελεί λόγω µεγέθους και άλλων παραγόντων που επισηµάνθηκαν στην ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασης για τη θέση της Αθήνας Αττικής στο διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο το σηµαντικότερο αστικό συγκρότηµα της χώρας (η Θεσσαλονίκη υστερεί λόγω πληθυσµιακού µεγέθους) που λειτουργεί και δύναται να λειτουργήσει ως διεθνής /ευρωπαϊκός πόλος συγκέντρωσης δραστηριοτήτων αιχµής της παγκόσµιας οικονοµίας. Όµως, ο διεθνής και ο ευρωπαϊκός ρόλος που καλείται να διαδραµατίσει η περιφέρεια δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδοµένος λόγω των ευνοϊκών συνθηκών του παρόντος (είσοδο στη ΟΝΕ, ανάληψη ολυµπιακών αγώνων, κτλ) αλλά θα πρέπει να αποτελέσει στρατηγικό στόχο µιας αναπτυξιακής στρατηγικής για τη περιφέρεια προκειµένου να αντιµετωπιστεί η αρνητική ροπή των σηµερινών τάσεων και προοπτικών (είτε από εξωγενείς είτε από ενδογενείς παράγοντες επιρροής). Για να σχεδιαστεί, λοιπόν µια αποτελεσµατική στρατηγική για την διεύρυνση του διεθνoύς ρόλου της Αθήνας Αττικής στο µεσοπρόθεσµο (2006) αλλά κυρίως στο µακροπρόθεσµο χρονικό διάστηµα (2015) πραγµατοποιήθηκε η διατύπωση εναλλακτικών σεναρίων που βασίστηκαν στην µελλοντική προβολή των τάσεων που υφίσταται σήµερα προκειµένου να προκριθεί ένα σενάριο, το πιο ρεαλιστικό και εφικτό για την ενίσχυση της θέσης της Αθήνας-Αττικής στο διεθνή / ευρωπαϊκό χώρο. Σύµφωνα µε το επιθυµητό σενάριο, και όσο αφορά τους εξωγενείς παράγοντες προβλέπεται: α) µια διαδικασία ενίσχυσης των περιφερειακών ζωνών παγκόσµιας εµβέλειας στο διεθνή χώρο, αλλά µε σχετικά αργούς ρυθµούς και έντονες αντιφάσεις. Η δυναµική των κεντρικών παγκοσµίων ζωνών (Βόρεια Αµερική, υτ. Ευρώπη & ΝΑ Ασία) παρουσιάζει ανάκαµψη καθώς αναδιαµορφώνονται αποτελεσµατικότερα οι στρατηγικές ανάδειξης του διεθνούς τους ρόλου. Παράλληλα, όµως δηµιουργούνται σταδιακά και οι «περιφερειακές ζώνες χωρικής ανάπτυξης» καθώς η παγκοσµιοποίηση των αγορών προωθείται και οι χωρικές αποστάσεις παύουν να διαδραµατίζουν κυρίαρχο ρόλο στην χωροθέτηση µονάδων παραγωγής ή παροχής υπηρεσιών. β) στο ευρωπαϊκό χώρο η προώθηση της οικονοµικής ολοκλήρωσης και η ισχυροποίηση της ευρωπαϊκής οικονοµίας συνεχίζεται. Η συνεχής αυτή οικονοµική ολοκλήρωση και ανάπτυξη συµβάλλει στη σταδιακή διάχυση των θετικών επιπτώσεων της ανάπτυξης στην περιφέρεια του ευρωπαϊκού χώρου. Από την άλλη µεριά όµως, η οικονοµική ολοκλήρωση και ανάπτυξη δεν συµβαδίζει απόλυτα µε την επίτευξη της οικονοµικής και κοινωνικής συνοχής. Σε ένα τέτοιο σενάριο σχετικής, σταδιακής ανάδειξης των περιφερειακών ζωνών της παγκόσµιας οικονοµίας, -και της ευρωπαϊκής οικονοµίας η Αττική χωροθετείται σε ένα κεντρικό σηµείο µεταξύ της Νοτιο- Ανατολικής Ευρώπης και του Αραβικού κόσµου και δύναται να διεκδικήσει έναν ρόλο διεθνούς / ευρωπαϊκής εµβέλειας στην εν λόγω περιοχή σε συµπληρωµατικότητα -κατά κύριο λόγο- µε το αστικό συγκρότηµα της Ινσταµπούλ. Ο ρόλος αυτός προβάλλεται ως ιδιαίτερα δυναµικός µέχρι το 2006 µε την διεξαγωγή των Ολυµπιακών Αγώνων και της Πολιτιστικής Ολυµπιάδας, την οµαλή ολοκλήρωση των προγραµµατισµένων επενδύσεων στο αττικό χώρο, αναδεικνύοντας την Αθήνα-Αττική σε πολιτιστικό και αθλητικό κέντρο παγκόσµιας ακτινοβολίας. 1 Το παρόν κεφάλαιο έχει συνταχθεί από τον καθηγητή Παντείου. Παν.κ.Π.Γετίµη (3.1.) και τον καθηγητή Πανεπ.Θεσσαλίας κ..οικονόµου (3.2.) 247

2 Στο µεσοπρόθεσµο χρονικό διάστηµα θεωρούµε ότι και οι ενδογενείς παράγοντες αλλάζουν θετικά µε την αποτελεσµατική ολοκλήρωση των προγραµµατισµένων δράσεων του Γ ΚΠΣ και των ολυµπιακών έργων. Μακροχρόνια (2015) θα πρέπει να λάβουµε σοβαρά υπόψη ότι ο διεθνής αυτός ρόλος της Αθήνας Αττικής θα έχει να αντιµετωπίσει το διευρυµένο ανταγωνισµό άλλων µητροπολιτικών κέντρων της ευρύτερης µακροπεριφέρειας της Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης ιδιαίτερα ενόψει της διεύρυνσης της Ε.Ε των 15 κρατών µελών σε 27 (συν την Τουρκία). Βέβαια η Αθήνα-Αττική παρουσιάζει σήµερα δυνατότητα εκδήλωσης αξιόλογης ανάπτυξης σαφώς µεγαλύτερης από αυτήν των περιφερειών της διεύρυνσης και µπορεί να αναλάβει κυρίαρχο ρόλο στην συγκεκριµένη περιφέρεια. εν είναι βέβαιο όµως τι επιπτώσεις θα έχει στο µέλλον ο περιορισµός των κοινοτικών δαπανών (λόγω της διεύρυνσης) και η ενδεχόµενη µη αποτελεσµατική οργάνωση των προγραµµατισµένων έργων στη περιοχή. Απαιτείται σαφώς σχεδιασµός στρατηγικής για την ενίσχυση και διεύρυνση του διεθνή / ευρωπαϊκού ρόλου της Αθήνας Αττικής σε αντιστοιχία µε τις στρατηγικές που διαµορφώνουν οι µεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις. Η στρατηγική αυτή θα πρέπει να διαφοροποιηθεί µεσοπρόθεσµα και µακροπρόθεσµα ανάλογα µε την τοµεακό προσανατολισµό της διεθνούς εµβέλειας. Αρχικά απαιτείται η ενίσχυση της διεθνής εµβέλειας της περιφέρειας σε συγκεκριµένους τοµείς της οικονοµίας και µε ορισµένο γεωγραφικό προσανατολισµό. Στη συνέχεια µακροπρόθεσµα θα πρέπει να σχεδιαστεί µια πιο ανταγωνιστική πολιτική για τη διεύρυνση του διεθνούς ρόλου της Αθήνας. Ο γεωγραφικός προσανατολισµός του διεθνούς / ευρωπαϊκού ρόλου της Αθήνας Αττικής οριοθετείται στις τρεις χωρικές ζώνες συνεργασίας στις οποίες η χώρα διεκδικεί την ενίσχυση και διεύρυνση του διεθνούς και ευρωπαϊκού της ρόλου. Ο χώρος αυτός διατυπώνεται και στα πλαίσια του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασµού και αφορά: α) Τη υτική ζώνη προς την δυτική Ευρώπη και κυρίως τις Μεσογειακές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης β) Τη Βόρεια ζώνη προς τις χώρες του Βόρειου Μεσογειακού Τόξου, τη Βαλκανική χερσόνησο και τη Μαύρη Θάλασσα γ) Τη ζώνη της Νοτιανατολικής Μεσογείου προς την Κύπρο, Τουρκία και Μέση Ανατολή (ΥΠΕΧΩ Ε:1999, Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης, Επιστηµονική Μελέτη ). Κύρια Μητροπολιτικά Κέντρα στο ελληνικό χώρο µε διεθνή εµβέλεια και µε λειτουργία εισόδουπύλης προς και από την ΕΕ, τα Βαλκάνια και τις Μεσογειακές χώρες, απεικονίζονται η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη όπου υφίστανται διεθνείς συνδέσεις (αεροδρόµια, λιµάνια) και µε τις τρεις προαναφερόµενες χωρικές ζώνες (βλ. χάρτη 1 Χωρική συνοχή & διεθνείς πύλες). Και ενώ στη Βόρεια ζώνη και στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, η Θεσσαλονίκη µπορεί να διαδραµατίσει καίριο ρόλο λόγω της στρατηγικής της θέσης, της άρσης της κρίσης στα Βαλκάνια και της διεύρυνσης του Ευρωπαϊκού χώρου, της άρσης της αποµόνωσης µε την συνεχιζόµενη ανάπτυξη του δικτύων µεταφορών, των υπηρεσιών και της τεχνολογίας, στις άλλες δύο ζώνες, η Αθήνα Αττική συγκεντρώνει κρίσιµα πλεονεκτήµατα ως προς την διεύρυνση του διεθνούς ρόλου της χώρας λόγω και των µεγάλων έργων υποδοµής που εκτελούνται σήµερα στην ευρύτερη περιφέρεια της Αττικής όσο και της διεξαγωγής των Ολυµπιακών Αγώνων του 2004 (βλ. χάρτη 2 «Γεωγραφικές Ζώνες διεύρυνσης του διεθνούς ρόλου Αθήνας - Αττικής). Βέβαια η γεωγραφική διάσταση του διεθνούς ρόλου της Αθήνας-Αττικής είναι πιο ευρεία και ταυτόχρονα ποιο διάχυτη καθώς ενδέχεται να περιλαµβάνει ανάλογα µε το είδος της δραστηριότητας και άλλους γεωγραφικούς χώρους π.χ. στις τουριστικές δραστηριότητες περιλαµβάνει όλη την παγκόσµια αγορά (βλ. ανάλυση Β φάσης ; ΟΡΣΑ:1998; Οικονόµου 2000). Γεγονός είναι πάντως, ότι η ανάλυση που έχει προηγηθεί αναδεικνύει την ζώνη της Νοτιο- 248

3 Ανατολικής Μεσογείου και της Μεσογείου γενικότερα, κυρίαρχη ζώνη δραστηριοποίησης του µητροπολιτικού κέντρου της Αθήνας (βλ. χάρτη Γεωγραφικές ζώνες διεύρυνσης του διθνή ρόλου Αθήνας - Αττικής) στην οποία η περιφέρεια παρουσιάζει σηµαντικά συγκριτικά πλεονεκτήµατα ενώ η δραστηριοποίηση στο χώρο της υτ. Ευρώπης προϋποθέτει περαιτέρω ενίσχυση της στρατηγικής ιδιαίτερα δε µακροπρόθεσµα. Η ενίσχυση της διεθνούς εµβέλειας της περιφέρειας καθώς και η διεύρυνσή της προς τη υτική Ευρώπη, εξαρτάται λοιπόν σε µεγάλο βαθµό και από ενδογενείς παράγοντες (αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονοµίας, αξιοποίηση νέων τεχνολογιών, πληθυσµιακή δυναµική, πολυκεντρική ανάπτυξη και δικτύωση). Προβάλλεται δηλαδή, η ανάγκη συνέχισης και περαιτέρω διεύρυνσης των βελτιωτικών τάσεων στην άσκηση των εσωτερικών πολιτικών που επηρεάζουν την θέση της Αθήνας Αττικής στο διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο (π.χ. συστηµατική εφαρµογή του πολεοδοµικού σχεδιασµού, γενικές βελτιωτικές τάσεις στο περιβάλλον, στο σύστηµα των µεταφορών, στις τεχνικές διάδοσης της νέας τεχνολογίας και στην ισόρροπη χωρική διάρθρωση). Οι πολιτικές αυτές δεν πρέπει να νοηθούν µε ένα βολονταριστικό τρόπο, δηλαδή ως αποκλειστικοί προσδιοριστικοί παράγοντες του µέλλοντος, αλλά από την άλλη πλευρά δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι οι εξωγενείς παράγοντες ακυρώνουν κάθε δυνατότητα εσωτερικών χειρισµών. Το τελικό αποτέλεσµα θα προκύψει από τη σύζευξη εξωτερικών παραγόντων (περιορισµών ή δυνατοτήτων) και εσωτερικών πολιτικών. Είναι αναγκαία, λοιπόν η διαµόρφωση µιας στρατηγικής µε γενικό στόχο την ενίσχυση και την διεύρυνση του διεθνούς ρόλου της Αττικής ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ-ΑΤΤΙΚΗΣ ΣΤΟ ΙΕΘΝΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΧΩΡΟ Βασικές επιλογές πολιτικής Πρώτο βήµα για τη διατύπωση στόχων είναι η διατύπωση ορισµένων βασικών επιλογών πολιτικής. Οι επιλογές αυτές δεν αφορούν απλώς τον ίδιο τον διεθνή ρόλο της Αθήνας-Αττικής αλλά έχουν ευρύτερη σηµασία. Ως τέτοιες βασικές επιλογές πολιτικής προτείνονται οι εξής: Βασικές επιλογές πολιτικής: Η Αθήνα-Αττική πρέπει να λειτουργήσει ως πόλος διάχυσης της αναπτυξιακής δυναµικής έτσι ώστε να αξιοποιηθούν για το σύνολο του ελληνικού χώρου και του πληθυσµού της χώρας οι θετικές επιπτώσεις από µια µητρόπολη διεθνούς εµβέλειας. Η ελαχιστοποίηση των κινδύνων από την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου της Αθήνας, τόσο όσον αφορά τις διαπεριφερειακές και χωροταξικές ισορροπίες στον ελληνικό χώρο, όσο και ως προς τη χωρική οργάνωση και λειτουργία της Αθήνας-Αττικής. 2 Παράλληλα, ο σχεδιασµός της στρατηγικής για την ενίσχυση και διεύρυνση του διεθνούς ρόλου της Αθήνας-Αττικής θα πρέπει να λάβει υπόψιν τα παρακάτω: Την διασύνδεση του διεθνούς προσανατολισµού της Αθήνας Αττικής µε τα υπόλοιπα αστικά κέντρα της χώρας µε διεθνή εµβέλεια (Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο) και την συµπληρωµατικότητα των ρόλων τους που ενδεχοµένως ενισχύει την διεθνή θέση της Αθήνας, και της Ελλάδας στο διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο (βλ. ανάλυση για το πρότυπο χωρικής ανάπτυξης της θέσης της Αθήνας στον εθνικό χώρο). Την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων της περιφέρειας όπως οι διεθνείς αξίας πολιτιστικοί πόροι, η µεσογειακή ταυτότητα, η διεξαγωγή των Ολυµπιακών Αγώνων και της Πολιτιστικής Ολυµπιάδας κτλ. Την δηµιουργία προϋποθέσεων για την προσέλκυση δραστηριοτήτων αιχµής της παγκόσµιας οικονοµίας {σε συσχέτιση µε τα συγκριτικά πλεονεκτήµατα της χώρας και της περιφέρειας} όπως διεθνές κέντρο πολιτιστικών και µορφωτικών εκδηλώσεων, διεθνές 2 Θα πρέπει να επισηµανθεί ότι αυτές οι βασικές επιλογές πολιτικής λαµβάνονται υπόψιν και στη διαµόρφωση στρατηγικής για την ενίσχυση του εθνικού ρόλου της Αθήνας Αττικής προκειµένου να περιορίσουµε τα φαινόµενα αποµύζησης της περιφέρειας. 249

4 διαµετακοµιστικό κέντρο εµπορίου, κέντρο παροχής υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις της ευρύτερης µακρο-περιφέρειας. Την σπουδαιότητα της διασύνδεσης του µητροπολιτικού κέντρου της Αθήνας-Αττικής µε τα άλλα αστικά κέντρα της ευρύτερης περιοχής προσανατολισµού µέσω της δηµιουργίας δικτύων συνεργασίας (τρείς γεωγραφικές ζώνες). Η διασύνδεση αυτή εξαρτάται και από την ποιότητα των υποδοµών (µεταφορών και νέων τηλεπικοινωνιών) Στόχοι & Κατευθύνσεις Με βάση τις βασικές επιλογές και τις παραπάνω παραµέτρους διατυπώνεται ως γενικός στόχος η ενίσχυση του διεθνούς ρόλου της Αθήνας-Αττικής µεσοπρόθεσµα και η διεύρυνση του (γεωγραφικά και τοµεακά) µακροπρόθεσµα µε κύριο προσανατολισµό τις τρεις γεωγραφικές ζώνες ( υτ. Ευρώπη, Βαλκάνια και Μαύρη Θάλασσα, Ν. Μεσόγειος). Γενικός Στόχος : H Ενίσχυση και η ιεύρυνση του διεθνούς ρόλου της Αθήνας-Αττικής µε προσπάθειες ενίσχυσης των προωθητικών δραστηριοτήτων της διεθνούς εµβέλειας παράλληλα µε την επίτευξη συµπληρωµατικότητας και συνέργειας µε τον διεθνή προσανατολισµό των άλλων αστικών κέντρων της χώρας. Ο γενικός αυτός στόχος αφορά το µεσοπρόθεσµο και το µακροπρόθεσµο χρονικό διάστηµα. Μεσοπρόθεσµα, η υλοποίηση αυτό του στόχου αναφέρεται κυρίως σε προσπάθειες ενίσχυσης της ήδη υπάρχουσας θέσης της Αθήνας στο Μεσογειακό χώρο µε έµφαση στη Νοτιο-Ανατολική Μεσόγειο και Βαλκάνια. Ο σωστός σχεδιασµός, ο προγραµµατισµός και η αναθεώρηση των προτεινόµενων µέτρων κατά την διάρκεια της µεσοπρόθεσµης περιόδου οδηγεί στη επίτευξη διεύρυνσης του διεθνούς ρόλου της πρωτεύουσας τοµεακά και στις τρεις ζώνες προσανατολισµού (βλ. χάρτη 2 Γεωγραφικές ζώνες διεύρυνσης του διεθνούς ρόλου Αθήνας - Αττικής). Ο στόχος αυτός απαιτεί ολοκληρωµένη και συντονισµένη προσπάθεια στο σύνολο των πεδίων και τοµέων που καλύπτει το ερευνητικό πρόγραµµα. Άρα, θα πρέπει να αποτελεί παράµετρο που θα ενσωµατώνεται στα πλαίσια σχεδιασµού στρατηγικών για την βιοµηχανία, το οικιστικό δίκτυο, το αστικό περιβάλλον, τις µεταφορές κτλ. Στην συνέχεια, θεωρούµε ότι άµεσα ο παραπάνω γενικός στόχος θα πρέπει να εξειδικευτεί σε ειδικούς στόχους που τονίζουν την σηµασία κάποιων τοµέων πολιτικής στη ενίσχυση διεθνούς εµβέλειας της περιφέρειας. Ο καθένας από αυτούς προωθείται µε την εφαρµογή συγκεκριµένων µέτρων και την υλοποίηση δράσεων που θα πρέπει να ενσωµατωθούν στην αντίστοιχη ανάπτυξη προγραµµάτων και δράσεων των σχετικών τοµέων. ιατύπωση Ειδικών Στόχων /Κατευθύνσεων για την διεύρυνση του διεθνούς ρόλου της Αθήνας Αττικής : 1ος) Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ελληνικής οικονοµίας µε την αναγκαία αναδιάρθρωση της οικονοµικής βάσης (µε παράλληλη βελτίωση του ανθρωπίνου δυναµικού) της Αθήνας για έναν προσανατολισµένο διεθνή ρόλο (κυρίως στο χώρο της ΝΑ Ευρώπης και της Αν. Μεσογείου, Βαλκάνια) και µε στόχο την διεύρυνση του µακροπρόθεσµα γεωγραφικά. 2 ος ) Αξιοποίηση και συνέχιση των προσπαθειών ανάπτυξης των υποδοµών προκειµένου να ενισχυθούν οι δεσµοί της χώρας και της Αθήνας µε τους διεθνείς διαδρόµους. 3 ος ) Ενίσχυση της βιώσιµης αστικής ανάπτυξης όπου η ποιότητα ζωής και αστικού περιβάλλοντος αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της ανταγωνιστικότητας στον διεθνή οικονοµικό σύστηµα. 4 ος ) ειδίκευση και συµπληρωµατικότητα του διεθνούς ρόλου της Αθήνας-Αττικής σε σχέση και µε τον διεθνή προσανατολισµό των λοιπών αστικών κέντρων της χώρας. 5 ος )ανθρωπίνου δυναµικού και επίτευξη κοινωνικής συνοχής. Οι ειδικοί αυτοί στόχοι εξυπηρετούνται όπως επισηµάνθηκε µέσω της ανάλυσης επιµέρους κεφαλαίων του Στρατηγικού Σχεδίου και συνεπώς η εξειδίκευση των στόχων αυτών σε επιµέρους δράσεις και ενέργειες δεν είναι πλήρης. Στο παρόν κείµενο δίδονται κάποιες κατευθύνσεις που είτε πρέπει να ληφθούν υπόψη από άλλες προτεραιότητες είτε να ειδωθούν ως αναγκαία παράµετρος για την ενίσχυση του διεθνούς ρόλου της περιφέρειας. Στο µεσοπρόθεσµο χρονικό 250

5 διάστηµα οι ειδικοί αυτοί στόχοι εν µέρει προωθούνται µέσα από την υλοποίηση των µέτρων των τοµεακών επιχειρησιακών προγραµµάτων του ΚΠΣ καθώς και του ΠΕΠ Αττικής. Η συµπλήρωση τους εδώ απλά ενισχύει την επιλογή τους για την υλοποίηση του στόχου της ενίσχυσης του διεθνή ρόλου της Αθήνας Αττικής στο µεσοπρόθεσµο χρονικό διάστηµα και ενδεικνύει την αναγκαιότητα της ενδιάµεσης αξιολόγησης της πορείας του διαρθρωτικού προγράµµατος Μέτρα ράσεις 1 ος Ειδικός Στόχος /Κατεύθυνση: «Η αναδιάρθρωση της παραγωγικής βάσης της Αθήνας- Αττικής και η ενίσχυση του διεθνούς προσανατολισµού της». Ο συγκεκριµένος ειδικός στόχος προβάλλει την αναγκαιότητα προσδιορισµού και ενίσχυσης των δραστηριοτήτων διεθνούς αιχµής για την επίτευξη της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της οικονοµίας µέσω προσπαθειών αναδιάρθρωσης της παραγωγικής βάσης της Αθήνας Αττικής. Μέτρο 1.1.: Προσδιορισµός και ενίσχυση των δραστηριοτήτων διεθνούς προσανατολισµού που παρουσιάζουν ανάκαµψη στον αττικό χώρο και στην παγκόσµια οικονοµία (π.χ. υπηρεσίες προς τις επιχειρήσεις, πληροφορική, χρηµατοπιστωτικού τοµέα) µε παρεµβάσεις για την ενίσχυση της ελκυστικότητας της µητρόπολης ως κέντρο χωροθέτησης των. Οι ενδεικτικές ράσεις Μέτρου θα πρέπει να αφορούν : α) Μελέτη καταγραφή των επιχειρήσεων διεθνούς εµβέλειας µε έµφαση στη χωρική διασπορά τους στο σύνολο της περιφέρειας και καταγραφή των λόγων χωροθέτησης και των αναγκών τους δηλ. Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Καταγραφής των Πολυεθνικών Επιχειρήσεων, οργανισµών και φορέων διεθνούς δραστηριότητας στο Αττικό χώρο. β) ράσεις για την περαιτέρω αξιοποίηση και προβολή των εκθεσιακών Κέντρων της αστικής περιοχής για την διοργάνωση εκθέσεων διεθνούς χαρακτήρα, γ) την δηµιουργία τεχνοπόλης δ) την ενίσχυση και δικτύωση των µικροµεσαίων επιχειρήσεων µε παράλληλες ενέργειες για την προβολή τους σε διεθνή επίπεδο. Μέτρο1.2: Αναβάθµιση υποδοµής και εξοπλισµού της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης και των ερευνητικών κέντρων της περιφέρειας. Ενίσχυση διασύνδεσης πανεπιστηµίων και παραγωγής (µε έµφαση στους τοµείς µε διεθνή προσανατολισµό). Ο τοµέας της τεχνολογίας, της έρευνας και της επιστηµονικής γνώσης αποτελεί πλέον αναπόσπαστο τµήµα της διεθνούς ταυτότητας των ευρωπαϊκών µητροπολιτικών κέντρων. Η Αττική διαθέτει την πλέον εκτεταµένη εκπαιδευτική και ερευνητική υποδοµή στη χώρα µε σηµαντικότατη επιστηµονική παραγωγή γεγονός που αποτελεί σηµαντικό συγκριτικό πλεονέκτηµα της συγκεκριµένης περιφέρειας και θα πρέπει να ενισχυθεί στο µέλλον. Η υιοθέτηση του µέτρου αυτού θα έπρεπε να ενισχυθεί µε δράσεις δηµιουργίας δικτύωσης των ερευνητικών κέντρων µεταξύ τους και διασύνδεση τους µε την παραγωγή. Σηµαντική δράση του συγκεκριµένου µέτρου θα πρέπει να αποτελέσει και η ιεθνή Προβολή των Ερευνητικών κέντρων της περιφέρειας και διασύνδεση τους µε αντίστοιχα κέντρα στο χώρο προσανατολισµού της διεθνής εµβέλειας της Αθήνας-Αττικής. Μέτρο 1.3.: Κίνητρα για την προσέλκυση νέων δραστηριοτήτων υψηλής αιχµής της παγκόσµιας οικονοµίας. 2 ος Ειδικός Στόχος / Κατεύθυνση: «Βελτίωση της αστικής υποδοµής (τόσο στον τοµέα των µεταφορών, ενέργειας όσο και των επικοινωνιών) και η διασύνδεση τους µε τα διεθνή δίκτυα». Μέτρο 2.1. Βελτίωση της προσπελασιµότητας της χώρας από / προς το εξωτερικό µε έµφαση στο γεωγραφικό χώρο της διεθνούς εµβέλειας (Βαλκάνια, Ανατολική Μεσόγειος). Στο τοµέα των µεταφορικών υποδοµών ήδη είναι σε εξέλιξη σηµαντικές παρεµβάσεις που υλοποιούνται στα πλαίσια του Γ ΚΠΣ µέσω των επιχειρησιακών προγραµµάτων του. Ιδιαίτερη έµφαση όµως θα πρέπει να δοθεί στη προβολή των νέων µεταφορικών διασυνδέσεων της χώρας. Μέτρο 2.2: Βελτίωση της προσπελασιµότητας εντός του λεκανοπεδίου Αττικής. Βελτίωση του ενιαίου συστήµατος αστικών µεταφορών µε στόχο την αποσυµφόρηση του κέντρου και µείωση του χρόνου µετακίνησης µεταξύ των περιοχών. Η αποσυµφόρηση της πρωτεύουσας και η λύση του κυκλοφοριακού της προβλήµατος θα διαδραµατίσει καίριο ρόλο στη διεθνή εικόνα της πόλης. Ιδιαίτερη έµφαση θα πρέπει να δοθεί στο συντονισµό και στην διαδικασία των θετικών 251

6 επιπτώσεων των νέων µέσων µαζικής µεταφοράς. ράση: Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Προβολής των νέων µέσων µαζικής µεταφοράς στο διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο. Μέτρο 2.3.: Ενίσχυση των τηλεπικοινωνιών και της τηλεµατικής. Έµφαση στη ηλεκτρονική διασύνδεση και παροχή υπηρεσιών. Οι ενδεχόµενες ράσεις Μέτρου θα αφορούν την: α) την ενίσχυση της παροχής σύγχρονων τηλεπικοινωνιακών δοµών είτε σταθερής είτε κινητής τηλεφωνίας που αποτελεί καίριο παράγοντα στην προσέλκυση επιχειρήσεων στο χώρο της Αττικής και β) την ενίσχυση της κοινωνίας της πληροφορίας και γ) την παροχή κινήτρων για ηλεκτρονική σύνδεση επιχειρήσεων και δυνατότητα πληροφόρησης από το διαδικτύο. 3 ος Ειδικός στόχος/ Κατεύθυνση: «Προώθηση της βιώσιµης αστικής ανάπτυξης µε στόχο την βελτίωση της ποιότητας ζωής, του περιβάλλοντος και βελτίωση της διεθνής εικόνας της Αθήνας Αττικής». Η κατάκτηση ενός διεθνούς / ευρωπαϊκού ρόλου της Αθήνας Αττικής απαιτεί σηµαντικές επεµβάσεις στο τοµέα του περιβάλλοντος. Η αρνητική διεθνής εικόνα της Αθήνας-Αττικής προέκυψε σε µεγάλο βαθµό από το υποβαθµισµένο αστικό περιβάλλον της. Η κυκλοφοριακή συµφόρηση, το νέφος, η ηχορύπανση, η έλλειψη πρασίνων χωρών, η γενικότερη υποβάθµιση του αστικού περιβάλλοντος αποτελούν παράγοντες που αναστέλλουν την χωροθέτηση υπηρεσιών ή µεγάλων πολυεθνικών µονάδων στο αττικό χώρο. Η αναβάθµιση του αστικού περιβάλλοντος αποτελεί καίριο παράγοντα για την ενίσχυση µεσοπρόθεσµα άρα κυρίως µακροπρόθεσµα της ελκτικότητας της Αθήνας ως χώρος εγκατάστασης δραστηριοτήτων διεθνούς εµβέλειας. ράσεις που αφορούν τη βελτίωση του περιβάλλοντος της Αθήνας Αττικής υλοποιούνται στα πλαίσια του ΠΕΠ Αττικής αλλά θα πρέπει να ενισχυθούν περαιτέρω καθώς ολοένα και περισσότερο ο παράγοντας «περιβάλλον, ποιότητα ζωής» θα διαδραµατίζει ακόµα µεγαλύτερο ρόλο στη σύγχρονη κοινωνία. Μέτρο 3.1. Αναβάθµιση του αστικού περιβάλλοντος της περιφέρειας. Ιδιαίτερη έµφαση θα πρέπει να δοθεί στην αισθητική διαµόρφωση των επιλογών χωροθέτησης των δραστηριοτήτων διεθνούς προσανατολισµού. Τέτοιες περιοχές σήµερα είναι οι εξής : οι ευρύτερες περιοχές των µεγάλων συγκοινωνιακών υποδοµών (Αεροδρόµιο Σπάτων και Λιµάνι Πειραιά, περιοχή ΟΣΕ) οι ζώνες κατά µήκος των οδικών αξόνων ταχείας κυκλοφορίας και εισόδων της πόλης (Λ. Κηφισιάς, Εθν. Οδός Αθηνών Λαµίας & Κορινθού, Αττική Οδός, Λ. Κηφισού Λ. Μεσογείων, Κατεχάκη). το παραδοσιακό ιστορικό κέντρο της πόλης µε τη ζώνη ενοποίησης των αρχαιολογικών χωρών. Επίσης θα πρέπει να υποστηριχθούν και να ενισχυθούν οι οργανωµένες µορφές κατοικίας υψηλών προδιαγραφών και η ταυτόχρονη γενικότερη ρύθµιση της αγοράς και ενοικίασης γης. Μέτρο 3.2 : Ανάδειξη και προβολή τουριστικών, αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων και ενίσχυση της σύγχρονης πολιτιστικής δηµιουργίας, του τουρισµού και των καινοτόµων πολιτιστικών προϊόντων. Η παγκοσµίως µοναδική αρχαιολογική και ιστορική κληρονοµιά της Αττικής δεν έχει έως σήµερα αξιοποιηθεί κατά τρόπο που να ενισχύει τη διεθνή εικόνα της σηµερινής Αθήνας συνολικά, αλλά και ειδικότερα για την προώθηση και προβολή εναλλακτικών µορφών τουρισµού ως µείζονα δραστηριότητα στη περιφέρεια. Επίσης η έξαρση που παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια η διεθνής «βιοµηχανία θεάµατος» και η γενικότερη περί το πολιτισµό οικονοµική δραστηριότητα θα µπορούσε να αποτελέσει ένα άλλο πεδίο ανταγωνιστικής ενεργοποίησης της περιφερειακής οικονοµίας µε ευρύτατες προοπτικές. Μεγάλες δράσεις στο τοµέα του πολιτισµού που προγραµµατίζονται στα πλαίσια άλλων Επιχειρησιακών Προγραµµάτων όπως η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, το νέο Μουσείο Ακρόπολης κοκ, µπορούν να αποτελέσουν πόλους έλξης του διεθνούς ενδιαφέροντος που όµως για να αξιοποιηθεί αναπτυξιακά πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα δηµιουργίας νέας οικονοµικής δραστηριότητας (ΠΕΠ Αττικής ). Μεσοπρόθεσµα η υλοποίηση των δράσεων του ΠΕΠ που αναφέρονται σε δράσεις προώθησης 252

7 και προβολής του πολιτιστικού, αρχαιολογικού και πολιτισµικού χαρακτήρα της πρωτεύουσας αναµένεται ότι θα δράσει θετικά στην συγκέντρωση οικονοµικών δραστηριοτήτων σχετικές µε το πολιτισµό. Οι πολιτιστικές δραστηριότητες αποτελούν ένα σηµαντικό κοµµάτι του διεθνούς ρόλου της Αθήνας µεσοπρόθεσµα αλλά και µακροπρόθεσµα. Μέτρο 3.3 Ένταξη της περιβαλλοντικής διάστασης σε όλες τις τοµεακές πολιτικές. Μέτρο 3.4. Ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης και των συµµετοχικών διαδικασιών για την προστασία του αστικού περιβάλλοντος. ράσεις του συγκεκριµένου µέτρου θα πρέπει να δίνουν έµφαση στην ενίσχυση της εκπαιδευτικής πολιτικής σε θέµατα προστασίας του περιβάλλοντος. Μέτρο 3.5. Η ενίσχυση των πολιτικών ασφάλειας (πυροσβεστική, αστυνοµία) και της αντιµετώπισης εκτάκτων αναγκών (σεισµών, πληµµύρων). Η ασφάλεια διαβίωσης αποτελεί καίριο παράγοντα για την προσέλκυση δραστηριοτήτων. Υψηλό ποσοστό εγκληµατικότητας, η κοινωνική υποβάθµιση των περιοχών αλλά και η αδυναµία αντιµετώπισης εκτάκτων αναγκών επιδρά αρνητικά στη εικόνα της πόλης προς το διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο. Το συγκεκριµένο µέτρο θα πρέπει να προβλέπει δράσεις που αφορούν την ηµιουργία µηχανισµών και φορέων (συντονιστικά όργανα σε µητροπολιτικό επίπεδο) για την αντιµετώπιση εκτάκτων αναγκών καθώς και την ενίσχυση και στήριξη της (δηµοτικής) «µητροπολιτικής» αστυνοµίας µε την κατάλληλη εκπαίδευση του προσωπικού της. 4 ος Ειδικός Στόχος/ Κατεύθυνση: «Εξειδίκευση και συµπληρωµατικότητα του διεθνούς ρόλου της Αθήνας-Αττικής σε σχέση και µε τον διεθνή προσανατολισµό των λοιπών αστικών κέντρων της χώρας». Η ενίσχυση του διεθνούς ρόλου της χώρας, θα πρέπει να συµβαδίζει µε την υιοθέτηση µιας πολιτική αστικού δικτύου που προωθεί την δηµιουργία ενός πολυκεντρικού συστήµατος ανάπτυξης στο ελλαδικό χώρο. Απαιτείται δηλαδή να αναληφθούν διεθνείς λειτουργίες από διάφορα αστικά κέντρα της χώρας, σε συνάρτηση µε τα συγκριτικά τους πλεονεκτήµατα, αφενός, και την επιδίωξη βελτίωσης της ισορροπίας του δικτύου αφετέρου. Επιδιώκεται παράλληλα η µετατροπή της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης σε διεθνείς µητροπόλεις, και η βελτίωση της διεθνούς φυσιογνωµίας των άλλων πόλεων του αστικού δικτύου (βλ. χάρτη 1). Ως προς το τελευταίο σηµείο, πρέπει να γίνει διάκριση µεταξύ διεθνών λειτουργιών που συνδέονται µε το ρόλο πύλης, που µπορούν να παίξουν ορισµένες πόλεις, και διεθνών λειτουργιών που συνίστανται στην παρουσία ή ανάπτυξη συγκεκριµένων δραστηριοτήτων υπερεθνικής εµβέλειας που δεν προϋποθέτουν µητροπολιτικό περιβάλλον. Η δυνατότητα αυτή σε ορισµένες περιπτώσεις συνδέεται µε χωροθετηµένους πόρους, και σε άλλες µε την ανάπτυξη της δικτυακής και ψηφιακής οικονοµίας, και καλύπτει, πχ., τον τουρισµό, την ανώτατη εκπαίδευση (υπό προϋποθέσεις), την Ε&Τ (επίσης υπό προϋποθέσεις), ορισµένους κλάδους της βιοµηχανίας κά. Βασικός στόχος θα πρέπει να η συµπληρωµατικότητα / σύνδεση / δικτύωση των δραστηριοτήτων τους διεθνούς εµβέλειας προκειµένου να αναπτυχθούν πλέγµατα ανάπτυξης που θα µπορούν στο µέλλον να αντιµετωπίσουν µε επιτυχία το διεθνή ανταγωνισµό (βλ. και ανάλυση για την θέση της Αθήνας στον εθνικό χώρο). Μέτρο 4.1. Προσδιορισµός και καταγραφή του ρόλου των αστικών κέντρων της χώρας σε σχέση µε τι διεθνείς λειτουργίες που έχουν. Ως ενδεικτικές δράσεις για την υλοποίηση του συγκεκριµένου µέτρου, θα µπορούσαν να αναφερθούν η συστηµατική καταγραφή των πολυεθνικών επιχειρήσεωνστα διάφορα αστικά κέντρα της χώρας και ο προσδιορισµός των διεθνή λειτουργιών για καθένα από αυτά. Μέτρο 4.2. Ενίσχυση της προσπελασιµότητας και της συµπληρωµατικότητας των µεγάλων αστικών κέντρων της χώρας. Οι προτεινόµενες ενδεικτικές δράσεις του συγκεκριµένου µέτρου συσχετίζονται µε τη βελτίωση της προσπελασιµότητας µεταξύ των αστικών κέντρων της χώρας µε διεθνή ρόλο µέσω της ενίσχυσης των µεταφορικών διασυνδέσεων τους.παράλληλα, στο µέντρο αυτό θα πρέπει να περιλαµβάνονται δράσεις που θα ενισχύουν της συµπληρωµατικότητα της λειτουργίας των κέντρων της χώρας µε διεθνεί εµβέλεια(ο προσδιορισµός των οποίων συστηµατικά καταγράφεται στα παλίσια του µέτρου 4.1). Η έννοια της συµπληρωµτικότητας προϋποθέτει την διασύνεση των αστικών κέντρων σε επίπεδο µεταφορικών υποδοµών, αλλά ταυτόχρονα είναι πιο ευρύς καθώς µπορεί να περιλαµβάνει δυνατότητα παροχής συµπληρωµατικών υποδοµών (π.χ εκθεσιακοί χώροι, χώροι αποθήκευσης) ή παροχή υπηρεσιών. 253

8 Μέτρο 4.3. ηµιουργία δικτύων συνεργασίας των αστικών κέντρων και των επιχειρήσεών τους µε διεθνή προσανατολισµό. Οι προτεινόµενες δράσεις για την υλοποίηση του συγκεκριµένου µέτρου θα πρέπει να αφορούν την διοργάνωση ηµερίδων συνεργασίας και προβολής επιχειρήσεων µε διεθνή προσανατολισµό στον ελλαδικό χώρο µε σκοπό την ανταλλαγή απόψεων τους για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων. Επιπλέον θεωρούµε ότι είναι η αναγκαία η δικτύωση των αστικών κέντρων µε κοινό διεθνή προσανατολισµό (γεωγραφικό, τοµεακό). 5 ος Ειδικός Στόχος/ Κατεύθυνση: Ενίσχυση του ανθρωπίνου δυναµικού και επίτευξη κοινωνικής συνοχής. Η ποιότητα του ανθρωπίνου δυναµικού διαδραµατίζει καίριο ρόλο στη προσέλκυση νέων δραστηριοτήτων αιχµής. Άρα, η δυναµικότητα του διεθνούς ρόλου της µητρόπολης απαιτεί συγκεκριµένες παρεµβάσεις που στοχεύουν τόσο στην ανάπτυξη του ανθρωπίνου δυναµικού όσο και στις συνθήκες διαβίωσης και εργασίας του. Μέτρο 5.1. Προσαρµογή των δεξιοτήτων του ανθρωπίνου δυναµικού σε δραστηριότητες αιχµής του διεθνούς ρόλου της Αθήνας. Οι δράσεις θα αφορούν πχ την ενίσχυση της δια βίου εκπαίδευσης και κατάρτισης στο επιχειρησιακό χώρο και δράσεις για το προσανατολισµό της εκπαίδευσης σε επαγγέλµατα τοµείς αιχµής της διεθνούς οικονοµίας. Βασική συνιστώσα αποτελεί και η ενσωµάτωση των οµάδων κοινωνικού αποκλεισµού στην παραγωγική δοµή της αττικής κοινωνίας µε εφαρµογή ολοκληρωµένων παρεµβάσεων για την κατάρτιση τους. ΣΤ.3.2. Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΑΘΗΝΑΣ-ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΤΥΠΟ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΧΩΡΟ ΕΠΙΘΥΜΗΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Ως άξονας προτεραιότητας για την διατύπωση του επιθυµητού σεναρίου τίθεται: «Η επιλεκτική ενίσχυση του εθνικού µητροπολιτικού ρόλου της Αθήνας, εναρµονι- σµένη µε την πολιτική για τη συνοχή του εθνικού χώρου» Με βάση το σενάριο που υιοθετείται, το οποίο προκύπτει από συνδυασµό των εναλλακτικών σεναρίων ριζοσπαστικού και ρεαλιστικού, ο εθνικός ρόλος της Αθήνας επηρεάζεται αφενός από το στόχο της διεύρυνσης του διεθνούς ρόλου της, και αφετέρου από την ανάγκη βελτίωσης του τρόπου µε τον οποίο ασκείται µέχρι σήµερα ο εθνικός µητροπολιτικός ρόλος της. Όσον αφορά ειδικότερα το δεύτερο σηµείο, ο ρόλος αυτός συνδύασε ιστορικά: (α) τις αναµενόµενες από ένα µητροπολιτικό κέντρο εθνικής εµβέλειας διαστάσεις: (ι) παροχή υπηρεσιών αντίστοιχης εµβέλειας, δηλαδή «κεντρικών λειτουργιών» πολύ υψηλών βαθµίδων, και (ιι) χωροθέτηση «ειδικών λειτουργιών» που έχουν ως καθοριστική χωροθετική ανάγκη ένα πολυσύνθετο µητροπολιτικό περιβάλλον, και (β) µηχανισµούς κυριαρχίας επί τους εθνικού χώρου. Οι µηχανισµοί αυτοί είχαν παλαιότερα κυρίως διοικητικο-θεσµική προέλευση, ενώ σταδιακά χωρίς να χάσουν πλήρως αυτό το χαρακτήρα βασίζονταν όλο και περισσότερο σε οικονοµικά δεδοµένα, και συγκεκριµένα στις διάφορες εξωτερικές οικονοµίες (συγκέντρωσης, αστικοποίησης) που αποκτούσε όλο και περισσότερο η Αθήνα-Αττική. Το πρώτο σκέλος του εθνικού ρόλου είναι αυτό που προσιδιάζει σε µια εθνική µητρόπολη, και πρέπει να διατηρηθεί γιατί αφορά λειτουργίες και δραστηριότητες που δεν µπορούν να χωροθετηθούν ή να λειτουργήσουν ικανοποιητικά εκτός του χώρου µιας εθνική µητρόπολη. Συνεπώς, ως προς αυτό το σκέλος αυτό που απαιτείται είναι η υποστήριξη και βελτίωσή του. Η βελτίωση συνίσταται κυρίως σε δύο ζητήµατα. Το πρώτο είναι η προσπάθεια επαναπροσδιορισµού των δραστηριοτήτων που έχουν ανάγκη µια αθηναϊκή χωροθέτηση. Μερικώς, είναι δυνατόν να υπάρξει στο πεδίο αυτό µια µείωση αυτών των δραστηριοτήτων, τόσο 254

9 µέσω ενεργειών που αφορούν τις ίδιες τις δραστηριότητες (πχ. διοικητική αναδιοργάνωση αποκέντρωση) όσο και µέσω της βελτίωσης της σχετικής ελκτικότητας µητροπολικών περιοχών εκτός Αττικής (αυτό αφορά κυρίως τη Θεσσαλονίκη, αλλά για µεµονωµένες δραστηριότητες υπάρχουν και άλλες γεωγραφικές επιλογές). Το δεύτερο ζήτηµα για βελτίωση είναι η συστηµατική ενίσχυση του ρόλου της Αθήνας ως εστίας διάχυσης πολλαπλασιαστικών φαινοµένων προς τον υπόλοιπο ελληνικό χώρο. Κάτι τέτοιο απαιτεί προφανώς σύνθετες στρατηγικές, αλλά παραµένει ένας πολύ βασικός στόχος που δεν πρέπει να παραβλέπεται. Το δεύτερο σκέλος του εθνικού ρόλου της Αθήνας, αντίθετα µε το προηγούµενο, αποτελεί µια παρενέργεια του πρώτου σκέλους, και στην περίπτωση της Αθήνας και της Ελλάδας είχε δυσµενείς επιπτώσεις και για τι δύο. Η µεν Αθήνα διογκώθηκε υπερβολικά και, σε συνδυασµό µε τις αδυναµίες του πολεοδοµικού σχεδιασµού, αυτό οδήγησε σε πολύ έντονα προβλήµατα αστικής οργάνωσης και περιβάλλοντος, ο δε υπόλοιπος ελληνικός χώρος υπέστη για αρκετές δεκαετίες φαινόµενα αποµύζησης τύπου «κέντρου-περιφέρειας». Αν και, όπως έχει τονιστεί και αλλού, το δεύτερο πρόβληµα τείνει κατά τα τελευταία χρόνια να χάνει τη δυναµική του, οι παγιωµένες από πολλές δεκαετίες µη ισόρροπες σε εθνικό επίπεδο χωρικές δοµές δεν µπορούν να ανατραπούν εύκολα, και συνεπώς παραµένουν υπαρκτές. Το πρώτο πρόβληµα (πολεοδοµικό) εξάλλου παραµένει έντονο. Στα παραπάνω πρέπει να προστεθεί και η επίδραση από το στόχο της διεύρυνσης του διεθνούς ρόλου της Αθήνας. Αν και ρεαλιστικά εκτιµάται ότι κάτι τέτοιο δεν θα οδηγήσει σε θεαµατικές αλλαγές του ρόλου της Αθήνας, κάποια ενδυνάµωση του τελευταίου πρέπει να αναµένεται εφόσον επιτευχθεί ο στόχος. Η ενδυνάµωση αυτή, όπως έχει αναλυθεί µε λεπτοµέρειες στο οικείο τµήµα, θα έχει θετικές επιπτώσεις στον υπόλοιπο ελληνικό χώρο µέσω φαινοµένων διάχυσης και ολοκλήρωσης, κάτι που θα βελτιώσει συνεπώς τον εθνικό ρόλο της Αθήνας. Παράλληλα, όµως, υπάρχει πάντα το ενδεχόµενο ενεργοποίησης και παράλληλων αρνητικών φαινοµένων συγκέντρωσης, ανάλογων µε αυτών που σε παλαιότερες περιόδους χαρακτήρισαν όπως προαναφέρθηκε τον εθνικό ρόλο της Αθήνας. Πρέπει να τονιστεί, βέβαια, ότι σήµερα τέτοια φαινόµενα δεν µπορούν να επανεµφανιστούν µε την οξύτητα του παρελθόντος, γιατί η σχετική θέση της ελληνικής «επαρχίας» εµφανίζεται πλέον πολύ περισσότερο ισχυροποιηµένη, ενώ αρκετές περιοχές έχουν αποκτήσεις αυτοδύναµες δυναµικές (πχ. Θεσσαλονίκη, τουριστικές περιοχές κλπ.). Ωστόσο, µε διαφορετική ένταση και µε λιγότερο γενικευµένο τρόπο, φαινόµενα τέτοια µπορούν και πάλι να υπάρξουν. Αυτό ιδιαίτερα µπορεί να αφορά τις λιγότερο ισχυροποιηµένες περιοχές, όπως κυρίως οι ορεινές και δυσπρόσιτες, και παράλληλα τις πεδινές ζώνες που δεν θα µπορέσουν να προσαρµοστούν ικανοποιητικά/γρήγορα στις προκλήσεις που τίθενται για τον αγροτικό/γεωργικό χώρο (νέα ΚΑΠ κλπ.). Συνεπώς, η στρατηγική για τον εθνικό ρόλο πρέπει να ενσωµατώσει και µέτρα ούτως ώστε να µην υπάρξουν σε αυτόν παρενέργειες από την ενδυνάµωση του διεθνούς ρόλου, ενώ παράλληλα οι θετικές συνέπειες από την τελευταία θα ενισχυθούν. Σε σχέση µε το τελευταίο σηµείο, ο εθνικός ρόλος της Αθήνας έχει να λειτουργήσει ως βασικός ενδιάµεσος µηχανισµός µεταξύ διεθνούς ρόλου και υπόλοιπου ελληνικού χώρου. Το πρώτο βήµα για τη διαµόρφωση των πολιτικών για τον εθνικό ρόλο της Αθήνας είναι η διατύπωση στρατηγικών στόχων που θα κινούνται στο πλαίσιο της παραπάνω ανάλυσης, καθώς και των υπολοίπων στρατηγικών επιλογών. 255

10 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 3 ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΗ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Βασικές Επιλογές πολιτικής Πρώτο βήµα για τη διατύπωση στόχων είναι η διατύπωση ορισµένων βασικών αρχών πολιτικής. Ορισµένες από αυτές υπερβαίνουν τον εθνικό ρόλο της Αθήνας καθεαυτής, και συνδέονται και µε άλλα µείζονα ζητήµατα. Οι Βασικές επιλογές πολιτικής δεν θα διαφοροποιούνται µε αυτές που αναφέρθηκαν στο πρότυπο χωρικής ανάπτυξης για την ενίσχυση της διεθνής θέσης της περιφέρειας και ουσιαστικά αναφέρονται : την λειτουργία της Αθήνας-Αττικής ως πόλος διάχυσης της αναπτυξιακής δυναµικής την ελαχιστοποίηση κινδύνων από το υπαρκτό πολύ µεγάλο σχετικό βάρος της Αθήνας στον εθνικό χώρο και την ενίσχυση των διαπεριφερειακών και χωροταξικών ισορροπιών στον ελληνικό χώρο, όσο και ως προς τη χωρική οργάνωση και λειτουργία της Αττικής Στόχοι Κατευθύνσεις Με βάση τις δύο αυτές βασικές επιλογές διατυπώνεται ο γενικός στόχος στρατηγικού χαρακτήρα για την ανάδειξη του εθνικού ρόλου της Αθήνας-Αττικής. Γενικός Στόχος: «Επιλεκτική ενίσχυση του εθνικού µητροπολιτικού ρόλου της Αθήνας, εναρµονισµένη µε την πολιτική για τη συνοχή του εθνικού χώρου» Ο γενικός στόχος στρατηγικού χαρακτήρα αφορά το µεσοπρόθεσµο και το µακροπρόθεσµο χρονικό διάστηµα. Ωστόσο, και βραχυπρόθεσµα πρέπει να υπάρξει έντονη ενεργοποίηση για την επίτευξη του στόχου, κάτι που θεωρείται εφικτό και µπορεί να οδηγήσει σε απτά αποτελέσµατα (έστω και αν αυτό δεν θα σηµαίνει την άµεση ανατροπή των παγιωµένων άνισων χωρικών δοµών). Η εξειδίκευση του γενικού στόχου σε ειδικότερους στόχους περιλαµβάνει τα εξής: Ειδικότεροι στόχοι / κατευθύνσεις για τον εθνικό ρόλο της Αθήνας: 1ος) Ενίσχυση της πολυκεντρικής αστικής ανάπτυξης στον ελλαδικό χώρο, καθώς και περαιτέρω βελτίωση της αποτελεσµατικότητας της πολιτικής περιφερειακής ανάπτυξης, που αποτελούν αναγκαία συµπληρώµατα της ανάπτυξης του εθνικού ρόλου της Αθήνας εξασφαλίζοντας χωρική ισορροπία. Η σταθεροποίηση του πληθυσµού της Αθήνας αποτελεί ένα από τα παρεπόµενα του στόχου αυτού. 2ος) Ενίσχυση του εθνικού ρόλου της Αθήνας-Αττικής ως κέντρου επιτελικών διοικητικών υπηρεσιών στο πλαίσιο της νέας διοικητικής γεωγραφίας της χώρας, ως τόπου χωροθέτησης άλλων δηµόσιων λειτουργιών και υπηρεσιών πολύ υψηλής εµβέλειας που δεν µπορούν να χωροθετηθούν αλλού (στο πλαίσιο αυτό συµπεριλαµβάνονται λειτουργίες εθνικής εµβέλειας καθώς και λειτουργίες διαπεριφερειακής εµβέλειας), και ως τόπου χωροθέτησης οικονοµικών δραστηριοτήτων αιχµής µε ειδικές απαιτήσεις µητροπολιτικής χωροθέτησης, 3ος) Επιλεκτική αποκέντρωση δραστηριοτήτων που µπορούν να χωροθετηθούν στην περιφέρεια και δεν είναι αναγκαίες για την ολοκλήρωση της οικονοµικής βάσης [εξυπηρέτηση ευρύτερης περιοχής ή πόλης] της Αττικής. Συναφές µε αυτό, είναι η ενίσχυση του ρόλου της Αθήνας ως εστίας διάχυσης πολλαπλασιαστικών δραστηριοτήτων σε επίπεδο χώρας και µεγάλης διαπεριφερειακής ενότητας µε κέντρο την Αθήνα 3 Ορισµένοι από τους στόχους και τα µέτρα που αναλύονται παρακάτω έχουν συγγένεια, και ενίοτε ταύτιση, και µε αντίστοιχους στόχους-µέτρα που αφορούν το διεθνή ρόλο. Αυτό συµβαίνει λόγω της µεγάλης συνάφειας διεθνούς και εθνικού ρόλου, αφού και οι δύο αποτελούν τις δύο όψεις του µητροπολιτικού χαρακτήρα της Αθήνας. Για λόγους πληρότητας και αυτοτέλειας του παρόντος τµήµατος, συνεπώς, όπου είναι αναγκαίο γίνονται σχετικές επαναλήψεις. 256

11 4ος) Ενίσχυση της υπερτοπικής τεχνικής υποδοµής (µεταφορές, ενέργεια, επικοινωνίες) και διασύνδεσή τους µε τα υπόλοιπα εθνικά και τα διεθνή δίκτυα. 5ος) Ενίσχυση της βιώσιµης αστικής ανάπτυξης, µε άξονες την ποιότητα ζωής και το αστικό περιβάλλον. Η ανάσχεση της διόγκωσης της πόλης αποτελεί ένα από τα παρεπόµενα του στόχου αυτού Από τους στόχους αυτούς, ο 1ος στόχος αφορά τη γενικότερη εθνική αναπτυξιακή πολιτική και χωροταξική πολιτική, και αποτελεί εισροή για αυτές (πχ. Γενικό Πλαίσιο ΧΣΑΑ, Γ ΚΠΣ κατά την ενδιάµεση αναθεώρηση του 2003 κλπ.). Είναι αυτονόητο, όµως, ότι τα µέσα υλοποίησης των στόχων που εµπίπτουν άµεσα στην αρµοδιότητα του Στρατηγικού Σχεδίου και αναλύονται σε αυτό, έχουν σε αρκετές περιπτώσεις υψηλή συνάφεια µε τον εν λόγω στόχο. Οι 4ος και 5ος στόχοι, από την άλλη πλευρά, αφορούν άµεσα το Στρατηγικό Σχέδιο αλλά εξυπηρετούνται µέσω των στρατηγικών για διάφορα άλλα επιµέρους κεφάλαια (και στρατηγικούς στόχους) µε πολεοδοµικό και/ή περιβαλλοντικό χαρακτήρα. Συνεπώς, οι παραπάνω τρεις στόχοι δεν αναλύονται εδώ πλήρως αλλά δίνονται ορισµένες κατευθύνσεις που είτε πρέπει να ληφθούν υπόψη είτε από άλλες πολιτικές είτε να ενσωµατωθούν στα τµήµατα του παρόντος που ασχολούνται κυρίως µε τα αντίστοιχα θέµατα: Μέτρα ράσεις 1ος Ειδικός στόχος: Ενίσχυση της πολυκεντρικής αστικής ανάπτυξης στον ελλαδικό χώρο, καθώς και περαιτέρω βελτίωση της αποτελεσµατικότητας της πολιτικής περιφερειακής ανάπτυξης, που αποτελούν αναγκαία συµπληρώµατα της ανάπτυξης του εθνικού ρόλου της Αθήνας εξασφαλίζοντας χωρική ισορροπία. Στο πλαίσιο αυτό, σηµειώνονται ιδιαίτερα τα εξής: Μέτρο 1.1: Σταθεροποίηση του πληθυσµού της Αθήνας. Μέτρο 1.2: Ενίσχυση της συµπληρωµατικότητας µε τη Θεσσαλονίκη. Η τελευταία µπορεί να αναλάβει (α) δηµόσιες υπηρεσίες εθνικού επιπέδου που «αρκούνται» σε ένα µητροπολιτικό περιβάλλον της κλίµακας αυτού της Θεσσαλονίκης, (β) δραστηριότητες που συνδέονται άµεσα µε την αξιοποίηση της ενδοχώρας της Βαλκανικής και του παρευξείνιου χώρου (ο προσδιορισµός τους απαιτεί ειδική µελέτη, και πιθανώς το καλύτερο µοντέλο είναι η δικτυακή τους οργάνωση Αθήνα-Θεσσαλονίκη Βαλκάνια) Μέτρο 1.3: Συστηµατικός συντονισµός των σχεδίων και προγραµµάτων για την Αθήνα-Αττική µε τα αντίστοιχα των όµορων περιφερειών (Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα), όπως τα Περιφερειακά Πλαίσια ΧΣΑΑ, τα ΠΕΠ και τα τοµεακά ΕΠ του Γ ΚΠΣ. Ο συντονισµός αυτός πρέπει να βασίζεται στην αναγνώριση του γεγονότος ότι η πραγµατική χωροταξική περιοχή επιρροής της Αθήνας υπερβαίνει τα όρια της διοικητικής περιφέρειας και συνεπώς η οργάνωση της περιοχής αυτής δεν µπορεί να γίνει επαρκώς µόνο από τα σχέδια και προγράµµατα που αφορούν την Αττική. 2 ος Ειδικός στόχος/ Κατεύθυνση: Ενίσχυση του εθνικού ρόλου της Αθήνας-Αττικής ως κέντρου επιτελικών διοικητικών υπηρεσιών στο πλαίσιο της νέας διοικητικής γεωγραφίας της χώρας, ως τόπου χωροθέτησης άλλων δηµόσιων λειτουργιών και υπηρεσιών πολύ υψηλής εµβέλειας που δεν µπορούν να χωροθετηθούν αλλού (στο πλαίσιο αυτό συµπεριλαµβάνονται λειτουργίες εθνικής εµβέλειας καθώς και λειτουργίες διαπεριφερειακής εµβέλειας), και ως τόπου χωροθέτησης οικονοµικών δραστηριοτήτων αιχµής µε ειδικές απαιτήσεις µητροπολιτικής χωροθέτησης. Μέτρο 2.1 Ενίσχυση ορισµένων υπηρεσιών του δηµόσιου τοµέα πολύ υψηλής βαθµίδας και εθνικής εµβέλειας, που χωροθετούνται στην Αθήνα-Αττική για λόγους λειτουργικότητας. Σε αυτές προστίθενται και λειτουργίες περιφερειακής-διαπεριφερειακής εµβέλειας (όχι δηλαδή αποκλειστικά χωροθετούµενες στην Αττική) που λόγω όµως των οικονοµιών κλίµακας αποκτούν ειδικά χαρακτηριστικά σε σύγκριση µε τις αντίστοιχες υπηρεσίες που χωροθετούνται σε άλλες περιφέρειες. Στο πλαίσιο αυτό, ιδιαίτερη σηµασία έχουν: η τριτοβάθµια και ειδικότερα η 257

12 πανεπιστηµιακή εκπαίδευση, η Ε&Τ, η διασύνδεση µεταξύ των δύο προηγούµενων, η υγεία, και ο πολιτισµός. Μέτρο 2.2 Προσδιορισµός και ενίσχυση των οικονοµικών δραστηριοτήτων που έχουν, ταυτόχρονα, εθνική εµβέλεια και χωροθετική εξάρτηση από ένα σύνθετο µητροπολιτικό περιβάλλον. Η ενίσχυση θα εστιαστεί στη βελτίωση της λειτουργικότητας της Αθήνας-Αττικής για αυτές (προφανώς υπάρχει στο ζήτηµα αυτό υψηλή συνέργια µε τις αντίστοιχες δραστηριότητες διεθνούς εµβέλειας, αφού σε µεγάλο βαθµό και οι δύο αυτές κατηγορίες δραστηριοτήτων εξαρτώνται από τις ίδιες εξωτερικές οικονοµίες: υποδοµές, αγορά εργασίας κλπ.). 3ος Ειδικός στόχος/ Κατεύθυνση: Επιλεκτική αποκέντρωση δραστηριοτήτων που µπορούν να χωροθετηθούν στην περιφέρεια και δεν είναι αναγκαίες για την ολοκλήρωση της οικονοµικής βάσης [εξυπηρέτηση ευρύτερης περιοχής ή πόλης] της Αττικής. Συναφές µε αυτό, είναι η ενίσχυση του ρόλου της Αθήνας ως εστίας διάχυσης πολλαπλασιαστικών δραστηριοτήτων σε επίπεδο χώρας και µεγάλης διαπεριφερειακής ενότητας µε κέντρο την Αθήνα Μέτρο 3.1 Προώθηση της διοικητικής αποκέντρωσης σε εθνικό επίπεδο και αποµάκρυνση από την Αθήνα-Αττική των δηµόσιων υπηρεσιών που δεν θα συνδέονται µε τον υπό διαµόρφωση καθαρά επιτελικό ρόλο της κεντρικής διοίκησης (αυτό δεν συµπεριλαµβάνει τις δηµόσιες υπηρεσίες που συνδέονται µε τον περιφερειακό ρόλο της Αθήνας). Μέτρο 3.2 Αναµόρφωση των διαφόρων θεσµικών πλαισίων µέσω των οποίων χορηγούνται κίνητρα προς τις ιδιωτικές επενδύσεις. Τα κίνητρα για την Αθήνα-Αττική πρέπει να περιοριστούν στις δραστηριότητες που αντιστοιχούν στο Μέτρο 2.2 (παραπάνω), και να αποθαρρυνθούν περαιτέρω οι υπόλοιπες δραστηριότητες. Παράµετροι που πρέπει να ληφθούν στο πλαίσιο αυτό είναι οι εξής: (α) Η ανάγκη να µη προκύψει τέτοια πίεση στην τοπική οικονοµική βάση της Αθήνας-Αττικής, που θα οδηγήσει σε µείζονα προβλήµατα στον ρυθµό ανάπτυξης και στην αγορά εργασίας. Τέτοιες παρενέργειες έχουν υπάρξει στο παρελθόν, ενώ υπάρχει περίπτωση εµφάνισής τους και για λόγους όπως η ολοκλήρωση των Ολυµπιακών έργων και η ολοκλήρωση του Γ ΚΠΣ (δηλαδή σε µεσοπρόθεσµο χρονικό ορίζοντα). (β) Η ανάγκη η αποκέντρωση από την Αθήνα-Αττική να µην αφορά µόνο τη διοικητική περιφέρεια της Αττικής (πρβλ. τη συγκέντρωση στις παρυφές της τελευταίας, που προέκυψε από ανάλογες πολιτικές στο παρελθόν) αλλά να αφορά το σύνολο του χώρου που αποτελεί την πραγµατική, χωροταξική, µητροπολιτική περιοχή επιρροής της Αθήνας. Το ζήτηµα αυτό αποτελεί ένα υποσύνολο του αναγκαίου γενικότερου χειρισµού του ζητήµατος αυτού (βλέπε σηµείο 1.3). 4ος Ειδικός στόχος/ Κατεύθυνση: Ενίσχυση της υπερτοπικής τεχνικής υποδοµής (µεταφορές, ενέργεια, επικοινωνίες) και διασύνδεσή τους µε τα υπόλοιπα εθνικά και τα διεθνή δίκτυα. και 5ος Ειδικός στόχος/ Κατεύθυνση: Ενίσχυση της βιώσιµης αστικής ανάπτυξης, µε άξονες την ποιότητα ζωής και το αστικό περιβάλλον. Η ανάσχεση της διόγκωσης της πόλης αποτελεί ένα από τα παρεπόµενα του στόχου αυτού Για τους δύο αυτούς ειδικούς στρατηγικούς στόχους, βλέπε τα αναφερόµενα στο τµήµα για το διεθνή ρόλο της Αθήνας. 258

13 ΣΤ.4. ΧΩΡΙΚΗ ΟΜΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ 1 ΣΤ.4.1. ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΧΩΡΙΚΗ ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΣΕ ΖΩΝΕΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ Ο προσδιορισµός του γεωγραφικού χώρου που αποτελεί την Περιφέρεια είναι προϋπόθεση για τη διατύπωση της χωρικής της δοµής. Τα όρια της Περιφέρειας µέχρι και το τέλος του Γ ΚΠΣ (2006) εκτιµάται ότι πρέπει να παραµείνουν αναλλοίωτα ώστε να προωθηθούν απρόσκοπτα τα προγράµµατα τα συνδεόµενα µε τις χρηµατοδοτήσεις του Γ ΚΠΣ. Μετά το 2006 είναι δυνατό και σκόπιµο να υπάρξουν µικρής κλίµακας διαφοροποιήσεις, τέτοιες ώστε να ανταποκρίνονται σε µια πλέον λειτουργική διάρθρωση της Περιφέρειας. Ειδικότερα προτείνεται η ενσωµάτωση στην Περιφέρεια της Αττικής, της περιοχής της Κορινθίας, που εκτείνεται βόρεια του Ισθµού της Κορίνθου, της περιοχής της Κάτω Λεκάνης του Ασωπού ποταµού και των ερβενοχωρίων της Βοιωτίας. Αντιθέτως, προτείνεται η εξαίρεση από την Περιφέρεια της Αττικής των Κυθήρων, που µπορούν να ενταχθούν στο νοµό Λακωνίας, καθώς και της Τροιζηνίας, που συνδέεται πλέον µε επάρκεια µε το νοµό Αργολίδας, και η ένταξή της σε αυτόν. Όσον αφορά στα νησιά Σπέτσες, Ύδρα, Πόρο, Αίγινα, ο νησιωτικός τους χαρακτήρας τα αποµονώνει σχετικά από το γειτονικό νοµό Αργολίδας (Σπέτσες, Ύδρα), ενώ η έντονη θαλάσσια σύνδεση και οι παραδοσιακές σχέσεις µε τον Πειραιά συντείνουν στην ένταξή τους στην Περιφέρεια της Αττικής. Οι παραπάνω προτάσεις για την οριοθέτηση της Περιφέρειας µπορούν να χαρακτηριστούν σαν διορθωτικές της σηµερινής υπάρχουσας οριοθέτησης στο πλαίσιο του καθορισµού µιας λειτουργικής, µε καθηµερινές εξαρτήσεις, στενής (κατά το δυνατόν περιορισµένης σε έκταση) Περιφέρειας για την Πρωτεύουσα. Ακόµα και στην περίπτωση αναδιάρθρωσης (µετά το 2006) των Περιφερειών της χώρας, στην κατεύθυνση δηµιουργίας µικρότερου αριθµού και µεγαλύτερης σηµασίας και έκτασης Περιφερειών, η Περιφέρεια της Πρωτεύουσας θα έπρεπε να παραµείνει για λόγους ισορροπίας (πληθυσµιακής και αναπτυξιακής) κατά το δυνατόν περιορισµένη σε έκταση (η επαρχία Θηβών, η Κορινθία, η νότια Εύβοια ίσως αποτελούν τα ανώτατα όρια επέκτασης της Περιφέρειας) ΧΩΡΙΚΗ ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΖΩΝΕΣ. α. Οµοιογενείς Ζώνες Στο Κεφάλαιο Χωροταξικής οργάνωσης (βλ. Β.2.2.) η Περιφέρεια της Πρωτεύουσας διακρίθηκε σε ζώνες οµοιογενούς συµπεριφοράς µε κοινά χαρακτηριστικά ως προς τη γεωγραφία τους και το είδος και τον τρόπο ανάπτυξής τους. Τέτοιες ζώνες που θα εξακολουθήσουν να διαµορφώνονται και στο µέλλον, είναι: α. Αστικοποιηµένες Ζώνες Λεκανοπέδιο Αθήνας β. Ηµιαστικοποιηµένες Ζώνες Θριάσιο Πεδίο, Πεδιάδα Μεσογείων γ. Παράκτιες Ζώνες κυρίως ηµιαστικοποιηµένες δ. Πεδινές ηµιορεινές περιοχές (µη παραλιακές) ε. Ορεινές ηµιορεινές περιοχές φυσικού περιβάλλοντος στ. Νησιά β. Ετερογενείς ζώνες Οι παραπάνω Οµοιογενείς Ζώνες παρουσιάζουν κάθε µια δικά της προβλήµατα που χρειάζονται ιδιαίτερο τρόπο αντιµετώπισης. Αυτό όµως δεν σηµαίνει ότι αποτελούν λειτουργικές ενό- 1 Το παρόν Κεφάλαιο έχει συνταχθεί από την αναπλ.καθ.κα.κλειτώ Γεράρδη και την κα.θ. Γιαλύρη Πολεοδ- Χωροτ. 259

14 τητες στις οποίες θα µπορούσε να διαχωριστεί η Περιφέρεια και οι οποίες θα µπορούσαν να αποτελέσουν και διοικητικές ενότητες. Αντίθετα, τέτοιες λειτουργικές διοικητικές χωρικές ε- νότητες θα έπρεπε να είναι συνεχείς στο χώρο, κατά το δυνατόν να είναι ετερογενείς πολυλειτουργικές, να συµπεριλαµβάνουν τµήµατα των παραπάνω οµοιογενών ζωνών που να συνδέονται αποτελεσµατικά µεταξύ τους και να εξασφαλίζουν τη διαπλοκή του αστικού ε- ξωαστικού περιβάλλοντος σε κάθε χωρική ενότητα, καθώς και τη δυνατότητα λειτουργίας της ενότητας ως ενιαίου πλήρους συνόλου. Η παραπάνω λογική αποτελεί την βάση για τον διαχωρισµό της Περιφέρειας σε χωρικές ενότητες. (βλ. και Κεφ. ΣΤ.5) Παρ όλα αυτά οι οµοιογενείς γεωγραφικά ζώνες χρησιµοποιούνται θεµατικά όπου το αντικείµενο σχετίζεται µε αυτές και το απαιτεί, όπως στο Φυσικό Περιβάλλον, φυσικό τοπίο, τουρισµός - αναψυχή πολιτισµός. ΣΤ.4.2. ΧΩΡΙΚΗ ΟΜΗ. ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑ ΙΑΡΘΩΣΗΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΙΘΥΜΗΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΧΩΡΙΚΗΣ ΟΜΗΣ Στο πλαίσιο των τεσσάρων στρατηγικών στόχων (I, II, III, IV) και των Γενικών Στόχων που έχουν διατυπωθεί στο ΚΕΦ. (Ι.8, Ι.9, ΙΙ.1, ΙΙ.2, ΙV.1 ) για την ανάπτυξη της Ευρύτερης Περιοχής της Αθήνας Αττικής διαµορφώνονται οι γενικές κατευθύνσεις για το επιθυµητό Σενάριο Χωρικής οµής της Περιφέρειας, ως εξής : o Η χωρική οργάνωση της Περιφέρειας γίνεται µε την συγκρότηση ολοκληρωµένου πλέγµατος αξόνων ανάπτυξης, πόλων και ζωνών παραγωγής µε στρατηγικό χαρακτήρα και διεθνή, εθνικό, περιφερειακό προσανατολισµό στο σύνολο της Περιφέρειας. o Προωθείται η µεταβολή της σηµερινής χωρικής δοµής της Αττικής, µε την συγκρότηση νέων πόλων ανάπτυξης στην υτική, Βόρεια και Βορειο-ανατολική πλευρά της µητροπολιτικής περιφέρειας, την διαµόρφωση νέων αξόνων ανάπτυξης κυρίως από Ανατολάς προς υσµάς και την υλοποίηση νέων συγκοινωνιακών αξόνων ή βελτίωση της ικανότητας υφισταµένων. o Η εξέλιξη της δοµής του χώρου βασίζεται στην συνειδητή επιλογής της ανάπτυξης πλεγµάτων δραστηριοτήτων και της δικτύωσης των κεντρικών λειτουργιών, αντί της εναλλακτικών δυνατοτήτων της χωρικής συγκέντρωσης, της διασποράς των δραστηριοτήτων και της απλής ενίσχυσης ορισµένων περιφερειακών κέντρων. o Οι παρεµβάσεις που γίνονται για την οργάνωση και λειτουργία "χωρικών ολοκληρωµένων ενοτήτων" (ΧΟΕ) και "πολυδιάστατων υπερτοπικών πλεγµάτων δραστηριοτήτων" (ΠΥΠ ) και η διοικητική αναδιοργάνωση συντονίζονται καλύτερα, µε αποτέλεσµα να ενθαρρύνεται η ανάπτυξη σηµαντικού αριθµού δικτύων κέντρων, αν και δεν επιτυγχάνονται πάντοτε οι επιθυµητές συνέργιες που θα µπορούσαν να προκύψουν από µια πιο ριζοσπαστική προσέγγιση. o Η συστηµατικότερη εφαρµογή του πολεοδοµικού σχεδιασµού, οι βελτιώσεις στο σύστηµα µεταφορών και η ανταπόκριση του ιδιωτικού κεφαλαίου στην ζήτηση για αστική ανάπτυξη, µε αφορµή κυρίως τους Ολυµπιακούς Αγώνες, ευνοούν την ανασυγκρότηση της χωρικής δοµής και ανάδειξη ορισµένων νέων πόλων δραστηριότητας, µε περιορισµένες ριζικές παρεµβάσεις. o Ενισχύονται ορισµένοι στρατηγικοί και δευτερεύοντες άξονες και πόλοι ανάπτυξης, ώστε να βελτιώνονται η µητροπολιτική οργάνωση, οι συνέργιες δραστηριοτήτων και η δικτύωση και η ισόρροπη ανάπτυξη των κέντρων. o Παρά την γενικότερη βελτίωση, παραµένει µια σχετική συσσώρευση προβληµάτων σε ορισµένες περιοχές, πράγµα που αποδυναµώνει την πλήρη ολοκλήρωση του χώρου και τις προοπτικές αυξηµένης λειτουργικότητας. o Αυτό το νέο χωρικό αναπτυξιακό µοντέλο προβάλλεται ως ο στόχος της επόµενης δεκαπενταετίας. Στο πλαίσιο των πιο πάνω στόχων και γενικών κατευθύνσεων, οι κατευθύνσεις αναφορικά µε τη Χωρική οµή και Οργάνωση, τους κύριους και τους δευτερεύοντες άξονες, πόλους και ζώνες ανάπτυξης, την ενδοπεριφερειακή οργάνωση και τον οικιστικό ιστό, το παραγωγικό σύστηµα, τον κοινωνικό εξοπλισµό και το περιβάλλον και τον τουρισµό σε συσχέτιση µε το σύστηµα µεταφορών καθώς και την επιθυµητή πολιτική χρήσεων γης και πολιτική γης καταγράφονται στα κεφάλαια που ακολουθούν: Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζονται οι γενικές 260