ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Transcript

1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ Σελίδα 5 από 9 ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε τα αποσπάσματα: «Ἰδὲ γὰρ ἀνθρώπους ὑπὲρ ὧν τὰ θαύματα δεικνύασιν» και «Ἡμέτερον δὴ ἔργον ὃ νῦν ἐπιτρέπεται». Φαντάσου, δηλαδή ανθρώπους σαν (να είναι) μέσα σε μια υπόγεια κατοικία όμοια με σπηλιά, η οποία έχει την είσοδό της ανοιχτή προς το φως σε όλο το μάκρος της σπηλιάς, μέσα σ αυτή να βρίσκονται άνθρωποι από την παιδική τους ηλικία δεμένοι με δεσμά και στα πόδια και στον αυχένα, ώστε να μένουν καθηλωμένοι και να βλέπουν μόνο μπροστά τους, χωρίς να μπορούν να στρέφουν γύρω το κεφάλι τους λόγω των δεσμών τους. Ακόμη (φαντάσου) ένα φως από φωτιά να καίει γι αυτούς από ψηλά και μακριά και πίσω τους. Και ανάμεσα στη φωτιά και τους δεσμώτες να περνά ψηλά ένας δρόμος, παράλληλα στον οποίο φαντάσου να έχει χτιστεί ένας μικρός τοίχος, όπως ακριβώς έχουν τοποθετηθεί από τους θαυματοποιούς μπροστά τους τα παραπετάσματα, πάνω στα οποία δείχνουν τα τεχνάσματά τους. Δικό μας λοιπόν έργο, είπα εγώ, των ιδρυτών της πολιτείας, (είναι) να αναγκάσουμε τις εξαιρετικές φύσεις (ή τα ξεχωριστά πνεύματα) να φτάσουν στο μάθημα που προηγουμένως είπαμε ότι είναι το ανώτερο, δηλαδή και να δουν το αγαθό και να ανεβούν εκείνο τον ανηφορικό δρόμο, και, αφού ανεβούν και δουν αρκετά (το αγαθό), να μην τους επιτρέπουμε αυτό που τώρα τους επιτρέπεται. Β1. Η αλληγορία είναι ένας εκφραστικός τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας άλλα λέει και άλλα εννοεί χρησιμοποιώντας συμβολισμούς που προσδίδουν ζωντάνια στην περιγραφή. Να αναφέρετε τι συμβολίζουν στο συγκεκριμένο απόσπασμα οι δεσμώτες, τα δεσμά τους και η υποχρεωτική τους ακινησία. Στην αλληγορία του σπηλαίου ο Πλάτωνας περιγράφει με γλαφυρότητα και παραστατικότητα τον αισθητό κόσμο παραλληλίζοντάς τον με την υπαρκτή πολιτική κοινωνία,, όπου οι δεσμώτες ερμηνεύουν την πραγματικότητα με βάση τις αισθήσεις και έτσι εμπιστεύονται μόνο ό,τι προέρχεται από αυτές. Ζουν σε μια εικονική και πλανερή πραγματικότητα, που χαρακτηρίζεται από την έλλειψη ορθής παιδείας, η οποία προάγει την ηθική αρτίωση και την καλλιέργεια βασικών κοινωνικών αξιών όπως η δικαιοσύνη. Επομένως είναι ηθικά ατελείς, χωρίς πνευματικές ενασχολήσεις περνώντας τη ζωή τους στο σκοτάδι της άγνοιας και της εικασίας. Είναι αναγκασμένοι να βλέπουν μόνο την αισθητή πραγματικότητα που προβάλλουν κυβερνώντες μη πεπαιδευμένοι ώστε οι δεύτεροι να μπορούν εύκολα να τους χειραγωγήσουν. Αυτό συμβαίνει καθώς οι δεσμώτες των υλικών αγαθών λόγω αμάθειας δεν έχουν την ικανότητα να κρίνουν, να αυτενεργήσουν, να αντιδράσουν,

2 να αναπτύξουν προσωπική βούληση και επομένως δεν είναι σε θέση να προσφέρουν τίποτα σε συλλογικό επίπεδο στην προαγωγή του κοινωνικού συνόλου. Είναι δέσμιοι των αισθητικών απολαύσεων, έρμαια των παθών τους ζουν σε έναν σκοτεινό, ψεύτικο κόσμο που χαρακτηρίζεται από την έλλειψη ηθικών αρετών ενώ διέπεται από το χρησιμοθηρικό πνεύμα. Εγκλωβισμένοι στα καθημερινά προβλήματα και τα υλικά αγαθά απομακρύνονται από τον δίκαιο τρόπο ζωής, από τις πνευματικές αναζητήσεις που θα τους οδηγούσαν στον αληθινό κόσμο της νόησης και τελικά στη θέαση της απόλυτης γνώσης και αλήθειας, του Αγαθού. Ο δεσμώτης είναι το σύμβολο του ανθρώπου που είναι διαρκώς βυθισμένος στο σκοτάδι της άγνοιας και της αμάθειας και θεωρεί ότι οι σκιές είναι τα πραγματικά όντα. Οι αλυσίδες είναι οι αισθήσεις που μας κρατούν δέσμιους και δε μας αφήνουν να αντιληφθούμε την πραγματικότητα. Μπορούν όμως να υποδηλώνουν και όλα εκείνα τα εμπόδια συμπεριλαμβανομένων και των υλικών αγαθών που μας εμποδίζουν να φτάσουμε στη θέαση του Αγαθού. Η στέρηση αξιοποίησης του συγκριτικού πλεονεκτήματος του ανθρώπου έναντι των άλλων ζώων, του λόγου, ισοδυναμεί με τον αναγκαστικό προσανατολισμό της όρασης με παρωπίδες, με τη μονοδιάστατη θέαση της πραγματικότητας και τον υποβιβασμό του ανθρώπου στην κατηγορία των όντων, στα οποία κυριαρχούν τα ζωώδη ένστικτα. Η ίδια η ύπαρξη των δεσμών απέναντι στο φιλελεύθερο πνεύμα των ανθρώπων, που αυθόρμητα θα αγανακτήσουν μπροστά σε μια εικόνα αλυσοδεμένων ανθρώπων, εμπεριέχει και το συμβολισμό της αναγκαιότητας να αντιδράσουν σ ένα τέτοιο ενδεχόμενο και να σπάσουν τις αλυσίδες της όποιας εξουσιαστικής διάθεσης επιθυμεί να τους μετατρέψει σε πειθήνια όργανά της. Έτσι τα δεσμά από το γνωσιολογικό επίπεδο μας μεταφέρουν στο πολιτικό σκηνικό που είναι δυνατό να διαμορφωθεί ανάλογα με το γνωστικό και εν γένει το πνευματικό επίπεδο των πολιτών της κοινωνίας. Η άγνοια και η ημιμάθεια συνδέονται με την πολιτική κοινωνία που χειραφετείται από δημαγωγούς και φιλόδοξους καιροσκόπους, ενώ η γνώση με την ορθολογική άσκηση της εξουσίας προς το συμφέρον όλων των πολιτών. Τονίζεται μ αυτόν τον τρόπο ο καταλυτικός ρόλος της παιδείας στη διαμόρφωση και τη λειτουργία της ιδανικής πολιτείας. Β2.α) Σύμφωνα με τον Πλάτωνα οι φιλόσοφοι βασιλείς είναι προσωπικότητες που διαθέτουν διοικητικές ικανότητες και αδαμάντινο χαρακτήρα. Να αναφέρετε ποιο είναι το χρέος τους προς την ιδεώδη πολιτεία και σε ποια χωρία του αποσπάσματος διαφαίνεται. Για μεγάλα διαστήματα η αθηναϊκή δημοκρατία ήταν έρμαιο στα χέρια αδίστακτων δημαγωγών που, όπως επισημαίνει ο κωμοδιογράφος «καλόπιαναν, εθώπευαν, κολάκευαν και εξαπατούσαν τον Δήμο». Η μοναδική λοιπόν ελπίδα κατά τον Πλάτωνα ήταν είτε να φιλοσοφήσουν οι ρήτορες είτε να αναλάβουν τα ηνία του Σελίδα 6 από 9

3 κράτους οι φιλόσοφοι. Στο χωρίο του κειμένου «καταβαίνειν παρ ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι.» και ιδιαίτερα στα δύο απαρέμφατα περιγράφεται το ηθικό χρέος των φιλοσόφων απέναντι στην ιδεώδη πολιτεία. Αυτοί οφείλουν να έχουν ως στόχο όχι το προσωπικό τους συμφέρον, όπως οι τυχαίοι και αφιλοσόφητοι πολιτικοί, αλλά να υπηρετούν πιστά και ανιδιοτελώς την πόλη ολόκληρη. Αυτοί αφού θα έχουν εκπαιδευτεί ορθά και θα έχουν φιλοσοφήσει, οφείλουν να κατέβουν στο σπήλαιο, δηλαδή στην πολιτική πρακτική, για να ωφελήσουν με τις γνώσεις τους και την αρετή τους ολόκληρη την πόλη. Ειδικότερα οι φύλακες θα πρέπει όταν φτάσουν στην ηλικία των 35 ετών να άρχουν στον πόλεμο και να αναλαμβάνουν αξιώματα που αρμόζουν σε νέους. Όταν γίνουν 50 ετών, τότε πια μπορούν να μοιράζουν τον χρόνο τους ανάμεσα στην φιλοσοφία και στην άσκηση της εξουσίας. Όταν θα έχουν εκπαιδεύσει τους διαδόχους τους θα είναι έτοιμοι πια να φύγουν από τη ζωή και να κατοικήσουν στις νήσους των Μακάρων. Οι πεφωτισμένοι, αφού μέσω της αγωγής των φυλάκων όπως περιγράφεται στην πλατωνική πολιτεία, θα θεαθούν τα αληθινά όντα, τις φιλοσοφικές Ιδέες και τελικά το Αγαθόν οφείλουν να νιώσουν ως εσωτερική ηθική επιταγή την απελευθέρωση των δεσμωτών από τον σκοτεινό κόσμο των αισθήσεων. Είναι χρέος τους λοιπόν απέναντι στην πολιτεία που φρόντισε να τους παρέχει την κατάλληλη παιδεία, να αναπτύξουν παράλληλα με τις θεωρητικές τους ενασχολήσεις και πρακτικές ικανότητες που σχετίζονται με την διοίκηση της πολιτείας διασφαλίζοντας την θεμελίωση της δικαιοσύνης ως πυρήνα του κοινωνικού συνόλου. Από την μια, ως φορείς του πνευματικού πολιτισμού θα προάγουν την πνευματική καλλιέργεια προβάλλοντας τον εαυτό τους ως πρότυπο ηθικής συμπεριφοράς, αξιοπρέπειας και ακεραιότητας και από την άλλη με τις γνώσεις τους θα συμβάλλουν στην επίλυση και ορθή διαχείριση των κοινωνικών προβλημάτων που εμποδίζουν την προαγωγή του πολιτικού γίγνεσθαι. β). Να συγκρίνετε το ευαγγελικό «ἐγὼ εἰμὶ τὸ φῶς τοῦ κόσμου ὁ ἀκολουθῶν ἐμοὶ οὐ μὴ περιπατήσῃ ἐν τῇ σκοτίᾳ, ἀλλ ἕξει τὸ φῶς τῆς ζωῆς» με την εικόνα του αγαθού στην πλατωνική αλληγορία του σπηλαίου. Η ευαγγελική αυτή φράση παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με την πλατωνική αλληγορία του σπηλαίου. Πιο συγκεκριμένα, και στην αλληγορία του σπηλαίου και στη χριστιανική διδασκαλία το φως ταυτίζεται με το θείο. Ο φιλόσοφος, λοιπόν, από τη μία και ο Χριστός από την άλλη αποτελούν το φως και υπόσχονται να οδηγήσουν και τους άλλους ανθρώπους σ αυτό. Ο φιλόσοφος, δηλαδή ο απελευθερωμένος δεσμώτης, υπόσχεται να οδηγήσει τους ανθρώπους στη γνώση, την αλήθεια και τη θέαση του Αγαθού, ενώ ο Χριστός υπόσχεται να βγάλει τους πιστούς από την πλάνη και την αμαρτία και να τους χαρίσει τη σωτηρία της ψυχής και την αληθινή ζωή. Σελίδα 7 από 9

4 Β3. Ποιοι ορισμοί δίνονται στην Πολιτεία για τη δικαιοσύνη από τον Σωκράτη και τους συνομιλητές του; Σχολικό βιβλίο σελίδα 101: «Το μείζον πρόβλημα που συζητείται ἡ φύσις ἐπιτηδειοτάτη πεφυκυῖα εἴη» (433a). Β4α). Να γράψετε από ένα ομόρριζο στα νέα ελληνικά (απλό ή σύνθετο) χρησιμοποιώντας τις παραγωγικές καταλήξεις που δίνονται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: πάθει: - ής δεσμοῖς: -ος ὁρᾶν: -ός φύσιν: - ος δεικνύασιν: - μα απαθής, δέσμιος, ορατός, αφύσικος, δείγμα β). Να γράψετε από ένα ομόρριζο επίθετο στα νέα ελληνικά (απλό ή σύνθετο) από τις συγκεκριμένες λέξεις: ἰδεῖν, μένειν, περιάγειν, ἀναγκάσαι, ἔργον. Ιδεατός, υπομονετικός, ανάγωγος, εξαναγκαστικός, εργασιακός. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. Αλλά, μα τον Δία, είπε ο κατήγορος, (o Σωκράτης) έκανε τους μαθητές του να περιφρονούν τους καθιερωμένους νόμους, λέγοντας ότι ήταν ανόητο από τη μια να εκλέγουν τους άρχοντες της πόλης με κλήρο, και από την άλλη κανείς να μη θέλει να προσλάβει κυβερνήτη (πλοίου) με κλήρο ούτε ξυλουργό ούτε αυλητή ούτε για άλλα τέτοιου είδους (παρόμοια), τα οποία, αν δεν εκτελεστούν σωστά, προκαλούν πολύ λιγότερες βλάβες απ ό,τι τα σφάλματα στην πολιτική ζωή όμως, τέτοια λόγια είπε (ο κατήγορος) ότι παρακινούν (ξεσηκώνουν) τους νέους, ώστε να περιφρονούν το παρόν πολίτευμα και να τους κάνουν βίαιους. Εγώ όμως νομίζω ότι αυτοί που εξασκούν (επιδιώκουν) τη σύνεση και νομίζουν ότι είναι ικανοί να διδάσκουν τα συμφέροντα στους συμπολίτες (τους) ελάχιστα γίνονται βίαιοι (δε γίνονται σχεδόν ποτέ βίαιοι), επειδή γνωρίζουν ότι τη βία ακολουθούν έχθρες και κίνδυνοι, ενώ με την πειθώ προκύπτουν τα ίδια (αποτελέσματα) και ακίνδυνα και με φιλικότητα (φιλική διάθεση). Σελίδα 8 από 9

5 Γ2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: τοὺς ἄρχοντας: τη δοτική του ίδιου αριθμού: τοῖς ἄρχουσι(ν) κυβερνήτῃ: την κλητική του ίδιου αριθμού: (ὦ) κυβερνῆτα μηδένα: τη γενική ενικού αριθμού του ουδετέρου γένους: μηδενὸς τοιαῦτα: τη γενική πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους: τοιούτων πολλῷ: την αιτιατική ενικού αριθμού του συγκριτικού βαθμού του θηλυκού γένους: πλείονα / πλείω ὑπερορᾶν: το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β στην ίδια φωνή: ὑπέριδε λέγων: τον ίδιο τύπο στον παρακείμενο: εἰρηκὼς πρόσεισιν: το γ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα: προσέσται χρῆσθαι: το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα: χρῶ νομίζοντας: το γ πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής του μέλλοντα στην ίδια φωνή: νομιοῖεν / (νομίσοιεν) Γ3. α) Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι παρακάτω όροι και να αναφέρετε ποιον όρο προσδιορίζουν: τῶν νόμων, θέλειν, ἐλάττονας, διδάσκειν, ἔχθραι. τῶν νόμων: αντικείμενο στο απαρέμφατο ὑπερορᾶν θέλειν: τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο στην απρόσωπη έκφραση μῶρον εἴη / μηδένα: υποκείμενο του απαρεμφάτου (ετεροπροσωπία) ἐλάττονας: ομοιόπτωτος ονοματικός επιθετικός προσδιορισμός στο βλάβας διδάσκειν: απαρέμφατο της αναφοράς από το ἱκανὸς ἔχθραι: υποκείμενο του ρήματος πρόσεισιν β) τοὺς ἀσκοῦντας: να αναγνωρίσετε το είδος και τη συντακτική λειτουργία της μετοχής και στη συνέχεια να την αναλύσετε στο αντίστοιχο είδος δευτερεύουσας πρότασης. τοὺς ἀσκοῦντας: επιθετική μετοχή, υποκείμενο στα απαρέμφατα ἔσεσθαι, διδάσκειν, γίγνεσθαι (ετεροπροσωπία) και στη μετοχή εἰδότας (συνημμένη) Ανάλυση: τούτους οἳ ἀσκοῦσι Σελίδα 9 από 9