ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Διδαγμένο κείμενο Α. B1.

Transcript

1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Διδαγμένο κείμενο Α. Έγινε λοιπόν φανερό ότι πρέπει να θεσπίσουμε νόμους για την παιδεία και ότι πρέπει να την κάνουμε ίδια για όλους τώρα, ποιος θα (πρέπει να) είναι ο χαρακτήρας αυτής της παιδείας και με ποιον τρόπο πρέπει αυτή να ασκείται, (είναι δύο ερωτήματα που) δεν πρέπει να διαφύγουν την προσοχή μας. Γιατί σήμερα υπάρχουν διαφορετικές αντιλήψεις ως προς το εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Πράγματι, δεν έχουν όλοι την ίδια γνώμη για το τι πρέπει να μαθαίνουν οι νέοι είτε με στόχο την αρετή είτε με στόχο τον καλύτερο τρόπο ζωής, ούτε είναι φανερό αν η παιδεία πρέπει να έχει στόχο της το νου ή τον ηθικό χαρακτήρα και αν ξεκινήσουμε από την εκπαίδευση που παρέχεται σήμερα, η έρευνά μας θα βρεθεί αντιμέτωπη με μεγάλη σύγχυση και δεν είναι καθόλου φανερό αν η παιδεία πρέπει να προσφέρει αυτά που είναι χρήσιμα για τη ζωή ή αυτά που οδηγούν στην αρετή ή αυτά που απλώς προάγουν τη γνώση (γιατί όλες αυτές οι απόψεις έχουν βρει κάποιους υποστηρικτές) και σχετικά με αυτά που οδηγούν στην αρετή δεν υπάρχει καμία απολύτως συμφωνία (καταρχήν δεν έχουν όλοι την ίδια ιδέα για την αρετή που τιμούν, ώστε είναι φυσικό να υποστηρίζουν διαφορετικές γνώμες και ως προς την άσκησή της. B1. Ο φιλόσοφος διατυπώνει τους προβληματισμούς και τις διχογνωμίες της εποχής του σχετικά με την παιδεία, που εστιάζονται αρχικά στον χαρακτήρα της παιδείας και έπειτα στον τρόπο εκπαίδευσης. Εκθέτει τον προβληματισμό που αναφέρεται στους σκοπούς της εκπαίδευσης, αν δηλαδή αυτή αποσκοπεί στην άσκηση και την προαγωγή του πνεύματος ή στην καλλιέργεια του ήθους και τη διαμόρφωση ηθικού χαρακτήρα. Ο Αριστοτέλης εκθέτει τους προβληματισμούς της εποχής του σχετικά με τους επιμέρους στόχους της εκπαίδευσης, αν δηλαδή οι παρεχόμενες γνώσεις θα πρέπει να στοχεύουν: α. στην καλύτερη ζωή, (τά χρήσιμα πρός τόν βίον), β. στην απόκτηση γνώσεων που δεν χρησιμεύουν στη ζωή (τά περιττά), γ. στην κατάκτηση της αρετής (τά τείνοντα πρός ἀρετήν). Ο φιλόσοφος διαπιστώνει ότι υπάρχει δυσκολία στην κατάκτηση του τρίτου στόχου σχετικά με την αρετή, γιατί υπάρχουν διαφορετικές απόψεις ως προς το περιεχόμενο και την ουσία της, γεγονός που δυσχεραίνει την εύρεση της κατάλληλης μεθόδου για την κατάκτησή της.

2 Η διαπίστωση αυτή από τους δύο φιλοσόφους ως προς το ακριβές περιεχόμενο της αρετής είναι δικαιολογημένη και οφείλεται στα διαφορετικά ιστορικά, κοινωνικά, πολιτικά και ιδεολογικά πλαίσια κάθε εποχής. Στον Όμηρο, π.χ., η αρετή ήταν ταυτόσημη με την πολεμική ικανότητα, την ανδρεία. Στον Πλάτωνα απέκτησε φιλοσοφικό περιεχόμενο και έγινε ηθική αξία, ενώ στον Αριστοτέλη θεωρείται ως ένα σύστημα αξιών από τις ο ποίες άλλες στοχεύουν στη ηθική καλλιέργεια του ατόμου (ηθικές) και άλλες στην πνευματική καλλιέργεια (διανοητικές). Η πρόθεση του Σταγειρίτη είναι να δείξει ότι κύρια προτεραιότητα της εκπαίδευσης είναι η ηθική διάπλαση του ανθρώπου με σκοπό να τον κάνει ενάρετο και όχι η απόκτηση αυτών που είναι «χρήσιμα πρός τόν βίον» ή «περιττά». Η εκπαίδευση της εποχής του Αριστοτέλη διακρίνεται σε τέσσερις κλάδους: ανάγνωση και γραφή, γυμναστική, μουσική και σχέδιο. Από αυτούς η ανάγνωση και γραφή των δεξιοτήτων που είναι αναγκαίες στην καθημερινή ζωή, η μουσική προσφέρει πρακτική και ηθική ωφέλεια και η γυμναστική αποσκοπεί στην καλλιέργεια της ανδρείας. Β2. Στις αναγκαίες και χρήσιμες γνώσεις που πρέπει να μάθουν οι νέοι ο Α ριστοτέλης συμπεριλαμβάνει την ανάγνωση και τη γραφή, με τη βοήθεια των οποίων μπορούν οι ελεύθεροι να αποκτήσουν κι άλλες γνώσεις και την ιχνογραφία, με την οποία οι άνθρωποι ευαισθητοποιούνται στο να εκτιμούν την ομορφιά του σώματος. («τά αναγκαῖα δεῖ τῶν χρησίμων»). Ανελεύθερες και βάναυσες εργασίες θεωρούνται εκείνες που πληρώνονται, γιατί απασχολούν το μυαλό και το κάνουν αδρανές και ταπεινό. Α ποδεκτή για τον ελεύθερο είναι η γνώση και η εργασία εκείνη που αποβλέπει στην αναβάθμισή του ή στη βοήθεια των φίλων του ή λειτουργεί ως μέσο για την απόκτηση της αρετής, ενώ απαράδεκτη είναι η γνώση ή η εργασία που γίνεται λόγω της εξάρτησής του από άλλους. Η αναζήτηση του χρήσιμου σε κάθε περίπτωση δεν είναι χαρακτηριστικό του μεγαλόψυχου και ελεύθερου ατόμου. («τῶν τε ἐλευθερίων ἔργων και τῶν ἀνελευθερίων»). Ο Αριστοτέλης δίνει προβάδισμα στην ηθική έναντι της λογικής και στην ανάπτυξη του σώματος έναντι της ανάπτυξης του νου. Στην άσκηση του σώματος δεν πρέπει να γίνονται υπερβολές, να μην παρεμποδίζεται η φυσιολογική ανάπτυξή του, προτεραιότητα να δίνεται στα ευγενή αθλήματα και όχι στη δύναμη του θεριού. («πρός τήν διάνοιαν πρέπει μᾶλλον ἤ πρός τό τῆς ψυχῆς ἦθος»). Η μουσική πρέπει να διδάσκεται στους νέους, αφού χρησιμεύει στην ηθική διαπαιδαγώγηση, στον καθορισμό της πορείας που θα ακολουθήσουμε

3 στη ζωή μας και στην καλλιέργεια του νου μας. («οὔτε πρός ἀρετήν οὔτε πρός τόν βίον τόν ἄριστον»). Έτσι καθορίζει τους στόχους που πρέπει να εφαρμόζουμε στην παιδεία, δηλαδή το μέτρο, το δυνατό και το πρέπον. Β3. Ο Αριστοτέλης θεωρεί τους πολιτικούς και τους νομοθέτες ως υποκείμενα του «νομοθετητέον περί παιδείας», αφού η θέσπιση νόμων είναι δική τους αρμοδιότητα και ευθύνη. Η πολιτική θέση νόμων που υπολανθάνει πίσω από την πρότασή του για δημόσια και κοινή για όλους παιδεία είναι η αρχή της ισότητας, που αποτελεί το θεμέλιο του δημοκρατικού πολιτεύματος. Η σχέση ηθικής και πολιτικής φαίνεται καθαρά εκτός από το δοθέν παράλληλο κείμενο (Αρισ. Πολ. Α2,16) και στην 3 η ενότητα των Ηθικών Νικομάχειων, στην οποία γίνεται αναφορά στο έργο του νομοθέτη, που δεν είναι άλλο από το «να κάνουν τους πολίτες καλούς ασκώντας τους στην απόκτηση συγκεκριμένων συνηθειών». Στα Πολιτικά ο Αριστοτέλης δηλώνει ότι, εφόσον κάθε κοινωνία αποσκοπεί σε κάποιο αγαθό, το κράτος, που είναι υπέρτατη και καθολικότερη μορφή επικοινωνίας, πρέπει να αποσκοπεί στο υπέρτατο αγαθό. Ο άνθρωπος γεννιέται εφοδιασμένος από τη φύση με όπλα, για να υπηρετήσει τη φρόνηση και την αρετή. Αυτά τα όπλα όμως μπορεί να τα χρησιμοποιήσει εξ ολοκλήρου για αντίθετους σκοπούς. Γι αυτό ο δίχως αρετή άνθρωπος είναι από όλα τα όντα το πιο ανόσιο και το πιο άγριο. Το άλογο μέρος της ψυχής τον στρέφει στην υ περβολή. Η μεσότητα και εδώ είναι αυτή που επιτρέπει στην πολιτεία να προοδεύσει. Αυτή επιτυγχάνεται με τους νόμους, γιατί ο νόμος ως ανώτατος νους εξασφαλίζει στην πολιτική κοινότητα την τάξη, την αλληλεγγύη και τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ των πολιτών της. Σχόλιο: Η ερώτηση Β3 είναι από τα Κριτήρια αξιολόγησης του Υπουργείου Παιδείας. Β4. Η απάντηση βρίσκεται στο βιβλίο «Φιλοσοφικός Λόγος» και στις σελίδες : «Στη Μακεδονία ο Αριστοτέλης Τα Ηθικά Νικομάχεια». Β5. λανθάνειν: λάθος, λήθη μανθάνειν: μάθηση, μαθητής εἴληφε: λήμμα, λήψη διαφέρονται: διαφορά, διαφορετικός νομίζειν: νόμισμα, νομισματικός

4 Γ. Αδίδακτο κείμενο Γ1. Και ο Αντισθένης είπε «Γιατί λοιπόν, Σωκράτη, αφού έχεις αυτή την άποψη, δεν εκπαιδεύεις και εσύ την Ξανθίππη, αλλά έχεις γυναίκα πιο δύστροπη από όλες όσες υπάρχουν, θεωρώ δε (ότι είναι η πιο δύστροπη) και απ όσες έχουν υπάρξει και απ όσες θα υπάρξουν στο μέλλον. Διότι, αποκρίθηκε (είπε) εκείνος, βλέπω ακόμη και εκείνους που θέλουν να γίνουν ικανοί ιππείς να μην έχουν τα πιο πειθήνια άλογα αλλά τα πιο ατίθασα. Γιατί πιστεύουν ότι, αν μπορέσουν να τιθασέψουν τέτοιου είδους (άλογα), εύκολα θα χειρίζονται τα υπόλοιπα άλογα. Έτσι και εγώ που θέλω να χειρίζομαι και να συναναστρέφομαι ανθρώπους έχω πάρει αυτήν (ως γυναίκα), επειδή γνωρίζω καλά ότι, αν υποφέρω αυτήν, εύκολα θα συναναστρέφομαι με όλους τους άλλους ανθρώπους. Γ2.α. ἔφη φάθι γιγνώσκων ἐγνώκατε ὁρῶ ἑώρας νομίζουσι νομιοῦσι (ν) κατέχειν κατάσχῃ Γ2.β. σύ ὑμῖν γυναικί γύναι θυμοειδεῖς θυμοειδές ἵππους ἵππῳ ἅπασιν ἁπάσης Γ3.α. γυναικί: αντικείμενο του ρήματος χρῇ τῶν οὐσῶν: επιθετική μετοχή ως γενική διαιρετική από το χαλεποτάτῃ κτωμένους: κατηγορηματική μετοχή μέσω του ρήματος ὁρῶ και αναφέρεται στο αντικείμενο του ρήματος τούς βουλομένους χρῆσθαι: τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο της μετοχής βουλομένους εὖ: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στη μετοχή εἰδώς. ἅπασιν: επιθετικός προσδιορισμός στη λέξη ἀνθρώποις.

5 Γ3.β. Υποθετικοί λόγοι: ΥΠΟΘ.: ἤν δύνωνται = ἤν δύνωνται ΑΠΟΔ.: χρήσεσθαι = χρήσονται Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το προσδοκώμενο. Πρόκειται για εξαρτημένο υποθετικό λόγο καθώς η απόδοση βρίσκεται στο απρφ χρήσεσθαι. Επομένως πρέπει την απόδοση να την επαναφέρουμε στον ευθύ λόγο για να βρούμε το είδος του υποθετικού λόγου. Το απαρέμφατο χρήσεσθαι είναι ειδικό και θα γίνει κύρια πρόταση κρίσεως με ο ριστική και συγκεκριμένα οριστική μέλλοντα. ΥΠΟΘ.: εἰ ὑποίσω ΑΠΟΔ.: ὅτι συνέσομαι Εξαρτημένος υποθετικός λόγος διότι η απόδοσή του βρίσκεται στην ειδική πρόταση «ὅτι συνέσομαι». Το ρήμα συνέσομαι κατά την επαναφορά στον ευθύ λόγο δεν θα αλλάξει καθώς ο γραμματικός τύπος συμπίπτει. Ο υ ποθετικός λόγος έχει υπόθεση εἰ + οριστική μέλλοντα, απόδοση οριστική μέλλοντα και δηλώνει το πραγματικό γεγονός στο μέλλον (ή το εγγύς του προσδωκομένου). Ούτσια Μίνα Φιλόλογος