Σεμινάριο Εμπειρογνωμόνων

Transcript

1 Σεμινάριο Εμπειρογνωμόνων Ναρκωτικά, Ποινική Καταστολή, Δημόσια Υγεία και Κοινωνικές Υπηρεσίες στη Νοτιοανατολική Ευρώπη Σόφια Βουλγαρία, 6 Ιουνίου 2014 Το σεμινάριο εμπειρογνωμόνων με θέμα «Ναρκωτικά, Ποινική Καταστολή, Δημόσια Υγεία και Κοινωνικές Υπηρεσίες στη Νοτιοανατολική Ευρώπη» που διοργανώθηκε από την Εταιρεία Διογένης και συν-φιλοξενήθηκε από το «Κέντρο για τη Μελέτη της Δημοκρατίας» («Center for the Study of Democracy»), έλαβε χώρα στη Σόφια της Βουλγαρίας, στις 6 Ιουνίου του 2014, και χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την «Open Society Foundations». Στόχος του σεμιναρίου ήταν η ανταλλαγή καλών πρακτικών σε σχέση με τη συνεργασία μεταξύ των αρχών, των υπηρεσιών της ποινικής καταστολής, των δημοσίων υπηρεσιών και των οργανισμών της Κοινωνίας των Πολιτών που παρέχουν υπηρεσίες θεραπείας και μείωσης της βλάβης. Μεταξύ των συμμετεχόντων βρέθηκαν εκεί διαμορφωτές της πολιτικής, αστυνομικοί, επαγγελματίες από το χώρο των εξαρτήσεων, εκπρόσωποι από ΜΚΟ και ειδικοί με εμπειρία στο πεδίο των ναρκωτικών. Καταρχήν το σεμινάριο επικεντρώθηκε στη συζήτηση για τις νέες πρωτοπόρες μεθόδους συνεργασίας μεταξύ της αστυνομίας και των κοινωνικών υπηρεσιών, που επιδιώκουν μια πρόληψη στηριγμένη σε εμπειρικά δεδομένα, επιτυχή και αποτελεσματική, ιδίως της εξάπλωσης του υιού του HIV και άλλων μολυσματικών ασθενειών που μεταδίδονται εύκολα μεταξύ χρηστών ναρκωτικών, εκδιδόμενων επ αμοιβή ατόμων και άλλων ευπαθών ομάδων. Ανάμεσα στους σκοπούς του περιλαμβανόταν η διαμόρφωση συστάσεων για την αποτελεσματική συνεργασία και την εφαρμογή κοινών προγραμμάτων, καθώς και την ανάπτυξη και εφαρμογή βέλτιστων σχετικών πρακτικών στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Το σεμινάριο φιλοξένησε εμπειρογνώμονες και επαγγελματίες από την Αλβανία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, τη Βουλγαρία, την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Κύπρο, τη Ρουμανία, τη Σερβία, το Μαυροβούνιο και τη Σλοβενία. Το πρόγραμμα περιλάμβανε παρουσιάσεις σχετικά με τις πρακτικές της αστυνομίας στη Φρανκφούρτη και την Κύπρο, καθώς και ενημερωτικές εισηγήσεις από τους εκπροσώπους των ΜΚΟ για κάθε μιας από τις συμμετέχουσες χώρες με βάση τη εμπειρία τους γύρω από την για την αλληλεπίδραση μεταξύ των αστυνομικών αρχών και των φορέων παροχής κοινωνικών υπηρεσιών και υπηρεσιών υγείας. 1

2 Συνεδρία Ι Το σεμινάριο ξεκίνησε με έναν χαιρετισμό εκ μέρους της Εταιρείας Διογένης και του Κέντρου για τη Μελέτη της Δημοκρατίας και ακολούθησε μια συνοπτική παρουσίαση των συμμετεχόντων. Ποινική καταστολή και μείωση της βλάβης: Frankfurt way Κατά την πρωινή συνεδρίαση, εκπρόσωπος της Διεύθυνσης των περί Ναρκωτικών Εγκλημάτων της Αστυνομίας της Φρανκφούρτης (Frankfurt am Main) παρουσίασε το μοντέλο «συνεργασίας μεταξύ οργανισμών και της Αστυνομίας σχετικά με τα προβλήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά», τον αποκαλούμενο «τρόπο της Φρανκφούρτης (Frankfurt way), μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε 1992 και οδήγησε σε μείωση τόσο της θνησιμότητας που σχετίζεται με την χρήση ναρκωτικών όσο και την εγκληματικότητα. Η Φρανκφούρτη είναι η μεγαλύτερη πόλη στο κρατίδιο της Hessen, μετρώντας 43 τοπικές κοινότητες και πληθυσμό κατοίκους. Το λεγόμενο «ψήφισμα της Φρανκφούρτης" εισήχθη το 1990 στο πρώτο συνέδριο με θέμα Οι ευρωπαϊκές πόλεις στο επίκεντρο του παράνομου εμπορίου ναρκωτικών ως μια πολιτική διακήρυξη σε σχέση με το πρόβλημα των ναρκωτικών, ενσωματώνοντας το μοντέλο της "Frankfurter way". Η Φρανκφούρτη περιγράφεται συχνά ως η πόλη που κατάφερε να λύσει με αρκετά αποτελεσματικό τρόπο τα προβλήματά που αντιμετώπιζε γύρω από την χρήση ναρκωτικών σε ανοιχτούς δημόσιους χώρους. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '60 και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '70, η κοινωνική αντίδραση στο πρόβλημα των ναρκωτικών της Φρανκφούρτης εκφραζόταν μέσα από τις διαμαρτυρίες των φοιτητών στους ανοιχτούς χώρους χρήσης («πιάτσες»), την αστυνομική καταστολή αλλά και την απουσία σαφούς προσανατολισμού της πολιτικής γύρω από αυτό το θέμα. Από τα μέσα της δεκαετίας του '70 και μέχρι τη δεκαετία του '90, η κατάσταση θα μπορούσε να περιγραφεί ως χαοτική, με πολλά μέτρα καταστολής της αστυνομίας, συγκρούσεις και αλλαγές στην πολιτική (πότε φιλελεύθερες και πότε συντηρητικές ) που δυστυχώς συνέβαλαν στην όξυνση των υφιστάμενων προβλημάτων. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, η πόλη γνώρισε μια δραματική κορύφωση της κοινωνικής κατάπτωσης. Η εκτεταμένη δυστυχία και τα ζητήματα υπερβολικής δόσης από χρήστες ναρκωτικών, σε συνδυασμό με τους 147 θανάτους που συνδέονταν με τα ναρκωτικά το 1991, ώθησε την πόλη σε ακραία όρια στη διαχείριση του προβλήματος. Στην πιάτσα της "Taunusanlage" που βρίσκεται σε ένα πάρκο της Φρανκφούρτης σύχναζαν σχεδόν εξαρτημένοι χρήστες σε καθημερινή βάση. Παράλληλα, η διαθεσιμότητα της ηρωίνης αυξήθηκε, ενώ οι τιμές μειώθηκαν. Όταν αυτά τα προβλήματα κορυφώθηκαν, κατέστη προφανές ότι η αστυνομία από μόνη της δεν μπορούσε να τα επιλύσει. Μια διαφοροποιημένη προσέγγιση, περισσότερο προσανατολισμένη προς την αποδοχή, άρχισε τότε να αναπτύσσεται, με στόχο τόσο την προστασία του πληθυσμού όσο και τη μείωση των επιβλαβών συνεπειών. Κατόπιν τούτου, η αστυνομική καταστολή πλέον στρεφόταν μόνο κατά 2

3 της διακίνησης παράνομων ναρκωτικών και όχι εναντίον εξαρτημένων από τα ναρκωτικά ατόμων, ενώ οι αστυνομικές αρχές άρχισαν να συνεργάζονται με τις κοινωνικές υπηρεσίες και τους φορείς που περιέθαλπαν χρήστες ναρκωτικών. Το 1988, ξεκίνησε μια δια-υπηρεσιακή και διεπιστημονική συνεργασία για την άσκηση της τοπικής πολιτικής για τα ναρκωτικά. Ο "Κύκλος της Δευτέρας της Φρανκφούρτης» ήταν μια επιτροπή που δημιουργήθηκε από τον δήμαρχο της πόλης προκειμένου να φέρει σε επαφή εμπειρογνώμονες που εργάζονται σε διάφορους τομείς σε σχέση με τα ναρκωτικά. Για αυτή την επιτροπή, ορίστηκαν διμηνιαίες συναντήσεις με στόχο να αναπροσαρμοστεί η ακολουθούμενη πολιτική και πρακτική των δικαστών, των αστυνομικών, των εισαγγελέων, του γραφείου συντονισμού της δημοτικής πολιτικής για τα ναρκωτικά και των εκπροσώπων των τοπικών υπηρεσιών θεραπείας των εξαρτημένων από τα ναρκωτικά ατόμων. Επεκτάθηκε επίσης και στις υπηρεσίες για τη μείωση των επιβλαβών συνεπειών της χρήσης. Το 1989, το ενδιαφέρον μετατοπίστηκε στα κέντρα άμεσης πρόσβασης για χρήστες που επιθυμούσαν να πάρουν τη δόση τους, ενώ η ανταλλαγή συριγγών εισήχθη από όλους τους φορείς των υπηρεσιών για τα ναρκωτικά, συμπεριλαμβανομένων των κινητών μονάδων. Το 1992, ιδρύθηκε στην Φρανκφούρτη το μεγαλύτερο κέντρο υπηρεσιών για τους χρήστες ναρκωτικών στην Ευρώπη (το λεγόμενο "Eastside»), παρέχοντας ποικίλες υπηρεσίες, όπως προγράμματα υποκατάστατων με μεθαδόνη, προγράμματα ανταλλαγής βελονών, παροχή συμβουλών, καταλύματα για τη νύχτα καθώς και προγράμματα απασχόλησης. Επιπλέον, άρχισε να λειτουργεί ένα λεωφορείο ως καταφύγιο για την νύχτα για εξαρτημένες από τα ναρκωτικά γυναίκες, ενώ τέσσερα δωμάτια ασφαλούς χρήσης ναρκωτικών (τόσο ενέσιμων όσο και καπνιζόμενων ουσιών) ιδρύθηκαν μεταξύ του 1994 και του Τα επόμενα έτη, άρχισε να εφαρμόζεται μια πολιτική που συνδύαζε μέτρα πρόληψης, θεραπείας και μείωσης των επιβλαβών συνεπειών, με ταυτόχρονη μείωση της ποινικής καταστολής σε βάρος των χρηστών ναρκωτικών. Ειδικές ομάδες εργασίας δημιουργήθηκαν, και η πρακτική έδειξε γρήγορα ότι οι λύσεις που προτείνονται από την επιτροπή του "Κύκλου της Δευτέρας" βασιζόταν κυρίως στο γεγονός πως άτομα από τελείως διαφορετικούς χώρους προσέγγιζαν ο ένας τον άλλον και συζητούσαν μεταξύ τους. Ωστόσο, καθώς αυτές οι λύσεις θα έπρεπε γρήγορα να τεθούν σε εφαρμογή, δημιουργήθηκε η επιτροπή του "Κύκλου της Παρασκευής" στο πλαίσιο της Υπηρεσίας Καταπολέμησης Ναρκωτικών της πόλης της Φρανκφούρτης, με στόχο την άμεση εφαρμογή των αποφάσεων σε επιχειρησιακό επίπεδο. Το 1990, εκπρόσωποι από το Άμστερνταμ, τη Ζυρίχη, το Αμβούργο και τη Φρανκφούρτη, συνεργάστηκαν για να παράγουν το λεγόμενο «ψήφισμα της Φρανκφούρτης», το οποίο υπογραμμίζει την αποτυχία της ποινικής απαγόρευσης των ναρκωτικών. Από τότε, πραγματοποιείται κάθε χρόνο ένα συνέδριο σε διάφορες πόλεις. Πάνω από είκοσι πόλεις από τις οκτώ χώρες που έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα «Ευρωπαϊκές πόλεις για την πολιτική των ναρκωτικών» (ECDP) συνυπέγραψαν το ψήφισμα της Φρανκφούρτης. Από το 2004, η τοπική αστυνομία εφαρμόζει ένα κοινωνικό πρόγραμμα που ονομάζεται "OSSIP" για «μια καλή συνύπαρξη στην πόλη της Φρανκφούρτης». Το 3

4 πρόγραμμα αποβλέπει στην πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών, στη μείωσης της βλάβης και στην κοινωνική (επαν)ένταξη, προσφέροντας υποστήριξη για όσους αποφασίζουν να απέχουν από τα ναρκωτικά, καθώς και μείωση του αριθμού των περιστατικών που προκαλούν δημόσια ενόχληση. Οι αστυνομικοί και άλλοι δημοτικοί υπάλληλοι, που περιστασιακά συνεπικουρούνται από άλλους εργαζόμενους, είναι επιφορτισμένοι για την πρόληψη της δημόσιας χρήσης ναρκωτικών εντός των δημοσίων χωρών χρήσης («πιάτσες»). Πρώτες ομάδες-στόχοι του προγράμματος OSSIP είναι τα νεαρά άτομα (μέχρι 28 ετών), οι εξαρτημένοι από τα ναρκωτικά και οι προβληματικοί χρήστες, οι χρήστες που επιθυμούν να διακόψουν τη χρήση, αλλά και οι έμποροι ή οι παραβάτες που είναι εξαρτημένοι από τα ναρκωτικά, καθώς και όσοι προκαλούν ενοχλήσεις στο κοινό. Το πρόγραμμα OSSIP είναι μέρος του "Frankfurt Way", με στόχο την εξισορρόπηση μεταξύ της κοινωνικής τάξης και της παροχής υπηρεσιών στις πλέον ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Από το 2010, η αστυνομία της πόλης εφαρμόζει επίσης το σύστημα προειδοποίησης για τα ναρκωτικά, με στόχο την ελαχιστοποίηση των απωλειών και την ανάλυση νέων ουσιών, προκειμένου να εκδίδει προειδοποιήσεις σχετικά με τα νέα διαθέσιμα ναρκωτικά. Οι νέες ουσίες που κυκλοφορούν στην αγορά παρακολουθούνται συστηματικά, με σκοπό τη δήμευση όσων εξ αυτών που δημιουργούν αμφιβολίες, τις τοξικολογικές αναλύσεις τους, την ενημέρωση ως προς τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους, την παροχή πληροφόρησης στο παραϊατρικό προσωπικό και στο προσωπικό διάσωσης για την εφαρμογή βέλτιστων πρωτοκόλλων θεραπείας. Το πρόγραμμα "Frankfurt Way" ενημερώνεται διαρκώς για νέες έρευνες και στοιχεία, για τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών. Το μοντέλο της πολιτικής για τα ναρκωτικά της Φρανκφούρτης στηρίζεται σε τέσσερις πυλώνες: 1) στην πρόληψη, 2) στην κρίση και την επιβίωση, 3) στα προγράμματα αποχής, 4) στην καταστολή. Με το πρόγραμμα «Βοήθεια για απαλλαγή από την συνήθεια των ναρκωτικών» παρέχεται: (α) θεραπεία με μεθαδόνη, (β) παροχή συμβουλών και θεραπείας, (γ) εκπαίδευση, επαγγελματικός προσανατολισμός, καθώς και προγράμματα απασχόλησης. Σε αυτό το πλαίσιο, οι αστυνομικοί προσπαθούν να γίνουν εταίροι και όχι εχθροί των χρηστών ναρκωτικών, και επίσημα αναλαμβάνουν τη δέσμευση πως η αστυνομία της Φρανκφούρτης δεν θα εμπλέξει στο σύστημα ποινικής διαδικασίας ένα εξαρτημένο από τα ναρκωτικά άτομα πριν του παρασχεθεί ιατρική θεραπεία (χορήγηση μεθαδόνης). Η εξάρτηση είναι ένα υποχρεωτικό στοιχείο που εξετάζεται για να κριθεί το αν θα παραπεμφθεί ένα άτομο στη φυλακή ή όχι. Όταν η αστυνομία συλλαμβάνει έναν δράστη, προβαίνει σε διαπίστωση αυτού του στοιχείου. Αν δεν κριθεί ως εξαρτημένος, συνήθως ακολουθεί η κράτησή του. Αντιθέτως, αν θεωρηθεί εξαρτημένος χρήστης, παραπέμπεται σε μια αρμόδια κλινική όπου του παρέχεται μεθαδόνη ως θεραπευτικό υποκατάστατο και κατόπιν ακολουθεί η διαδικασία και η κράτησή του. Στη συνέχεια, ο δράστης μεταφέρεται σε ένα σωφρονιστικό κατάστημα στο οποίο γνωστοποιείται πως πρόκειται για ένα εξαρτημένο από ναρκωτικά άτομο, προκειμένου να εξακολουθήσει η θεραπεία με μεθαδόνη στη διάρκεια της κράτησής του. 4

5 Σύμφωνα με το πρόγραμμα «Frankfurt way», οι θάνατοι από ναρκωτικά έχουν μειωθεί σημαντικά, από 147 το 1991 σε μόλις 3 το 2014 (μέχρι ). Για τη Διεύθυνση της Αντιμετώπισης των Ναρκωτικών της αστυνομίας της πόλης, η πρόληψη αποτελεί μια σημαντική πρόκληση για το μέλλον: η ερώτηση δεν είναι για το πότε ένα άτομο κάνει χρήση ναρκωτικών, αλλά για το πώς αντιδρά στην προσφορά ναρκωτικών. Ο στόχος είναι να καταστήσει τα άτομα ισχυρά απέναντι σε αυτή την προσφορά και να τα διαφωτίσει σε μια προληπτική βάση: ο ορθολογισμός πρέπει να υπερισχύει της περιέργειας. Οι εμπειρίες των ΜΚΟ στην αλληλεπίδραση μεταξύ των αστυνομικών αρχών και των υπηρεσιών υγείας και μείωσης της βλάβης Κατά τη διάρκεια αυτής της συνεδρίας, οι εκπρόσωποι των ΜΚΟ που συμμετείχαν στο σεμινάριο κλήθηκαν να μοιραστούν τις γνώσεις τους όσον αφορά στη σχέση τους με τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου, με βάση μια σειρά ερωτήσεων γύρω από τα εξής κρίσιμα ζητήματα: 1. Τις τακτικές επαφές μεταξύ των ΜΚΟ και της αστυνομίας: δράσεις και περιστατικά για τα οποία οι ΜΚΟ και η αστυνομία ήρθαν σε επαφή μεταξύ τους. 2. Τον βαθμό ικανοποίησης των ΜΚΟ σε σχέση με τον τρόπο που κατά κανόνα αντιδρά η αστυνομία και τα σημεία που επιδέχονται μελλοντικής βελτίωσης. 3. Τις απαντήσεις της αστυνομίας στα αιτήματα των ΜΚΟ σε σχέση με τα μέσα και τις μεθόδους που χρησιμοποιούν οι ΜΚΟ, καθώς και τις περιπτώσεις καταγγελιών για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων κ.λπ. 4. Τις περιπτώσεις κακομεταχείρισης των χρηστών ναρκωτικών ουσιών από την αστυνομία που επικρίθηκαν ευρέως και δημοσίως τα τελευταία χρόνια (από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, κλπ), καθώς και τον ρόλο των ΜΚΟ σε ανάλογα περιστατικά. 5. Τις επικείμενες μεταρρυθμίσεις στη νομοθεσία σχετικά με τις ενέργειες των οργάνων επιβολής του νόμου κατά των χρηστών ναρκωτικών και άλλων ευάλωτων ομάδων, και τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες στον τομέα αυτό. 6. Άλλα σημαντικά θέματα. Οι συμμετέχοντες από τη Ρουμανία, τη Σερβία και τη Βοσνία & Ερζεγοβίνη πήραν κατά σειρά το λόγο: Η εμπειρία στη Ρουμανία Σύμφωνα με το "Ρουμανικό Δίκτυο Συνεργασίας για τη Μείωση της Βλάβης» ( Romanian Harm Reduction Network ), πραγματοποιούνται στην Ρουμανία ορισμένες τακτικές επαφές μεταξύ της αστυνομίας και των ΜΚΟ. Περιστασιακά, η αστυνομία πλησιάζει τους εργαζόμενους των ΜΚΟ στο πλαίσιο επιχειρήσεων με σκοπό τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τους χρήστες, ενώ κάποιες φορές ζητά τα αναλώσιμα υλικά που διανέμονται (π.χ. γάντια, προφυλακτικά και επιθέματα αλκοόλης). Επιπλέον, έχουν αναφερθεί περιστατικά παρενόχλησης και εκφοβισμού των χρηστών από την αστυνομία στο χώρο στάθμευσης μπροστά από τα drop-in κέντρα. 5

6 Κατά γενικό κανόνα, όταν διάφορα περιστατικά λαμβάνουν χώρα - τόσο στο πεδίο όσο και στα drop-in κέντρα των ΜΚΟ- η αστυνομία δεν παρεμβαίνει, και ο καθένας από τους εργαζόμενους στις ΜΚΟ προσπαθεί να διευθετήσει τα πράγματα εσωτερικά, στο πλαίσιο του δικού του οργανισμού. Δεν έχουν αναφερθεί περιπτώσεις όπου η αστυνομία χρειάστηκε να παρέμβει για την επίλυση μιας σύγκρουσης, ενώ όλες οι πρόσφατες επαφές σχετίζονται με αιτήματα από την πλευρά της αστυνομίας για παροχή πληροφοριών. Σε γενικές γραμμές, οι ΜΚΟ της Ρουμανίας δεν είναι ικανοποιημένες με τις συνηθισμένες πρακτικές και τις αντιδράσεις της αστυνομίας, και εντοπίζουν πολλά ζητήματα που χρήζουν βελτίωσης, όπως, για παράδειγμα, το πεδίο προσέγγισης και μεταχείρισης των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών (θα ήταν, δηλαδή, προτιμότερο να τους αντιμετωπίζουν λιγότερο σαν πηγή πληροφοριών για τα «μεγάλα ψάρια» και περισσότερο ως ανθρώπινα όντα που αξίζουν σεβασμό), την ευαισθητοποίηση των αστυνομικών για τον ιό του HIV και άλλων ασθενειών που σχετίζονται με τα ναρκωτικά, καθώς και το επίπεδο της κατανόησης και του σεβασμού των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Συνήθως, η στάση της αστυνομίας στα αιτήματα των ΜΚΟ είναι αδιάφορη και συγκαταβατική. Μικρός μόνο αριθμός αστυνομικών αντιλαμβάνονται τις αξίες της μείωσης της βλάβης, και ακόμη λιγότεροι συμφωνούν με αυτές. Στα υψηλότερα επίπεδα της διοίκησης της αστυνομίας, έχουν πολλαπλασιαστεί οι συζητήσεις γύρω από τη μείωση της βλάβης και τη σημασία της για τη δημόσια υγεία, αλλά αυτές οι ιδέες δεν φτάνουν στους κατώτερους αξιωματικούς του πεδίου, οι οποίοι δεν βλέπουν τη μείωση των επιβλαβών συνεπειών ως ένα σημαντικό μέσο για την αναχαίτιση της εξάπλωσης του ιού HIV και άλλων συναφών βλαβών, αλλά ως ένα σύστημα που ενθαρρύνει τη χρήση των ναρκωτικών και υποστηρίζει τέτοιου είδους συμπεριφορές. Η ηγεσία της αστυνομίας φαίνεται να καταλαβαίνει και να εγκρίνει την δουλειά στο δρόμο (street-work) των ΜΚΟ, αλλά για κάποιο λόγο αυτή η νοοτροπία δεν έχει διεισδύσει στους χαμηλότερης κατάταξης αξιωματικούς. Στην καθημερινή πρακτική τους, ο γενικός κανόνας είναι ότι ο χρήστης ναρκωτικών έχει σχεδόν μηδενικά δικαιώματα. Σε γενικές γραμμές, οι αστυνομικές αρχές δεν αμφισβητούν τις ενέργειες των αξιωματικών σε βάρος των χρηστών ναρκωτικών, αλλά και το κοινό, στην πλειονότητά του, συμφωνεί με τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται. Ιστορίες αστυνομικής βίας κατά των ατόμων που προφυλακίζονται συνήθως δεν κάνουν τα πρωτοσέλιδα. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι είτε αδιάφορα σε τέτοιες ιστορίες ή αδυνατούν να αποδείξουν την ουσιαστική βασιμότητά τους. Αρκετοί οργανισμοί προσπαθούν να δημοσιοποιούν τις πράξεις της κατάχρησης εξουσίας σε βάρος των χρηστών ναρκωτικών, αλλά κανείς δεν τις παίρνει στα σοβαρά αν δεν είναι καλά τεκμηριωμένες, πράγμα σχεδόν αδύνατο λόγω της τεράστιας έλλειψης πόρων. Διάφορες ΜΚΟ με σχετικό αντικείμενο έχουν παράσχει κατάρτιση σε μέλη των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της αστυνομίας, αλλά η έλλειψη των πόρων και του προγράμματος παρακολούθησης και στήριξης, καθιστούν αδύναμες αυτές τις προσπάθειες. Καμία συζήτηση δεν έχει αναδυθεί το τελευταίο διάστημα σχετικά με τις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις αναφορικά με τις δράσεις των υπηρεσιών της επιβολής του νόμου 6

7 κατά των χρηστών ναρκωτικών και άλλων ευάλωτων ομάδων στη Ρουμανία. Πριν λίγα χρόνια, είχε ξεκινήσει στο κοινοβούλιο ένας διάλογος για την αποποινικοποίηση της σεξουαλικής εργασίας, που ακολουθήθηκε από μία αρκετά εκτεταμένη δημόσια συζήτηση, αλλά τίποτα δεν άλλαξε στην πραγματικότητα και η συζήτηση τελικά εγκαταλείφθηκε. Κατά κανόνα, όταν πρόκειται για ευπαθείς ομάδες, η Ρουμανική εκκλησία αμφισβητεί παρόμοιες πρωτοβουλίες. Σε μια χώρα όπου το 90% του πληθυσμού εμπιστεύεται πολύ την εκκλησία, είναι χαρακτηριστικό ότι οι πολιτικοί δεν θα παρεκκλίνουν από την πεπατημένη οδό. Αναπόφευκτα, έχουν αναφερθεί περιπτώσεις όπου χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών δεν έχουν αντιμετωπιστεί με επιείκεια από το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης μετά την εγγραφή σε προγράμματα θεραπείας με μεθαδόνη. Κατά καιρούς, η αστυνομία προβαίνει σε κατάσχεση της εγχεόμενης υποκατάστατης ουσίας που παρέχεται από ένα πρόγραμμα μείωσης της βλάβης, ενώ οι χρήστες ναρκωτικών παρενοχλούνται σε μια προσπάθεια της αστυνομίας για αναζήτηση πληροφοριών ή πιέζονται προκειμένου να παγιδεύσουν άλλους (εμπόρους υψηλότερης ιεραρχίας). Σε άλλες περιπτώσεις, οι αστυνομικοί εγκαθίστανται στο δρόμο απέναντι από τα κέντρα υποδοχής χρηστών και κρατούν σημειώσεις για τους εισερχόμενους. Υπήρξαν επίσης περιπτώσεις, όπου οι χρήστες ναρκωτικών ταλαιπωρούνται στη διάρκεια της προφυλάκισης και εγκαταλείπονται χωρίς ιατρική βοήθεια, εκτός εάν οι ίδιοι οι χρήστες ναρκωτικών δηλώσουν πως είναι χρήστες ή έμποροι, πράγμα το οποίο είναι αυτοενοχοποιητικό και λειτουργεί σε βάρος τους. Σύμφωνα με το νόμο για τα ναρκωτικά, στο προδικαστικό στάδιο της ανάκρισης, αν ένας δράστης παρέχει πληροφορίες ή άλλως διευκολύνει την αναγνώριση και την δίωξη άλλων δραστών που σχετίζονται με τα ναρκωτικά, πρέπει να επωφεληθεί από μια κατά το ήμισυ μείωση της προβλεπόμενης στο νόμο κύρωσης. Το ρουμανικό σύστημα ποινικής δικαιοσύνης πρέπει να προωθήσει επιστημονικές προσεγγίσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα, υποστηρίζοντας παρεμβάσεις για τη μείωση της βλάβης και τη μεταρρύθμιση της πολιτικής των ναρκωτικών. Ορισμένες από τις σχετικές προτάσεις θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τα κάτωθι: (α) προτάσεις για τροποποιήσεις του νόμου 143/2000 σχετικά με την πρόληψη και τον έλεγχο της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών και την κατανάλωση, προκειμένου να μειωθεί το αρνητικό αντίκτυπο της ισχύουσας νομοθεσίας ως προς την πρόσβαση των χρηστών ναρκωτικών στην υγειονομική περίθαλψη και την κοινωνική επανένταξη, με έμφαση στους χρήστες που κατέχουν ναρκωτικά για προσωπική χρήση ή σε περιπτώσεις μικρο-διακίνησης, (β) την προώθηση της εξακολούθησης της φροντίδας και της υποστηρικτικής μεταχείρισης των χρηστών στην αστυνομία και στα σωφρονιστικά καταστήματα, (γ) την αύξηση της ευαισθητοποίησης των επαγγελματιών της ποινικής δικαιοσύνης σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με στόχο να βελτιωθούν οι δικαστικές πρακτικές και η νοοτροπία απέναντι στους χρήστες ναρκωτικών και στα δικαιώματά τους, στο πλαίσιο του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης, καθώς και την υλοποίηση σχετικών προγραμμάτων κατάρτισης για δικαστές, εισαγγελείς, αστυνομικούς και δικηγόρους, τα οποία να προωθούν πρακτικές, διαδικασίες και ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των συμμετεχόντων και να δομούνται πάνω σε συνεργασίες με κρατικούς φορείς και εμπειρογνώμονες, (δ) τις 7

8 προσπάθειες για να αναχαίτιση της εξάπλωσης του ιού HIV μεταξύ των χρηστών ναρκωτικών στη Ρουμανία, και την αύξηση της δημόσια ευαισθητοποίησης γύρω από την επιδημία του HIV/AIDS μεταξύ των χρηστών ναρκωτικών ως μέσο για να προωθηθούν θετικές αλλαγές στις εθνικές πολιτικές για τον έλεγχο του HIV μεταξύ των ομάδων υψηλού κινδύνου, ιδιαίτερα μεταξύ των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών. Πρωτόκολλα συνεργασίας με την Εθνική Διεύθυνση των Σωφρονιστικών Καταστημάτων και την Γενική Επιθεώρηση της Αστυνομίας για την παρακολούθηση των συνθηκών κράτησης στις αστυνομικές εγκαταστάσεις και στα σωφρονιστικά ιδρύματα σε συνεργασία με την Ένωση για την Υπεράσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Ρουμανία Επιτροπή του Ελσίνκι [Association for the Defense of Human Rights in Romania the Helsinki Committee (APADOR-CH)] θα έπρεπε επίσης να ενθαρρυνθούν. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, ο γενικός κανόνας στη Ρουμανία, είναι η απουσία προγραμμάτων ανταλλαγής συριγγών, θεραπείας με υποκατάστατη και προμήθειας προφυλακτικών. Στις 4 Μαρτίου του 2014, ο 26χρονος Gabriel-Daniel Dumitrache, γνωστός και ως "Dinte" (Δόντι), κάτοικος του Βουκουρεστίου στην περιοχή 3, έφυγε από το σπίτι όπου έμενε με τη μητέρα του και τα άλλα μέλη της οικογένειας του γύρω στις 19:00 για να πάει για δουλειά στην γειτονιά Unirii. Ως τσιγγάνος, ο Daniel δεν είχε λάβει καμία εκπαίδευση ούτε είχε σταθερή δουλειά, αλλά κέρδιζε τα προς το ζην σε ένα υπαίθριο παρκινγκ. Την ίδια νύχτα (4 με 5 Μαρτίου), αστυνομικοί εμφανίστηκαν στο σπίτι της μητέρας του ζητώντας την ταυτότητα του Daniels. Περίπου 20 λεπτά από όταν έφυγαν οι αξιωματικοί με το πιστοποιητικό γέννησής του, η αστυνομία ενημέρωσε την οικογένειά του για το θάνατό του( asupra-cazului-gabriel-daniel-dumitrache-decedat-in-incinta-garajelor-sectiei-10- politie/). Η εμπειρία στη Σερβία Σύμφωνα με μια βιο-συμπεριφοριστική έρευνα που διεξήχθη στη Σερβία το 2013, κατά μέσο όρο το 15% των χρηστών ηρωίνης είχαν δικαστεί από ποινικά δικαστήρια κατά το προηγούμενο έτος (28% στο Βελιγράδι και 8% στη Νις και το Νόβι Σαντ). Η σερβική νομοθεσία θεωρεί την οποιαδήποτε κατοχή ναρκωτικών ως ποινικό αδίκημα. Στην πράξη, όμως, λόγω του υπερπληθυσμού των φυλακών, μόνο οι χρήστες που σε βάρος τους έχουν αποδειχθεί σοβαρές παραβιάσεις της σχετικής νομοθεσίας οδηγούνται στη φυλακή. Η αστυνομία συχνά χειραγωγεί τους χρήστες ναρκωτικών που συνελήφθησαν για κατοχή μικροποσότητας ναρκωτικών ώστε να δεχτούν να βοηθήσουν τις αστυνομικές επιχειρήσεις. Μερικές φορές, οι αστυνομικοί σκοπίμως- δημεύουν αποστειρωμένα υλικά που παρέχονται στους χρήστες ναρκωτικών από τις ΜΚΟ στο πλαίσιο των τακτικών δραστηριοτήτων για τη μείωση της βλάβης. Η Σερβική οργάνωση «Ένωση για την Πρόληψη» ( Association Prevent ) δεν έχει τακτικές επαφές με την αστυνομία. Συνήθως, η ΜΚΟ επικοινωνεί μαζί τους, όταν οργανώνει μαθήματα κατάρτισης για αστυνομικούς. Η μοναδική περίπτωση που η αστυνομία ξεκίνησε πρώτη μια επαφή με την οργάνωση ήταν για να υποκλέψει τις 8

9 τηλεφωνικές κλήσεις από έναν πελάτη του οργανισμού. Η αστυνομία επίσης διεξήγαγε ελέγχους σε χρήστες ναρκωτικών που συγκεντρώνονταν έξω από το dropin κέντρο της ΜΚΟ, κατά τη διάρκεια μιας βιο-συμπεριφοριστική έρευνα. Στον πεδίο δράσης, πάντως, οι ρόλοι είναι διαφορετικοί: η αστυνομία καταστέλλει, ενώ οι ΜΚΟ εργάζονται προς την κατεύθυνση της μείωσης της βλάβης. Αυτό διαμορφώνει δύο μοντέλα προσέγγισης που παίρνουν εντελώς αντίθετες κατευθύνσεις, με την αστυνομία να προσπαθεί επί ματαίω να σεβαστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα των χρηστών. Επιπλέον, η «Ένωση για την Πρόληψη» στερείται την σε βάθος αλληλεπίδραση με την αστυνομία, λόγω των περιορισμένων πόρων για τις δραστηριότητες αυτές. Στη Σερβία, δεν υπάρχουν σημαντικά περιστατικά κατάχρησης εξουσίας ή εξαναγκασμού σε βάρος χρηστών από την αστυνομία που να έχουν συζητηθεί ευρέως και δημοσίως. Η «Ένωση για την Πρόληψη» πραγματοποιεί τακτικές εμφανίσεις στα σερβικά μέσα ενημέρωσης, φιλοδοξώντας διαρκώς να συμβάλει στη μείωση των διακρίσεων εις βάρος των χρηστών ναρκωτικών. Επί του παρόντος, δεν υπάρχει κάποια συζήτηση για οποιουδήποτε είδους μεταρρυθμίσεις στη Σέρβικη νομοθεσία. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, το τρέχον χρονικό διάστημα, ασχολείται αποκλειστικώς με την ίδρυση του αποκαλούμενου «Γραφείου για τα Ναρκωτικά». Η εμπειρία στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη Δύο εκπρόσωποι από δύο ΜΚΟ, από τον «Σύλλογο Margina» και από την «Viktorija», παρουσίασαν την κατάσταση στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη. Ο «Σύλλογος Margina" συνεργάζεται με την αστυνομία για τη μείωση της βλάβης από το Στην αρχή, η κατάσταση παρουσίαζε πολλά κοινά με τη ρουμανική εμπειρία, αλλά η συνεργασία επέφερε πολλές θετικές αλλαγές. Το 2003, και για δύο χρόνια, δεν υπήρχε καμία επαφή με την αστυνομία για το πλήθος των προβλημάτων που προέκυπταν. Συχνά, η αστυνομία δήμευε υλικό από τα προγράμματα μείωσης της βλάβης, ενώ οι χρήστες ναρκωτικών, κατά κανόνα, έπρεπε να κρατούνται και να αντιμετωπίζονται ως κοινοί εγκληματίες. Το 2005, ο «Σύλλογος Margina» πήρε μια στρατηγική απόφαση, να ξεκινήσει την παροχή κατάρτισης στους αστυνομικούς, εθελοντικά και δωρεάν. Αργότερα, το πρόγραμμα κατάρτισης συμπεριλήφθηκε μεταξύ άλλων χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων και άρχισε να λαμβάνει ειδική χρηματοδότηση. Σήμερα, υπάρχει πλέον μια άριστη συνεργασία μεταξύ του οργανισμού και της αστυνομίας. Οι εργαζόμενοι της ΜΚΟ διατηρούν τακτικές επαφές με αξιωματικούς της αστυνομίας. Όταν ένας εξαρτημένος χρήστης συλλαμβάνεται, η αστυνομία επικοινωνεί με τον οργανισμό και τον ενθαρρύνει να επωφεληθεί από τις υπηρεσίες μείωσης της βλάβης. Όσοι εργαζόμενοι της ΜΚΟ παρέχουν τις υπηρεσίες στους στο δρόμο είναι εγγεγραμμένοι στα αστυνομικά τμήματα, έτσι ώστε να μπορούν να διανέμουν το υλικό χωρίς επιπλοκές και χωρίς να παρεμποδίζονται από ελέγχους των οργάνων της επιβολής του νόμου. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη ή χαρακτηριστική περίπτωση, στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, όπου μια υπόθεση για ναρκωτικά να έλαβε εκτεταμένη κάλυψη από τα ΜΜΕ. Ένα από τα επόμενα στρατηγικά βήματα του "Συλλόγου Margina" είναι να συνεργαστεί στενά 9

10 με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, και να φτάσει σε ένα επίπεδο συνεργασίας παρόμοιο με αυτό με την αστυνομία. Σε αυτό το πεδίο, η εκπαίδευση και η κατάρτιση της αστυνομίας αποτελεί πλέον μια ρουτίνα στο πρόγραμμα σπουδών της αστυνομίας, και ακόμη και οι ειδικές δυνάμεις της αστυνομίας έχουν εκπαιδευτεί σχετικά με τα δικαιώματα των χρηστών ναρκωτικών. Σε γενικές γραμμές, η αστυνομία είναι αρκετά δραστήρια, και οι αστυνομικοί ακολουθούν το πρωτόκολλο, αποφεύγοντας τις χωρίς νόημα συλλήψεις των εξαρτημένων χρηστών ναρκωτικών που προσπαθούν να λάβουν βοήθεια από τα προγράμματα μείωσης της βλάβης. Επιπλέον, ο «Σύλλογος Margina» παρέχει νομική βοήθεια σε χρήστες ναρκωτικών, και οι επαγγελματίες νομικοί συνεργάζονται στενά με την αστυνομία σε πολλά επίπεδα. Όσον αφορά στις εθνικές μεταρρυθμίσεις της νομοθεσίας, το Υπουργείο Ασφαλείας ζήτησε πρόσφατα την έκθεση αξιολόγησης σχετικά με την εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής και του εθνικού σχεδίου δράσης για την περίοδο , ενώ σήμερα προετοιμάζονται μια νέα εθνική στρατηγική και ένα νέο σχέδιο δράσης. Επίσης, στο άμεσο μέλλον, ετοιμάζεται να ξεκινήσει μια νέα συνεργασία με το Υπουργείο Δικαιοσύνης, με έμφαση στις εναλλακτικές λύσεις αντί της φυλάκισης για τους χρήστες ναρκωτικών, καθώς και στην πρωτογενή πρόληψη. Η κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Σέρπσκα έχει συστήσει την Επιτροπή της Δημοκρατίας της Σέρπσκα για την Πρόληψη της Χρήσης Ναρκωτικών, αποτελούμενη από 13 μέλη, μεταξύ των οποίων και η ΜΚΟ «Βικτόρια». Το Υπουργείο Εσωτερικών φιλοξενεί επίσης την Ομάδα Στρατηγικής υλοποίησης, η οποία παρέχει επαγγελματική, διοικητική και τεχνική υποστήριξη προς την Επιτροπή (δηλαδή προτείνει στρατηγικές για τον έλεγχο ναρκωτικών και την πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών για την περίοδο και των σχετικών σχεδίων δράσης τους, σχεδιάζοντας τη νέα στρατηγική ελέγχου για την περίοδο , καθώς και το σχέδιο δράσης ). Αυτή η Ομάδα προετοιμάζει επίσης στρατηγικά έγγραφα για τη διαδικασία της νομοθετικής υιοθέτησης και ενσωμάτωσης. Επιπλέον, αναπτύσσει επιχειρησιακές κατευθυντήριες γραμμές για τις Θεραπευτικές Κοινότητες στη Σερβική Δημοκρατία, τα πρότυπα και τις λειτουργικές διαδικασίες των Drop-in Κέντρων για χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών. Πιο συγκεκριμένα, στην περιοχή της Μπάνια Λούκα, υπάρχει συνεργασία στην ανάπτυξη πρωτοκόλλων για την πρόληψη της χρήσης ναρκωτικών. Μεταξύ άλλων, οι διάφορες δραστηριότητες που ασκούνται επικεντρώνονται κυρίως στην αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού για το θέμα της χρήσης ναρκωτικών (π.χ. χαρακτηρισμός μιας ημέρας ως Διεθνούς Ημέρας κατά της Χρήσης Ναρκωτικών και των Παράνομων Ουσιών, εκδηλώσεις στον «Μήνα κατά του Εθισμού», οργανωτική και εκτελεστική συνεργασία για το 1ο και το 2ο Διεθνές Συμπόσιο για την Κατάχρηση Ουσιών για "πολυ-τομεακή συμβολή στην καταπολέμηση της εξάρτησης από τα ναρκωτικά", δημοσίευση εκπαιδευτικού υλικού και σχετική βιβλιογραφία). Όσον αφορά για την πολιτική για τη μείωση της βλάβης και τις αρχές επιβολής του νόμου, η Βοσνία και Ερζεγοβίνη υλοποίησε ένα πρόγραμμα του Παγκόσμιου Ταμείου (Global Fund) για την εκπαίδευση των αστυνομικών σε προγράμματα μείωσης της βλάβης, καθώς και την εκπαίδευση των αστυνομικών και των συνοριακών φυλάκων για το ιό HIV και τα επαγγέλματα υψηλού κινδύνου, την ανάπτυξη επιμορφωτικών εργαλείων για την άσκηση της σχετικής πολιτικής, την παρακολούθηση της 10

11 κατάρτισης, κ.λπ. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες πτυχές του προγράμματος είναι ότι, μεταξύ δύο σεμιναρίων, οι συμμετέχοντες είναι υποχρεωμένοι να οργανώνουν επιμορφώσεις μεταξύ συναδέρφων. Κατά την υλοποίηση των προγραμμάτων ανταλλαγής βελονών και συριγγών μεταξύ χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών, υπάρχει αδιάκοπη υποστήριξη και επικοινωνία με το Υπουργείο Εσωτερικών. Εντός του ανωτέρω πλαισίου, η υποστήριξη της αστυνομίας ενθαρρύνεται επίσης, κατά την εφαρμογή της βιο-συμπεριφοριστικής μελέτης, για τον επιπολασμό του ιού του HIV, της ηπατίτιδας Β και C και της σύφιλης, καθώς και τις συμπεριφορές υψηλού κινδύνου μεταξύ χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών. Σε γενικές γραμμές, ο καλύτερος τρόπος για να παρασχεθούν αποτελεσματικές απαντήσεις στο θέμα της επίλυσης του προβλήματος των ναρκωτικών σε μια κοινωνία είναι η σύνδεση της δημόσιας πολιτικής με την Κοινωνία των Πολιτών, καθώς και με τους επαγγελματίες του χώρου σε μια μοναδική, ολοκληρωμένη και διεπιστημονική δομή που να λειτουργεί σε διαφορετικά επίπεδα και να έχει κοινή ευθύνη. Συζήτηση Στη συζήτηση που ακολούθησε το πρώτο μέρος της πρωινής συνεδρίας, το ενδιαφέρον κινήθηκε κυρίως γύρω από τον τρόπο που η Φρανκφούρτη επέτυχε τα θετικά αποτελέσματα στη συνεργασία της αστυνομίας με τις υπηρεσίες υγείας. Επισημάνθηκε πως ξεκίνησε ως πρωτοβουλία της αστυνομίας ύστερα από συνειδητοποίηση και παραδοχή του γεγονότος πως από μόνη της δεν μπορούσε να επιλύσει το πρόβλημα των ναρκωτικών στην πόλη. Ασφαλώς, το πρόβλημα της χρήσης σε ανοιχτές σκηνές «πιάτσες» εξακολουθεί να υφίσταται σε έναν βαθμό, το φαινόμενο είναι όμως περιορισμένο σε μια πολύ συγκεκριμένη περιοχή, όπου 10 με 20 άτομα κάνουν χρήση ημερησίως. Η παρέμβαση των αστυνομικών συνίσταται στο να μεταβαίνουν στο σημείο και να οδηγούν τους χρήστες σε δωμάτια κατανάλωσης και όχι στα κρατητήρια. Συζητήθηκε επίσης το θέμα για το πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να επιτευχθεί αλλαγή στην νοοτροπία των αστυνομικών προς αυτή την κατεύθυνση. Η αλήθεια είναι πως υπήρχε μεγάλη δυσκολία, ιδιαίτερα στην αρχή και χρειάστηκε να γίνουν πολλές παρεμβάσεις. Ακόμη και σήμερα πάντως οι αστυνομικοί έχουν δυσκολίες στο να αντιληφθούν τον προληπτικό ρόλο της αστυνομίας και το πώς γίνεται να υπεισέρχονται και στο κοινωνικό πεδίο. Ωστόσο, ενώ είκοσι πέντε χρόνια πριν δεν θα υπήρχε περίπτωση συνεργασίας, σήμερα οι αστυνομικοί συνεργάζονται καλά με τις υπηρεσίες υγείας και μείωσης της βλάβης. Χρειάζεται, όμως, πολλή δουλειά ακόμη. Πρέπει επίσης να τονισθεί πως και η αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου συντέλεσε στην αλλαγή της νοοτροπίας, όταν άρχισε να εφαρμόζεται αυτή η πολιτική στις αρχές της δεκαετίας του 90. Σε πρακτικό επίπεδο, εξάλλου, υπήρξε επιμόρφωση τόσο των αστυνομικών όσο και των κοινωνικών λειτουργών, ενώ συζητήθηκε για το αν η αστυνομία της Φρανκφούρτης έχει αναπτύξει συνεργασία με άλλες αστυνομίες από την χώρα ή άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Επίσης συζητήθηκε για το πόσο ενεργά συμμετέχουν οι αστυνομικοί και πόσο εμπλέκονται στην παροχή υπηρεσιών μείωσης βλάβης ή στην παροχή ιατρικής βοήθειας, κατά την τακτική που ακολουθούν σε άλλες χώρες. Στην 11

12 Φρανκφούρτη, τα προγράμματα μεθαδόνης παρέχονται αποκλειστικά από γιατρούς σε νοσοκομεία, και ο ρόλος των αστυνομικών περιορίζεται στην μεταφορά τους εκεί. Ωστόσο, πρόσφατα έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα για την παροχή Naloxon σε σπρέι από τους ίδιους τους αστυνομικούς στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους. Το Πρωτόκολλο Συνεργασίας μεταξύ της Υπηρεσίας Δίωξης Ναρκωτικών της Κυπριακής Αστυνομίας και του Υπουργείου Υγείας για την παραπομπή των νεαρών παραβατών στα Θεραπευτικά Κέντρα των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας Στην ίδια συνεδρία, η εκπρόσωπος της Αστυνομίας της Κύπρου παρουσίασε ένα αποτελεσματικό μοντέλο που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα: το πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ της Υπηρεσίας Δίωξης Ναρκωτικών και του Υπουργείου Υγείας (Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας) για την παραπομπή των νεαρών παραβατών στα Κέντρα Θεραπείας των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Η Υπηρεσία Δίωξης Ναρκωτικών είναι ένας πρώην τομέας του «Τμήματος Εξιχνίασης Εγκλημάτων" της Αστυνομίας της Κύπρου. Ιδρύθηκε ως ξεχωριστή μονάδα στις 14/02/1991, με στόχο την πρόληψη και την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης και κατανάλωσης ναρκωτικών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, μέσω της μείωσης της προσφοράς και της ζήτησης, καθώς επίσης και μέσω της διεθνούς συνεργασίας. Τα μέλη της Υπηρεσίας συμμετέχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε ομάδες του Συμβουλίου της Ευρώπης, καθώς και στο Διεθνές Φόρουμ των Ηνωμένων Εθνών, με στόχο την καταπολέμηση της εγκληματικότητας συνδέεται με τα ναρκωτικά. Το γραφείο συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το διεθνές τμήμα της Υπηρεσίας λαμβάνουν και διαβιβάζουν σχετικές πληροφορίες δια μέσω της Εθνικής Μονάδας της Ευρωπόλ, του Κεντρικού Γραφείου της Ιντερπόλ, του Γραφείου Αστυνομικής Συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Διεύθυνσης της Διεθνούς Αστυνομικής Συνεργασίας, καθώς και των αξιωματικών-συνδέσμων για τα ναρκωτικά και των αστυνομικών ακολούθων. Το κύριο εύρημα των εθνικών στατιστικών στοιχείων της χώρας αποκαλύπτει μια αύξηση των Κυπρίων που εμπλέκονται σε υποθέσεις ναρκωτικών κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Ο αριθμός των συλλήψεων και των κατασχέσεων παράνομων ναρκωτικών παραμένει σε υψηλά επίπεδα, ενώ υπάρχει επίσης μια αύξηση στην εισαγωγή και στην κατανάλωση των νέων ψυχοδραστικών ουσιών, καθώς και νέες καταγραφές στην αγορά συνθετικών ναρκωτικών. Οι περισσότεροι θάνατοι από ναρκωτικά αποδόθηκαν σε οπιοειδή, και συγκεκριμένα στην ηρωίνη. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, το τυπικό προφίλ των εν λόγω θυμάτων είναι άρρενες, ελληνικόκυπριακής καταγωγής, ηλικίας περίπου 30 ετών, χρήστες πολλών ναρκωτικών. Η πλειονότητα των αδικημάτων που καταγράφονται αφορούν την κατοχή και τη χρήση της φυτικής κάνναβης, της πιο διαδεδομένης παράνομης ουσίας στην Κύπρο. Οι κατασχεθείσες ποσότητες φυτών κάνναβης ήταν σημαντικά αυξημένες σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη, ενώ η έκσταση συνέχισε την προηγούμενη πτωτική τροχιά, αν και φαίνεται ότι έχει αντικατασταθεί από τη μεθαμφεταμίνη. Τα τελευταία χρόνια, η κοκαΐνη φαίνεται να είναι η δεύτερη παράνομη εξαρτησιογόνος ουσία επιλογής για τους Κύπριους χρήστες, με μια παράλληλη μείωση στη διαθεσιμότητα της ηρωίνης, 12

13 ένα φαινόμενο που παρατηρείται και σε άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, η κατάχρηση της ηρωίνης είναι πιο διαδεδομένη. Το Γραφείο Πρόληψης της Υπηρεσίας Δίωξης των Ναρκωτικών αναλαμβάνει δράσεις ευαισθητοποίησης για τα ναρκωτικά και υλοποιεί προγράμματα για τα μέλη των κοινωνικών δικτύων, τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς, το στρατιωτικό προσωπικό, και άλλες οργανωμένες ομάδες. Η αστυνομία και οι αξιωματούχοι κοινωνικής παρέμβασης παρέχουν αρχική καθοδήγηση σε όσους αναζητούν την παροχή συμβουλών και τη θεραπεία από τον εθισμό που προκαλούν τα ναρκωτικά. Στόχος τους είναι να παρακινήσουν τους νέους με προβλήματα από τα ναρκωτικά, καθώς και τις οικογένειές τους, ώστε να ζητήσουν βοήθεια από ειδικούς. Από το Νοέμβριο του 2007, μια νέα προσέγγιση εισήχθη στην Κύπρο με την υιοθέτηση ενός ευρωπαϊκού προγράμματος επιλεκτικής πρόληψης. Το Συμβούλιο κατά των Ναρκωτικών υιοθέτησε το πρωτοποριακό και θετικά αξιολογημένο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης το επονομαζόμενο «FreD goes net», ως ένα πρόγραμμα έγκαιρης παρέμβασης για νεαρούς χρήστες ναρκωτικών στην Κύπρο. Το «FreD goes net» είναι η Ευρωπαϊκή εξέλιξη του αντίστοιχου γερμανικού προγράμματος FreD Early intervention in first-time drug offenders σε 17 κράτημέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το "FreD» αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 για να αντιμετωπίσει το ζήτημα του αυξανόμενου αριθμού των νεαρών χρηστών ναρκωτικών που δεν πιστεύουν πως έχουν ανάγκη βοήθειας. Το πρόγραμμα ενεργοποιεί και αξιοποιεί το υπάρχον σύστημα υποστήριξης ώστε να φτάσει σε αυτό ένας νεαρός χρήστης μετά την πρώτη σύλληψή του για παράνομη χρήση ναρκωτικών (συνήθως της κάνναβης), πραγματοποιώντας μια συμβουλευτική συνεδρία που ακολουθείται από ένα σύντομο πρόγραμμα παρέμβασης. Για το «FreD», τα τοπικά συμβουλευτικά κέντρα για τα ναρκωτικά είναι ευεργετικά, όταν συνεργάζονται με την αστυνομία, τους εκπροσώπους του δικαστηρίου ανηλίκων, καθώς και τη δικαστική εξουσία εν γένει. Ένας από τους στόχους του «FreD goes net» είναι η καθιέρωση συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων και των ατόμων, μέσω της συνεργασίας μεταξύ των αστυνομικών, δικαστικών αρχών, κυβερνητικών οργανώσεων και ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στον τομέα της θεραπείας. Σε επίπεδο συμπεριφοράς, η διαδικασία εξελίσσεται (συνέντευξη πρόσληψης και οκτώ ώρες συμμετοχή σε ομάδα παρέμβασης) με στόχο την ενθάρρυνση των νέων χρηστών ναρκωτικών ουσιών παράνομων ή νόμιμων- να προβληματιστούν γύρω από την προοπτική του να αλλάξουν τις συνήθειές τους και να σταματήσουν να παρασύρονται από την έξη τους. Μεταξύ Δεκεμβρίου 2008 και Δεκεμβρίου του 2010, ξεκίνησε μια δοκιμαστική εφαρμογή του σχετικού προγράμματος στην Κύπρο, απευθυνόμενη σε άτομα νεαρής ηλικίας (14 έως 24 ετών) που είχαν συλληφθεί για πρώτη φορά για χρήση ναρκωτικών. Ο κύριος στόχος ήταν τους προσφερθεί μια έγκαιρη παρέμβαση μέσω της παροχής συμβουλών στα Κέντρα Εφήβων και Οικογένειας που λειτουργούν οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Υγείας της Κύπρου σε συνεργασία με την Υπηρεσία Δίωξης Ναρκωτικών, ώστε να αυξηθεί η γνώση γύρω από το θέμα της χρήσης ναρκωτικών και να διευκολυνθεί η μεταβολή της συμπεριφοράς των νεαρών χρηστών ναρκωτικών, έτσι που να αποφεύγεται ή σε κάθε περίπτωση να καθυστερεί ο κίνδυνος της εξάρτησης. Μετά την ολοκλήρωση της δοκιμαστικής φάσης του 13

14 προγράμματος τον Ιανουάριο του 2010 και μετά από τα αποτελέσματα της αξιολόγησης τον Μάρτιο του 2010, νέα πρωτόκολλα έχουν καθιερωθεί μεταξύ της Κυπριακής Αστυνομίας και των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας για τη βελτίωση του υφιστάμενου έργου, καθώς επίσης και με το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού για την έγκαιρη εισαγωγή προγραμμάτων παρέμβασης σε σχολεία που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της παράνομης χρήσης ναρκωτικών ουσιών. Τον Φεβρουάριο του 2011, το Πρωτόκολλο Συνεργασίας υιοθετήθηκε επίσημα. Σύμφωνα με τη μεθοδολογία που βασίζεται στο διαθεωρητικό μοντέλο, το οποίο είναι μια ολοκληρωμένη βιο-ψυχοκοινωνική προσέγγιση αντίληψης της διαδικασίας της σκοπούμενης αλλαγής στη συμπεριφορά, καταγράφονται τα ακόλουθα τα στάδια: Το στάδιο πριν την περισυλλογή: Τα άτομα σε αυτό το στάδιο δεν θεωρούν ή δεν σκοπεύουν να αλλάξουν μια προβληματική συμπεριφορά. Το στάδιο της περισυλλογής: Τα άτομα αισθάνονται την επιθυμία να αλλάξουν μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Το στάδιο της προετοιμασίας: Από τη στιγμή που τα άτομα εισέρχονται σε αυτό το στάδιο, τα πλεονεκτήματα του να προσπαθούν να αλλάξουν μια προβληματική συμπεριφορά αντισταθμίζουν τα μειονεκτήματα. Το στάδιο της δράσης: Πρόκειται για την αρχή μιας πραγματικής στροφής στην στοχευμένη συμπεριφορά. Το στάδιο της συντήρησης: Τα άτομα έχουν ολοκληρώσει με επιτυχία το στόχο και προσπαθούν να διατηρήσουν την αλλαγή της συμπεριφοράς. Μια συνέντευξη που δίνει κίνητρα διευκολύνει τον χρήστη στην παραπέρα πορεία του. Κύριες ομάδες-στόχοι αποτελούν τα άτομα που συνελήφθησαν για χρήση ναρκωτικών ή/και κατοχή ναρκωτικών, οι γονείς και οι οικογένειες, και γενικά οι άνθρωποι που έρχονται σε επαφή με την 24-ωρη τηλεφωνική γραμμή της Αστυνομίας. Η κύρια αρχή του προγράμματος βασίζεται στην ορθολογική εφαρμογή του Πρωτοκόλλου Συνεργασίας, στα όρια μιας προσπάθειας για την ανάπτυξη κοινωνικών και θεραπευτικών πολιτικών και μέτρων στο πλαίσιο του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης, με την υποστήριξη των εξαρτημένων από τα ναρκωτικά άτομα κατά τη διάρκεια της αποκατάστασης και της κοινωνικής επανένταξης. Στόχος του Πρωτοκόλλου Συνεργασίας μεταξύ της Αστυνομίας της Κύπρου και του Υπουργείου Υγείας (Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας) για την παραπομπή των νεαρών παραβατών στη Κέντρα Θεραπείας των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, είναι να παράσχει στους νέους χρήστες ναρκωτικών (σε όσους συλλαμβάνονται για πρώτη φορά) μια εναλλακτική. Μέσα από την παραπομπή σε θεραπευτικά προγράμματα, τους δίνεται η ευκαιρία να διευρύνουν τις γνώσεις τους, να προβληματιστούν σχετικά με το θέμα και να μεταβάλλουν τη στάση τους ως προς τη χρήση ναρκωτικών. Τα κριτήρια για την ενεργοποίηση του Πρωτοκόλλου Συνεργασίας είναι τα ακόλουθα: - Πρώτη σύλληψη ενός ανηλίκου ή ενός νεαρού ενηλίκου για αδίκημα της νομοθεσίας περί ναρκωτικών. - Οι κατασχεθείσες ποσότητες ναρκωτικών να προορίζονταν αποκλειστικά για προσωπική χρήση. - Να πρόκειται για δράστη περιορισμένης ποινικής ευθύνης (ηλικίας μεταξύ 14 και 24 ετών). 14

15 - Αμέσως πριν ή μετά από την έρευνα ή τη σύλληψη, το άτομο δεν πρέπει να έχει παραβιάσει το άρθρο 244 του Ποινικού Κώδικα κατά τη σύλληψη του από την αστυνομία και η συμπεριφορά του δεν πρέπει να έχει υποκινήσει και άλλους στη διάπραξη ενός ποινικού αδικήματος. Υπό την προϋπόθεση ότι ο ανήλικος ή νεαρός δράστης θα παρακολουθήσει και θα ολοκληρώσει ένα πρόγραμμα θεραπείας σε ένα από τα Κέντρα Θεραπείας των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και ότι θα λάβει μια σχετική βεβαίωση εντός δύο ετών από την εισαγωγή του στο πρόγραμμα, η υπόθεση διατηρείται σε εκκρεμότητα, εν αναμονή σχετικής εντολής από τον Γενικό Εισαγγελέα. Το Πρωτόκολλο Συνεργασίας είναι μια καινοτόμος μορφή στο σύστημα ποινικής δικαιοσύνης της Κύπρου. Η βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των εθνικών Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και της Αστυνομίας υπογραμμίζεται στο προοίμιο του Πρωτοκόλλου (όπου προτείνεται η στενή συνεργασία μεταξύ των συμπραττόντων εταίρων ώστε να μειωθεί η γραφειοκρατία), δημιουργώντας έτσι ένα κοινό σημείο αναφοράς: όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη κάθονται γύρω από το ίδιο τραπέζι για την οικοδόμηση της μεταξύ τους εμπιστοσύνης, καθώς επίσης και για τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Το Πρωτόκολλο Συνεργασίας καλύπτει τομείς της επιλεκτικής πρόληψης στο υφιστάμενο σύστημα στήριξης για τους νέους χρήστες ναρκωτικών, και αναμένεται να επεκτείνει τις δραστηριότητές του ώστε να συμπεριλάβει την παραπομπή σε άλλα, μη-κυβερνητικές εναλλακτικά προγράμματα θεραπείες. Ορισμένα από τα πρόσθετα θετικά αποτελέσματα της εφαρμογής του προγράμματος περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: - Αύξηση των χρηστών κάνναβης υπό θεραπεία και τη μείωση του κινδύνου της προβληματικής χρήσης. - Βελτιωμένη προσαρμογή των διαδικασιών στις τοπικές ανάγκες και στη νομοθεσία. - Διευρυμένη πρόσβαση σε πληθυσμούς την οποία δεν θα μπορούσαν να πετύχουν από μόνες τους οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες. - Μείωση του χρόνου μέχρι το ξεκίνημα της θεραπείας (από 8,5 χρόνια το 2006, σε 6 το 2008 και 5,7 το 2011). -Μείωση του αριθμού των χρηστών στο σύστημα δικαιοσύνης - σχέση κόστουςαποτελεσματικότητας. - Η διευκόλυνση και βελτίωση της πρόσβασης για τους νέους και τις οικογένειές τους σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας. - Διαμόρφωση ενός θετικού προφίλ για τις αστυνομικές αρχές στο ευρύ κοινό. - Ενίσχυση της έννοιας της ασφάλειας, της δικαιοσύνης, της αναβάθμισης των ζητημάτων υγείας. Οι εμπειρίες που αποκτήθηκαν από την εφαρμογή του προγράμματος θα μπορούσε να βοηθήσουν και άλλες χώρες να το υιοθετήσουν στο μέλλον. Σύμφωνα με την κυπριακή εμπειρία στην εφαρμογή του πρωτοκόλλου, αν οι κρατικοί φορείς καταφέρουν να παρέμβουν έγκαιρα σε θέματα που αφορούν τους νέους, οι αλλαγές της συμπεριφοράς τους σε σχέση με την χρήση ναρκωτικών μπορεί να είναι εξαιρετικά καθοριστικές. Συζήτηση 15

16 Στη σύντομη συζήτηση που ακολούθησε μετά την παρουσίαση, διατυπώθηκε η πρόθεση της κυπριακής πολιτικής να επεκτείνει, βάσει σχεδίου, το Πρωτόκολλο Συνεργασίας μεταξύ της αστυνομίας και των ΜΚΟ, καθώς πρόκειται για μια πρακτική που αποτιμάται ως θετική. Ασφαλώς στην αρχή, υπήρχαν αρκετές επιφυλάξεις από την πλευρά των θεραπευτών, ιδίως σε σχέση με ζητήματα εμπιστευτικών πληροφοριών για τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα. Ωστόσο, στη διάρκεια της εφαρμογής του, δεν προέκυψαν ζητήματα εμπιστευτικότητας, καθώς η αστυνομία δεν ζητά τα προσωπικά στοιχεία των δραστών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και σέβεται τη σχέση εμπιστοσύνης που υπάρχει μεταξύ των θεραπευτών και των χρηστών. Αν και η νομοθεσία στην Κύπρο, στηρίζεται στην αρχή της μηδενικής ανοχής απέναντι στη κατοχή ναρκωτικών ουσιών, στην πράξη η αστυνομία, έχοντας συνειδητοποιήσει πως έχει διαμορφωθεί μεταξύ του νεανικού πληθυσμού μια ολόκληρη κουλτούρα γύρω από τη χρήση κάνναβης, προσπαθεί να εφαρμόσει μια πρώιμη παρέμβαση με την εφαρμογή της διαδικασίας του πρωτοκόλλου που παρέχει μια εναλλακτική σε σχέση με την ποινική διαδικασία, για τους νεαρούς χρήστες που είναι πρόθυμοι να αξιοποιήσουν τα οφέλη των παρεχόμενων υπηρεσιών. Πρέπει πάντως να επισημανθεί πως πρόκειται μόνο για ένα πρωτόκολλο και όχι για κάτι που ορίζεται ως υποχρεωτικό για τις αρχές βάσει νόμου. Θεωρητικά, ο Γενικός Εισαγγελέας μπορεί να διαφωνήσει ως προς την υπαγωγή ενός δράστη στο εναλλακτικό αυτό πρόγραμμα. Στην πράξη, ωστόσο, ο Εισαγγελέας συντάσσεται τελικά με τις συστάσεις της Υπηρεσίας Δίωξης Ναρκωτικών. Οι περισσότεροι χρήστες που εισέρχονται στο πρόγραμμα βρίσκονται στο στάδιο πριν την περισυλλογή και δεν έχουν καμία διάθεση να αλλάξουν κάτι. Εκείνο που απαιτείται είναι να κινητοποιηθούν. Η κινητοποίηση επιτυγχάνεται με την αξιοποίηση των κινήτρων που παρέχονται μέσα από τις επιδέξιες συνεντεύξεις, και με την ανάπτυξη πολύ καλών σχέσεων μεταξύ των αστυνομικών και των χρηστών, τους οποίους τους αποκαλούν ως «επωφελούμενους» και όχι ως «χρήστες ναρκωτικών». Το διάστημα μέσα στο οποίο καλούνται να αποφασίσουν αν θα συμμετέχουν στο πρόγραμμα ή όχι, δεν είναι μεγαλύτερο από δύο εβδομάδες. Στη διάρκεια αυτού του χρονικού διαστήματος δεν κρατούνται, είναι ελεύθεροι. Ωστόσο, τις πιο πολλές φορές το αποφασίζουν άμεσα, μέσα στην πρώτη ή τη δεύτερη από τις προκαταρκτικές συνεδρίες. Η συχνότητα και η διάρκεια του προγράμματος εξαρτάται εξατομικευμένα από τον κάθε χρήστη και τις ανάγκες του. Μπορεί να ποικίλει ανάμεσα σε μια ή δύο φορές την εβδομάδα, για 4 ή 6 μήνες ή και για 2 χρόνια. Η αστυνομία δεν έχει καμία εμπλοκή σε αυτό το στάδιο, και είναι κάτι που κρίνεται και αποφασίζεται μόνον από τους θεραπευτές. Κατά κανόνα, δεν συγχέουν μεταξύ τους χρήστες υψηλού και χαμηλού κινδύνου, ενώ λειτουργούν δύο θεραπευτικά κέντρα, ένα για άτομα από 14 έως 22, και ένα άλλο για τους μεγαλύτερους χρήστες. Επίσης, λειτουργούν προγράμματα προσαρμοσμένα στις ανάγκες των μαθητών. Σε περίπτωση 2ης ή 3ης σύλληψης, υπάρχει και πάλι η δυνατότητα υπαγωγής στο πρόγραμμα. Αυτό όμως κρίνεται κατά περίπτωση, λαμβάνοντας πάντοτε υπόψη πως η υποτροπή είναι μέρος της εξάρτησης αλλά και της θεραπευτικής διαδικασίας. 16

17 Κάτι που θα χρειαζόταν, ωστόσο, να αλλάξει στο ήδη εφαρμοζόμενο πρόγραμμα, θα ήταν το στάδιο της παρακολούθησης (follow-up) μετά την ολοκλήρωσή του. Καθώς δεν υφίσταται ακόμη διαδικασία παρακολούθησης των υποθέσεων, υπάρχει μεγάλη δυσκολία για την ουσιαστική αξιολόγηση και την μακροπρόθεσμη αποτίμηση της αποτελεσματικότητάς του. Παρά το γεγονός, πως το μοντέλο λειτουργίας της αστυνομίας στηρίζεται γενικά στην καταστολή και τον εξαναγκασμό, ενώ το μοντέλο της μείωσης της βλάβης στην εθελοντική συμμετοχή του χρήστη, η αξιοποίηση του «διαθεωρητικού μοντέλου» («transtheoretical model») από την αστυνομία και από τους θεραπευτές αποτιμάται από τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα ως κάτι ιδιαιτέρως θετικό, καθώς πρόκειται για ένα πολύ αποτελεσματικό μοντέλο που τυγχάνει εφαρμογής σε κάθε μορφή εθισμού, περιγράφοντας με ακρίβεια τις φάσεις από τις οποίες διέρχεται ένας εθισμένος μέχρι να καταφέρει να αποβάλλει την έξη του. Στη συνέχεια ακολούθησαν σύντομες παρουσιάσεις από εκπροσώπους της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας και της Αλβανίας. Η εμπειρία στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας Στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, η ΜΚΟ HOPS δραστηριοποιείται στον τομέα μείωσης της βλάβης από το Κατά την πρώτη περίοδο, λειτουργούσε μόνο ένα drop-in κέντρο, και οι παρεμβάσεις ήταν περιορισμένες. Αργότερα, με την υποστήριξη του Παγκόσμιου Ταμείου (Global fund) και σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας, παρόμοιες δραστηριότητες άρχισαν να αναδύονται σε πολλές αστικές περιοχές. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πρώτη συμφωνία μεταξύ της HOPS και του Παγκόσμιου Ταμείου, επίσης συνυπογραφόταν από το Υπουργείο Εσωτερικών, το οποίο έχει αποδειχθεί πολύ υποστηρικτικό σε όλη τη διαδικασία και την εφαρμογή των προγραμμάτων μείωσης της βλάβης. Σε γενικές γραμμές, οι αστυνομικοί συμμετέχουν ενεργά στον τομέα αυτό, καθώς επίσης και στον εθνικό μηχανισμό συντονισμού για τα ναρκωτικά. Επί του παρόντος, η HOPS τρέχει τρία προγράμματα κατάρτισης των αστυνομικών, που απευθύνονται: στα αστυνομικά τμήματα, στους αξιωματικούς που εργάζονται στον τομέα δίωξης των ναρκωτικών, και στις ειδικές δυνάμεις με έργο τους την καταπολέμηση της εγκληματικότητας του δρόμου. Η εκπαίδευση δίνει έμφαση σε μια προσέγγιση στα ανθρώπινα δικαιώματα, τονίζοντας τις ανάγκες των χρηστών ναρκωτικών, την προώθηση προγραμμάτων μείωσης της βλάβης, κ.λπ. Στην πραγματικότητα, ένας από τους εκπαιδευτές είναι αξιωματούχος της αστυνομίας με διεθνή εμπειρία στο πεδίο, προσφέροντας εκπαίδευση σε ομοβάθμιους συναδέλφους του. Ανοιχτά προγράμματα μείωσης της βλάβης λειτουργούν σε 12 πόλεις της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Πριν από την έναρξη τους, η οργάνωση είχε συζητήσει εκτενώς με την τοπική αστυνομία, ώστε να κερδίσει την εμπιστοσύνη της. Σε 7 δήμους, η αστυνομία συμμετέχει ενεργά στη σύνταξη του τοπικού σχεδίου δράσης, και υπάρχουν παραδείγματα άριστης συνεργασίας με τις ΜΚΟ. Σε μια πόλη, για παράδειγμα, η τοπική αστυνομία προσπαθήσει να παραπέμπει 17

18 τους χρήστες ναρκωτικών στη HOPS και αποφεύγει την επιβολή κράτησης ή τη σύλληψη και την προσαγωγή στο αστυνομικό τμήμα. Σε γενικές γραμμές, η HOPS συνεργάζεται καλά με το Υπουργείο Εσωτερικών, και παρέχεται αμοιβαία βοήθεια για την επίλυση κάποιων προβλημάτων. Για αυτό το λόγο, πραγματοποιούνται συχνά τα τελευταία χρόνια συναντήσεις κορυφής. Βεβαίως, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η αστυνομία ασκεί κατάχρηση εξουσίας σε βάρος χρηστών ναρκωτικών στους δρόμους, και πολλοί χρήστες παραπονιούνται ότι τους επιρρίπτουν την ευθύνη πράξεων που δεν έχουν διαπράξει ή ακόμα και για την χρήση ωμής βίας κατά τη διάρκεια των ελέγχων. Στους χρήστες αυτούς, η HOPS παρέχει νομική βοήθεια και υποστήριξη, αλλά αποτελεί εθνικό πρόβλημα η απουσία ενός ανεξάρτητου οργανισμού που θα είναι αρμόδιο για την παρακολούθηση των παραπτωμάτων των αστυνομικών, καθώς το 99% των καταγγελιών για τις παραβιάσεις αυτές δεν διερευνώνται. Όσον αφορά στα εκδιδόμενα επ αμοιβή άτομα, υπήρξαν περιπτώσεις που αναφέρθηκαν περιστατικά βίας και βιασμών από αστυνομικούς (π.χ. 3 εξαναγκάστηκαν από την αστυνομία για να εξετάσουν τον HIV και την ηπατίτιδα Νοέμβριο του 2008), αλλά το ίδιο πρόβλημα υπάρχει και σε αυτή την περίπτωση. Η εμπειρία στην Αλβανία Η Αλβανική ΜΚΟ το Aksion Plus έχει τακτικές επαφές με την αστυνομία για θέματα που αφορούν χρήστες ναρκωτικών ουσιών και άλλων ομάδων (λεσβίες, γκέι, αμφισεξουαλικών και τρανσέξουαλ). Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αστυνομία μπορεί να ζητά πληροφορίες για τους πελάτες των ΜΚΟ που εγγράφονται σε πρόγραμμα θεραπείας με μεθαδόνη, μετά την επίδειξη μιας επίσημης διαταγής από την Εισαγγελία. Οι ειδικοί των ΜΚΟ καλούνται να υπερασπιστούν τους χρήστες ναρκωτικών ενώπιον του δικαστηρίου. Τις περισσότερες φορές, βρίσκονται σε επαφή με την αστυνομία αναφορικά με τους χρήστες ναρκωτικών που συλλαμβάνονται και απαιτείται η υποβολή τους σε θεραπείας με υποκατάστατα, όσο το δυνατόν συντομότερα. Αυτοί μπορούν είτε να λαμβάνουν μεθαδόνη από τις ΜΚΟ ή από τα μέλη της οικογένειας που είναι επιφορτισμένοι με τη φαρμακευτική αγωγή, ή από τις υπηρεσίες υγείας της αστυνομίας. Σε επίπεδο πολιτικής, όσον αφορά την πρόληψη και άλλα συναφή θέματα, το Aksion Plus συνεργάζεται με τις αστυνομικές διευθύνσεις και εν γένει με την αστυνομική ηγεσία. Σε γενικές γραμμές, η αλληλεπίδραση αξιολογείται ως θετική. Η Αστυνομία, η Υπηρεσία των Φυλακών και η Υπηρεσία Επιτήρησης θεωρεί την Aksion Plus ως έναν εποικοδομητικό εταίρο για την αντιμετώπιση και το χειρισμό κρίσιμων ζητημάτων σε σχέση με τους χρήστες ναρκωτικών ουσιών. Πρακτικά, είναι ικανοποιημένοι καθώς αναπτύσσουν συνεργασία με τρόπο που να ξεπερνά τον φορμαλισμό, τη γραφειοκρατία και τις χρονοβόρες διαδικασίες που αποδεικνύονται αρκετά επιζήμιες για τους χρήστες που συλλαμβάνονται ή κρατούνται. Όπως σημειώνεται, υπάρχει μια τάση για στενή συνεργασία με τις οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών και αρκετά συχνά βρίσκονται σε επαφή με την Aksion Plus για την αντιμετώπιση των ζητημάτων που ανακύπτουν από τη χρήση ναρκωτικών. Ο Συνήγορος του Πολίτη είναι επίσης ένας αποτελεσματικός μηχανισμός που παρακολουθεί τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και ένας εταίρος της 18

19 Aksion Plus. Οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων γίνονται όλο και περισσότερο ενήμερες και ενεργές, και η αστυνομία, οι φυλακές και οι αρχές επιτήρησης προσπαθούν να γίνουν πιο διαφανείς στις δράσεις τους και υπεύθυνες ενώπιον των μέσων μαζικής ενημέρωσης και του ευρύ κοινού. Ωστόσο, έχουν καταγραφεί μεμονωμένες περιπτώσεις βίας οι οποίες εξετάστηκαν από τα αντίστοιχα ιδρύματα (ΜΚΟ, Διαμεσολαβητής, και τα μέσα ενημέρωσης), ενώ η Aksion Plus παραδίδει σεμινάρια κατάρτισης για δικαστικούς, σωφρονιστικούς υπαλλήλους και αξιωματικούς. Όσον αφορά στις μεταρρυθμίσεις του νόμου, η στάση των αρχών επιβολής του νόμου απέναντι στους χρήστες ναρκωτικών αποτελεί πάντα ένα ανοιχτό ζήτημα, αλλά οι κυβερνητικές διαδικασίες εξελίσσονται πολύ αργά. Υπάρχουν προγραμματισμένες στρατηγικές, αλλά δεν χρηματοδοτούνται επαρκώς. Υπήρξαν επίσης προτάσεις για την τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα (τόσο στις γενικές διατάξεις όσο και στο ειδικό μέρος που αφορά στην κατάχρηση ουσιών), αλλά τίποτε δεν έχει υλοποιηθεί ακόμη. Στην Αλβανία, η πιο θετική μεταρρύθμιση αφορά την Υπηρεσία Επιμελητών, καθώς σχεδόν όλες οι περιπτώσεις των χρηστών ναρκωτικών παραπέμπονται και εποπτεύονται από την Aksion Plus, το οποίο είναι ένα βήμα προς τα εμπρός για μια πιο ανθρώπινη μεταχείριση. Αυτή η διαδικασία είναι σε εξέλιξη, και τα δύο θεσμικά όργανα συμφώνησαν να βελτιώσουν τη συνεργασία τους. Συνεδρία II Η απογευματινή συνεδρία περιελάμβανε παρουσιάσεις από το Μαυροβούνιο, την Ελλάδα και τη Σλοβενία, με θέμα την αλληλεπίδραση μεταξύ των αστυνομικών και των παρόχων υπηρεσιών θεραπείες σε χρήστες ναρκωτικών. Η εμπειρία στο Μαυροβούνιο Στο Μαυροβούνιο, η ΜΚΟ "4Life" ΜΚΟ εφαρμόζει πρωτόκολλα πρόληψης, διοργανώνει εργαστήρια και φόρουμ, και παρέχει εκπαίδευση και συμβουλευτική σε άτομα που συνελήφθησαν για εγκλήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά. Η οργάνωση συνεργάζεται με τις αστυνομικές αρχές σε όλες αυτές τις δραστηριότητες, και αρκετοί χρήστες έχουν ενταχθεί σε προγράμματα θεραπείας, με την σχετική υπόδειξη από την αστυνομία. Πολύ συχνά, όμως, οι χρήστες ναρκωτικών διαμαρτύρονται για τις αστυνομικές πρακτικές, ειδικά όταν τους ενοχοποιούν για αδικήματα που δεν έχουν διαπράξει. Όταν συλλαμβάνονται μικροπαραβάτες χρήστες ναρκωτικών καλούνται συχνά να ομολογήσουν ένα έγκλημα, καθώς πείθονται από τους αστυνομικούς ότι θα αφεθούν ελεύθεροι μετά την κατάθεσή τους, αλλά τελικά μετά την παραδοχή εγκλημάτων που ουδέποτε διέπραξαν τους επιβάλλονται μεγάλες ποινές φυλάκισης. Ένα από τα προβλήματα στη νομολογία του Μαυροβουνίου είναι η ασυνέπεια και η μη αναλογικότητα των κυρώσεων ανάμεσα σε παρόμοιες περιπτώσεις. Μερικές φορές, οι επιβάλλονται μεγάλες ποινές φυλάκισης, ακόμη και αν οι ποσότητες ναρκωτικών που κατείχαν οι δράστες προορίζονταν προφανώς για προσωπική χρήση. Ο νόμος ερμηνεύεται ποικιλοτρόπως, και οι χρήστες ναρκωτικών συχνά καταδικάζονται για 19

20 διώξεις που δεν βασίζονται σε αποδείξεις, αλλά μόνο σε αόριστες μαρτυρίες. Η ΜΚΟ «4Life» είναι ιδιαίτερα ενεργή στα τοπικά μέσα ενημέρωσης, και τα τελευταία χρόνια, η δράση της έχει συμβάλει στη μείωση των διακρίσεων εις βάρος των χρηστών ναρκωτικών. Η εμπειρία στην Ελλάδα Κατά τη διάρκεια της ίδιας συνεδρίας, ένας εκπρόσωπος της ελληνικής Ένωσης Χρηστών Ναρκωτικών Ουσιών και Υποκατάστατων παρουσίασε την εμπειρία της οργάνωσης σε σχέση με τις πρακτικές της ελληνικής αστυνομίας στον τομέα της μείωσης της βλάβης. Η Ένωση ιδρύθηκε το 2011, είναι η πρώτη και η μοναδική τέτοιου τύπου οργάνωση που δραστηριοποιείται στην Ελλάδα ως ένα κίνημα ακτιβισμού για τα ναρκωτικά, και έχει αντιμετωπίσει πολλές αντιδράσεις, ακόμη και από τα πιο προοδευτικά και ριζοσπαστικά στρώματα της ελληνικής κοινωνίας. Ωστόσο, πολλοί αρμόδιοι από διάφορους χώρους έδειξαν ενδιαφέρον για το πώς εκφράζονται οι πεποιθήσεις και οι ιδέες της Ένωσης και πως υλοποιούνται τα σχέδιά της, και όλοι σχεδόν πλησίασαν τα μέλη της για να συνεργαστούν μαζί τους και να χρησιμοποιήσουν τη συλλογική εμπειρική γνώση για τη χρήση ναρκωτικών προς μια ρεαλιστική προσέγγιση της πολιτικής για τα ναρκωτικά στην Ελλάδα. Όλοι, εκτός από την αστυνομία. Σύμφωνα με την παρουσίαση του εκπροσώπου της Ένωσης, οι χρήστες ναρκωτικών ουσιών στην Ελλάδα υπόκεινται την αστυνομική βιαιότητα και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους σε τακτική βάση. Ως οργάνωση αποτελούμενη από χρήστες ναρκωτικών, οι επαφές με την αστυνομία είναι συνήθως αντιφατικές. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες τους, πολλοί Έλληνες αστυνομικοί ασκούν απαράδεκτες τιμωρητικές συμπεριφορές ακόμη κι απέναντι σε αδύναμους, άστεγους, νέους και πρωτόπειρους χρήστες ναρκωτικών, προκαλώντας τη βίαιη αντίδρασή τους και την προκλητική εξακολούθηση της χρήσης. Από την άλλη πλευρά, οι παλιοί και ηλικιωμένοι χρήστες ναρκωτικών δεν έχουν σχεδόν καμία δυνατότητα να ζήσουν μια αξιοπρεπή ζωή, ή ακόμα να επιβιώσουν, καθώς επί του παρόντος, στους χρήστες δεν χορηγείται κανένα επίδομα από τις υπηρεσίες της πρόνοιας, παρά τα πολυάριθμα ιατρικά, ψυχολογικά και διανοητικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν (παραβιάζοντας τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας σε σχέση με την αντιμετώπιση των ανθρώπων με αναπηρίες). Η κατάσταση αυτή, σε συνδυασμό με την καθημερινή πρακτική των αστυνομικών στη δίωξη των χρηστών που βρίσκονται στο δρόμο, καθιστά τη ζωή τους αφόρητη, ενώ οι προοπτικές για μια αλλαγή είναι εντελώς αδύνατες. Όσο κι αν η Ένωση θα ήθελε να βρει ένα κοινό έδαφος συνεργασίας με την Αστυνομία, μια τέτοια πιθανότητα δεν φαίνεται εφικτή αυτή τη στιγμή. Η αστυνομία εμμένει σε μια στρατηγική την οποία αμφισβητούν καθολικά τα μέλη της Ένωσης. Ένα από τα πιο σημαντικά αιτήματα της Ένωσης είναι η μείωση των επιβλαβών συνεπειών. Η ελληνική αστυνομία δεν είναι εξοικειωμένη με τον όρο, παρά τις προσπάθειες του ιδιωτικού τομέα και των προγραμμάτων θεραπείας με υποκατάστατα για την καθιέρωση τέτοιων υπηρεσιών προς τους χρήστες. Οι αστυνομικοί παρακολουθούν συχνά σεμινάρια και συζητήσεις για την πολιτική των ναρκωτικών, και φέρεται να λαμβάνουν ειδική εκπαίδευση για τη μεταχείριση των 20

21 χρηστών. Ωστόσο, αυτό δεν εφαρμόζεται στην καθημερινή τους ρουτίνα. Οι χρήστες ναρκωτικών αντιμετωπίζονται σκληρά και απάνθρωπα, ακόμη και από τους πιο καταρτισμένους αξιωματικούς. Πρόσφατα, ορισμένα από τα μέλη της Ένωσης συναντήθηκαν με ένα υψηλόβαθμο αξιωματικό που είχε πιστοποιημένη εκπαίδευση σχετικά με τις λοιμώξεις αλλά παρόλα αυτά δεν ήταν εξοικειωμένος με τις προϋποθέσεις μετάδοσης του ιού HIV. Ο εκπρόσωπος της Ένωσης παρέθεσε μια σειρά υποθέσεων που συζητήθηκαν ιδιαιτέρως δημόσια και έλαβαν δημοσιότητα: 1) Σε μια μεγάλη πόλη, ο αρχηγός του τοπικού τμήματος δίωξης ναρκωτικών πληρωνόταν για να συνεργάζεται με έναν Αλβανό έμπορο ναρκωτικών (πολλές συζητήσεις από το τηλέφωνο παρακολουθήθηκαν). Συνελήφθη και ασκήθηκε σε βάρος του δίωξη με σοβαρές κατηγορίες. Ωστόσο, κατά την άφιξη του στο γραφείο του εισαγγελέα, συγκεντρώθηκαν εκεί οι συνάδελφοι του και τον περίμεναν, εκφράζοντας επευφημίες προς υποστήριξη και αντιμετωπίζοντάς τον σαν ήρωα. 2) Πρόσφατα, ένα νεαρός που αντιμετωπίζει διανοητικά προβλήματα φυλακίστηκε για κατοχή 2 γραμματίων κάνναβης και μια άλλη μεγαλύτερη ποσότητα ηρωίνης. Την ίδια ώρα, ένας μεγαλέμπορος ναρκωτικών αφέθηκε ελεύθερος επειδή παρείχε στην αστυνομία πολύτιμες πληροφορίες, επειδή δηλαδή κατονόμασε τον νεαρό ως έμπορο. Ωστόσο, η μεγάλη ποσότητα που κατασχέθηκε δεν ήταν στην πραγματικότητα ηρωίνη. 3) Μια πολύ γνωστή υπόθεση που τράβηξε την προσοχή από όλο τον κόσμο και ενέπνευσε ένα ντοκιμαντέρ που ονομάζεται «Ερείπια» αναφέρεται στη σύλληψη και τη δημόσια διαπόμπευση γυναικών φορέων του ιού HIV που παρουσιάστηκαν ως εκδιδόμενες επ αμοιβή γυναίκες που μετέδωσαν σκόπιμα τον ιό. Στην πραγματικότητα, οι γυναίκες αυτές ήταν κυρίως χρήστες ναρκωτικών. Αυτό συνέβη κατά τη διάρκεια μιας εθνικής προεκλογικής περιόδου, και είναι μια υπόθεση-ορόσημο για την Ελλάδα, στην οποία αναφέρθηκαν και οι τέσσερις Έλληνες συμμετέχοντες που μίλησαν στη διάρκεια του σεμιναρίου. 4) Μια άλλη υπόθεση που έλαβε διεθνές ενδιαφέρον ήταν η δημοσίευση των εικόνων που λαμβάνονταν από ασθενείς των χώρων του νοσοκομείου των φυλακών, όπου δεν τηρείται καμία υγιεινή και το προσωπικό καλείται μέσα σε αυτές τις συνθήκες να περιθάλψει ασθενείς με πολύ σοβαρές παθήσεις, όπως σοβαρά καρδιακά προβλήματα, το σάρκωμα Kaposi, τον HIV, την Ηπατίτιδα C, κ.λπ. Πρέπει δε να σημειωθεί πως οι περισσότεροι από τους κρατούμενους ασθενείς δεν εξέτιαν ποινή για κακουργήματα αλλά για πλημμέλημα. Σύμφωνα με την Ένωση, ο προσανατολισμός των αρχών της επιβολής του νόμου εστιάζει περισσότερο στους χρήστες ναρκωτικών κατά τα τελευταία δύο χρόνια. Είναι αρκετά συχνό φαινόμενοι οι έμποροι ναρκωτικών να υποδεικνύουν στην αστυνομία άλλους «εμπόρους» προκειμένου να έχουν ευεργετική μεταχείριση και να αποφύγουν την φυλάκιση, πράγμα που οδηγεί σε συχνές συλλήψεις εξαρτώμενων ατόμων. Ως εκ τούτου, οι φορείς που είναι επιφορτισμένοι να επιβάλλουν το νόμο περί ναρκωτικών χρειάζονται άμεσα μια αλλαγή στον προσανατολισμό τους. Η κατάσταση και ο τρόπος ζωής των χρηστών ναρκωτικών πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά, και οι διατάξεις περί χρήσης ναρκωτικών θα πρέπει να αναθεωρηθούν προσεχώς. Οι διώξεις κατά των 21

22 χρηστών πρέπει να σταματήσουν πάραυτα, και οι αστυνομικοί πρέπει να λάβουν ουσιαστική εκπαίδευση για την ορθή μεταχείριση των χρηστών ναρκωτικών με την απόρριψη της τιμωρητικής λογικής και την προώθηση μιας πιο υποστηρικτικής προσέγγισης. Μεγάλος αριθμός των Ελλήνων κρατουμένων είναι χρήστες ναρκωτικών, έτσι που η στροφή προς τη θεραπεία αντί της τιμωρίας να καθίσταται ζωτικής σημασίας για ολόκληρο το σύστημα, με τη μείωση της βλάβης να αποδεικνύεται πιο επωφελής και εποικοδομητική και για τις δύο πλευρές. Οι χρήστες ναρκωτικών φιλοδοξούν να ζήσουν σε μια κοινωνία που να τους αντιμετωπίζει ως κανονικά ανθρώπινα όντα με ανθρώπινα δικαιώματα. Στην καθημερινή τους ζωή, στα προγράμματα θεραπείας με υποκατάστατα, υπάρχουν άνθρωποι με δεξιότητες, ταλέντα, ικανότητες, δημιουργικότητα και ευαισθησία, και πολλά άλλα χαρακτηριστικά τα οποία δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να τα αναπτύξουν. Με μόνο μια μικρή υποστήριξη, εκπαίδευση και αληθινή φροντίδα, αυτοί οι άνθρωποι μπορεί να είναι κάτι περισσότερο από χρήστες ναρκωτικών: μπορούν να αποκτήσουν μια ζωή. Σύμφωνα με την ΜΚΟ «PRAKSIS», τα τελευταία δύο χρόνια, η ελληνική αστυνομία (κυρίως στην Αθήνα) διοργανώνει επιχειρήσεις γύρω από το ιατρικό κέντρο της οργάνωσης και τις κινητές μονάδες που προσφέρουν δωρεάν και ανώνυμα τεστ για μολυσματικές ασθένειες. Μερικές φορές, οι αστυνομικοί στέκονται μόνον προσοχή και παρακολουθούν, ενώ περιστασιακά σταματούν τα άτομα που προσέρχονται και τους ζητούν τα χαρτιά τους. Η πρακτική αυτή εκφοβίζει τους ανθρώπους και τους κρατά μακριά από τις κινητές μονάδες. Κάθε φορά που τυχαίοι έλεγχοι λαμβάνουν χώρα έξω από το ιατρικό κέντρο, οι μετανάστες και οι αιτούντες άσυλο εξαφανίζονται για τις επόμενες 5-7 ημέρες. Η PRAKSIS προβαίνει το τρέχον χρονικό διάστημα στη συλλογή δεδομένων για κάθε αστυνομική δραστηριότητα σε καθημερινή βάση, προκειμένου να συντάξει μια έκθεση που θα υποβληθεί στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης. Τον Μάρτιο του 2013, η Ελληνική Αστυνομία και το Υπουργείο Υγείας εφάρμοσαν το πρόγραμμα "ΘΕΤΙΣ" με τη συνεργασία του Ελληνικού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων. Η ιδέα ήταν να επισκέπτονται στέκια εξαρτημένων στο κέντρο της Αθήνας, να τους μεταφέρουν με τη βία στην Αμυγδαλέζα (κέντρο κράτησης) και -σύμφωνα με το σχετικό Τύπο να τους εξαναγκάζουν σε τεστ για τους ιούς HIV και HCV, να καταγράφουν το αποτέλεσμα στο ιατρικό ιστορικό τους, και στη συνέχεια, να τους αφήνουν να επιστρέφουν ασυνόδευτοι στην Αθήνα, διανύοντας με τα πόδια μια πολύ μεγάλη απόσταση. Αυτή η πρακτική συνεχίστηκε για ένα μήνα. Τον Αύγουστο του 2012, η Ελληνική Αστυνομία και το Υπουργείο Υγείας είχαν ξεκινήσει ένα άλλο πρόγραμμα, το αποκαλούμενο "ΞΕΝΙΟΣ ΖΕΥΣ". Το πρόγραμμα αυτό περιελάμβανε επισκέψεις σε στέκια μεταναστών, ως επί το πλείστον στο κέντρο της Αθήνας, και τις βίαιες προσαγωγές τους σε κέντρα κράτησης, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ή μη νομιμοποιητικών εγγράφων. Με αυτό το πρόγραμμα, ξεκίνησαν πολλές επιχειρήσεις-σκούπα της αστυνομίας σε βάρος και ατόμων που αποδεικνύονταν τελικά πως επρόκειτο για νόμιμους μετανάστες ή αιτούντες άσυλο. Η πιο πρόσφατη επιχείρηση (τον Απρίλιο 2014) υπολογίζεται ότι έγινε σε περίπου

23 συλλήψεις για την επαλήθευση των εγγράφων, και κατόπιν ενός διήμερου ελέγχου, διαπιστώθηκε πως μόνον οι 25 από τους συλληφθέντες δεν διέθεταν νομιμοποιητικά έγγραφα. Από το 2014, ο ΟΚΑΝΑ έχει εγκαινιάσει ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα σε συνεργασία με το Ελληνικό Υπουργείο Δημόσιας Τάξης, για να εκπαιδεύσει τους αστυνομικούς σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές τους απέναντι σε περιθωριοποιημένες ομάδες του πληθυσμού, κυρίως εστιάζοντας σε χρήστες ναρκωτικών. Η PRAKSIS συνεργάζεται σε αυτό το έργο παρέχοντας έναν ψυχολόγου ανά μήνα για να βοηθήσει την εκπαιδευτική διαδικασία με τη συσσωρευμένη εμπειρία. Σύμφωνα με την επόμενη παρουσίαση της ελληνικής συμμετοχής στο σεμινάριο, η εκπρόσωπος του «Κέντρου Ζωής» (μιας ΜΚΟ που υποστηρίζει τους ασθενείς με HIV/ AIDS, προσφέροντας ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών και δραστηριοτήτων πρόληψης) εξήγησε πως η οργάνωση είχε παλιότερα σπάνιες επαφές με την αστυνομία, καθώς δεν υπήρχε κανένας πρακτικός λόγος για μια τέτοια αλληλεπίδραση. Αυτό, όμως, άλλαξε τον Απρίλιο του Εκείνη την εποχή, εκδόθηκε ο κανονισμός 39Α, σχετικά με τη συνεργασία μεταξύ του Υπουργείου Υγείας και του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη. Στο πλαίσιο αυτό, η αστυνομία σε συνεργασία με το ΚΕΕΛΠΝΟ επέτρεψε την διεξαγωγή υποχρεωτικών εξετάσεων για τον ιό HIV στους πληθυσμούς που θεωρούνται «ύποπτοι» ως φορείς μολυσματικών ασθενειών και μπορούν να "θέσουν σε κίνδυνο" τη δημόσια υγεία. Όπως αναφέρθηκε από την εκπρόσωπο της οργάνωσης, πολλές γυναίκες εξαναγκάστηκαν να υποβληθούν σε εξετάσεις, εδιώχθησαν για την τέλεση κακουργήματος, φυλακίστηκαν και διαπομπεύτηκαν δημοσίως στα εθνικά μέσα ενημέρωσης. Αυτές οι γυναίκες προβάλλονταν ως αλλοδαπές εκδιδόμενες επ αμοιβή, αλλά οι περισσότερες αποδείχθηκε πως ήταν Ελληνίδες χρήστες ναρκωτικών στις οποίες προσφέρονταν περισσότερα χρήματα για να δεχθούν να κάνουν σεξ χωρίς προφυλάξεις. Οι περισσότερες από αυτές δεν γνώριζαν για την κατάστασή τους, και ελέγχθηκαν για AIDS χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Η αστυνομία ανακοίνωσε τα θετικά αποτελέσματα σε ένα αστυνομικό τμήμα, και αυτές οι γυναίκες συνελήφθησαν και διώχθηκαν (μια καταγραφή αυτής της ιστορίας παρουσιάζεται στο ντοκιμαντέρ «Ερείπια», σε σκηνοθεσία Ζωή Μαυρουδή: ). Αρκετές ΜΚΟ αντέδρασαν τότε και υπογράμμισαν τις αποτρόπαιες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μερικές έχουν επίσης καταθέσει μηνύσεις κατά των υπευθύνων, συμπεριλαμβανομένων των ιατρών που διεξήγαγαν αναγκαστικά τεστ και στο ΚΕΕΛΠΝΟ, ενώ αρκετές συμμετείχαν σε μια επιτροπή για την τροποποίηση του κανονισμού 39Α. Ο κανονισμός ακόμη και σήμερα δεν έχει επισήμως καταργηθεί, αλλά προσωρινά είναι ανενεργός. Το 2011, η Ελλάδα αντιμετώπισε μια κρίση του ιού HIV μεταξύ των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών. Το 2012, πρωτόκολλα μείωσης της βλάβης τέθηκαν σε εφαρμογή από διάφορους οργανισμούς (ΟΚΑΝΑ και ένα δίκτυο ΜΚΟ, ΚΕΘΕΑ, κλπ) και από τις ΜΚΟ Κέντρο Ζωής, Praksis, Θετική Φωνή, και Γιατροί του Κόσμου, με 23

24 παροχή εκπαιδευμένων εθελοντών για παρεμβάσεις και street-work που οργανώθηκαν από τον ΟΚΑΝΑ. Κατά την εφαρμογή αυτών των προγραμμάτων, διάφορα προβλήματα αναφέρθηκαν από τους εργαζόμενους στο δρόμο, όπως η συμπεριφορά των αστυνομικών και η έλλειψη συνεργασίας μαζί τους. «Επιχειρήσεις σκούπα» σε βάρος των χρηστών τους αναγκάζουν να κρύβονται ή να μετακινούνται, καθιστώντας σχεδόν αδύνατο για τους εργαζόμενους στο δρόμο να έχουν πρόσβαση στις ομάδες αυτές σε τακτική βάση. Συχνά, η αστυνομία κατάσχει τα κιτ ασφαλείας που προσφέρονται από τους εργαζόμενους στο δρόμο σε χρήστες ναρκωτικών, ενώ, σε γενικές γραμμές, η παρουσία της αστυνομίας λειτουργεί εκφοβιστικά και περιορίζει την αποτελεσματικότητα της δουλειάς στο δρόμο (street-work). Τον Ιανουάριο του 2013, το Υπουργείο Υγείας κάλεσε αρκετές ΜΚΟ αλλά και κυβερνητικούς φορείς να συνεργαστούν, προκειμένου να σχεδιάσουν και να παραδώσουν ένα στρατηγικό σχέδιο για τη μείωση των κρουσμάτων HIV μεταξύ των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών στην Αθήνα. Τον Φεβρουάριο του 2014, μετά από πολλές συναντήσεις, συζητήσεις, σεμινάρια, προτάσεις, αδιέξοδα, διαφωνίες και τροποποιήσεις, το Υπουργείο Υγείας και οι συνεργαζόμενες ΜΚΟ συνέταξαν και ανακοίνωσαν επισήμως το "Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την μείωση της επιδημίας HIV μεταξύ χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών", το οποίο είναι αρκετά αόριστο, χωρίς χρονοδιάγραμμα και χωρίς οποιαδήποτε πληροφορία σχετικά με τη χρηματοδότηση. Ωστόσο, διάφορες ΜΚΟ εξέφρασαν την ικανοποίησή τους υπό επιφυλάξεις σχετικά με το ΚΕΕΛΠΝΟ και τον κανονισμού 39Α. Για τη βέλτιστη εφαρμογή τους σχεδίου, απαιτείται και η συμμετοχή ενός εκπροσώπου της Αστυνομίας στην επιτροπή και μια συνεργασία με το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη (Αστυνομία) για τη βέλτιστη εφαρμογή της. Το ΚΕΘΕΑ είναι το μεγαλύτερο δίκτυο αποκατάστασης και κοινωνικής επανένταξης εξαρτημένων από τα ναρκωτικά ατόμων στην Ελλάδα, παρέχοντας υπηρεσίες στα άτομα αυτά και στις οικογένειές τους, ήδη από τη λειτουργία της πρώτης ελληνικής θεραπευτικής κοινότητας, της «Ιθάκη», που ιδρύθηκε το Οι υπηρεσίες του παρέχονται δωρεάν, στους δρόμους, στις φυλακές, καθώς και σε μονάδες αποκατάστασης σε όλη την Ελλάδα. Το ΚΕΘΕΑ βοηθά επίσης τα άτομα που πάσχουν από άλλες μορφές εξάρτησης, όπως το αλκοόλ, τα τυχερά παιχνίδια και το διαδίκτυο. Το ΚΕΘΕΑ διαχειρίζεται πολλές οργανωμένες κοινότητες όπου ακολουθούνται στεγνά προγράμματα, καθώς και άλλα προγράμματα για την κοινωνική επανένταξη, τη υποστήριξη της οικογένειας, του σχολείου και της κοινότητας με βάση τις αρχές τη πρόληψης, της έρευνα και της έγκαιρης ενσωμάτωσης. Η οικονομική κρίση και οι δύσκολες κοινωνικές συνθήκες στην Ελλάδα έχουν φέρει μια σταθερή αύξηση σε άστεγους χρήστες ναρκωτικών, μια κλιμάκωση στην αυτοκτονική συμπεριφορά, μια επιδείνωση στη φυσική και ψυχική υγεία των χρηστών ναρκωτικών, ένα ξέσπασμα του ιού HIV μεταξύ των χρηστών ναρκωτικών, καθώς και την εμφάνιση νέων παράνομων ουσιών. Όσον αφορά τη μείωση της βλάβης, το ΚΕΘΕΑ λειτουργεί δύο κέντρα υποδοχής, "Off Club" και το "Τhreshold" (ΕΚΑΠ). Υλοποιεί επίσης άλλες παρεμβάσεις μείωσης της 24

25 βλάβης, όπως η προμήθεια προφυλακτικών στους εργαζομένους του σεξ, η διανομή φυλλαδίων για τον ιό HIV, καθώς και η θέσπιση επαφών μεταξύ του προγράμματος μείωσης της βλάβης και της αστυνομίας. Μια προσπάθεια που βρίσκεται σε εξέλιξη, επικεντρώνεται στην εκπαίδευση της αστυνομίας, στη κυκλοφορία των φέιγ-βολάν και ενημερωτικού υλικού μεταξύ της αστυνομίας σχετικά με τους χρήστες ναρκωτικών. Το ΚΕΘΕΑ αλληλεπιδρά με την ηγεσία της αστυνομίας για την επίλυση καθημερινών προβλημάτων, όπως η κατάσχεση και η διάθεση των συριγγών και των συνέργων μετά τη σύλληψη των χρηστών ναρκωτικών, και η ανταλλαγή βελονών με την παρουσία των αστυνομικών. Η εμπειρία στη Σλοβενία Ο σύνεδρος από τη Σλοβενία προσέγγισε τα βασικά θέματα του σεμιναρίου από την πλευρά των παροχών υπηρεσιών θεραπείας και των διαμορφωτών της πολιτικής. Στη Σλοβενία, όταν τα προγράμματα θεραπείας ξεκίνησαν το 1994, οι αρμόδιες ΜΚΟ είχαν οργανώσει συναντήσεις με τους εμπλεκόμενους φορείς από όλα τα σχετικά Υπουργεία (Δικαιοσύνης, της Αστυνομίας, και Υγείας), για να καταλήξουν από την αρχή σε μια συναίνεση σχετικά με τον τρόπο υλοποίησής τους. Η αστυνομία γενικότερα δεν παρεμβαίνει στις δραστηριότητες του δρόμου που αναπτύσσουν οι εργαζόμενοι των ΜΚΟ. Περισσότερο θα μπορούσε να ειπωθεί πως οι αστυνομικοί μάλλον συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία. Οι σχέσεις σε τοπικό επίπεδο ενθαρρύνονται, και τα προγράμματα μείωσης της βλάβης υλοποιούνται σε συνεργασία με τους τοπικούς αστυνομικούς σταθμούς. Άλλες φορές τα πράγματα βελτιώνονται, άλλες δυσκολεύουν, αλλά τελικά οι αξιολογήσεις είναι ικανοποιητικές, και αναγνωρίζεται πως υπάρχει μεταξύ τους επαρκής αλληλεπίδραση και συντονισμός. Οι αστυνομικοί συνήθως καλούνται σε διαλέξεις και μαθήματα κατάρτισης που διοργανώνονται από τις ΜΚΟ, και υπάρχει επίσης συνεργασία σε υπουργικό και διυπουργικό επίπεδο. Ως αποτέλεσμα, η Σλοβενία παρουσιάζει αρκετά παραδείγματα ορθών πρακτικών: η αστυνομία δεν εμποδίζει τους χρήστες που συμμετέχουν σε προγράμματα θεραπείας με μεθαδόνη, και γενικά οι αστυνομικοί δεν εμφανίζονται σε κέντρα θεραπείας, όταν μια σύλληψη είναι επικείμενη, καθώς τα κέντρα θεραπείας θα πρέπει να παραμείνουν ως ασφαλή καταφύγια στα μάτια των χρηστών. Στους δημόσιους χώρους χρήσης ναρκωτικών («πιάτσες»), η αστυνομία είναι συχνά παρούσα και έχουν καταγραφεί πολλά περιστατικά παρενόχλησης. Σε γενικές γραμμές, όμως, υπάρχουν ειδικές κατευθυντήριες οδηγίες, συστάσεις, καθώς και κατάρτιση σχετικά με το χειρισμό που εφαρμόζει η αστυνομία και τα μέσα εξαναγκασμού όταν εμπλέκονται χρήστες. Τα πραγματικά προβλήματα, όμως, αφορούν τις συνθήκες κράτησης, με πολλά παράπονα από τους κρατουμένους για την αστυνομία. Στη Σλοβενία, η χρήση της ηρωίνης δεν αποτελεί το μεγαλύτερο πρόβλημα. Από τη μία πλευρά, η πλειονότητα των νέων χρηστών των νέων συνθετικών ναρκωτικών δεν έχουν επίγνωση γύρω από τις παρεχόμενες υπηρεσίες μείωσης της βλάβης και δεν αναγνωρίζουν την αποτελεσματικότητά τους. Από την άλλη, η αστυνομία δεν γνωρίζει πώς να χειριστεί αυτούς τους χρήστες, οι οποίοι συχνά υποφέρουν από διάφορα ψυχιατρικά προβλήματα. 25

26 Οι ΜΚΟ συνεργάζονται επίσης και με την αστυνομία σε θέματα στρατηγικού σχεδιασμού και έγκαιρης προειδοποίησης. Σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη, η συνεργασία είναι πιο περιορισμένη, αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται σε εξέλιξη, τόσο σε κεντρικό όσο και σε τοπικό επίπεδο. Ασφαλώς, αν κάποιος ρωτούσε χρήστες ναρκωτικών ουσιών για τα παραπάνω ζητήματα, η δική τους προσέγγιση στο θέμα θα ήταν πιθανότατα αρκετά διαφορετική. Προτάσεις για την ανάπτυξη μοντέλων συνεργασίας μεταξύ της αστυνομίας και των υπηρεσιών θεραπείας και μείωσης της βλάβης Το τελευταίο μέρος του σεμιναρίου επικεντρώθηκε σε μια συζήτηση σχετικά με τα προβλήματα που προκύπτουν μεταξύ της αστυνομίας και των εργαζόμενων των ΜΚΟ, καθώς και τα θέματα που θα πρέπει κανείς να έχει στο νου του στο θέμα της συνεργασίας με την αστυνομία. Ο σκοπός αυτής της συζήτησης ήταν να διατυπωθούν κάποιες πρακτικές σκέψεις για το πώς θα μπορούσαν οι ΜΚΟ να ξεκινούν τη συνεργασία με την αστυνομία και να επιτυγχάνουν τους στόχους τους. Το σεμινάριο κατέληξε σε κάποια συμπεράσματα που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον: 1) Η αστυνομία πρέπει κατά κύριο λόγο να αποδεχθεί ότι από μόνη της δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα των ναρκωτικών και να παραδεχτεί ότι το θέμα πρέπει να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της κοινωνίας στο σύνολό της. 2) Οι πρακτικές που αναπτύσσονται σε τοπικό επίπεδο πρέπει να ενθαρρύνονται και η ηγεσία της αστυνομίας πρέπει να παρατηρεί και να κατανοεί τον τρόπο που λειτουργούν τα κατά τόπους αστυνομικά τμήματα. 3) Η εξέλιξη πρέπει να είναι σταδιακή και οι σχέσεις πρέπει να βασίζονται στην εμπιστοσύνη και τη συνεργασία. 4) Όταν προκύπτουν προβλήματα, το κλειδί για την επίλυσή τους είναι η επικοινωνία. Με τον τρόπο αυτό, οι ΜΚΟ και η αστυνομία μπορούν να χρησιμοποιούν μια βήμα προς βήμα προσέγγιση για να ξεπεράσουν τις δυσκολίες. 5) Οι συμβουλές και τα σχόλια προς την αστυνομία είναι επίσης ζωτικής σημασίας, δεδομένου ότι οι αστυνομικοί χρειάζεται να γνωρίζουν και να κατανοούν τα λάθη τους στην καθημερινή τους λειτουργία. Ωστόσο, αυτά πρέπει να εκτίθενται με ορθό τρόπο. Μια σωστή προσέγγιση είναι επίσης κρίσιμη, καθώς κατά κανόνα είναι αναποτελεσματικό το να είναι κανείς ιδιαίτερα επικριτικός με τις πρακτικές της αστυνομίας. Αντ 'αυτού, είναι προτιμότερο να αναγνωρίζουν τα προβλήματά τους και να είναι έτσι πρόθυμοι για να συνεργαστούν. 6) Οι νομοθετικές μεταρρυθμίσεις είναι ζωτικής σημασίας καθώς σε ορισμένες χώρες αποτελούν την πύλη για την εισαγωγή και την καθιέρωση των πρακτικών μείωσης της βλάβης. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, οι ασφαλείς χώροι κατανάλωσης ιδρύθηκαν μόνο σύμφωνα βάσει ειδικών διατάξεων του ομοσπονδιακού νόμου. Φυσικά, αυτό δεν είναι πάντα ο κανόνας για όλα τα νομικά συστήματα: η Ολλανδία και η Ελβετία που είναι πρωτοπόρες στον τομέα μείωσης της βλάβης στην Ευρώπηδεν διαθέτουν σαφείς διατάξεις για τέτοιου είδους χώρους και λειτουργούν κάτω από μια άτυπη συμφωνία. 7) Μερικές φορές, το θέμα της σωστής προσέγγισης είναι ένα προσωπικό ζήτημα, καθώς ένα άτομο στη σωστή θέση μπορεί να αποδειχτεί πρόσωπο- κλειδί για όλο το 26

27 θέμα. Όταν οι ΜΚΟ αντιμετωπίζουν δυσκολίες με την αστυνομία, μπορούν να ζητούν ένα πρόσωπο αναφοράς, έναν σύνδεσμο, για να επικοινωνούν με αυτόν. Αυτό θα μπορούσε να είναι μια αποτελεσματική στρατηγική, όπως αποδείχθηκε στην πράξη, σε ορισμένες περιπτώσεις. 8) Ο συντονισμός, η δέσμευση και το κίνητρο αποτελούν καθοριστικούς όρους για την αστυνομία. Στην Κύπρο, για παράδειγμα, το Συμβούλιο κατά των Ναρκωτικών είναι ένας εθνικός φορέας συντονισμού που διαμορφώνει σχέδια δράσης πρώτης προτεραιότητας τα οποία πρέπει να ακολουθούνται από όλους τους εταίρους, μέσα σε αυτούς συμπεριλαμβάνεται και η αστυνομία. Επιπλέον, είναι σημαντικό πως οι αστυνομικοί που εφαρμόζουν το Πρωτόκολλο Συνεργασίας εμπνέονται από αυτό και έχουν πίστη στις ενέργειές τους. 9) Η ευελιξία είναι ένα επιπλέον βασικό θέμα στον τομέα της συνεργασίας για την μείωση των επιβλαβών συνεπειών. Είναι αδύνατο να δημιουργηθεί μια μόνο μέθοδος γενικής εφαρμογής και είναι προτιμότερο να υπάρχει ένα ευέλικτο μοντέλο το οποίο θα μπορούσε να προσαρμοστεί σε διαφορετικές έννομες τάξεις. Σε ορισμένες χώρες, όπως στην Ελλάδα, η μεταρρύθμιση θα πρέπει κατά πάσα πιθανότητα να ξεκινήσει από το μηδέν, δηλαδή από την Αστυνομική Ακαδημία και τη βασική εκπαίδευση των αστυνομικών. 10) Οι κυβερνήσεις θα πρέπει επίσης να ασκήσουν πολιτική πίεση, και οι κρατικές υπηρεσίες θα πρέπει να ενημερώνονται για όλα τα βασικά ζητήματα, όπως αυτά αναλύονται στην παρούσα. Η χρηματοδότηση είναι επίσης ζωτικής σημασίας, καθώς η έλλειψη πόρων μπορεί να καταστήσει όλες τις φιλοδοξίες ανούσιες. Στην τελευταία αυτή συνεδρία, οι συμμετέχοντες συζήτησαν επίσης σχετικά με την ποσότητα-όριο για προσωπική κατανάλωση. Ο νόμος απαιτεί συχνά την μηδενική ανοχή απέναντι στην κατοχή ναρκωτικών, αλλά στην πράξη οι αστυνομικοί δεν κρατούν πάντοτε τόσο άτεγκτη στάση απέναντι στην κατοχή μικρών ποσοτήτων. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι αμφίβολο αν το ποσοτικό αυτό όριο θα πρέπει να ορίζεται από το νόμο ή να επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια του αστυνομικού, κατά περίπτωση και υπό τις ειδικότερες συνθήκες. Τέλος, διευκρινίστηκε ότι ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών δεν είναι η λύση, και ότι η αστυνομία πρέπει να αναγνωρίσει αυτό το γεγονός και να προσπαθήσει να το αλλάξει. Άλλες προσεγγίσεις και εναλλακτικές λύσεις θα πρέπει να επινοηθούν, και θα πρέπει να δίδεται προτεραιότητα σε καινοτόμες ιδέες, και όχι μόνο σε πεπατημένες παλιές πρακτικές. Βήματα προς τα εμπρός Πριν από το κλείσιμο του σεμιναρίου, έγινε μια σύντομη αναφορά στην Ειδική Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών για την Παγκόσμια Πολιτική για τα Ναρκωτικά που έχει προγραμματιστεί για το Σε περιφερειακό επίπεδο, η Εταιρία Διογένης σχεδιάζει να οργανώσει έναν σχετικό άτυπο διάλογο στην Αθήνα στις Οκτωβρίου σχετικά με την πρόοδο προς την κατεύθυνση της UNGASS για τα ναρκωτικά, με τη συμμετοχή εκπροσώπων από τις ΜΚΟ που υλοποιούν μεταρρυθμίσεις της πολιτικής για τα ναρκωτικά στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, καθώς και άλλων εκπροσώπων από ενδιαφερόμενους φορείς. Θα ήταν γόνιμο, αν 27

28 περισσότεροι εκπρόσωποι της αστυνομίας θα μπορούσαν να συμμετέχουν σε αυτόν το διάλογο και σε άλλες συναντήσεις. Αθανασία Αντωνοπούλου Ιούλιος