Η ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ - Η ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΔΡΟΣΟΥ ΝΙΚΟΛΕΤΑ ΚΑΡΑΜΠΟΤΣΗ ΙΩΑΝΝΑ

Transcript

1 2 Ο ΛΥΚΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ( PROJECT) Η ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΟΜΑΔΑ 3 ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ - Η ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕΛΗ ΟΜΑΔΑΣ: ΖΑΡΡΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΔΡΟΣΟΥ ΝΙΚΟΛΕΤΑ ΚΑΡΑΜΠΟΤΣΗ ΙΩΑΝΝΑ ΚΑΡΑΜΠΟΤΣΗ ΧΑΡΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : ΤΑΞΗ : Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ : ΠΛΑΚΑΣ ΗΛΙΑΣ ΓΙΩΤΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ενδυμασία υπήρξε πάντοτε ένα βασικό πολιτισμικό στοιχείο, κάθε κοινωνίας ένα είδος πολιτισμικής έκφρασης ως εξωτερίκευση του εσωτερικού κόσμου. Στοιχείο εξάλλου του πολιτισμού κάθε εποχής και του κάθε λαού ξεχωριστά συνιστά η αισθητική του που εμφανίζεται σε μεγάλο βαθμό. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ Κύριες πρώτες ύλες το μαλλί, το βαμβάκι, το λινάρι και το μετάξι. Προϊόντα που τα έβρισκαν σχετικά εύκολα, κι αυτό βέβαια γιατί ήταν κτηνοτρόφοι και γεωργοί. Για να φτάσουν αυτά τα υλικά στον αργαλειό, έπρεπε να προηγηθεί μια μακριά διαδικασία. ΤΟ ΜΑΛΛΙ: Ήταν και είναι η σπουδαιότερη πρώτη ύλη. Μ αυτό ύφαιναν σε όλη την Ελλάδα κιλίμια για το πάτωμα, μπατανίες, χράμια, τορβάδεςσάκους δηλ. για τη μεταφορά τροφίμων ή εργαλείων-κάπες και σκουτιά (μάλλινα κατώτερης ποιότητας). Τα πρόβατα κουρεύονται την άνοιξη. Το μαλλί ζεματίζεται, μετά πλένεται στη βρύση ή στον ποταμό, το στέγνωναν και το λανάριζαν. Ύστερα γινόταν η διαλογή. Το πιο καλό βγαίνει από τη ράχη του ζώου. (Οι Σαρακατσαναίοι μπορούσαν να ξεχωρίσουν μέχρι και σαράντα λογιών μαλλί). Το μακρύ το έγνεθαν στη ρόκα, το κοντό στην τσικρίκα (είδος διπλής ρόκας). Ορισμένα είδη (ταγάρια, σακιά ελαιοτριβείου, διάδρομοι) γίνονται από τραγόμαλλο κι έχουν πιο τραχιά υφή. ΤΟ ΒΑΜΒΑΚΙ: Εμφανίζεται στην Ελλάδα τον 2 ο αι. Τα 18 ο αι. αποτελεί, με τη μορφή νήματος, σπουδαίο εξαγωγικό προϊόν. Τα Αμπελάκια, η Τσαρίτσανη, ο Τύρναβος, οι Σέρρες και η Αγιά ευημερούσαν χάρη σ αυτό. Αφού το ξεκουκίσουν, το κόβουν με το δοξάρι (=εργαλείο σε σχήμα τόξου, με το οποίο ξαίνουν το βαμβάκι και το μαλλί) κι ύστερα το κλώθουν με τη ρόκα και το αδράχτι. ΤΟ ΛΙΝΑΡΙ: Η συγκομιδή του γινόταν από γυναίκες, με επικεφαλής τη δραγομάνα. Θέλει υπομονετικό κοπάνισμα, βρόχιασμα (=να φύγουν οι κόμποι), βούρτσισμα, ώσπου να μείνει το καθαρό λινάρι, το σκουλί, που το γνέθουν για να φτιάξουν το ράμμα, δηλ. το λεπτότατο νήμα που περνά από το βελόνι. Η επεξεργασία του είναι πολύπλοκη. Από το χοντρό λινάρι φτιάχνουν σακιά και καραβόπανα. Από το λεπτό, εσώρουχα και πουκάμισα. ΤΟ ΜΕΤΑΞΙ: Έρχεται στην Ελλάδα την εποχή του Ιουστινιανού. Ήταν το σπουδαιότερο προϊόν της περιοχής του Αξιού, της Χαλκιδικής, του Πηλίου του θεσσαλικού κάμπου και της Πελοποννήσου στα χρόνια της

3 Τουρκοκρατίας. Τα μετάξι είναι «ωμό», δηλ. δε χρειάζεται γνέσιμο. Χρειάζονταν όμως και βαφικές ύλες για να δώσουν χρώμα στις πρώτες ύλες. Ως τα τέλη του 19 ου αι., μοναδική ύλη βαφής ήταν τα φυτικά χρώματα, που έμεναν αναλλοίωτα στο ηλιακό φως και στο πλύσιμο και έδιναν λαμπερούς χρωματισμούς. Από το ριζάρι (=φυτό) έβγαζαν οι Αμπελακιώτες το ονομαστό κόκκινο χρώμα. Οι φλούδες των φρέσκων καρυδιών δίνουν το μαύρο, το λουλάκι το γαλάζιο και τα φύλλα της άσπρης μουριάς, σε συνδυασμό με λίγα φύλλα μηλιάς, το κίτρινο καναρινί. Το νήμα πλέον είναι έτοιμο να μπει στον αργαλειό να αρχίσει η ύφανση. Στην Ελλάδα χρησιμοποιούνταν 3 είδη αργαλειού: ο πλαγιαστός, ο όρθιος και του λάκκου. Ο πλαγιαστός ήταν ο πιο συνηθισμένος. Φτιαγμένος από 4 ξύλα που συνδέονταν χαμηλά με 4 χοντρά σανίδια και με άλλα 4 στην κορυφή τους. Το νήμα, το στημόνι, στερεωνόταν σε παράλληλες σειρές. Ένα άλλο νήμα, το υφάδι, ξετυλιγόταν από τη σαΐτα, καθώς η υφάντρα την κινούσε ανάμεσα στα στημόνια. Τα ρούχα λοιπόν αυτά ήταν αρκετά ανθεκτικά και δύσκολα στην κατασκευή τους όπως είδαμε. Έτσι τα διατηρούσαν και τα φορούσαν για μεγάλο χρονικό διάστημα, πράγμα που δε συμβαίνει σήμερα που τα ρούχα τα βρίσκουμε εύκολα και σε μεγάλη ποικιλία και τα αλλάζουμε χωρίς να προβληματιζόμαστε, ή γιατί χάλασαν ή γιατί πέρασε η μόδα τους. Επίσης μόνοι τους κατασκεύαζαν και τα λεγόμενα είδη προικός (σεντόνια, πετσέτες, σκεπάσματα λ.χ. φλοκάτες κ.ά.). Οι περισσότερες γυναικείες φορεσιές στις πόλεις και στα χωριά του Νομού Κοζάνης όπως και σε άλλα μέρη της Ελλάδος αποτελούνται από τα εξής : Το πουκάμισο: απαραίτητο σε όλες τις φορεσιές. Κατάγεται από τον αρχαίο ελληνικό χιτώνα με συνεχή εξέλιξη σε όλες τις εποχές από την αρχαία μέχρι και τη βυζαντινή εποχή οπότε διαμορφώνεται ο διάκοσμος στο λαιμό και στα μανίκια και στον ποδόγυρο όπως τον βλέπουμε στις παλιές νεοελληνικές φορεσιές. Επενδυτής (πανωφόρι): Ανάλογα με την εποχή, την περιοχή και την ηλικία που φοριέται λέγεται: μπούντα (γιορτινός), σκουρτέκα (το φορούσαν οι μεσήλικες γυναίκες της μεσαίας αστικής τάξης), σάκκος (το φορούσαν οι ηλικιωμένες το χειμώνα), μπόλκα, τσιπούνι, σιγκούνι, κουντούσια, καπλαμάς, κάπα. Επίσης φοριούνται για να προφυλάσσουν από το κρύο. Γίνονται από βαριά και χοντρά υφάσματα στον αργαλειό. Οι περισσότεροι επενδυτές έχουν διακοσμητικά κορδόνια. Πολλές φορές ολόκληρη η επιφάνεια καλύπτεται από χρυσοκέντημα. H ζώνη: Είναι εξάρτημα απαραίτητο στην γυναικεία φορεσιά που ξεκινά από την μακρινή αρχαιότητα. Δεν ήταν μόνο διακοσμητικό αλλά έλεγαν πως είχε μαγικές ιδιότητες. Η ζώνη στην φυσική της θέση τόνιζε την γυναικεία σιλουέτα και μαζί με τα κοσμήματα πρόσθετε περισσότερη ομορφιά και χάρη. Tα κεφαλοδέματα: Το μαντήλι είναι βασικό κάλυμμα της κεφαλής. Ακόμη ο τρόπος δεσίματος ήταν ιδιόμορφος σε κάθε μέρος και χρειαζόταν τεχνική.

4 Κυριαρχούσαν τα μαύρα μάλλινα με κρόσσια που έδιναν μεγαλοπρέπεια στην γυναικεία στολή. Λεπτοΰφαντα "φακιόλια" (άσπρη λουρίδα από χασέ) φορούσαν οι νιόπαντρες. Καθημερινά ή γιορταστικά τα μαντίλια θεωρούνταν σύμβολο της γυναικείας αξιοπρέπειας και τιμιότητας. Τα κοσμήματα: Τα κοσμήματα, άλλοτε ασημένια και άλλοτε χρυσά, φοριόταν στα χέρια, στο λαιμό και στο στήθος. Συμπλήρωναν την φορεσιά και έδιναν μια ξεχωριστή αίγλη στη γυναίκα που τα φορούσε. ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ - ΑΠΟΚΤΗΣΗ Το Μαλλί Το μαλλί προβάτων είναι η βασικότερη πρώτη ύλη για την υφαντική των μεσογειακών Χωρών. Τα πρόβατα κουρεύονται τον Απρίλιο-Μάιο, πριν τη θερινή μετανάστευση στα μεγάλα ορεινά υψώματα. Το προϊόν πλένεται επανειλημμένα και με επιμέλεια και αφού στεγνώσει, κτενίζεται με δύο μεγάλα μεταλλικά κτένια που διαχωρίζουν τις μπερδεμένες τρίχες. Μέρη αυτού του αφράτου και καθαρού μαλλιού δένονται στη ρόκα και η υφάντρια δημιουργεί το νήμα που τυλίγει στο αδράχτι. Από τα αδράχτια το νήμα μεταφέρεται στο τυλιγάδι και από εκεί στην ανέμη και τέλος στα μασούρια, μικρά καλάμια, που φορτωμένα με νήμα, μπαίνουν στη σαΐτα του αργαλειού. Για όλα τα νήματα, εκτός του μεταξιού, ακολουθείται η ίδια διαδικασία. Το Λινάρι Σπέρνεται και φύεται σε τόπους με πολύ νερό. Σχηματίζει λεπτά στάχυα εκατοστών μήκους που, αφού θεριστούν, βυθίζονται σε δεξαμενή νερού και στη συνέχεια κοπανίζονται ή συνθλίβονται σε ξύλινες ειδικές δαγκάνες του μαγκανιού. Ο φλοιός του στελέχους σπάει και οι φυτικές ίνες ελευθερώνονται αρκετά ανάμιχτες. Οι ίνες διαχωρίζονται με ειδικό κτένι και ακολουθείται η ίδια διαδικασία του μαλλιού. Το Βαμβάκι Ο καρπός παράγει λευκές φυτικές ίνες που συνδέονται με τους σπόρους του φυτού, ώστε ο άνεμος να τους σκορπά σε μεγάλη απόσταση. Η βαμβακιά είναι υδρόφιλο φυτό των θερμών κλιμάτων. Έχει εισαχθεί στην Κρήτη από την Αίγυπτο, πιθανόν από τα προϊστορικά χρόνια, αλλά αποδίδει μόνο σε περιορισμένες περιοχές του νησιού. Μετά τη συγκομιδή το βαμβάκι διαχωρίζεται από τους σπόρους μέσω ενός εκκοκκιστηρίου, το μαγκάνι. Δε χρειάζονται χτένισμα οι λεπτές ίνες και ακολουθείται η κλασική διαδικασία για την απόκτηση νήματος. Το Μετάξι Ο μεταξοσκώληκας εισήχθη από την Κίνα το μεσαίωνα και καλλιεργήθηκε ευρέως σε όλη τη μεσογειακή Ευρώπη, δηλαδή όπου φύεται η μουριά, από τα φύλλα της οποίας διατρέφεται η κάμπια που παράγει με την πτύελό της ένα πολύ λεπτό και ανθεκτικό νήμα.

5 Όταν ο κύκλος ζωής της κάμπιας φτάσει στο τέλος του, κατασκευάζει με την πτύελο ένα κέλυφος κουκούλι μέσα στο οποίο κλείνεται ώσπου να μετατραπεί σε πεταλούδα. Η πεταλούδα διασπά το κέλυφος και μέσα σε μερικές ώρες γεννάει αυγά και στη συνέχεια εκπνέει. Οι καλλιεργητές μεταξοσκωλήκων συλλέγουν τα κουκούλια πριν τη γέννηση της πεταλούδας και τα βράζουν σε ένα μεγάλο καζάνι. Το νήμα απελευθερώνεται από τις συνδετικές ουσίες και με ειδικούς χειρισμούς ξετυλίγεται και είναι έτοιμο για την ύφανση. ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΥΦΑΣΜΑΤΩΝ Το πρόβειο μαλλί έχει την ιδιότητα να μπορεί να γνέθετε σε διάφορα πάχη κλωστής, ανάλογα τη χρήση του υφάσματος. Τα λεπτά υφάσματα χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ενδυμάτων που έχουν άμεση επαφή με το σώμα, όπως π.χ. τα πουκάμισα, ή κεντημένα στολίζουν τραπέζια,κουρτίνες κ.α. Με τα βαριά υφάσματα κατασκευάζονται κλινοσκεπάσματα, χαλιά, κάπες κτηνοτρόφων κ.α. Το λινό ύφασμα χρησιμοποιείται κυρίως για ελαφρά θερινά ενδύματα, για πετσέτες και άλλα οικιακά εξαρτήματα. Το βαμβακερό ύφασμα είναι πολύ διαδεδομένο, κυρίως για την ένδυση, τη στρώση των κρεβατιών και άλλων πολλών χρήσεων. Έχει επίσης το προτέρημα να μην προσβάλλεται από το σκόρο, όπως το μαλλί. Τα μεταξωτά υφάσματα θεωρούνται πολύτιμα, ιδιαίτερα όταν είναι κατάλληλα επεξεργασμένα, εξαιτίας της λεπτότητας, της αντοχής και της απαλής αφής τους. Για το λόγο αυτό η εισαγωγή τους από την Κίνα στην Ευρώπη, προς το τέλος της πρώτης χιλιετίας π.χ., δημιούργησε έναν μεγάλο θρύλο με το δρόμο του μεταξιού, την περιήγηση του Μάρκο Πόλο, για να αναφέρουμε τις μεγάλες επιχειρήσεις για το μετάξι. Στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη η ζήτηση του πολύτιμου αυτού υφάσματος μειώθηκε πολύ και για το λόγο αυτό τα μεταξωτά τέχναργα της επαρχίας είναι λιγοστά. Η ΒΑΦΗ ΤΟΥ ΝΗΜΑΤΟΣ Η μεγάλη πλειοψηφία των προβάτων είναι λευκά και επομένως το μαλλί τους δεν βάφεται για τα λευκά υφάσματα και ενδύματα. Όταν διαδόθηκαν όμως τα πολύχρωμα υφάσματα και τα πολύχρωμα σχέδια χρειάστηκε να βαφούν τα μαλλιά ώστε με την ύφανση να μπορούν να αποδίδεται η πολυχρωμία. Μέσα στις εκατονταετίες χρησιμοποιήθηκε μεγάλος αριθμός χρωστικών ουσιών φυτικής, ζωικής και γεωλογικής προέλευσης. Το χρώμα τοποθετείται σε ένα ψηλό κυλινδρικό δοχείο, το κιούπι, στο οποίο προστίθεται ζεστό νερό. Αφού το νερό χρωματιστεί ικανοποιητικά, τα καβούρια μαλλιού ρίχνονται στο δοχείο όπου παραμένουν λίγο χρόνο. Στη συνέχεια στεγνώνουν και τα χρωματισμένα νήματα είναι έτοιμα για την ύφανση. Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΑΡΓΑΛΕΙΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΥΦΑΣΜΑΤΑ

6 Ο Κρητικός αργαλειός είναι μεγάλου μεγέθους και το τμήμα ύφανσης είναι οριζόντιο. Τα βασικά του μέρη είναι όμοια με αυτά των παραδοσιακών ευρωπαϊκών αργαλειών. Υπάρχουν πολλά είδη υφασμάτων στην Κρήτη για διάφορες χρήσεις και δημιουργούνται με διαφορετικές τεχνικές ύφανσης και διάκοσμο. Τα κεντητά στον αργαλειό, τα κρητικά υφαντά είναι τα ωραιότερα της Ευρώπης και τα σχέδια, πάντα γεωμετρικά, με βασικό μοτίβο τον ρόμβο, έχουν προέλευση από τη βυζαντινή αριστοκρατία της Κωνσταντινούπολης που εγκαταστάθηκε στην Κρήτη τον 11ο και 12ο αιώνα. Τα σχέδια και τα χρώματα έχουν μείνει αναλλοίωτα από τότε με τη συνεχή και πιστή αντιγραφή τους από τη μια υφάντρια στην άλλη. Ξεχωρίζουν πέντε είδη υφαντών: 1. τα πολύχρωμα κεντητά υφάσματα με γεωμετρικά σχέδια 2. τα μονόχρωμα ή δίχρωμα διακοσμημένα υφάσματα, τα λεγόμενα «κουσκουσέ» 3. τα πολύχρωμα «περαματιστά» υφάσματα με απλά γεωμετρικά σχέδια 4. τα δίχρωμα ή πολύχρωμα ριγωτά υφάσματα 5. τα πολύχρωμα με παραστατικό διάκοσμο Είναι αξιοσημείωτο ότι πολύχρωμα κεντητά υφάσματα έχουν αποκλειστική διανομή σε ορισμένα διαμερίσματα του νησιού. Διακρίνονται από τη διαφορετική δομή του ρόμβου και του γύρω από αυτόν διάκοσμου. Το ίδιο παρατηρείται για τα ριγωτά που, βάση επικρατούντων χρωματικών συνδυασμών, έχουν συγκεκριμένη γεωγραφική χωροκατανομή. Τα είδη υφαντών κατά χρήση είναι πολλά και διαφοροποιούνται από το μέγεθος, το διάκοσμο και την τεχνική ύφανσης. Παραθέτουμε μερικά παραδείγματα. 1. «μπαγκάλι» σέλλας, στενό και μακρύ λευκό ύφασμα κεντημένο τις δυο άκρες που σκέπαζε τη σέλα του αλόγου 2. «βούργια» ή γυλιός του οδοιπόρου 3. μεγάλος σάκος του γεωργού 4. γυναικεία ποδιά εργασίας 5. ανδρική ποδιά εργασίας 6. «φρασκί» ή μακρύ ύφασμα με το οποίο περιτύλιγαν τα μωρά 7. «ανθομαντήλα», τυροκομικό πανί για το στράγγισμα του τυριού 8. «καναπελίκι», μακρύστενο ύφασμα τύπου περαματιστό για την κάλυψη αποκλειστικά του καναπέ 9. σάκος γάμου, μεγάλο σακί, μάλλινο ή βαμβακερό, διακοσμημένο με έγχρωμες φαρδιές ρίγες. Το χρησιμοποιούσε η νύφη για να μεταφέρει την υφασμένη προίκα της

7 στο συζυγικό σπίτι. Στη συνέχεια προορίζονταν σχεδόν αποκλειστικά για τη μηνιαία μεταφορά του σταριού-κριθαριού και στη συνέχεια αλεύρι, προς και από τον αλεστικό μύλο, για την ετοιμασία ψωμιού και παξιμαδιού. Η τάση αυτή έκανε την πρώτη της δειλή εμφάνιση και έρχεται να εγκατασταθεί για τα καλά στα ράφια των καταστημάτων. Ίνες από μπαμπού, καλαμπόκι, ξύλο, ακόμα και γάλα, συναγωνίζονται τις μέχρι τώρα συμβατικές και γνωστές σε όλους μας ίνες από τα παράγωγα του πετρελαίου και του βαμβακιού (όχι του βιολογικού), οι οποίες είναι εξίσου φυσικές αλλά επιβαρύνουν το περιβάλλον λόγω της υπερβολικής κατανάλωσης νερού για το πότισμα του βαμβακιού και τη χρήση παρασιτοκτόνων για την προστασία του. Για το λόγο αυτό πολλές εταιρείες υφασμάτων και ρούχων στράφηκαν προς πιο οικολογικές λύσεις, υιοθετώντας τα «πράσινα» υφάσματα και δημιουργώντας μία ευρεία γκάμα ρούχων από 100% φυσικές ίνες. Οι ειδικοί, εντούτοις, τονίζουν πως όταν μιλούν για φυσικές ίνες δεν μιλούν απαραίτητα και για βιολογικές. Αν και είναι απολύτως φυσικές, τις περισσότερες φορές χρειάζεται να υποστούν μία χημική επεξεργασία, ώστε να μπορέσουν να χρησιμοποιηθούν στην ύφανση. Οι κλωστές που δημιουργούνται μετά την επεξεργασία αυτή είναι μεν συνθετικές αλλά εξοικονομούν μία τεράστια ποσότητα ενέργειας που δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητη για τον πλανήτη μας.

8 Είδη οικολογικών ινών από μπαμπού: Το μπαμπού για να χρησιμοποιηθεί χρειάζεται να υποστεί μία σημαντική χημική επεξεργασία, χωρίς την οποία δεν θα ήταν δυνατή η δημιουργία ινών από το φυτό αυτό. Από την άλλη, επειδή το μπαμπού είναι πολύ και φυτρώνει εξαιρετικά γρήγορα. Τα ρούχα από ίνες μπαμπού είναι πάρα πολύ μαλακά και απαλά, άνετα και ενδείκνυνται για τις ευαίσθητες επιδερμίδες.

9 Ίνες από σόγια: Παράγονται από πρωτεΐνες σόγιας και είναι αρκετά σπάνιες και ακριβές. Τα υφάσματα από σόγια είναι εξίσου απαλά και μαλακά με του μπαμπού, πολύ αέρινα, κομψά και πάρα πολύ υγιεινά, μιας και επιτρέπουν στην επιδερμίδα να αναπνέει, κρατώντας μακριά τον ανεπιθύμητο ιδρώτα και την κακοσμία. Ούτε η σόγια χρειάζεται πολύ νερό, δεν θέλει καθόλου λίπασμα και παρασιτοκτόνα, ενώ ελάχιστο ρόλο παίζει το έδαφος όπου θα φυτρώσει, επομένως μπορεί να φυτρώσει οπουδήποτε. Στον αντίποδα, για να λάβουμε μία ικανοποιητική ποσότητα πρωτεϊνών, θα πρέπει να τροποποιηθεί η σόγια γενετικά, κάτι που δεν είναι και τόσο οικολογικό και θα οδηγούσε σε γενετικά τροποποιημένα ρούχα.

10 Ίνες καλαμποκιού:

11 Φέρουν την ονομασία Ingeo και χρειάζονται και αυτές μια χημική επεξεργασία, εντούτοις η επεξεργασία τους αυτή δεν ελευθερώνει παρά ελάχιστο ποσοστό αερίου στην ατμόσφαιρα, μη επιβαρύνοντας ουσιαστικά το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Εξαιρετικά ανθεκτικές, οι ίνες από καλαμπόκι δημιουργο ύν υφάσματα άνετα και απαλά. Δυστυχώς, όπως και η σόγια, χρειάζεται γενετική τροποποίησ η, εκτός και αν είναι από βιολογικό καλαμπόκι.

12 Tα...πράσινα ρούχα είναι εδώ και δηλώνουν δυναμικά την παρουσία τους στην αγορά της ένδυσης σε μια στιγμή που φουντώνει η διαμάχη των επιστημόνων για τα προβλήματα που δημιουργούν τα συνθετικά ρούχα τόσο στην υγεία του ανθρώπου όσο και στο περιβάλλον. Tην ώρα που ο πλανήτης μαστίζεται από περιβαλλοντικά προβλήματα, ρούχα φτιαγμένα από λινάρι, ήμερη κάνναβη, βιολογικό βαμβάκι, μπαμπού, μετάξι, σόγια και μαλλί έρχονται να βοηθήσουν στη μείωση της μόλυνσης του πλανήτη. Ήδη στην Eλλάδα αρχίζουν δειλά- δειλά να εμφανίζονται παντελόνια, μπλούζες, εσώρουχα από πρώτες ύλες που προέρχονται από βιολογική γεωργία χωρίς να έχουν υποστεί καμία χημική επεξεργασία. Tο οικολογικό ρούχο έρχεται να βοηθήσει το περιβάλλον αφού έχει πάρα πολύ μικρό «περιβαλλοντολογικό αποτύπωμα». Σε όλα τα επίπεδα της επεξεργασίας του, από την καλλιέργεια μέχρι τα φυτοφάρμακα, έχει επηρεάσει όσο το δυνατόν λιγότερο το περιβάλλον. Tα οικολογικά υφάσματα κατασκευάζονται από πρώτες ύλες χωρίς χημικά και χωρίς τη χρήση φυτοφαρμάκων. Eπίσης οι οικολογικές βρεφικές πάνες από βιολογικό βαμβάκι είναι βιοδιασπώμενες και πολλές φορές μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, σε αντίθεση με τις τωρινές πάνες οι οποίες κάνουν περίπου 300 χρόνια για να λιώσουν. Tα οικολογικά ρούχα μπορούν να συντελέσουν στη μείωση της κατανάλωσης του νερού, αφού δεν υπόκεινται σε χλωρίωση και άρα δεν ξοδεύονται εκατοντάδες κυβικά νερού για να ξεπλυθούν. Στην πλειονότητά τους τα «συμβατικά» ρούχα κατασκευάζονται από πλαστικές πρώτες ύλες, δηλαδή πολυεστέρα. Για την παραγωγή του πολυεστέρα σπαταλώνται φυσικοί πόροι και καταναλώνονται μεγάλες ποσότητες ενέργειας με αποτέλεσμα τη μόλυνση του πλανήτη. ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΥΛΗ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΡΟΥΧΩΝ Η ενδυμασία υπήρξε πάντοτε ένα βασικό πολιτισμικό στοιχείο, κάθε κοινωνίας ένα είδος πολιτισμικής έκφρασης ως εξωτερίκευση του εσωτερικού κόσμου. Στοιχείο εξάλλου του πολιτισμού κάθε εποχής και του κάθε λαού ξεχωριστά συνιστά η αισθητική του που εμφανίζεται σε μεγάλο βαθμό. Όταν επισημαίνουμε υλικό κατασκευής της ενδυμασίας εννοούμε το καθετί από το οποίο είναι δημιουργημένη. Για την κατασκευή ενός υφάσματος χρησιμοποιείτε πάντοτε ένα υλικό. Το υλικό αυτό από το οποίο κατασκευάζεται κάθε ύφασμα ονομάζεται υφαντική πρώτη ύλη. Είναι πολλές οι υφαντικές ύλες, όπως το βαμβάκι και το δέρμα.

13 Για τη δημιουργία των ρούχων υπάρχουν οι βιοτεχνίες ενδυμάτων, οι οποίες παίρνουν τα υφάσματα και τα χρησιμοποιούν σε ότι μέγεθος και σχήμα αυτοί θέλουν. Εξαιτίας της λειτουργίας των βιοτεχνιών όμως προκαλούνται κάποιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις με αποτέλεσμα την μόλυνση της ατμόσφαιρας. Κάτι επίσης αρνητικό μερικών βιοτεχνιών είναι η εκμετάλλευση εργασίας, αλλά και η παιδική εργασία η οποία είναι παράνομη. Αυτό το συναντάμε βέβαια περισσότερο σε υποανάπτυκτες χώρες. ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΙΔΗ ΡΟΥΧΙΣΜΟΥ Υπάρχουν πολλές πρώτες ύλες για τη δημιουργία υφασμάτων. Χρειάζονται κάποιες επεξεργασίες για να δημιουργηθεί το ύφασμα και να είναι έτοιμο να χρησιμοποιηθεί για τη κατασκευή ρούχων. Κάποιες από τις βασικότερες είναι το βαμβάκι, το δέρμα και οι γούνες ζώων. Βαμβάκι Το βαμβάκι είναι μία από τις βασικότερες πρώτες ύλες για την κατασκευή υφασμάτων. Στην υφαντουργία οι ίνες του αποτελούν την κυριότερη ύλη. Τα βαμβακερά υφάσματα είναι πολύ καλής ποιότητας αν και σήμερα τα αντικαθιστούν με συνθετικά που στοιχίζουν λιγότερο. Χρησιμοποιείτε σε πολλά ρούχα! Η Κίνα έχει τη μεγαλύτερη παραγωγή στον κόσμο. Ακολουθούν η Ινδία, οι Η.Π.Α.,η Ρωσία, το Πακιστάν και η Βραζιλία. Στην Ελλάδα καλλιεργούνταν περίπου στρέμματα το 2000 και η ετήσια παραγωγή έφτανε τους τόνους. Δέρμα Ψάχνοντας ο πρωτόγονος άνθρωπος για ένα υλικό να σκεπάσει τον εαυτό του, την καλύβα και τα τρόφιμά του, στράφηκε ή σε μεγάλα φύλλα δέντρων ή στα δέρματα (τομάρια) των ζώων που σκότωνε. Τα τελευταία

14 συνήθως τα προτιμούσε για την ένδυση του, επειδή ήταν μεγαλύτερα, καλύτερης αντοχής και πιο ζεστά. Τα τομάρια των ζώων μετατρέπονται σε δέρμα με την επεξεργασία που ονομάζεται δέψη. Υπάρχουν πολλές μέθοδοι δέψης, αλλά όλες επιφέρουν τις εξής αλλαγές: - Το ακατέργαστο που έχει υποστεί δέψη δε σαπίζει ακόμα και μετά από ξήρανση και ύγρανση. - Το ακατέργαστο που έχει υποστεί δέψη, εάν το ξηράνουμε, δε γίνεται ένα σκληρό, εύθραυστο υλικό, αλλά παραμένει ελαστικό, εύκαμπτο και μπορεί να δουλευτεί εύκολα. Η μέθοδος της δέψης που διαλέγουμε κάθε φορά εξαρτάται από το πόσο μαλακό ή σκληρό, σφικτό ή με τάση να ξεχειλώνει, θέλουμε να είναι το τελικό δέρμα Μετά την εκδορά του ζώου,το δέρμα πρέπει να αλατιστεί και να στεγνώσει, για να μπορέσει να διατηρηθεί και αργότερα να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή διάφορων προϊόντων. Βυρσοδεψία Η βυρσοδεψία είναι μία επεξεργασία του ζωικού δέρματος. Η μετατροπή των ακατέργαστων δερμάτων σε ένα σταθερό υλικό που δεν σήπεται με τη μέθοδο της δέψης είναι μια από τις αρχαιότερες πρακτικές στον κόσμο. Ξεκίνησε όταν ο πρωτόγονος άνθρωπος συνειδητοποίησε ότι η αξία ενός ζώου δεν περιορίζεται μόνο στο ότι προσφέρει τροφή. Οι προϊστορικοί άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τις δορές μεγάλων θηλαστικών για ρουχισμό που τους προστάτευε από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Ωστόσο, αν η δορά ενός ζώου παραμείνει ακατέργαστη, σύντομα θα αρχίσει να σαπίζει, να φθείρεται και να μυρίζει. Γι αυτό, οι πρόγονοί μας βρήκαν τρόπους να σταματήσουν αυτή τη φυσική διαδικασία, έτσι ώστε ο ρουχισμός τους να μην αχρηστεύεται και να μπορεί να φορεθεί άνετα. Ας αναλογιστούμε πώς έγιναν αυτές οι πρώιμες ανακαλύψεις. Όταν το ακατέργαστο δέρμα έμενε στον ήλιο για λίγες μέρες, γινόταν άκαμπτο και σκληρό, αλλά η ενοχλητική οσμή εξαφανιζόταν.

15 Σημαντική προϊστορική ανακάλυψη ήταν η κατεργασία δερμάτων με καπνό. Τα δέρματα των ζωών χρησιμοποιούνταν ως οικοδομικό υλικό για σκηνές και καλύβες. Ο καπνός της φωτιάς διατηρούσε τα δέρματα και αύξανε την αντοχή τους στα στοιχεία της φύσης. Οι ιθαγενείς της Αμερικής χρησιμοποιούσαν εκτενώς τη μέθοδο αυτή για τις χαρακτηριστικές σκηνές τους (teepees), η οποία εξακολουθεί να είναι και σήμερα δημοφιλής σε ορισμένα μέρη της Κίνας. Άλλη επιτυχής εφεύρεση ήταν η φυτική κατεργασία. Ξεκίνησε πιθανά όταν τα δέρματα τοποθετούνταν σε μία λιμνούλα με νερό περιτριγυρισμένη από δέντρα. Κομμάτια ξύλου, φλοιού και φύλλα επέπλεαν στη λίμνη που περιείχε φυσικούς «παράγοντες», ή χημικά, που κατεργάζονταν το δέρμα. Αυτό το είδος επεξεργασίας κυριάρχησε στη βιομηχανία δέρματος μέχρι τον 19ο αιώνα που εμφανίστηκε η διαδικασία κατεργασίας του δέρματος με χρώμιο. Στο Μεσαίωνα, τα βυρσοδεψεία άρχισαν να οργανώνονται πολύ καλά. Συγκεντρώνονταν σε συγκεκριμένες περιοχές, όπου οι πρώτες ύλες (ακατέργαστα, νερό) υπήρχαν σε μεγάλες ποσότητες. Πολλά βυρσοδεψεία στην Ευρώπη είναι εγκατεστημένα στις ίδιες περιοχές για περισσότερα από 500 χρόνια. Από το Μεσαίωνα μέχρι το τέλος του 17ου αιώνα δεν σημειώθηκαν πολλές αλλαγές στην επεξεργασία του δέρματος. Η πρόοδος όμως της χημείας κατά τον 19ο αιώνα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του κλάδου, και ειδικότερα η κατεργασία με χρώμιο, στην οποία χρησιμοποιούνται άλατα χρωμίου για την επεξεργασία των δερμάτων των ζώων, καθώς επίσης η χρήση των ενζύμων και πολλών άλλων ανακαλύψεων. Στην αρχή, η επιστήμη της κατεργασίας δέρματος ήταν συμπτωματική. Στο παρελθόν, η βυρσοδεψία χρησιμοποίησε τις καλύτερες πρακτικές μιας αγροτικής τέχνης και τη μεταμόρφωνε σε σύγχρονη βιομηχανία. Σήμερα, η έρευνα και η ανάπτυξη αποτελούν μία συστηματική διαδικασία που

16 μεγιστοποιεί τα πλεονεκτήματα που διαθέτει το δέρμα των ζώων, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η Ευρωπαϊκή βιομηχανία δέρματος θα συνεχίσει και στο μέλλον να αναπτύσσει καινοτόμες καθαρές τεχνολογίες που προσφέρουν συνεχείς λύσεις για σύνθετες προκλήσεις σε επίπεδο οικολογίας, ασφάλειας, αισθητικής και απόδοσης. Ρούχα από γουνοφόρα ζώα Η εκτροφή των κύριων γουνοφόρων ζώων ξεκίνησε στην Αμερική στα τέλη του 19ου αιώνα. Η πρώτη φάρμα στην Ευρώπη έκανε την εμφάνισή της κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του Γύρω στο 1930 είχε εξαπλωθεί και στην Ευρώπη όπου και αυξήθηκε σημαντικά. Οι βιοτεχνίες που απασχολούνται με την επεξεργασία της γούνας χωρίζονται σε δύο κατηγορίες όσο αφορά την πρώτη ύλη. Οι κατηγορίες αυτές είναι οι εξής: Βιοτεχνίες επεξεργασίας δερμάτων: Επεξεργάζονται το τμήμα του δέρματος, αφού αφαιρέσουν το κεφάλι, τα πόδια και την ουρά, και κατασκευάζουν τα πλέον ποιοτικά προϊόντα,τις γούνες. Βιοτεχνίες επεξεργασίας αποκομμάτων: Επεξεργάζονται τα άκρα του δέρματος (κεφάλι, πόδια, ουρά). Τα προϊόντα που παράγονται από αποκόμματα κοστίζουν φθηνότερα. Το 60% των επιχειρήσεων επεξεργάζεται τα αποκόμματα γουναρικών (δηλ. το κεφάλι,την ουρά και τα πόδια) το 20% επεξεργάζεται το δέρμα που υπολείπεται μετά την αφαίρεση των παραπάνω,το 14% ασχολείται με την φασόν επεξεργασία ενώ το υπόλοιπο ποσοστό του 6% ασχολείται με άλλες δραστηριότητες. Μια άλλη διάκριση που μπορεί να γίνει ανάμεσα στις επιχειρήσεις του κλάδου είναι σε αυτές που επεξεργάζονται την πρώτη ύλη για δικό τους λογαριασμό και σε αυτές που ασχολούνται με την φασόν εργασία, κυρίως στην παραγωγή ενδυμάτων γούνας από ολόκληρα δέρματα για λογαριασμό οίκων του εξωτερικού. Μετά την κρίση όμως της Ρωσίας το 1988, η φασόν εργασία έχει μειωθεί αισθητά.

17 Το κλίμα στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας είναι κατάλληλο για την εκτροφή γουνοφόρων ζώων, εντούτοις ελάχιστο ποσοστό των γουνοδερμάτων που επεξεργάζονται είναι ιδιοπαραγόμενο. Αυτό συμβαίνει διότι οι προδιαγραφές για την ίδρυση και λειτουργία εκτροφείων είναι απαιτητικές και λίγοι είναι αυτοί που τις αποδέχονται και τις ακολουθούν. Αποτέλεσμα της υφιστάμενης αυτής κατάστασης είναι η εισαγωγή γουνοδερμάτων από εκτροφεία και δημοπρατήρια του εξωτερικού οδηγώντας σε εξαγωγή σημαντικών ποσοτήτων συναλλάγματος. Οι όροι συναλλαγής των δημοπρατηρίων αυτών πιέζουν τους μικρούς γουνοποιούς, οι οποίοι δεν έχουν τη δυνατότητα προμήθειας επαρκών ποσοτήτων γουνοδερμάτων, λόγω του υψηλού κόστους και του τρόπου πληρωμής τοις μετρητοίς. Είναι λοιπόν προφανής η αναγκαιότητα καθετοποίησης του κλάδου στον πρωτογενή τομέα παραγωγής, με ανάπτυξη υποδομής για εκτροφή γουνοφόρων ζώων στην Ελλάδα και για εξασφάλιση μερικής αυτονομίας του κλάδου. Η βιομηχανία ανήκει στον δευτερογενή τομέα της παραγωγής και μαζί με τον πρωτογενή τομέα αποτελούν βασικούς πυλώνες της εθνικής οικονομίας. Η βιοτεχνική δραστηριότητα όμως συχνά συνοδεύεται και από περιβαλλοντικά προβλήματα,που οφείλονται είτε σε απορρίψεις ρυπαντικών ενώσεων στο περιβάλλον οριοθέτησης,είτε σε συνδυασμό των δύο αυτών παραγόντων. ΣΤΑΔΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Αφού επεξεργαστεί κατάλληλα η πρώτη ύλη μετατρέπεται σε ύφασμα. Έπειτα γίνεται η βαφή του υφάσματος. Υπάρχουν πολλά είδη βαφής, ανάλογα με τη σύνθεση των νημάτων. Τα βασικότερα είναι η βαμβακερή βαφή, η νάιλον βαφή, η πολυεστερική βαφή, η ακρυλική βαφή κ.α. Μερικά βαφεία διαθέτουν τον κατάλληλο μηχανολογικό εξοπλισμό για να πραγματοποιήσουν όλων των ειδών τις βαφές, χρησιμοποιώντας χρώματα και χημικά απαλλαγμένα από επιβλαβείς ουσίες. Ο τρόπος με τον οποίο βάφονται οι ίνες των υφασμάτων είναι χημικός, δηλαδή οι χρωμοφόρες ομάδες των χρωμάτων συνδέονται με χημικούς δεσμούς με τις ίνες ή πραγματοποιούν χημικές αντιδράσεις με αυτές, με

18 αποτέλεσμα όλες οι βαφές να έχουν άριστες αντοχές στο πλύσιμο, στο φως, στην τριβή και σε άλλες καταπονήσεις. Φινίρισμα είναι η τελική επεξεργασία όπου τα υφάσματα μαλακώνουν, στεγνώνουν, σιδερώνονται, πακετάρονται και παραδίδονται έτοιμα προς κοπή. Μετά τα υφάσματα οδηγούνται στις βιοτεχνίες ρούχων όπου και τα χρειάζονται. Εκεί η κάθε βιοτεχνία με τον τρόπο της κόβει τα υφάσματα όπως θέλει και σε ότι μέγεθος θέλει. Ύστερα βγάζουνε το πατρόν σε χαρτί, δημιουργούνε το δείγμα και έπειτα κάνουνε όποιες αλλαγές χρειάζεται. ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΕΙΑ Κατά το 17ο και το 18ο αιώνα πέρασε η βιοτεχνία στην Ευρώπη σημαντικές αλλαγές. Την άνθιση των χειρονακτικών επιτηδευμάτων κατά τον ύστερο Μεσαίωνα ακολούθησε μια μακρά κρίση, η οποία οφειλόταν, πέρα από τους γενικούς παράγοντες, όπως πόλεμοι, επιδημίες κ.ά., στην αξίωση μονοπωλιακής δραστηριότητας των συντεχνιών και τη διατήρηση των κεκτημένων προνομίων. Οι κανονισμοί λειτουργίας και συμμετοχής των συντεχνιών περιελάμβανεν ρυθμίσεις, με βάση τις οποίες τιμωρούνταν αυστηρά τα μέλη που έκαναν παραβάσεις. Νέα μέλη δεν γινόντουσαν δεκτά και όσοι ασκούσαν επιτηδεύματα εκτός των συντεχνιών υφίσταντο διώξεις. Συνέπεια αυτής της νοοτροπίας και στάσης ήταν να αντιμετωπίζονται εξίσου καχύποπτα και κάθε μορφής τεχνικοί νεωτερισμοί, ιδίως εφόσον απειλούσαν τις υφιστάμενες ισορροπίες στις συντεχνίες. Ένας Ιταλός ταξιδιώτης κατέγραψε το έτος 1636 τις εντυπώσεις του από επισκέψεις στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη και σε κάποιο σημείο ανέφερε, χωρίς πολλές λεπτομέρειες, ότι μερικές δεκαετίες πριν είχε εφεύρει στο Danzig /Gdansk (τότε Γερμανία, τώρα Πολωνία)ένας επιτηδευματίας και

19 ζωγράφος, ονόματι Anton Moeller, έναν αργαλιό νέου τύπου, με τον οποίο αυξανόταν σημαντικά η παραγωγή. Για να εξαφανιστεί αυτή η εφεύρεση και να μην υπάρχει κίνδυνος διαδόσεώς της σε άλλους ενδιαφερόμενους, διατάχθηκε από τη δημοτική εξουσία η θανάτωση του εφευρέτη. Η θανατική καταδίκη του άτυχου Moeller εκτελέστηκε με πνιγμό στη θάλασσα! Είναι προφανές ότι, κάθε νεωτερισμός που αποσκοπούσε σε αύξηση της παραγωγικότητας, αλλά παράλληλα δημιουργούσε μεγαλύτερες παραγωγικές μονάδες ή καταργούσε θέσεις εργασίας, απορριπτόταν εκ προοιμίου. Οι βιοτέχνες προτιμούσαν να εργάζονται σε δικό τους εργαστήριο με 3-4 μαθητευόμενους ως βοηθούς. Έτσι είχε προκύψει όμως ένας υπερεπαγγελματισμός, με μεγάλη διάσπαση παραγωγικών δυνάμεων. Οι μεμονωμένοι βιοτέχνες δεν ήταν σε θέση να ανανεώσουν τον παραγωγικό εξοπλισμό τους, με αποτέλεσμα να μειώνεται η παραγωγικότητα της εργασίας και η ποιότητα των προϊόντων τους. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι στην Αγγλία που ίσχυαν πιο φιλελεύθερες συνθήκες και οι συντεχνίες δεν είχαν τόσο μεγάλη δύναμη σε σύγκριση με την ηπειρωτική Ευρώπη, εξελίχθηκαν τα πράγματα ταχύτεραπρος την ανανέωση και την καινοτομία. Σημαντικότερες και ισχυρότερες συντεχνίες ήταν αυτές που ασχολούνταν με την ένδυση και την κατοικία. Ειδικότερα ο τομέας της παραγωγής και επεξεργασίας υφασμάτων απασχολούσε περίπου τους μισούς από τους εργαζόμενους στον παραγωγικό τομέα. Η εντατική απασχόληση και συνεχής παραγωγική βελτίωση σ' αυτό τον τομέα οδήγησε και πολλούς τεχνικούς άλλων κλάδων, σιδηρουργούς, ξυλουργούς κ.ά., να ασχοληθούν με τη βελτίωση παλαιών μηχανών ή την επινόηση νέων. Η κατασκευή ενός μηχανικού αργαλιού ήταν στο μυαλό πολλών από αυτούς τους τεχνικούς, αλλά έλειπαν οι χρηματοδότες που θα αναλάμβαναν τον κίνδυνοτης ανάπτυξης μιας τέτοιας μηχανής. προφανώς, οι μεμονωμένοι βιοτέχνες δεν ήταν δυνατών να αναλάβουν τέτοιες δραστηριότητες. Ο Γάλλος αξιωματικός του ναυτικού και μηχανικός, Jean Baptiste de Gennes (Ζένες, ~ ), παρουσίασε το έτος 1678 στη Γαλλική Ακαδημία Επιστημών ένα αργαλιό που λειτουργούσε με κινητήρια δύναμη το νερό. Αυτή η ιδέα δεν υλοποιήθηκε ποτέ, προφανώς επειδή δεν υπήρχαν χρηματοδότες. 'Άλλοι νεωτερισμοί μικρότερης εμβέλειας πέρασαν όμως ευκολότερα, όπως στις αρχές του 18ου αιώνα ένας αργαλειός από την Ανατολή για την παραγωγή υφασμάτων με πολύχρωμα μοτίβα. Το έτος 1733 επινόησε ο Εγγλέζος μηχανικός John Kay (Καίυ, ) την ιπτάμενη σαΐτα στον αργαλειό. Αυτή η σαΐτα ήταν ένας στενόμακρος ξύλινος κάλυκας, μέσα στον οποίο βρισκόταν το καρούλι με το νήμα (υφάδι) και σε κάθε άκροτης ήταν δεμένο από ένα κορδόνι που οδηγούσε στο κάθε άκρο του αργαλειού. Για να περάσει το υφάδι ανάμεσα στα στημόνια, τραβούσε ο

20 υφαντουργός το κορδόνι και η σαΐτα άφηνε ανάμεσα στα στημόνια πίσω της την κλωστή. Με τράβηγμα του άλλου κορδονιού προς την αντίθετη κατεύθυνση, επαναλαμβανόταν αυτή η διαδικασία, όπου όμως τώρα είχαν τοποθετηθεί αντίθετα οι οδηγοί με τα στημόνια. Αργότερα με την εισαγωγή των μηχανών, κτυπούσε τη σαΐτα ένας κόπανος και πεταγόταν αυτή από το ένα άκρο στο άλλο! Αυτή η βελτίωση που προέκυψε με την εισαγωγή της σαΐτας οδήγησε σε σημαντική διευκόλυνση του υφαντουργού και αύξηση, σχεδόν διπλασιασμό της παραγωγής. Έτσι αυξήθηκε η ζήτηση σε κλωστές, οπότε χρειάστηκε περίπου διπλάσιος αριθμός κλωστριών για να καλύψουν τη ζήτηση από τους υφαντές, αλλά και η απαίτηση σε βαμβάκι, το οποίο εισαγόταν από τις αποικίες. Αυτή η πιεστική ζήτηση νημάτων οδήγησε στην κατασκευή βελτιωμένων κλωστικών μηχανών και ειδικότερα το 1864 τη λεγόμενη «Spinning Jenny» από τον James Hargreaves(Χαργκραίιβς, ~ ). Η κλωστική αυτή μηχανή παρήγαγε ταυτόχρονα, αρχικά 8 καιστη συνέχεια 16 νήματα. Το 1769 κατασκεύασε ο Richard Arkwright ('Αρκραιτ, )την κλωστική μηχανή «Waterframe», η οποία λειτουργούσε με την κίνηση υδρόμυλου και το 1785 από τον Samuel Crompton (Κόμπτον, ) η κλωστική μηχανή «Mule»(μουλάρα), η οποία, μετά από σχετικές βελτιώσεις, τύλιγε ταυτόχρονα1.000 καρούλια νήματος. Αυτό που έλειπε ήταν πια μια κινητήρια μηχανή, η οποία θα παρείχε ικανοποιητική σταθερή ισχύ και θα ήταν ανεξάρτητη από υδατοπτώσεις και ανέμους,από τη δύναμη ανθρώπων και ζώων. Ακριβώς αυτή η κινητήρια μηχανή ήταν περίτα τέλη του 18ου αιώνα διαθέσιμη με την ατμομηχανή Οι διαδοχικές βελτιώσεις των κλωστοϋφαντουργικών μηχανών που προαναφέρθηκαν και η χρήση της κινητήριας δύναμης του ατμού οδήγησαν την Αγγλία, αφενός σε μια τεράστια αύξηση της παραγωγής, αφετέρου σε μια συνεχή αναδιοργάνωση και αναπροσαρμογή των συνθηκών εργασίας, οι οποίες συνθήκες δεν ήταν καθόλου ευχάριστες για τους εργαζόμενους. Οι χειρισμοί των αργαλειών και των κλωστικών μηχανών είχαν

21 απλουστευθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα να προσλαμβάνουν οι επιχειρηματίες ανειδίκευτο προσωπικό με χαμηλό μισθό, συνήθως γυναίκες και μικρά παιδιά. Αρκετές δεκαετίες αργότερα προσδιόρισαν τεχνικοί και κοινωνιολόγοι αυτές ακριβώς τις αλλεπάλληλες εφευρέσεις και βελτιώσεις στην κλωστοϋφαντουργία ως το έναυσμα, αφενός για τη βιομηχανική επανάσταση και αφετέρου για τις κοινωνικές αναστατώσεις στις εκβιομηχανισμένες περιοχές των ευρωπαϊκών κρατών. Υφαντική Οι κάτοικοι των Χωρών της Μεσογείου της νεολιθικής εποχής, εγκατέλειψαν σύντομα τα δερμάτινα ενδύματα με την διάδοση της υφαντικής τέχνης που δημιουργεί, σε ειδικό πλαίσιο, ύφασμα από ζωικές και φυτικές ίνες. Το ύφασμα, κατάλληλα τυλιγμένο γύρω από το σώμα με τη βοήθεια ζώνης και ειδικές καρφίτσες, πρόσφερε, ανάλογα την ύφανση και το είδος της πρώτης ύλης, μια ελαφριά προστασία τους θερινούς μήνες και μια ισχυρότερη τη χειμερινή περίοδο. Μέσα στις χιλιετίες η ενδυμασία πέρασε από τη φάση της κάλυψης του ανθρώπινου σώματος με λωρίδες υφασμάτων σε αυτή της κατασκευής ενδυμάτων για το άνω και κάτω μέρος του, με μανίκια, πανταλόνια και φούστες, καθώς και ολόσωμες ενδυμασίες. Το προφίλ του κλάδου ένδυσης στην Ελλάδα H κλωστοϋφαντουργία-ένδυση (Κ-Ε) είναι κλάδος σχετικά υψηλής έντασης εργασίας και συνιστά μία από τις κυριότερες οικονομικές δραστηριότητες σε όρους παραγωγής, απασχόλησης και εξαγωγών τόσο στην Ελλάδα όσο και στην ΕΕ. Ενώ δεν εντάσσεται στους κλάδους υψηλής τεχνολογίας, ωστόσο δεν υστερεί στην προώθηση καινοτομιών (σε προϊόντα και μεθόδους παραγωγής), τη μόδα και τη δημιουργικότητα. Η Ελλάδα υπήρξε παραδοσιακά χώρα παραγωγής και όχι δημιουργίας μόδας. Αυτό συνέβη διότι το υψηλότερο εργατικό κόστος που είχαν οι αναπτυγμένες χώρες συγκριτικά με αυτό που είχαν οι αναπτυσσόμενες (η Ελλάδα ανήκε στην κατηγορία αυτή) οδήγησαν τη μετατόπιση του κέντρου βάρους της παραγωγής από τις αναπτυγμένες χώρες στις αναπτυσσόμενες. Αυτή πήρε τη μορφή είτε των άμεσων επενδύσεων σε αναπτυσσόμενες χώρες εκ μέρους εταιρειών των αναπτυγμένων χωρών ή με τη μέθοδο του φασόν, με μεταφορά παράλληλα know-how και τεχνολογίας (η περίπτωση της Ελλάδας). Με την μέθοδο του φασόν οι εταιρείες των αναπτυγμένων

22 χωρών διασπούν τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας, αναθέτοντας τα εργατοβόρα στάδια σε εταιρείες που λειτουργούν σε αναπτυσσόμενες χώρες με χαμηλό εργατικό κόστος. Ο σχεδιασμός και η κοπή γίνεται συνήθως στη χώρα που βρίσκεται η εταιρεία, ενώ η ραφή γίνεται για λογαριασμό της σε χώρες χαμηλού εργατικού κόστους. Η παροχή του know-how και της τεχνολογίας από την πρώτη εταιρεία στη δεύτερη αφορά στον καθορισμό του σχεδίου και της μόδας καθώς και στον ποιοτικό έλεγχο του προϊόντος. Ένας από τους παράγοντες πάνω στους οποίους στήριξε την ανάπτυξη της η Ελληνική βιομηχανία-βιοτεχνία έτοιμου ενδύματος ήταν το φθηνό κόστος παραγωγής, το οποίο την έκανε ανταγωνιστική. Είναι οι σχετικά μικρές απαιτήσεις σε κεφάλαια για τη δημιουργία μιας βιώσιμης μονάδας και η ανάπτυξη του θεσμού του φασόν, που οδήγησαν και στη χώρα μας στη δημιουργία μικρών μονάδων. Αυτό το προφίλ των Ελληνικών επιχειρήσεων ένδυσης έχει ανεπίστρεπτα αλλάξει μόλις τα τελευταία χρόνια. Το επέβαλλαν μια σειρά από ραγδαίες εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο, ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 80, όπως είναι η «προαγωγή» της Ελλάδας από αναπτυσσόμενη χώρα σε αναπτυγμένη, η θεαματική αύξηση του εισαγόμενου έτοιμου ενδύματος, η υψηλή ανταγωνιστικότητα χωρών με πολύ χαμηλό εργατικό κόστος. O κλάδος τα τελευταία χρόνια έχει συρρικνωθεί σημαντικά. Συγκεκριμένα, το διάστημα της τελευταίας 15ετίας, οι παραγωγικές επιχειρήσεις έχουν μειωθεί στο μισό, χωρίς ωστόσο να μειώνεται η σχετική σημαντικότητα του κλάδου της ένδυσης στο σύνολο της ελληνικής βιομηχανίας. Η υποκατηγορία που φαίνεται ότι υπέστη την μεγαλύτερη μείωση αφορά τις παραγωγικές μονάδες του ετοίμου ενδύματος με έμφαση σε αυτές που δραστηριοποιούνταν στην υπεργολαβία (φασόν) ορισμένων τμημάτων της παραγωγικής διαδικασίας (για παράδειγμα που είχαν εξειδίκευση μόνο στη ραφή). Το φαινόμενο αυτό έγκειται στο γεγονός της μεταφοράς των παραγωγικών διαδικασιών στις γειτονικές βαλκανικές χώρες οι οποίες προσφέρονται προς επιχειρηματική αξιοποίηση λόγω της κοντινής γεωγραφικής τους θέσης στην Ελλάδα, αλλά και λόγω του προσφερόμενου χαμηλότερου εργατικού κόστους. Σήμερα όμως με την επερχόμενη ένταξη των χωρών αυτών στην Ε.Ε. η Ελλάδα βρίσκεται και πάλι μπροστά σε ένα νέο πρόβλημα επιβίωσης του κλάδου της ένδυσης. Θα πρέπει σύντομα να επιλέξει αν θα επεκταθεί σε νέες χώρες παραγωγής ή αν θα επιλέξει άλλη μορφή επιβίωσης σε διεθνές επίπεδο.

23 Τα τελευταία χρόνια η Ελληνική Υφαντουργία αντιμετώπισε πρόβλημα υπέρογκου δανεισμού ως απόρροια του ανταγωνισμού από την Τουρκία, της αύξησης της τιμής της πρώτης ύλης (βαμβάκι), αλλά και από τα «φέσια» του Ελληνικού Δημοσίου που της χρωστά επιστροφές ΦΠΑ 7 εκατ. Ευρώ. Τα προβλήματα ρευστότητας που αντιμετωπίζει η Ελληνική Υφαντουργία της οικογένειας Ακκά ανοίγουν τον δρόμο για να αποκτήσει συμμετοχή στο μετοχικό της κεφάλαιο το πρώτο distress fund που επιχειρεί να δραστηριοποιηθεί στην ελληνική αγορά. Τα distress funds είναι επενδυτικά κεφάλαια που χρηματοδοτούν επιχειρήσεις με υψηλό δανεισμό, τις εξυγιαίνουν και τις μεταπωλούν προσδοκώντας στην καταγραφή υπεραξιών. Εξουσιοδότηση για 150 εκατ. δολ. Στην περίπτωση της Ελληνικής Υφαντουργίας είναι η Lead Finance που εκπροσωπεί αμερικανικά distress funds και έχει εξουσιοδοτηθεί να επενδύσει στην Ελλάδα περί τα 150 εκατ. δολάρια ή 113 εκατ. ευρώ.

24 Η παραγωγή και ο ανταγωνισμός Πρώτο μέλημα της Lead θα είναι η ενίσχυση των παραγγελιών ώστε η εταιρεία να δουλεύει σε full capacity προκειμένου να μειωθεί το κόστος ανά μονάδα, αλλά και επειδή οι βιομηχανίες σαν την Ελληνική Υφαντουργία είναι έτσι «στημένες» ώστε να είναι ανταγωνιστικές όταν εξαντλούν την παραγωγική τους δυναμικότητα. Το μυστικό στο deal φαίνεται να είναι ότι μεριδιούχοι στα distress funds που εκπροσωπεί η Lead Finance είναι επιχειρηματίες που συμμετέχουν στο μετοχικό κεφάλαιο πελατών της ελληνικής εταιρείας και έχουν συμφωνήσει να βοηθήσουν στην ενίσχυση του τζίρου της. Τα τελευταία χρόνια η Ελληνική Υφαντουργία αντιμετώπισε πρόβλημα υπέρογκου δανεισμού ως απόρροια του ανταγωνισμού από την Τουρκία, της αύξησης της τιμής της πρώτης ύλης (βαμβάκι) αλλά και από τα «φέσια» του Ελληνικού Δημοσίου που της χρωστά επιστροφές ΦΠΑ 7 εκατ. ευρώ. Η εταιρεία πλέον αδυνατεί να χρηματοδοτήσει τις πωλήσεις της, γι' αυτό και συρρικνώνονται, εμφανίζει ζημιές από την πρώτη γραμμή των κερδών και έχει προχωρήσει σε απολύσεις προσωπικού. Υπενθυμίζεται ότι στο μετοχικό κεφάλαιο της Ελληνικής Υφαντουργίας μετέχει με 5% και ο όμιλος της MIG. Από τους Ολλανδούς στα αμερικανικά κεφάλαια Καθεστώς επιτήρησης για τη μετοχή της εταιρείας, αφού οι ζημιές ξεπέρασαν το 30% των ιδίων κεφαλαίων Η Ελληνική Υφαντουργία ιδρύθηκε το 1974 με βασικούς μετόχους την ολλανδική Royal Ten Cate NV και την οικογένεια Ακκά η οποία ασκεί και τη διοίκηση. Το 1976 ξεκινά η παραγωγή υφασμάτων denim με ετήσια δυναμικότητα 5 εκατομμύρια τρέχοντα μέτρα, υπογράφεται το πρώτο συμβόλαιο συνεργασίας με τη Levi Strauss και ξεκινά η έντονη εξαγωγική δραστηριότητα της εταιρείας. Το 1994 οι μετοχές της εισάγονται στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Το 1995 η Royal Ten Cate NV αποκτά μέσω του Χρηματιστηρίου Αθηνών τον πλειοψηφικό έλεγχο της εταιρείας και αναλαμβάνει τη διοίκησή της. Το 1999 η οικογένεια Ακκά εξαγοράζει το μερίδιο των ολλανδών μετόχων και ανακτά τη διοίκηση. Τότε αποκτά μικρή συμμετοχή στην εταιρεία και η Marfin. Το 2008 η εταιρεία κλείνει το κλωστήριο στη Σίνδο και μεταφέρει μηχανήματα και προσωπικό στο κλωστήριο στο Κιλκίς. Τον Νοέμβριο του 2011 η μετοχή τίθεται σε καθεστώς επιτήρησης, καθώς οι ζημιές ξεπερνούσαν το 30% των ιδίων κεφαλαίων.

25 Το 2010 οι πωλήσεις του ομίλου διαμορφώθηκαν στα 56,7 εκατ. ευρώ από 64,3 εκατ. ευρώ. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν ζημιογόνο κατά 13,53 εκατ. ευρώ. Στο πρώτο 9μηνο του 2011 οι πωλήσεις του ομίλου εμφάνισαν περαιτέρω υποχώρηση, καθώς κατήλθαν στα 29 εκατ. ευρώ από 37 εκατ. ευρώ το 9μηνο του 2010 και οι καθαρές ζημιές έφθασαν τα 14,3 εκατ. ευρώ έναντι 8,7 εκατ. ευρώ το 9μηνο του Αρνητικά ήταν και τα λειτουργικά κέρδη κατά 7,24 εκατ. ευρώ. Στο 9μηνο του 2011 ο όμιλος δεν κατάφερε να συμμορφωθεί με τους οριζόμενους από τις ομολογιακές συμβάσεις χρηματοοικονομικούς δείκτες, με αποτέλεσμα να απεικονιστούν τα δάνεια σε βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις. Αρχές του 2012 εκδηλώνεται το ενδιαφέρον από τη Lead Finance. Ο όμιλος απασχολεί σήμερα 400 εργαζομένους, ενώ το 2006 απασχολούσε περίπου 700. Η ετήσια παραγωγική δυναμικότητα του εργοστασίου, το οποίο εδρεύει στην Πέλλα, ανέρχεται σε 20 εκατομμύρια μέτρα φινιρισμένου υφάσματος denim. Ο ΚΛΑΔΟΣ ΕΝΔΥΣΗΣ ΣΗΜΕΡΑ Η δομή του κλάδου Η κατασκευή των ενδυμάτων περιλαμβάνει δύο διαφορετικές τεχνολογίες. Η πρώτη αφορά στην κατασκευή εξωτερικού ενδύματος ενώ η δεύτερη αναφέρεται στην κατασκευή εσωρούχων, καλτσών και πλεκτών Η διαφορετική τεχνολογία που ακολουθείται έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη δύο διαφορετικών κλάδων, τον κλάδο των ενδυμάτων από ύφασμα και τον κλάδο του πλεκτού. Χαρακτηριστικό του δεύτερου κλάδου είναι ότι η εξειδίκευσή του αφορά βιομηχανικές τεχνικές που είναι προκαθορισμένες. Η πρώτη ύλη στην παραγωγή του έτοιμου ενδύματος είναι το ύφασμα, ενώ του πλεκτού είναι νήμα διαφόρων τύπων. Αναλυτικότερα, ο μεταποιητικός κλάδος της ένδυσης-πλεκτικής περιλαμβάνει σύμφωνα με τη Στατιστική Ταξινόμηση των Κλάδων Οικονομικής Δραστηριότητας (ΣΤΑΚΟΔ)- τους παρακάτω υποκλάδους: Παραγωγή ενδυμάτων (ΣΤΑΚΟΔ 18) όπου περιλαμβάνονται οι κατηγορίες Κατασκευή δερμάτινων ενδυμάτων Κατασκευή άλλων ενδυμάτων και συναφών εξαρτημάτων Παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών υλών (ΣΤΑΚΟΔ 17) όπου περιλαμβάνεται η κατηγορία Κατασκευή πλεκτών ειδών και ειδών πλέξης κορσέ

26 Η παραγωγή ενδυμάτων αποκαλείται και ένδυση σε αντιδιαστολή με την παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών υλών, η οποία αποκαλείται πλεκτική. Αντικείμενο της συγκεκριμένης μελέτης θα αποτελέσει ο υποκλάδος της ένδυσης και ειδικότερα η κατηγορία «Κατασκευή άλλων ενδυμάτων και συναφών εξαρτημάτων» (με κωδικό ΣΤΑΚΟΔ 182), αλλιώς έτοιμο ένδυμα. Η κατηγορία του έτοιμου ενδύματος περιλαμβάνει τις εξής δραστηριότητες: Κατασκευή ενδυμάτων εργασίας ( στολές εργασίας, έτοιμες στρατιωτικές, αστυνομικές, πυροσβεστικές, ιερατικές κ.λ.π.). Κατασκευή άλλων εξωτερικών ενδυμάτων από υφαντά ή πλεκτά υφάσματα, μη υφαντά υφάσματα, για άντρες, γυναίκες και παιδιά, όπως παλτό, κοστούμια, σύνολα, σακάκια, παντελόνια, φούστες και εξωτερικά ενδύματα επί παραγγελία (από ράφτες). Κατασκευή εσωρούχων για άντρες, γυναίκες και παιδιά Κατασκευή άλλων ενδυμάτων και συναφών εξαρτημάτων ένδυσης όπως: ενδύματα για βρέφη, ενδύματα αθλητισμού, πηλίκια, καπέλα, γάντια, ζώνες, φουλάρια, γραβάτες, κ.λ.π. Η κατηγορία έτοιμο ένδυμα είναι η σημαντικότερη από πλευράς αριθμού επιχειρήσεων στην Ελλάδα ενώ η κατασκευή δερμάτινων ειδών κατέχει μικρό μερίδιο στο σύνολο του10 κλάδου, με αντικείμενο δραστηριότητας την κατασκευή ειδών ένδυσης από δέρμα ή απομίμης κλάδου, με αντικείμενο δραστηριότητας την κατασκευή ειδών ένδυσης από δέρμα ή απομίμηση δέρματος. Η κατασκευή δερμάτινων γαντιών, ζωνών, υποδημάτων, γούνινων ειδών, δερμάτινων αθλητικών γαντιών και καλυμμάτων κεφαλής εξαιρούνται. Στον υποκλάδο της πλεκτικής δραστηριοποιούνται επιχειρήσεις ειδών καλτσοποιίας και υποδημάτων από υφαντικές ύλες και επιχειρήσεις κατασκευής πλεκτών πουλόβερ, ζακετών και παρόμοιων ειδών πλέξης ή πλέξης κορσέ. Η δομή των επιχειρήσεων Μια επιχείρηση κατασκευής ετοίμων ενδυμάτων είναι από πολύ απλή έως ιδιαίτερα σύνθετη στη δομή της (κάθετα οργανωμένες επιχειρήσεις). Η πολυπλοκότητα της οργάνωσης των διαδικασιών εξαρτάται από το μέγεθός της, την αγορά στην οποία απευθύνεται, την προστιθέμενη αξία του προϊόντος που παράγει, το είδος του προϊόντος. Για παράδειγμα σε μια επιχείρηση που το τελικό προϊόν της έχει μικρή ή ανύπαρκτη προστιθέμενη αξία, μπορεί να παρατηρηθεί η έλλειψη της διαδικασίας του σχεδιασμού.

27 Τυπικά, η διαδικασία της κατασκευής ενδυμάτων ακολουθεί μια κάθετη διαβάθμιση που ξεκινάει από την έρευνα αγοράς και την επιλογή της πρώτης ύλης και ολοκληρώνεται με την κατασκευή των πολλαπλών κομματιών που θα προωθηθούν στην αγορά. Συνοπτικά αυτή η διαβάθμιση θα μπορούσε να είναι η ακόλουθη: Έρευνα αγοράς πάνω στις τάσεις της μόδας Εδώ περιλαμβάνονται επισκέψεις σε διεθνείς εκθέσεις, συμβουλευτικές υπηρεσίες από Γραφεία Πρόγνωσης, μελέτη των σχετικών περιοδικών πρόγνωσης και των διεθνών αγορών. Επιλογή υφασμάτων και αξεσουάρ Η επιλογή αυτή μπορεί να γίνει από τους κατασκευαστές που συμμετέχουν στις Διεθνείς Εκθέσεις ως Εκθέτες ή από τους εγχώριους κατασκευαστές ή και τους τοπικούς αντιπροσώπους. Σε αυτό το στάδιο σημασία έχει η αμεσότητα της ανταπόκρισης του προμηθευτή προκειμένου το τελικό προϊόν να βγει έγκαιρα στην αγορά. Σχεδιασμός συλλογής Ο σχεδιασμός γίνεται με βάση την παραπάνω έρευνα αλλά και σύμφωνα με την εικόνα της επιχείρησης, το πελατολόγιο και την αγορά στην οποία στοχεύει, τη στρατηγική που ακολουθεί. Το μάρκετινγκ μπορεί να παρέμβει στο στάδιο αυτό στο οποίο εμπλέκεται το δημιουργικό τμήμα της επιχείρησης. Κατασκευή πρώτου δείγματος Εδώ περιλαμβάνονται διαδικασίες κατασκευής πατρόν, στρώσης / κοπής, ραφής, πρέσα που αφορούν το τμήμα της παραγωγής της επιχείρησης. Στο στάδιο αυτό παρεμβάλλεται ο ποιοτικός έλεγχος με τον οποίο διασφαλίζεται η ποιότητα των επιμέρους διαδικασιών. Επίσης, ελέγχεται η «δημιουργική αξία» του δείγματος από τη δημιουργική ομάδα και κοστολογείται το προϊόν με τη συνδρομή και του τμήματος μάρκετινγκ. Κατασκευή πολλαπλών Στο τελευταίο στάδιο, το εγκεκριμένο πλέον δείγμα μπαίνει στην παραγωγή ακολουθώντας σε μαζική κλίμακα τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν για την κατασκευή του πρώτου δείγματος. Προώθηση του προϊόντος στην αγορά. Στο στάδιο αυτό ο τρόπος προώθησης και τα άτομα που εμπλέκονται έχουν σχέση με τον τρόπο που δραστηριοποιείται η επιχείρηση στην αγορά. Για

28 παράδειγμα, αν τα ενδύματα διατίθενται μέσω δικτύου καταστημάτων, χονδρεμπόρων, αντιπροσώπων κ.λ.π. Για να αναπτύξει μια επιχείρηση τις παραπάνω λειτουργίες στη διαδικασία παραγωγής ετοίμων ενδυμάτων είναι οργανωμένη σε επιμέρους τμήματα που εμπλέκονται το καθένα ξεχωριστά, αλλά και συνολικά στα διάφορα στάδια σχεδιασμού και παραγωγής του προϊόντος. Ανεξάρτητα από τις ιδιαιτερότητες διαφορετικών τύπων επιχειρήσεων τα τμήματα που ενσωματώνει μια σύγχρονη επιχείρηση ετοίμων ενδυμάτων είναι τα ακόλουθα: 1. H διοίκηση 2. Το δημιουργικό τμήμα 3. Το εμπορικό τμήμα12 4. Το τμήμα μάρκετινγκ 5. Η παραγωγή Τα παραπάνω τμήματα δεν υπάρχουν σε όλες τις επιχειρήσεις ετοίμων ενδυμάτων, ενώ ο συνδυασμός διοίκηση / παραγωγή είναι η πιο απλή μορφή οργάνωσης των λειτουργιών μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Η έλλειψη δημιουργικού τείνει να εκλείψει στις σύγχρονες μορφές επιχειρήσεων ενώ το εμπορικό κομμάτι είναι σχεδόν αναπόσπαστο στο πλαίσιο εφαρμογής νέων στρατηγικών που στόχο έχουν την κατάκτηση νέων αγορών. Το πιο «βαρύ» κομμάτι των επιχειρήσεων ένδυσης παραμένει αυτό της παραγωγής. Είναι αυτό που έχει το μεγαλύτερο μερίδιο κόστους στο τελικό προϊόν και που δέχεται ανελέητο ανταγωνισμό από χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία. Η μεταφορά αυτού του τμήματος σε χώρες με χαμηλότερο εργατικό κόστος έχει πραγματοποιηθεί από μεγάλο μέρος των επιχειρήσεων ένδυσης οι οποίες διατηρούν στην έδρα τους τα υπόλοιπα τμήματα. Μεγέθη επιχειρήσεων του κλάδου Ο μεγαλύτερος αριθμός των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο την ένδυσης στην Ελλάδα, αφορά μικρές παραγωγικές μονάδες που απασχολούν 0-9 άτομα, δηλαδή ανήκουν στην κατηγορία των Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων (ΠΜΕ). Επίσης, μεγάλο ποσοστό ανήκει στην κατηγορία των Μικρό-Μεσαίων Επιχειρήσεων (ΜΜΕ) ενώ δεν υπάρχουν πολλές μεγάλες παραγωγικές μονάδες. Ωστόσο, το ποσοστό των μεγάλων παραγωγικών μονάδων του κλάδου, αν και μικρό στο σύνολο των επιχειρήσεων του κλάδου της ένδυσης, αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους δείκτες όσον αφορά το σύνολο των παραγωγικών κλάδων της ελληνικής βιομηχανίας.

29 Μέγεθος Επιχειρήσεων με βάση την απασχόληση Απασχόληση 0-9 άτομα % Απασχόληση 10 και άνω άτομα % Απασχόληση 0-9 άτομα % Απασχόληση 10 και άνω άτομα % ΠΛΕΚΤΙΚΗ (ΣΤΑΚΟΔ: 176 & 177) , , , ,5 ΕΤΟΙΜΟ ΕΝΔΥΜΑ (ΣΤΑΚΟΔ: 18) , , , ,4 ΣΥΝΟΛΟ ΕΝΔΥΣΗΣ , , , ,6 ΣΥΝΟΛΟ ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗΣ , , , ,1 Έτσι, ο κλάδος εξακολουθεί να κατέχει πολύ μεγαλύτερο ποσοστό μεγάλων μονάδων σε σχέση με το σύνολο της μεταποίησης στην Ελλάδα. Αντίστοιχα, ενώ ο κλάδος της ένδυσης περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων οι οποίες απασχολούν λιγότερα των 10 ατόμων, στο σύνολο της μεταποίησης αποτελεί έναν από τους κλάδους με το μικρότερο τέτοιο ποσοστό.

30 Η ζήτηση / κατανάλωση Η βιομηχανία ένδυσης, σε αντίθεση με την κλωστοϋφαντουργία, παράγει προϊόντα που προορίζονται κυρίως για τελική κατανάλωση. Το πρότυπο της ζήτησης για ένδυση διαφέρει από χώρα σε χώρα και εξαρτάται από τις οικονομικές, κλιματολογικές και πολιτιστικές συνθήκες κάθε χώρας. Οι παρακάτω παράγοντες μπορούν να θεωρηθούν ως κλασσικοί παράγοντες που επηρεάζουν τον όγκο και τη διάρθρωση της ζήτησης για ένδυση, ανεξάρτητα από το σε ποια χώρα αναφερόμαστε: (1) Οι μεταβολές στο μέγεθος και τη σύνθεση του πληθυσμού. Οι μεταβολές στα πληθυσμιακά δεδομένα μιας χώρας αποτελούν ένα σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει τη ζήτηση για ένδυση. Οι αλλαγές αυτές μπορεί να οφείλονται είτε σε αυξομειώσεις του μεγέθους του πληθυσμού ή σε αλλαγές στη δομή του. Για παράδειγμα, το ποσοστό συμμετοχής του γυναικείου πληθυσμού στο εργατικό δυναμικό μπορεί να επηρεάσει τη ζήτηση για ένδυση. Η εμπειρία έχει δείξει ότι όσο πιο μεγάλο είναι το ποσοστό αυτό τόσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό δαπάνης για ένδυση στο εθνικό εισόδημα, αφού γίνεται δεκτό ότι η γυναίκα που εργάζεται φροντίζει περισσότερο το ντύσιμό της. (2) Το διαθέσιμο εισόδημα. Το μέρος του διαθέσιμου εισοδήματος που μένει αν αφαιρεθεί η δαπάνη για διατροφή και κατοικία επηρεάζει σημαντικά τη ζήτηση για ένδυση. (3) Οι τιμές των ενδυμάτων σε σχέση με άλλα καταναλωτικά αγαθά και υπηρεσίες. (4) Οι αλλαγές στη μόδα. Αυτή η παράμετρος είναι ίσως και η σημαντικότερη. Οι αλλαγές στη μόδα ασκούν τόσο σημαντική επίδραση στη ζήτηση ενδυμάτων όσο και οι τεχνολογικές εξελίξεις οδηγούν σε μετατοπίσεις της ζήτησης από το ένα προϊόν στο άλλο. Έτσι, ενώ σε ορισμένα προϊόντα οι αλλαγές σε σχέδιο και σε χρώμα που ικανοποιούν τα καταναλωτικά γούστα είναι σχετικά εύκολο να ικανοποιηθούν από το υπάρχον παραγωγικό δυναμικό, είναι δύσκολο να ικανοποιηθούν όταν πρόκειται για αλλαγές στους τύπους υφασμάτων και ινών, επειδή η επεξεργασία της πρώτης ύλης δεν μπορεί να γίνει από οποιοδήποτε μηχάνημα. Έτσι η ζήτηση των διαφόρων προϊόντων επηρεάζεται από τις εποχιακές εκθέσεις, στις οποίες λαμβάνουν μέρος οι σχεδιαστές μόδας και οι μεγάλες εταιρείες. Παράλληλα με τους ιδιωτικούς φορείς τέτοιες εκθέσεις διοργανώνουν και κρατικοί φορείς προκειμένου να βοηθήσουν την προώθηση των προϊόντων της χώρας τους. Οι ιδέες σχετικά με το σχέδιο και το χρώμα που λανσάρονται σε εκθέσεις γίνονται οδηγοί για ολόκληρο τον κλάδο. Τέλος, και μεμονωμένες εταιρείες δημιουργούν μόδα γιατί πιστεύουν ότι με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουν να