ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ:

Transcript

1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: τηλ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2010 Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ 19/5/2010 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ: ΚΟΣΚΙΝΑ ΒΙΟΛΕΤΤΑ, ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΓΙΩΤΑ, ΓΚΙΟΚΑ ΕΛΙΝΑ, ΚΑΚΟΥΡΗ ΖΕΤΑ, ΜΑΡΓΙΩΛΟΥ ΓΙΩΤΑ, ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ, ΠΑΡΝΑΣΣΑ ΠΕΝΝΥ Α1. Ο πεζογράφος Γ. Ιωάννου λειτουργεί ως γέφυρα ένωσης ανάµεσα στην πρώτη και τη δεύτερη Μεταπολεµική γενιά. Ασπάστηκε µε συνέπεια το πεζογράφηµα, στο οποίο και κατέγραψε αλλά ταυτόχρονα αποτύπωσε βιώµατά του. Επιπρόσθετα το κυρίαρχο θεµατικό υλικό του αντλείται και από την προσφυγική καταγωγή του (Ανατολική Θράκη). Όλα αυτά ενσωµατώνονται µέσα από την εµµονή στην πόλη της Θεσσαλονίκης, που είναι ένας χώρος βιωµένος για τον συγγραφέα, τον οποίο ωστόσο αντιµετωπίζει ανθρωποκεντρικά και όχι φυσιολατρικά, εστιάζοντας την σταθερή οπτική γωνία του στους απλοϊκούς ταπεινούς ανθρώπους που ζουν στις γειτονιές της, είτε πρόσφυγες είναι αυτοί, είτε γηγενείς. Στο συγκεκριµένο πεζογράφηµα: «Στου Κεµάλ το σπίτι», τα χαρακτηριστικά αυτά είναι εµφανή σε όλο το εύρος και την πληρότητά τους. Τα παιδικά του χρόνια αποκαλύπτονται µέσα από την αναφορά που κάνει στην έναρξη του έργου: «Ερχόταν στο κατώφλι µας», στοιχείο που µας πάει πίσω στο χρόνο όταν η προσφυγική οικογένεια του συγγραφέα εκπατρίστηκε από τη γενέτειρα Θράκη και αναζήτησε νέα πατρίδα, τη Θεσσαλονίκη, κατοικώντας σε ένα νοικιασµένο σπίτι στην περιοχή που βρισκόταν και το σπίτι του Κεµάλ. Ο κόσµος της προσφυγιάς πρωταγωνιστεί επίσης στα έργα του καθώς ο ίδιος ως παιδί προσφύγων έχει µέσα του βαθιά ριζωµένο τον πόνο για την απώλεια της πατρικής γης λόγω του πολέµου που σάρωσε συναισθηµατικά κάθε εκπατρισµένο. Στο κείµενο µπορούµε να εντοπίσουµε την αναφορά που κάνει στο πρόσωπο της Τουρκάλας, που όσο και εάν ανήκει σε άλλο έθνος δεν παύει ο ξεριζωµός από το πατρογονικό σπίτι της Θεσσαλονίκης (τώρα σπίτι του αφηγητή) να την πονά βαθιά και να την οδηγεί στις συχνές επισκέψεις που έκανε για να γεύεται έστω και στιγµιαία τις µνήµες των παιδικών της χρόνων: «Η καρδιά µας ζεστάθηκε, κάπως από συµπάθεια κι ελπίδα. Είχαµε κι εµείς αφήσει σπίτια και αµπελοχώραφα εκεί κάτω». Η κοινή µοίρα των προσφύγων είναι εµφανής και σίγουρα είναι αυτή που δε γνωρίζει λαούς και εθνότητες. Ο Γ. Ιωάννου ενσωµατώνει στα πεζογραφήµατά του και τον πόλεµο. Ο ελληνο ιταλικός πόλεµος ( ) αποτυπώνεται στην καταστροφή του καλοκαµωµένου ξυλόδετου σπιτιού της οικογένειας του αφηγητή («Μια ιταλιάνικη µπόµπα είχε σαρώσει την ντουτιά κι είχε ρηµάξει το καλοκαµωµένο ξυλόδετο σπίτι, χωρίς να καταφέρει να τα γκρεµίσει»). Ο πόλεµος ισοπέδωσε και καταρήµαξε τις πατρογονικές εστίες των προσφύγων και στιγµάτισε ανεξίτηλα τις ψυχές τους. Η Θεσσαλονίκη στον Γ. Ιωάννου λειτουργεί σαν βιωµένος χώρος, χώρος όπου λαµβάνουν δράση όλα τα γεγονότα που καταγράφει. Στο πεζογράφηµα µεταφερόµαστε σε µια γειτονιά της πόλης όπου ζουν οι απλοϊκές οικογένειες των προσφύγων (και η οικογένειά του). Η γειτονιά αυτή τοποθετείται στην περιοχή που βρίσκεται το σπίτι του Κεµάλ Ατατούρκ (διακεκριµένος Τούρκος στρατιωτικός και πολιτικός που γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη). Ταυτόχρονα αναφέρεται η περιοχή του Ισλαχανέ: «δέντρο φηµισµένο σ όλο το Ισλαχανέ και ακόµα πιο πέρα». Πρόκειται για το τετράγωνο κοντά στα ανατολικά τείχη της πόλης βόρεια της σηµερινής οδού Αγίου ηµητρίου και ανατολικά στης οδού Αποστόλου Παύλου. Εκεί υπήρχαν δύο κτήρια που έφερναν την ονοµασία Ισλαχανέ (τουρκ: σωφρονιστήριο). Το ένα ήταν ορφανοτροφείο και το άλλο Λουτρά.

2 Τέλος, ο Γ. Ιωάννου αποτυπώνει τον τρόπο ζωής των απλών ανθρώπων. Προσεγγίζει τις µικρές γωνιές γειτονιές της πόλης εκεί όπου ζουν βιοπαλαιστές πρόσφυγες ή γηγενείς, αναζητώντας µέσα από το πρόσωπό τους την ανάδυση της αυθεντικότητας και της γνησιότητας που τους χαρακτηρίζει. Χαρακτηριστικά µπορούµε να εντοπίσουµε τη συµπεριφορά των ανθρώπων του σπιτιού, την απλότητά τους, τη φιλόξενη διάθεσή τους απέναντι στην Τουρκάλα αλλά και σε όλη τη γειτονιά: «της δίναµε µούρα από την ντουτιά», «δίναµε σ όλη τη γειτονιά και σ όποιον περαστικό µας ζητούσε». Έτσι, ο πεζογράφος µέσα από την ξεδίπλωση αυτής της πορείας του θεµατικού υλικού καταρτίζει τον πεζογραφικό κόσµο του και αποτυπώνει µε ενάργεια το υλικό στήριξης της λογοτεχνικής του ταυτότητας. Β1.α) Ο Γ. Ιωάννου θέτει στα πεζογραφήµατά του ως πρώτη ύλη το βίωµα το οποίο και αποκαλύπτεται µέσα από την διεισδυτική µατιά της µιας µόνης και σταθερής οπτικής γωνίας του. Ο Γ. Ιωάννου είναι η κυρίαρχη ατοµική συνείδηση, καθώς υιοθετεί τη µονοεστιακή αφήγηση µε την χρήση του πρώτου προσώπου και την ανάκληση µέρους του µνηµονικού του υλικού. Ο Γ. Ιωάννου µε την εσωτερική εστίαση αποκαλύπτει στο πεζογράφηµά του ότι µετέχει στα δρώµενα µε τη φράση «ίνοντάς µας πίσω το ποτήρι Ιδέα δεν είχαµε». Επίσης, η κυρίαρχη ατοµική συνείδηση στον Γ. Ιωάννου αποτυπώνεται και µε τη βιωµατικότητα. Πρώτη ύλη θεωρείται το βίωµα µέσα από το οποίο καταγράφει προσωπικές αναµνήσεις. Ως παιδί προσφύγων δεύτερης γενιάς γράφει για την προσφυγιά, τον πόλεµο, την ανταλλαγή πληθυσµών µε τη Μικρασιατική καταστροφή και τη Θεσσαλονίκη. Η βιωµατικότητα ενσωµατώνεται µε τα λόγια του «Η αποκάλυψη αυτή στην αρχή µας τάραξε Είχαµε κ εµείς αφήσει σπίτια κι αµπελοχώραφα εκεί κάτω». Β1.β) Ο Γ. Ιωάννου υιοθετεί στα πεζογραφήµατά του την αφηγηµατική τεχνική του διασπασµένου χρόνου µε την οποία διακόπτει την ευθύγραµµη ροή της αφήγησης, προβαίνοντας σε χρονικές ανακλήσεις. Η αφήγηση ξεκινά µε το χρονικό επίπεδο του παρόντος, όταν αναφέρεται στη µαυροφορεµένη γυναίκα «εν ξαναφάνηκε η µαυροφορεµένη εκείνη γυναίκα», η οποία ήταν Τουρκικής καταγωγής και είχε επιστέψει στην Τουρκία µε τη σύµβαση της Συνθήκης της Λωζάννης (30/1/1923) που όριζε την ανταλλαγή των πληθυσµών. Η αφήγηση επίσης επανέρχεται στο παρόν «εν την ξανάδαµε από τότε πάλι το πονηρό µυαλό τους» µετά την καταστροφή του σπιτιού µε τον ελληνο ιταλικό πόλεµο ( ). Η µαυροφορεµένη γυναίκα δεν επισκέφτηκε ξανά τις πατρογονικές γι αυτήν εστίες, εφόσον η καταστροφή του καλοκαµωµένου ξυλόδετου σπιτιού σηµατοδότησε και το οριστικό γκρέµισµα και τη συντριβή των νοσταλγικών αναµνήσεων και του παρελθόντος της. Ήδη από την αρχή του πεζογραφήµατος ο Γ. Ιωάννου διακόπτει την ευθύγραµµη ροή της αφήγησης µε την αναδροµική αφήγηση («που ερχόταν στο κατώφλι µας να το γκρεµίσει»), στην οποία ο Γ. Ιωάννου αποτυπώνει τις επισκέψεις της Τουρκάλας στο σπίτι της. Οι επισκέψεις της γυναίκας δίνονται ευθύγραµµα από την πιο παλιά (1936) έως την πιο πρόσφατη λίγο µετά τον ελληνο ιταλικό πόλεµο ( ). Οι διαδοχικές επισκέψεις της µαυροφορεµένης γυναίκας σκιαγραφούν τη νοσταλγική διάθεση των προσφύγων µετά τον ξεριζωµό τους από τα πατρογονικά χώµατα. Τέλος, ο Γ. Ιωάννου ενσωµατώνει ως χρονικό επίπεδο και την πρόδροµη αφήγηση «Αν γίνει αυτό το χτίσιµο του νέου εξαµβλώµατος», στην οποία καυτηριάζει τον αλλοτριωτικό και ισοπεδωτικό χαρακτήρα του πολιτισµού. Η καταγγελτική του αυτή διάθεση φαίνεται και µε την χρήση σκληρών λεκτικών επιλογών («εξαµβλώµατος»), καθώς η εισβολή του πολιτισµού αλλοίωσε τον ζεστό, οικείο και βαθύτατα νοσταλγικό χαρακτήρα της παλιά

3 εποχής. ηλώνει, λοιπόν, διατεθειµένος να αντισταθεί απέναντι στις επερχόµενες αλλαγές και τις επιταγές του σύγχρονου πολιτισµού. Β2.α) Στο πεζογράφηµα του Γ. Ιωάννου λέξεις ή διατάξεις λέξεων προκαλούν αισθήµατα, ιδέες, παρορµήσεις στοχασµούς. Είναι το ηγεµονικό στοιχείο του λόγου του. ίνει την εντύπωση του ατηµέλητου, αλλά είναι δουλεµένος µέχρι την τελευταία λεπτοµέρεια. Οι τρόποι είναι κανονικοί, ήγουν οι συνειρµοί, ο υπαινιγµός, η αναφορά, η µεταφορά. Ο συγγραφέας σε αρκετά σηµεία του κειµένου αναφέρεται στην αινιγµατική συµπεριφορά της άγνωστης γυναίκας. Όπως χαρακτηριστικά επισηµαίνει στη δεύτερη παράγραφο του αφηγήµατος κάθε φορά που επισκεπτόταν το σπίτι του αφηγητή «έριχνε κλεφτές µατιές» στο σπίτι της οικογένειας γεγονός που έβαζε σε απορία και υποψία την οικογένεια του αφηγητή για την πραγµατική της ταυτότητα. Το σηµείο αυτό αποτελεί προσήµανση, καθώς προϊδεάζει τον αναγνώστη για τη σχέση της γυναίκας µε το χώρο του σπιτιού και η αινιγµατική συµπεριφορά της συντελεί στην σταδιακή αποκάλυψη της ταυτότητάς της. Αξιοσηµείωτη είναι η µεταφορά που χρησιµοποιεί ο αφηγητής στην έκτη παράγραφο του πεζογραφήµατος προκειµένου να αποτυπώσει τη συναισθηµατική κατάσταση της γυναίκας όταν λίγο µετά τον πόλεµο εµφανίστηκε ξανά στο παλιό σπίτι της Θεσσαλονίκης, αντικρίζοντας, όµως, αυτή τη φορά ένα ρηµαγµένο τοπίο. Εκείνη την ηµέρα η οικογένεια είδε τη γυναίκα να «κάθεται κατατσακισµένη στο κατώφλι του παλιού σπιτιού». Στεκόταν στο κατώφλι του σπιτιού (σύµβολο) γιατί αυτό ήταν ο δεσµός της µε το παρελθόν της, οι ρίζες της. Με απλές λέξεις σκιαγραφεί τα συναισθήµατά της, την οδύνη και τη θλίψη της για το κακό που είχε συµβεί αποκλείοντας από το έργο του κάθε ένταση, µελοδραµατική νότα ή συναισθηµατισµό. Οι πρώην οικοδεσπότες του σπιτιού (σύµβολο) ένιωσαν την άσχηµη ψυχική της κατάσταση και παραλίγο να την καλέσουν στο καινούριο σπίτι τους, αλλά συγκρατήθηκαν «τόσο µας είχε µαλακώσει την καρδιά η επίµονη νοσταλγία της», φοβούµενοι την αντίδραση των γειτόνων. Παρατηρούµε, λοιπόν, εδώ τη πλήρη συναισθηµατική µεταστροφή των προσώπων του έργου κάτι που αποδεικνύει πως η κοινή µοίρα (ήταν και αυτοί πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη) φέρνει κοντά ψυχικά τους ανθρώπους παραµερίζοντας εθνικότητες, γλώσσες και εχθρότητες. Ιδιαίτερα σηµαντική και εύστοχη είναι και η µεταφορά «κατάγυµνη αυλή» στην ίδια παράγραφο του κειµένου. Ουσιαστικά µέσω αυτής συντελείται ο δεύτερος διωγµός της µυστηριώδους Τουρκάλας από το πατρικό της σπίτι και οριστικοποιείται ο ξεριζωµός της από τα πατρογονικά εδάφη. Χαρακτηριστική είναι και η χρήση της µεταφοράς «αφράτο µάρµαρο» στην έβδοµη παράγραφο του αφηγήµατος που αποτελεί και σχήµα οξύµωρο, καθώς αποτυπώνει τον συναισθηµατικό κόσµο της γυναίκας όταν βρισκόταν στο πολύτιµο γι αυτήν κατώφλι του πατρογονικού σπιτιού το οποίο και λειτουργούσε λυτρωτικά µέσα της όσο και αν ήταν σκληρό το υλικό του (µάρµαρο). Πρόκειται για τη συναισθηµατική της λύτρωση και τη ζεστασιά που της εξέπεµπε το σηµείο αυτό σύµβολο του σπιτιού. Μέσα από αυτές τις µεταφορές διαφαίνεται αναµφίβολα η υποβλητικότητα που εκπέµπει ο λόγος του Γ. Ιωάννου η οποία οφείλεται τόσο στην ποιητική πνοή του λόγου του όσο και στο απροσχηµάτιστο ύφος που διαπερνά και διαπνέει ολόκληρο το κείµενο. Β2.β) Ο Γ. Ιωάννου αποστρέφεται τη σύγχρονη κοινωνία και την παρουσιάζει µε τα πιο µελανά χρώµατα. Όπως διαγράφεται ξεκάθαρα µέσα στο κείµενο, φαίνεται να µην εκτιµά καθόλου ούτε τον τρόπο µε τον οποίο εκσυγχρονίζεται η πόλη ούτε τους φορείς που έχουν αναλάβει τον εκσυγχρονισµό της. Στην έβδοµη παράγραφο του κειµένου είναι διάχυτη η ειρωνεία και η αποστροφή του αφηγητή για τη νέα κατάσταση που είχε αρχίσει να διαµορφώνεται «εν την ξανάδαµε συµµορία εργολάβων µια πολυκατοικία απ τις πιο φρικαλέες. Τώρα να την γκρεµίσουν οι γελοίοι. Ποιος ξέρει τι µεγαλεπήβολο σχέδιο συνέλαβε πάλι το πονηρό µυαλό τους». Με οργή

4 και αγανάκτηση καταγγέλλει τους εργολάβους («συµµορία εργολάβων» - µεταφορά) οι οποίοι δεν ενδιαφέρονται για τίποτα παρά µόνο για το κέρδος. Η απέχθειά του για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική αποτυπώνεται, επίσης, µε τον χαρακτηρισµό «φρικαλέες» για τις πολυκατοικίες. Αποδοκιµάζει όλους αυτούς που συνετέλεσαν στην αστικοποίηση και δηµιούργησαν µια νέα πόλη η οποία έχει ως βασικό γνώρισµά της την κυριαρχία του τσιµέντου, την απώλεια της αισθητικής, της οµορφιάς, της απλότητας, Κατάφωρη είναι η ειρωνεία του στον επιθετικό προσδιορισµό «µεγαλεπήβολο» σχέδιο, ενώ η αποστροφή του συµπληρώνεται µε την κατηγορία «πονηρό µυαλό τους». Όλα τα παραπάνω σηµατοδοτούν κατά το συγγραφέα την εισβολή µιας νέας εποχής που βάζει στο περιθώριο τον παλιό κόσµο. Πρόκειται για µια εποχή συνύπαρξης και σύγκρουσης, καθώς ο νέος κόσµος σηµατοδοτεί την αποµάκρυνση και την αποκοπή του ατόµου από το παρελθόν, την έκπτωση των αξιών στο βωµό του κέρδους. Γ1.α) Η µαυροφορεµένη και αινιγµατική γυναίκα επισκέπτεται το σπίτι σε αραιά χρονικά διαστήµατα. Σε κάθε, ξεχωριστή επίσκεψή της όµως, επιθυµεί να στέκεται σιωπηλή στο κατώφλι της αυλής, όπου βυθίζεται σε σκέψεις. Η παραµονή της στο συγκεκριµένο χώρο δεν είναι τυχαία απαυγάζει από τη βαθιά και ασίγαστη νοσταλγία της να θυµηθεί τα παλιά προσωπικά και οικογενειακά της βιώµατα στο δικό της, πατρικό σπίτι στο οποίο όµως δεν θέλει να εισχωρήσει καθώς η ταυτότητά της πρέπει να παραµείνει κρυφή. Μνήµες ανεξίτηλα χαραγµένες στην ψυχή και τη συνείδησή της που τη συνδέουν µε ένα παρελθόν ανύπαρκτο τώρα αλλά πάντα ζωντανό µέσα της, από το οποίο αρνείται πεισµατικά να αποκοπεί. Το κατώφλι του σπιτιού αυτού λοιπόν, λειτουργεί σαν κρυφός αρµός, ένα σιωπηλό µονοπάτι µνήµης που τη συνδέει και την ενώνει µε τις πατρογονικές της εστίες. Είναι ο χώρος που επέτρεπε στα οικεία πρόσωπα την είσοδο στο σπίτι, που σηµατοδοτούσε την ολιγόλεπτη παραµονή πριν την έξοδο. Το κατώφλι, εποµένως, ακόµα και µετά την καταστροφή του ξυλόδετου σπιτιού, λειτουργεί ως χώρος σύµβολο, που κατακλύζει την ψυχή της, όπως και την ψυχή κάθε ξεριζωµένου πρόσφυγα από τα χώµατα και τα βιώµατα της πατρίδας. Γ1.β) Το τελευταίο αυτό απόσπασµα του πεζογραφήµατος λύνει απροσδόκητα το γρίφο της ιστορίας γύρω από την ταυτότητα της αινιγµατικής γυναίκας και τη σχέση που τη συνδέει µε το σπίτι. Σ αυτές τις τελευταίες σειρές ο αφηγητής µε λιτό, σχεδόν ελλειπτικό λόγο αλλά συγκινησιακά φορτισµένο, φανερώνει την αρχοντική καταγωγή της γυναίκας αλλά και την οδύνη της κατά την ώρα του ξεριζωµού. Ήταν αρχοντοπούλα, η πανέµορφη κόρη του µπέη, του πραγµατικού ιδιοκτήτη του σπιτιού τώρα εξηγείται η λεπτή και ευγενική της συµπεριφορά, σύµφωνα µε τα σχόλια του αφηγητή, κατά τις επισκέψεις της στο σπίτι. Αλληλένδετη όµως µε την καταγωγή και η θλίψη του εκπατρισµού της αφού «κυλιόταν κάτω», «φιλούσε το κατώφλι», τη στιγµή του αποχωρισµού. Έτσι, ο αφηγητής, µέσα από τα χαµηλόφωνα λόγια της γριάς, διαγράφει µε ρεαλισµό και ευαισθησία τον ανθρώπινο πόνο το βαθύ σπαραγµό, το θρήνο και την απελπισία της Τουρκάλας, που βίαια αποχωρίζεται το σπίτι που γεννήθηκε και µεγάλωσε, που αποκόβεται οριστικά από τη λατρεµένη γη και πατρίδα της, παίρνοντας το δρόµο της προσφυγιάς. 1. Τόσο «Στου Κεµάλ το Σπίτι» όσο και στο «Απογραφή ζηµιών» του Γ. Ιωάννου, µπορούµε να εντοπίσουµε µια σειρά από οµοιότητες και διαφορές ως προς το περιεχόµενο. Αρχικά, και στα δύο κείµενα έχουµε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, µονοεστιακή. Ο συγγραφέας, αφηγείται αλλά και συµµετέχει συνήθως ως πρωταγωνιστής. Έτσι, «Στου Κεµάλ το σπίτι» χρησιµοποιεί το α πληθυντικό «Την πρώτη φορά κατώφλι µας» ενώ στην «Απογραφή ζηµιών» το α ενικό «δεν ξέρω τι να πω», δηλώνοντας την παρουσία του και στα δύο πεζογραφήµατα. Παράλληλα, και στα δύο, αναφέρεται σε σπίτια όµορφα µε ιστορική

5 και αισθητική αξία που όµως ο πόλεµος του 1940 τα κατέστρεψε. Έτσι το «καλοκαµωµένο ξυλόδετο σπίτι» και τα «µικρά και παµπάλαια» σπίτια, δεσπόζουν στα κείµενα. Όµως, «µια ιταλιάνικη µπόµπα» κατέστρεψε το σπίτι, στο κείµενο «Στου Κεµάλ το σπίτι», ενώ στην «Απογραφή ζηµιών», πληροφορούµαστε ότι κατοικούσαν οι Εβραίοι στα σπίτια τους µέχρι και την Κατοχή («όπου µέχρι Εβραίων»). Στη συνέχεια στα απόσπασµα «Απογραφή ζηµιών», βλέπουµε ότι οι πρόσφυγες Εβραίοι, κρατούσαν τις παραδόσεις του τόπου φαίνεται να κάνει και η Τουρκάλα «Στου Κεµάλ το σπίτι», η οποία µαζί µε οµόθρησκούς της, πήγαιναν να προσκυνήσουν «Την άλλη φορά πεζοδρόµιο», παίρνοντας ταυτόχρονα και πληροφορίες για τις θρησκευτικές ιδιαιτερότητες των προσφύγων. Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι και στα δύο κείµενα υπάρχει ειρωνεία από την πλευρά του Γ. Ιωάννου για την αισθητική της αστικοποίησης και τσιµεντούπολης, µεταφέροντάς µας στη δεκαετία του 1980, που στην προσπάθεια εξωραϊσµού των πόλεων, γκρεµίζονταν σπίτια και στη θέση τους χτίζονταν άλλα. Ταυτόχρονα αναφέρεται και στους εργολάβους, είτε µε τρόπο δηκτικό «Στου Κεµάλ το σπίτι», «Το σπίτι είχε από καιρό γελοίοι», είτε απλά όπως στην «Απογραφή ζηµιών», «Τα σπίτια αυτά εργολάβοι». Γνωρίζουµε, επίσης, ότι ο Γ. Ιωάννου είχε ένα ευρύ πεδίο γνώσεων όπως ιστορικές και αρχαιολογικές που γίνονται εµφανείς και στα δύο κείµενα. «Στου Κεµάλ το σπίτι» αναφέρεται σ ένα ψηφιδωτό που προκαλούσε το θαυµασµό των απλών ανθρώπων («Την προηγούµενη φορά Κεµάλ» και «Πάντως γειτονιά) και στην «Απογραφή ζηµιών» κάνει λόγο για «Βυζαντινά µνηµεία» που παρέπεµπαν στο παλιό και στο ωραίο θα ήταν παράβλεψη, να µην αναφερθεί ότι και τα δύο κείµενα αναφέρονται στη Θεσσαλονίκη, στον τόπο καταγωγής του Γ. Ιωάννου, µε έµµεσο τρόπο. Το σπίτι του Κεµάλ, βρίσκεται το τουρκικό προξενείο, ενώ στο κείµενο «Απογραφή ζηµιών» γίνονται αναφορές στο δρόµο που ονοµάζεται «Μακεδωνοµάχων», στη γειτονιά γύρω από τη Ροτόντα και στη συνοικία της Καµάρας. Τέλος, και τα δύο κείµενα θίγουν το ζήτηµα των προσφύγων και της προσφυγιάς γενικότερα µε τη διαφορά ότι «Στου Κεµάλ το σπίτι» αναφέρεται στην προσφυγιά του 1922 ενώ στην «Απογραφή ζηµιών» στους πρόσφυγες Εβραίους. Από τα παραπάνω µπορούµε εύλογα να συµπεράνουµε ότι τα κείµενα αυτά παρουσιάζουν αρκετές οµοιότητες και λιγότερες διαφορές. Ίσως αυτό µπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι ο πεζογράφος είναι ο ίδιος, δηλαδή ο Γ. Ιωάννου.