Όλα συµβαίνουν σ ένα νησί, ένα χώρο θρύλων, µυστηρίων και θαυµάτων όπως κάθε νησί: το Murano.

Transcript

1 Από τον Κώστα Μαθιό Σύµβουλο Φωτισµού του LUCARTE Περιοδικό BUILDINGS 1998 Murano ΚΡΥΣΤΑΛΛΟ και ΦΩΣ Το φως και το κρύσταλλο είχαν από ανέκαθεν µια προνοµιακή σχέση. Και όταν το κρύσταλλο «γεννιέται» στο Murano αυτή η σχέση γίνεται απίστευτα µαγευτική Γυαλί και φως συνενώνονται σε σχήµατα και χρώµατα που χαϊδεύουν και εκπλήσσουν τα µάτια, ξυπνώντας συναισθήµατα Τι κι αν έχει περάσει µια χιλιετία Στο µικρό νησάκι της Βενετίας το θαύµα εξακολουθεί να γίνεται και σήµερα..και εξελίσσεται και µεγαλώνει εξαπλώνοντας την φήµη του στα πέρατα της γής Όλα συµβαίνουν σ ένα νησί, ένα χώρο θρύλων, µυστηρίων και θαυµάτων όπως κάθε νησί: το Murano. ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑ ΟΣΗ Από πολύ παλιά. Κανείς δεν ξέρει από πότε ακριβώς, όµως ένα παλιό έγγραφο του 982 µ.χ. αναφέρει κάποιον Domenico, έναν «fiolario» ή κατασκευαστή φυσητών µουκαλιών Το 1291 οι φούρνοι των κατασκευαστών γυαλιού µεταφέρονται από την Βενετία στο Murano. Η επίσηµη εκδοχή ήταν για να προστατευθεί η πόλη από κινδύνους πυρκαϊών, όµως αυτό λίγο είχε να κάνει µε την αλήθεια καθώς τα κίνητρα για την απόφαση µεταφοράς ήταν µάλλον πολιτικά. Απλώς οι αρχές της Βενετίας, µε το πρόσχηµα του κινδύνου, βρήκαν ένα αποτελεσµατικό τρόπο να διαφυλάξουν τα µυστικά της φυσητής υαλουργίας µακρυά από τα περίεργα µάτια του ανταγωνισµού Σε τελική ανάλυση,βέβαια, δεν επρόκειτο και για κάποια κοινότυπη τέχνη, να µπορεί δηλ. κανείς µε την φωτιά να µετασχηµατίζει ένα µείγµα από χωµάτινες σκόνες σε ένα υλικό που δεν έχει κανένα ίχνος ούτε από την φωτιά ούτε από τις πρώτες ύλες, αλλά το οποίο µπορεί να αντανακλά το φως µε το χαρισµατικό τρόπο των πολυτίµων λίθων Αν και πολύ πρίν τον 13 ο αιώνα αναφέρεται σε έγγραφα η χρήση χρωστικών ουσιών στους φούρνους της Βενετίας, το µεγάλο «µπούµ» και η ανάπτυξη αυτής της εκπληκτικής τέχνης στο Murano έγινε το δεύτερο ήµισυ του 15 ου αιώνα. Παλιά βιβλία αναφέρουν πως «το µεγαλύτερο καύχηµα αυτού του νησιού είναι ότι ανακάλυψε ένα γυαλί που έχει την διάφανη λαµπρότητα των κρυστάλλων της Φύσης» Αυτός ήταν και ο θρίαµβος του Angelo Barovier : γύρω στο 1450 ανακάλυψε ένα «κρυστάλλινο γυαλί», ένα «άλλο γυαλί», ένα «θαύµα» φωτεινό,καθαρό, αγνό σε πλήρη αρµονία µε την καλαισθησία και την λεπτότητα της Αναγέννησης. Ένα γυαλί διαφάνειας, τελειότητας και λεπτότητας, πολύ µακράν των όσων παρήγοντο µέχρι τότε Η Βενετία στο αποκορύφωµα της Αναγεννησιακής της µεγαλοπρέπειας, ήταν ακόµη µια πόλη του χρυσού, του Βυζαντινού µεγαλείου πλούσιου σε χρώµατα της Ανατολής. Αλλά αυτή η χλιδή εµετριάζετο από την αξιοπρεπή και εκλεπτισµένη κοµψότητα αυτής της ίδιας της Αναγέννησης. Και στο Murano οι υαλουργοί δηµιουργούν τα απαράµιλλα κρυστάλλινα

2 τεχνουργήµατά τους που εµφανίζονται σαν θαύµατα καθαρότητας και διαφάνειας στους καµβάδες µεγάλων ζωγράφων όπως του Tiziano, του Giorgione, του Tintoretto κλπ. Καθώς ο 16 ος αιώνας προχωρεί εµφανίζονται νέες παραλλαγές στις φόρµες και τις τεχνικές του 1400 και του 1500 : τα λεπτουργήµατα (filigree, retortolo,vetri alati). Την νηφάλια κοµψότητα και προτίµηση στο διαφανές λευκό κρύσταλλο του 1500, διαδέχεται τον 17 ο αιώνα µια εντυπωσιακή αναβίωση της χρωµατιστής υαλουργίας σαν αποτέλεσµα, όχι βέβαια της Αλχηµικής Επιστήµης εκείνης της εποχής, αλλά των υποµονετικών εµπειρικών µελετών των µαέστρων της σύνθεσης και προετοιµασίας των πρώτων υλών στο εργαστήριο τους. Η ακµή του έγχρωµου κρύσταλλου είναι στις αρχές του 18 ου αιώνα, κατά την διάρκεια του οποίου η επιρροή του φαντακτερού, επιδεικτικού, ζωηρόχρωµου baroque στυλ,έγινε αισθητή σε όλες τις Τέχνες. Και το ανάλαφρο διαφανές κρύσταλλο της Αναγέννησης περιπλέχθηκε και βάρυνε µε έλικες από χρωµατιστό κρύσταλλο, µε κυµατιστά και οδοντωτά τελειώµατα, µε χερούλια και στελέχη άκρως διακοσµηµένα και χρωµατιστά. Η πτώση της Βενετικής ηµοκρατίας το 1797 σηµαδεύει µια περίοδο παρακµής για το Murano. Το 1815 η Βενετία έχει γίνει µέρος της Αυστριακής Αυτοκρατορίας. Μέσα σε τρείς δεκαετίες η «αρτιστική υαλουργία» απειλείται µε εξαφάνιση καθώς µετά την διάλυση πολλών παλαιών εταιρειών οι µαέστροι του Murano αντιµετωπίζουν το νέο φαινόµενο του ελεύθερου ανταγωνισµού σε νέες και δύσκολες αγορές. Γύρω στα µέσα του 19 ου αιώνα ο αντικέρ Antonio Sanquirico ανέθεσε σε κάποιους µαέστρους του Murano, την αναπαραγωγή κάποιων αρχαίων filigree κρυστάλλων που είχε στην κατοχή του. Αυτό ήταν ένα µικρό σηµάδι του τι επρόκειτο να επακολουθήσει. Νέος αέρας φύσηξε στην βιοµηχανία και έδωσε το έναυσµα για µια «δεύτερη» Αναγέννηση, που αναζωογώνησε το Muranο το δεύτερο ήµισυ αυτού του αιώνα. Αυτή την περίοδο η Βενετία και όλη η γύρω περιοχή επροσαρτάτο στην προσφάτως επανενωµένη Ιταλία, και ο ζωογόνος αέρας της ελευθερίας και της ανάπτυξης αναβίωσε το ενδιαφέρον στο κρύσταλλο και παρακίνησε την ανάγκη που οδήγησε σε µια αναγέννηση της τέχνης του φυσητού κρύσταλλου στο Murano. Από τότε και µετά, οι µαέστροι έχουν στην διάθεσή τους και καθαρότερες πρώτες ύλες που προµηθεύει η σύγχρονη βιοµηχανία. Όµως τα χρωµατιστά κρύσταλλα, που σήµερα υπάρχουν σε µια άνευ προηγουµένου ποικιλία, δηµιουργήθηκαν όπως και τους προηγούµενους αιώνες από την προσωπική εµπειρική έρευνα και πειραµατισµό των µαέστρων, και καταγράφηκαν σε µυστικά χειρόγραφα βιβλία που παραδίδονται από γενιά σε γενιά σ ένα κλειστό κύκλωµα µέσα στις οικογένειες των υαλουργών του Murano. ΣΗΜΕΡΑ: ΤΕΧΝΗ ή ΤΕΧΝΙΚΗ? Η εφτασφράγιστα µυστική κληρονοµιά του 19 ου αιώνα, έθεσε και τις βάσεις της σύγχρονης βιοµηχανίας κρυστάλλου στο Μurano. Η δε συµβολή της επιστήµης και οι δηµιουργικές απαιτήσεις των συγχρόνων designers, δένουν το παλιό µε το καινούργιο, αναδεικνύοντας την τεχνική της κατασκευής του κρύσταλλου σε πραγµατικά απαράµιλλη Τέχνη Είναι όµως Τέχνη? Το γυαλί σαν υλικό, εξ ορισµού είναι ένα «φτωχό» υλικό. Φωτιά, πυριτικό χώµα και µια σειρά από άλλα ευκόλως προσιτά υλικά είναι τα βασικά του συστατικά. Αυτό που του δίνει αξία και νόηµα, που το εµποτίζει µε ουσία, υφή, φως, σχήµα και χρώµα είναι η εφαρµογή της τεχνικής δεξιότητας και της δηµιουργικής σκέψης. Να, γιατί από τις απαρχές των αιώνων, η δηµιουργία του κρύσταλλου θεωρείται περισσότερο Τέχνη παρά απλή δεξιοτεχνία, και τα µυστικά της φυλάσσονται µε ζήλο Και ο καλλιτέχνης ποιος είναι? Ο σχεδιαστής ή ο τεχνίτης, ο designer ή ο µαέστρος? Τα λόγια ενός από τους διασηµοτέρους designers της εποχής µας, του Franco Raggi, είναι λίαν αποκαλυπτικά: ««Η πρώτη φορά που δοκίµασα design µε το γυαλί ήταν πρίν 15 χρόνια, και η αρχική µου αντίδραση ήταν µια ευφορία για τις σχεδιαστικές-εκφραστικές

3 δυνατότητες που πίστευα ότι θα µου έδινε το κρύσταλλο Murano. Τα πράγµατα δεν έγιναν έτσι ακριβώς Σήµερα γνωρίζω γιατί, όταν µετά από τόση εµπειρία και πειραµατισµούς εξακολουθώ να είµαι αβέβαιος για το αποτέλεσµα που αναµένω. Το κρύσταλλο Murano και η υαλουργία λίγη σχέση έχουν µε το design, υπό την έννοια του σχεδιασµού πάνω σ ένα χαρτί. Αλλα υλικά και διαδικασίες είναι προβλέψιµα. εν χρειαζεται να είσαι µαραγκός, ή σιδεράς, ή οτιδήποτε για να σχεδιάσεις µε το ξύλο, το µέταλλο, το πλαστικό, ή την πέτρα και να φτιάξεις σχέδια, µοντέλα, αξονοµετρικά, πρωτότυπα και µε την βοήθεια κάποιου τεχνικού να καταλήξεις στο επιθυµητό αποτέλεσµα. Με το κρύσταλλο τα πάντα είναι απρόβλεπτα. εν υπάρχουν ενδιάµεσα στάδια ανάµεσα στην ιδέα και το τελικό αποτέλεσµα. Μια ιδέα που πάνω στο χαρτί δείχνει πραγµατώσιµη, µπορεί να καταρεύσσει όταν τεθεί στο «τεστ της φωτιάς». Το πρώτο που έµαθα ήταν ότι, για να φτιάξεις κατι νέο µε το γυαλί απαιτεί χρόνο και συνεχή παρουσία µέσα στον φούρνο. Το κρυστάλλινο αντικείµενο δηµιουργείται µέσα στο φούρνο. Μεσα στο απίστευτα ζεστό καµίνι, οπου το πυρωµένο υλικό όλο ίδιο φαίνεται(!), οπου οι χωρευτικές κινήσεις του µαέστρου έιναι καλλυµένες µε µυστήριο, οπου ο designer φαίνεται παρείσακτος και όπου η απόσταση ανάµεσα στο µεγαλειώδες και το κίτς είναι πολύ µικρή. Θα πρέπει να παραδεχθούµε πως οι πραγµατικοί designers είναι οι µαέστροι, εκείνοι που σε τελική ανάλυση ασχολούνται µε το κρύσταλλο αιώνες τώρα. Και δεν είναι τυχαίο που οι µεγαλύτεροι καλλιτέχνες του κρύσταλλου ήταν και οι ίδιοι υαλουργοί.»» Τα ίδια υποστηρίζουν και όλοι οι διάσηµοι καλλιτέχνες του κρύσταλλου στις αρχές του αιώνα µας. Η σηµαντικότατη συµβολή τους στην πανάρχαια παράδοση του φυσητού κρύσταλλου δεν ήταν µόνο σε νέες διαδικασίες και µορφές. Εισήγαγαν ασυνήθιστα υλικά, ασυνήθιστους τρόπους χρωµατισµού και έπαιξαν µε διαφορέτικούς βαθµούς διαφάνειας. Όπως χαρακτηριστικά λέγεται : «Ο φούρνος είναι η βασική πηγή έµπνευσης. Ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι εκεί ώρα µε την ώρα, µέρα µε την µέρα, και να παρακολουθεί την προσπάθεια του υαλουργού να αναπαράγει, όχι απλά τις ίδέες που έχουν απεικονισθεί σο χαρτί, αλλά αυτή την ίδια την ψυχή του designer.» Συµπερασµατικά, λοιπόν,το επαναστατικό στην παράδοση του Μουρανέζικου κρύσταλλου είναι αυτή η αµοιβαία σχέση. Η αµοιβαία αλληλεξάρτηση. ιότι δεν έιναι ούτε απλή καθαρή Τέχνη, ούτε εφαρµοσµένη τεχνική, αλλά µια έξυπνη και διακριτική ανάµειξη τεχνικών δεξιοτήτων µε µια επιθυµία δηµιουργίας νέων µορφών Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ Γεννηµένο απ την φωτιά, αυτό το διάφανο, εύθραυστο αλλά σκληρό υλικό, αιθέριο αλλά ανθεκτικό, το κρύσταλλο Murano από την φύση του φιλτράρει και διαχέει το φως. Σχεδιάζεται, και µε την αναπνοή ενός ανθρώπου, φυσιέται, καλουπάρεται και µετασχηµατίζεται σε µια ατέλειωτη σειρά αριστουργηµάτων είτε καθηµερινής χρήσης είτε «µοναδικών» αντικειµένων- που, αν µη τι άλλο, χαρίζουν οµορφιά στην ζωή µας. Και αυτή η παράδοση αιώνων συνεχίζεται σήµερα µε την παραγωγή : 1) ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ (OGGETTI) Βάζα, κύπελλα, κούπες, µπώλ, διακοσµητικά, δίσκοι, κοσµήµατα κλπ. Αποτελούν ίσως την πίο ελεύθερη έκφραση της καλλιτεχνικής υαλουργίας του Murano. Και οι περίφηµες «φορµέλλες» χαρίζουν ξεχωριστή διακόσµηση. 2) ΚΑΘΡΕΠΤΩΝ σε κλασσικό ή µοντέρνο στυλ. Μια προσπάθεια των σύγχρονων designers να αναβιώσουν µια πανάρχαια Βενετσιάνικη παράδοση.

4 3) ΦΩΤΙΣΤΙΚΩΝ σε κλασσικό ή µοντέρνο στυλ. Το σύγχρονο πρόσωπο του κρύσταλλου Murano εµπλουτισµένο µε την πιο προηγµένη τεχνολογία φωτισµού. Συλλογές φωτιστικών σωµάτων εµπνευσµένων από τις αναµνήσεις και την παράδοση ή από τις φόρµες και το στυλ του σήµερα, έργα προικισµένων designers ιδιαίτερα ευαίσθητων στο κρύσταλλο και την ιστορία του. 4) ΠΟΛΥΕΛΑΙΩΝ που αποτελούν την πιο χαρακτηριστική και εντυπωσιακή αναβίωση της ιστορίας του κρύσταλλου. Ανάλογα µε την φόρµα τους διακρίνουµε : α) Τους Βενετσιάνικους πολυέλαιους πραγµατικά αριστουργήµατα µε πλούσια και λεπτοµερή διακόσµηση σε διαφανείς ή µονόχρωµες παλ αποχρώσεις. β) Τους πολυελαίους της εκαετίας του 20/30 µε λιτό, απέριττο, αρχοντικό στυλ, που στην ουσία είναι αναπαραστάσεις των πολυελαίων του 17 ου και 18 ου αιώνα µε τα κεριά. γ) Τις Ολλανδέζες µε το λιτό δωρικό στυλ και τα έντονα χρώµατα. δ) Τους Ταϊφ-Σπεκιάττι που είναι λεπτοµερής συνδυασµός φυσητών και ταγιαριστών κρυστάλλων ε) Τους Μεγάλους Βενετσιάνικους πολυέλαιους που είναι λεπτουργήµατα σε µεγάλο µέγεθος µε πλούσια και πυκνή µονόχρωµη ή πολύχρωµη διακόσµηση ζ) Τις Κολλεξιόν όπου πάνω σε βασικά σχέδια µπορεί κανείς να έχει τις προσωπικές του προτιµήσεις σε χρώµατα η) Τους Μοντέρνους πολυέλαιους έργα συγχρόνων designers που απηχούν την σηµερινή κουλτούρα σε πολύµορφα, πολύπλοκα, πολύχρωµα και ασυνήθιστα µέχρι παράδοξα σχέδια. 5) ΕΙ ΙΚΩΝ PROJECTS Εδώ πρόκειται κυρίως για ειδικά projects φωτισµού ξενοδοχείων, ειδικών αιθουσών, συνεδριακών κέντρων, τεραστίων εµπορικών και επαγγελµατικών χώρων κλπ. που υλοποιούνται µε ειδικά σχεδιασµένους πολυελαίους στις ανάγκες του εκάστοτε χώρου. Πάµπολλα κρυστάλλινα κοµµάτια (φύλλα, πλάκες, ράβδοι, τραβέρσες, κύλινδροι, κώνοι, κλπ.) τοποθετούνται το ένα κοντά στο άλλο και µπορούν να σχηµατίζουν τεράστιες συνθέσεις φωτιστικών, µοναδικών σε σχήµα, µέγεθος, εµφάνιση και prestige. Η δε ενσωµάτωση της σύγχρονης τεχνολογίας φωτισµού µεγενθύνει το εντυπωσιακό αποτέλεσµα. Οι εξαιρετικές ιδιότητες του κρύσταλλου µπορούν να κάνουν δυνατή και την πιο ευφάνταστη ιδέα ΚΑΤΑΝΟΩΝΤΑΣ ΤΙΣ ΑΤΕΛΕΙΕΣ Όπως κάθε τι το χειροποίητο, έτσι και το φυσητό κρύσταλλο παρουσιάζει κάποιες ατέλειες. Και αυτές ακριβώς οι ατέλειες του προσδίδουν και την ταυτότητά του, την αξία του και το διφοροποιούν από κοινό βιοµηχανοποιηµένο γυαλί. Τούτο βέβαια δεν σηµαίνει πως τα κρύσταλλα που έχουν φανερά ελαττώµατα έιναι χειροποίητα πρώτης ποιότητας! Οι ατέλειες στα κρύσταλλα είναι εν πολλοίς αναπόφευκτες συνέπειες της κατεργασίας. Επειδή όµως δεν είναι όλες οι ατέλειες αποδεκτές είναι σκόπιµο και χρήσιµο να τις γνωρίζουµε. Ετσι τα φυσητά κρύσταλλα µπορεί να παρουσιάζουν: 1) Φυσαλίδες και ριγωτές φουσκάλες που είναι δύο ειδών α) Φυσσαλίδες σαν φυσιολογικό αποτέλεσµα της υαλουργικής διαδικασίας. Ένα από τα χαρακτηριστικά του κρύσταλλου όταν είναι λειωµένο είναι ο δείκτης ρευστότητός του. Το κρύσταλλο εξάγεται από το καµίνι µε εµβάπτιση της ράβδου (cane) και συνεχή περιστροφή της µε τα χέρια, έτσι ώστε να αποκτηθεί µια µάζα που αργότερα θα

5 σχηµατισθεί ή θα καλουπαρισθεί στην επιθυµητή φόρµα. Αυτή η «σπείρα» του λειωµένου κρύσταλλου που µαζεύεται σε στιβάδες µέχρι να αποκτηθεί η επιθυµητή ποσότητα, και ονοµάζεται ΡΕΑ µπορεί να περιέχει µικρές φυσσαλίδες αέρα. Η παντελής απουσία φυσσαλίδων σ αυτή η φάση, που ονοµάζεται LEVATA, είναι καθαρό θέµα τύχης Ωστόσο, µπορούµε να καθορίσουµε 2 µεγέθη φυσσαλίδων: Μικρές ( Φ<2 mm) που λέγονται PULEGHE και ΕΝ ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ, Μεγάλες ( Φ>2 mm) που λέγονται VISIGHE και ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ, ιδιαίτερα αν βρίσκονται σε πολύ ορατά σηµεία. Ξεχωριστή µνεία πρέπει να γίνει για τα πολύτιµα υαλουργήµατα που έχουν υποστεί ειδική επεξεργασία µε την χρήση της κούφιας ράβδου, µουρίνες, filigree. Η χρήση αυτών των καινοτοµιών στην χειροτεχνία, που εισήγαγαν οι µαέστροι του Μurano, προκαλεί έτσι και αλλιώς την δηµιουργία µιάς ή περισσοτέρων VISIGHE. Εδώ όµως ΕΝ ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ αλλά αναπόφευκτη συνέπεια αυτού του συγκεκριµένου τρόπου φυσητής και χειροποίητης κατεργασίας. Φυσικά επίσης ΕΝ ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ και οι φυσσαλίδες που έχουν ενσωµατωθεί επίτηδες στο design των κρυστάλλινων αντικειµένων β) Μικροσκοπικές φουσκάλλες που προκαλούνται από την ποιότητα του ίδιου του κρύσταλλου ή από την ποιότητα της κατεργασίας του. Μόλις τελειώσει η διαδικασία τήξεως, το κρύσταλλο απαιτεί µια περίοδο ηρεµίας και εξαγνισµού (συνήθως µερικές ώρες) η οποία καλείται MORTA. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου µια µεγάλη ποσότητα από αυτές τις µικροσκοπικές φουσκάλλες εξαφανίζονται σαν αποτέλεσµα της εσωτερικής κίνησης της υαλώδους µάζας η οποία στο ανώτατο σηµείο τήξεως και θερµοκρασίας «βράζει». Εάν δεν δοθεί χρόνος ή ο χρόνος είναι ανεπαρκής σ αυτή την φάση του εφησυχασµού, τότε σχηµατίζονται µυριάδες φουσκαλλίτσες. Αυτό το κρύσταλλο ονοµάζεται TEMPESTA και ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΟ. Η ύπαρξη µιάς περιωρισµένης ποσότητας µικρών φυσσαλίδων εξαρτάται από την ίδια την πορεία της δουλειάς. Η συχνή βύθιση της ράβδου µέσα στην λειωµένη µάζα για να αποκτηθεί η απαιτούµενη ποσότητα γυιαλιού, κινεί και ανακατεύει το υλικό δηµιουργώντας µικρές φουσκάλες. Αυτές ονοµάζονται SPESSIN και εφ όσον είναι λίγες και µικρές ΕΝ ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ. 2) Ξένα υλικά. Η ύπαρξη ξένων υλικών µέσα στο κρύσταλλο οφείλεται σε θραύσµατα και υπολείµµατα των πυριµάχων υλικών του φούρνου ή και σε πρώτες ύλες που δεν έλλειωσαν τελείως. Ονοµάζονται SASSI και εκτός αν είναι πολύ µικρά ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ. 3) Αυλάκια, ρυτίδες, πτυχές. Η υαλώδης µάζα αποτελείται από διαφορετικές ζώνες οι οποίες ποικίλουν σε θερµοκρασία και κατά συνέπεια σε πυκνότητα. Αυτή η κατάσταση, καθοριστική στην φάση LEVATA, µπορεί να προκαλέσει πτυχές ή ραβδώσεις, καλούµενες CORDE, και οι οποίες ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ. 4) ιαφορές στο πάχος Αυτή η περίπτωση είναι χαρακτηριστική στο χειροποίητο φυσητό κρύσταλλο και ιδιαιτέρως συνήθης στα µεγάλου µεγέθους αντικείµενα. Η οµοιόµορφη κατανοµή της υαλώδους µάζας στην φάση του φυσήµατος είναι πολύ σηµαντική για να επιτευχθεί σταθερό οµοιόµορφο πάχος, και είναι µια διεργασία που απαιτεί αξιοσηµείωτη δεξιότητα. Ορισµένες φορές και οι πιο πεπειραµένοι µαέστροι µπορεί να φυσήξουν ένα STORTO δηλ. ένα παραµορφωµένο αντικείµενο. Πάντως σε γενικές γραµµές οι διαφορές στο πάχος ΕΝ ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ. Αντιθέτως τα κρυστάλλινα αντικείµενα θεωρούνται ελαττωµατικά µόνον όταν οι διακυµάνσεις στο πάχος είναι πολύ εµφανείς, όπως στην

6 περίπτωση των κρεµαστών φωτιστικών που δεν µπορούν να ζυγισθούν ίσια ούτε µε την βοήθεια εξισσοροπητικού µηχανισµού. 5) Γρατζουνιές Μολονότι το κρύσταλλο είναι ένα πολύ σκληρό υλικό, µπορεί να χαραχθεί κατά την διάρκεια µιάς δευτερεύουσας κατεργασίας του, ή κατά την µεταφορά του. Οι γρατζουνιές γνωστές σαν STRISSO, εάν είναι εµφανείς, ΘΕΩΡΟΥΝΤΑΙ ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΑ. ΚΑΙ Η ΜΑΓΕΙΑ ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ σήµερα σ αυτό το µικρό νησί έξω από την Βενετία, από µεγάλες εταιρείες µε παράδοση αιώνων αλλά και από µικρά εργαστήρια που έχουν να επιδείξουν ένα πολύ αξιόλογο ρεπερτόριο κρυστάλλινων αριστουργηµάτων. Η γονιµότητα της Μουρανέζικης καλλιτεχνικής υαλουργίας έγκειται, όχι µόνον στην αγαστή συνύπαρξη του παλιού µε το καινούργιο, αλλά και στο περιοδικό ανασκάλισµα της ιστορίας της, προς ανακάλυψη νέων αισθητικών δυνατοτήτων στις αρχαίες γνώσεις και τεχνικές. Και οι εµπειρίες που συσσωρεύονται, οφείλονται στην συνεχή έρευνα για νέα και καλλίτερα υλικά, προιόντα, φόρµες και τεχνικές. Μια αληθινή παραγωγική κουλτούρα. Το συµπέρασµα είναι πειστικό, απλό και καθαρό σαν ένα κρύσταλλο της Αναγέννησης