ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑ : ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΪΟΥ " ΘΕΜΑ «Η ΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ» ΟΝΟΜΑ: ΓΕΪΘ ΦΑΤΜΑ-ΕΙΡΗΝΗ Α.Μ. : Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2004 ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι. Ορισµός. Η έννοια της «διάλυσης της Βουλής», II. Καταγωγή και εξέλιξη του θεσµού. III. Είδη IV. Η διάλυση της βουλής ως πεδίο θεωρητικής έντασης V. Περίοδος µετά τη πτώση της δικτατορίας. ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ 1. ιάλυση της Βουλής της Α' Βουλευτικής Περιόδου, της 1ης µεταδικτατορικής Βουλής. [22 Οκτωβρίου 1977] 2. Η διάλυση της Βουλής της Β' Περιόδου. [19 Σεπτεµβρίου 1981] 3. Η διάλυση της Βουλής της Γ' Περιόδου. [7 Μαΐου 1985] 4. Η τακτική διάλυση της ΣΤ Αναθεωρητικής Βουλής. [12 Μαΐου 1989] 5. Η διάλυση της Βουλής της Ε' Βουλευτικής Περιόδου. [12 Οκτωβρίου 1989] 6. Η διάλυση της Βουλής της ΣΤ' Βουλευτικής Περιόδου. [12 Μαρτίου 1990] 7. Η διάλυση της Βουλής της Ζ' Βουλευτικής Περιόδου. [10

2 Σεπτεµβρίου 1993] 8. Η διάλυση της Βουλής της Η' Περιόδου. [23 Αυγούστου 1996] 9. Η διάλυση της Βουλής της Θ' περιόδου Προεδρευοµένης ηµοκρατίας. [14 Μαρτίου 2000] 10. Η διάλυση της βουλής της Ι Περιόδου [2004] ΑΠΟΣΠΑΣΜΑTA ΦΕΚ ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΕΛΟΥΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ι. ΕΝΝΟΙΑ Ο τερµατισµός του βίου της Βουλής είναι είτε φυσιολογικός- σύµφωνα µε το άρθρο 53 παρ.1 µετά τέσσερα χρόνια- είτε πρόωρος. Για τη πρώτη περίπτωση σωστό είναι να χρησιµοποιηθεί ο όρος «λήξη της θητείας» και µόνο για τη δεύτερη περίπτωση ο όρος «διάλυση της Βουλής».Ο όρος «πρόωρη διάλυση» αποτελεί πλεονασµό διότι κάθε διάλυση της Βουλής είναι εξ ορισµού πρόωρη. Ο όρος «διάλυση της Βουλής» έχει επικρατήσει στη νοµική επιστήµη ως terminus technicus. Η Βουλή, αποτελώντας κρατικό όργανο είναι διαρκές όργανο και έχει διηνεκή υπόσταση, δεν έχει θητεία. Εποµένως, ο όρος αφορά στη λήξη της θητείας των συγκεκριµένων φορέων του οργάνου αυτού, των βουλευτών. ιάλυση της Βουλής είναι η λήξη της θητείας των βουλευτών η οποία επιβεβαιώνεται µε προεδρικό διάταγµα και λαµβάνει χώρα είτε µε τη λήξη της βουλευτικής περιόδου(φυσιολογική) είτε νωρίτερα(πρόωρη), σύµφωνα µε τη διαδικασία και τους λόγους που ορίζει το Σύνταγµα, και πάντα ταυτόχρονα µε την προκήρυξη εκλογών, για να ανανεωθεί η σύνθεση του κοινοβουλίου. Ο συνταγµατικός καθορισµός της διάρκειας της θητείας της Βουλής σε τέσσερα έτη αποτελεί τη θεσµική συνέπεια της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας. Η πολιτική βούληση του Εκλογικού Σώµατος νοµιµοποιεί τη Βουλή µόνο για ορισµένο χρόνο. Ο χρονικός αυτός περιορισµός εξασφαλίζει τη δυνατότητα έκφρασης των νέων εκλογέων που συνεχώς προστίθενται στο Εκλογικό Σώµα αλλά και των νέων επιλογών που ενδεχοµένως θα κάνει το Εκλογικό Σώµα. Γι αυτό και η περιορισµένη διάρκεια της θητείας της Βουλής και των άλλων πολιτικών οργάνων της πολιτείας αποτελεί σταθερό στοιχείο κάθε δηµοκρατικού πολιτεύµατος. Πρώτη φορά το δικαίωµα διάλυσης της Βουλής από τον Αρχηγό της εκτελεστικής εξουσίας καθιερώθηκε στην Ελλάδα µε το Σύνταγµα του II. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ Ο θεσµός της διάλυσης της Βουλής έχει τις ρίζες του στο πολίτευµα της Μεγάλης Βρετανίας, αποτελώντας αρχικά δικαίωµα του µονάρχη, µια από τις σπουδαιότερες «προνοµίες» του Στέµµατος, που αργότερα ανήχθη σε θεσµό. Στα πρώτα του βήµατα ήταν ένας αντικοινοβουλευτικός θεσµός, καθώς εξυπηρετούσε τις επιδιώξεις του µονάρχη σε βάρος του Κοινοβουλίου. Χρησιµοποιήθηκε κατά βάση ως «µοναρχικό νοµικό όπλο» και µέσο υποβολής της µοναρχικής πολιτικής βούλησης στην Βουλή. Ο ανώτατος άρχοντας διέλυε τη Βουλή όποτε αυτή δεν υπάκουε στα κελεύσµατα του, προκειµένου να ανασυγκροτηθεί το σώµα της Βουλής µε πιο εξυπηρετική για τα συµφέροντά του σύνθεση.

3 Η καταγωγή του θεσµού, ο µοναρχικός προσανατολισµός και η αντίθεση του µε την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας καθώς και της διάκρισης των εξουσιών, οδήγησαν στην αντίληψη πως πρόκειται για έναν αντιδηµοκρατικό θεσµό. Η διάλυση της Βουλής γεννήθηκε και αναπτύχθηκε στο πεδίο της σύγκρουσης µονάρχη - κοινοβουλίου και αποτυπώνει µάλιστα, το αποκορύφωµα αυτής της διαµάχης. Ωστόσο, ο θεσµός όπως και το κοινοβουλευτικό σύστηµα εν γένει, τροποποιήθηκε και διαµορφώθηκε στις διάφορες χώρες, ανάλογα µε τις συγκεκριµένες συνταγµατικο-πολιτικές ιδιοµορφίες και κοινωνικές αναγκαιότητες. Υπέστη όπως λέγεται «εθνική διαµόρφωση» και µάλιστα σε αρκετά έντονο βαθµό. «Οι νοµικοί θεσµοί εξελίσσονται µέσα στο χώρο και το χρόνο και προσαρµόζονται στις ανάγκες των αρχόντων σε ό,τι αφορά τη διακυβέρνηση των αρχοµένων». Ο θεσµός της διάλυσης της Βουλής διατηρήθηκε διαφοροποιηµένος πλέον και στα σύγχρονα συντάγµατα, δεδοµένου ότι οι λόγοι που επέβαλαν αρχικά τη διάλυση της Βουλής και οι σκοποί που εξυπηρετούσε παλαιότερα, είτε έχουν εκλείψει είτε έχουν µεταστραφεί πλήρως. Ο θεσµός δεν είναι «µοναρχικό απολίθωµα», ούτε έχει πια τον εξισορροπητικό ρόλο µετά την ενδυνάµωση του κοινοβουλίου. Είναι ένας θεσµός σύµφυτος του κοινοβουλευτικού συστήµατος. Εκτός από τη βούληση του µονάρχη, αποδείχτηκε ικανότατο µέσο προώθησης σκοπιµοτήτων στα πλαίσια του κοµµατικού ανταγωνισµού. Η διάλυση της Βουλής ενσωµατώθηκε στο κοινοβουλευτικό σύστηµα και επιβίωσε χάρη στη προσαρµοστικότητά του. Υπήρξε πολύτιµη αρωγή για την άρση αδιεξόδων σε περιπτώσεις κυβερνητικής αστάθειας, συµβάλλοντας στη δηµιουργία σταθερών πλειοψηφικών κυβερνήσεων. Προσέλαβε αντικειµενικό περιεχόµενο και λεπτοµερή (σε ορισµένες χώρες) αυστηρή ρύθµιση. Η µοναρχική διάλυση έχει περισσότερες διαφορές παρά οµοιότητες µε τη σύγχρονη. Σήµερα η διάλυση της Βουλής εξυπηρετεί το δηµοκρατικό πολίτευµα, έχει χάσει το µοναρχικό της χαρακτήρα, έχει αποκτήσει νέες µορφές, νέες εκφάνσεις. Είναι πλέον ένας δηµοκρατικός θεσµός. Η ανανέωση των φορέων της Βουλής, των βουλευτών είναι στοιχείο της φύσης του δηµοκρατικού πολιτεύµατος. Οι βουλευτές εκλέγονται για µια βουλευτική περίοδο σύµφωνα µε το άρθρο 53 του Συντάγµατος για «τέσσερα συνεχή έτη που αρχίζουν από την ηµέρα των γενικών εκλογών». Η λήξη της θητείας των βουλευτών είναι αναγκαία προϋπόθεση του δηµοκρατικού και αντιπροσωπευτικού πολιτεύµατος. III. Είδη Η διάλυση της Βουλής διακρίνεται σε : 1) Τακτική, δηλαδή αυτή η οποία συντελείται µε τη λήξη της βουλευτικής περιόδου και αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση του δηµοκρατικού πολιτεύµατος και 2) Έκτακτη ή Πρόωρη, δηλ. αυτή που πραγµατοποιείται πριν τη λήξη της βουλευτικής περιόδου. Σ'αυτή την έκτακτη ή πρόωρη διάλυση αναφέρεται ο σχετικός όρος. Η προσφυγή σε εκλογές πριν τη λήξη της τετραετούς βουλευτικής περιόδου αποτελεί τον κανόνα στην ελληνική συνταγµατική ιστορία. Μοναδικές εξαιρέσεις όπου η Βουλή µπόρεσε να εξαντλήσει τη θητεία της ήταν τις τετραετίες και Σύµφωνα µε µια άποψη «τόσο στη θεωρία όσο και στην πρακτική... ανακριβώς χρησιµοποιείται ο όρος «διάλυση» και για την περίπτωση της λήξης της θητείας», διότι «το Σύνταγµα διακρίνει µε σαφήνεια τη λήξη της βουλευτικής περιόδου από τις περιπτώσεις διάλυσης της Βουλής.» Ο συντακτικός νοµοθέτης στο Σ. 35 παρ. 2 κάνει ρητά λόγο για διάλυση της Βουλής κατά την οµαλή λήξη της θητείας της : «κατ' εξαίρεση δεν απαιτείται προσυπογραφή

4 για τις ακόλουθες πράξεις... γ) τη διάλυση της Βουλής... και κατά το Σ. 53 παρ. 1, αν δεν την προσυπογράψει το Υπουργικό Συµβούλιο.» Ακόµη, στο Σ. 53 παρ. 3 γίνεται αναφορά στη «διάλυση της Βουλής» µε την έννοια του µε οποιοδήποτε τρόπο τερµατισµού της θητείας της : «σε περίπτωση πολέµου η βουλευτική περίοδος παρατείνεται σε όλη τη διάρκεια του. Αν η Βουλή έχει διαλυθεί, η διενέργεια των εκλογών αναστέλλεται ωσότου τελειώσει ο πόλεµος, ανακαλείται δε αυτοδικαίως η Βουλή που έχει διαλυθεί έως το τέλος του.» Από τις παραπάνω παραγράφους καθώς και από άλλες όπως Σ. 32 παρ. 5 εδ. 2, συνάγεται µε τελολογική και συστηµατική ερµηνεία, ότι και η «οµαλή» λήξη της βουλευτικής περιόδου µε τη συµπλήρωση τετραετίας, περιλαµβάνεται στην έννοια του όρου διάλυση. Επιχειρήµατα για την αντίθετη ερµηνεία αντλούνται από το Σ. 48 παρ. 3 όπου : «η διάρκεια των κατά τις προηγούµενες παραγράφους µέτρων µπορεί να παρατείνεται ανά δεκαπενθήµερο µόνο µε προηγούµενη απόφαση της Βουλής, η οποία συγκαλείται ακόµη και αν έχει λήξει η βουλευτική περίοδος ή η Βουλή έχει διαλυθεί». ΛΟΙΠΕΣ ΙΑΚΡΙΣΕΙΣ Με κριτήριο την αιτία και το σκοπό της διάλυσης, τη λειτουργία του θεσµού στα σύγχρονα συνταγµατικό -πολιτικά πλαίσια, διάλυση διακρίνεται σε: Α) Κοινοβουλευτική και Β) ηµοψηφισµατική διάλυση. Βέβαια, στο ισχύον Σύνταγµα διατηρήθηκε και µια τρίτη µορφή διάλυσης, Γ) η Προεδρική (Σ. 41 παρ. 5 και Σ 32 παρ. 4), οφειλόµενη στην αδυναµία εκλογής Προέδρου ηµοκρατίας. Κοινοβουλευτική διάλυση είναι αυτή που επιβάλλεται από το κοινοβουλευτικό σύστηµα και πραγµατοποιείται για να βοηθήσει τη λειτουργία του, σε περίπτωση αδυναµίας σχηµατισµού κυβέρνησης ή κυβερνητικής αστάθειας. Ρυθµίζεται στα άρθρα 13,38 και 41 του ισχύοντος Συντάγµατος. ηµοψηφισµατική διάλυση, είναι εκείνη η οποία διεξάγεται για να εκφράσουν οι εκλογείς τη βούληση τους για ένα συγκεκριµένο ζήτηµα, διαµέσου της εκλογικής διαδικασίας. Ρυθµίζεται στο άρθρο 41 παράγραφοι 2, 3 και 4 του Συντάγµατος. Προεδρική διάλυση ονοµάζεται η ειδική περίπτωση διάλυσης της Βουλής εξαιτίας αδυναµίας εκλογής Προέδρου της ηµοκρατίας, εφόσον δεν επιτευχθεί στην τρίτη ψηφοφορία η απαιτούµενη πλειοψηφία των 3/5 του συνόλου των βουλευτών. Τέλος, πρέπει να σηµειωθεί πως είδη και µορφές της.διάλυσης δεν είναι ταυτόσηµες έννοιες. Οι µορφές αποτελούν αυτοτελείς εµφανίσεις του θεσµού, ενώ τα είδη αποδίδουν µερικές πτυχές ή χαρακτηριστικά των αυτοτελών εµφανίσεων. Για παράδειγµα η δηµοψηφισµατική διάλυση µπορεί σ' ένα συνταγµατικό κείµενο να διαµορφωθεί ως υποχρεωτική ή δυνητική κ.λπ.. ΜΟΡΦΕΣ ΠΡΟΩΡΗΣ ΛΗΞΗΣ Το ισχύον Σύνταγµα προβλέπει τρεις µορφές πρόωρης λήξης, δηλαδή διάλυσης, της Βουλής : I. Τις περιπτώσεις εκείνες, κατά τις οποίες η συνδροµή ορισµένων προϋποθέσεων καθιστούν τη διάλυση υποχρεωτική για το Πρόεδρο της ηµοκρατίας.

5 II. Τις περιπτώσεις εκείνες, κατά τις οποίες το Σύνταγµα ουσιαστικά µετέθεσε το δικαίωµα διάλυσης της Βουλής από το Πρόεδρο της ηµοκρατίας στη Κυβέρνηση. III. Τις περιπτώσεις εκείνες, κατά τις οποίες η συνδροµή ορισµένων προϋποθέσεων γεννά για τον Πρόεδρο της ηµοκρατίας την αυτοτελή δυνατότητα να διαλύσει τη Βουλή. Το Σύνταγµα δεν υιοθετεί το θεσµό της αυτοδιάλυσης της Βουλής, δηλαδή τον τερµατισµό της θητείας της µε δική της απόφαση. IV. H ΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΩΣ ΠΕ ΙΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΕΝΤΑΣΗΣ Από τις προπαρασκευαστικές, ήδη, εργασίες του Συντάγµατος 1975, η διάλυση της Βουλής αναδείχθηκε ως πεδίο πολιτικής αλλά και θεωρητικής έντασης. Θεωρήθηκε µια από τις κοµβικές ρυθµιστικές αρµοδιότητες του Προέδρου της ηµοκρατίας. Οι αντιρρήσεις στόχευαν τότε κυρίως το άρθρο 41 παρ. 1 Σ/1975, που έδινε στον Πτ την αρµοδιότητα να διαλύει τη Βουλή χωρίς προσυπογραφή της Κυβέρνησης ( άρθρο 35 παρ. 2 περ. ε ) και µετά από (απλή ) γνώµη του Συµβουλίου της ηµοκρατίας( άρθρο 39 Σ/1975 ), αν η σύνθεσή της βρισκόταν σε προφανή δυσαρµονία προς το λαϊκό αίσθηµα ή δεν εξασφάλιζε κυβερνητική σταθερότητα. O θεωρητικός προβληµατισµός και ο πολιτικός διάλογος στράφηκαν προς το πλέγµα των αρµοδιοτήτων του Πτ, κυρίως νοµοθετικών και ρυθµιστικών. Η συνταγµατική πρακτική από το 1975 έως το 1985 επιβεβαίωσε την ιδιαίτερη σηµασία του θεσµού της διάλυσης, οι θεωρητικές εντάσεις γύρω από τον οποίο οφείλονταν στο γεγονός ότι η ύπαρξη αυτοδύναµης µονοκοµµατικής πλειοψηφίας δεν αρκεί για να αδρανοποιήσει τις σχετικές αρµοδιότητες του αρχηγού του κράτους. Όλες οι διαλύσεις της Βουλής της δεκαετίας αυτής (1977, 1981, 1985) προκάλεσαν αµφισβητήσεις και έθεσαν σηµαντικά ζητήµατα ερµηνείας των συνταγµατικών διατάξεων παρά την ύπαρξη σταθερής

6 µονοκοµµατικής πλειοψηφίας. V. ΒΑΣΙΚΕΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ 1. Η πρώτη θεωρούσε το κοινοβουλευτικό πολίτευµα ως πολίτευµα της θεσµικής ισορροπίας και προϋπέθετε ως αναγκαίο τυπολογικό χαρακτηριστικό την ευχέρεια διάλυσης της Βουλής από την εκτελεστική εξουσία. 2. Η δεύτερη θεωρούσε το κοινοβουλευτικό πολίτευµα ως πολίτευµα που δεν απαιτούσε ως αναγκαίο τυπολογικό χαρακτηριστικό την εξάρτησης της Κυβέρνησης από την εµπιστοσύνη της Βουλής και την ευχέρεια διάλυσης της Βουλής από την εκτελεστική εξουσία. VI. Η ΠΕΡΙΟ ΟΣ ΜΕΤΑ ΤΗ ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ Κατά την περίοδο , οπότε επικράτησε το χουντικό καθεστώς, δεν έγιναν εκλογές αλλά είχαµε τη διαδοχή µιας σειράς εγκάθετων κυβερνήσεων. Τελικά στις 23 Ιουλίου 1974, υπό το βάρος της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, η χούντα κατέρρευσε. Εκλήθη τότε επειγόντως, από συµβούλιο πολιτικών αρχηγών και των ηγετών των ενόπλων δυνάµεων το οποίο είχε συγκληθεί από τον Φ. Γκιζίκη (διορισµένο από τη χούντα Πρόεδρο της ηµοκρατίας), ο Κων/νος Καραµανλής. Ο τελευταίος διέµενε ως τότε στο Παρίσι. Ανέλαβε αµέσως (24 Ιουλίου 1974) την ηγεσία της χώρας και σχηµάτισε κυβέρνηση εθνικής ενότητας µε αποστολή την αποκατάσταση της δηµοκρατίας στη χώρα. Προεδρικό ιάταγµα 517 περί διορισµού ως Πρωθυπουργού του Κωνσταντίνου Καραµανλή ΦΕΚ Α '210/24 Ιουλίου 1974) Έχοντες υπόψει: α) τας διατάξεις του άρθρου 43 του εν ισχύι Συντάγµατος της Ελλάδος, β) την εν Εθνικών Συµβουλίω εκφρασθείσαν οµόφωνον απόφασιν της ηγεσίας του Πολιτικού Κόσµου και των Ενόπλων υνάµεων, απεφασίσαµεν και διατάσσοµεν : ιορίζοµεν : Πρωθυπουργόν τον Κωνσταντίνον Καραµανλήν. Εις τον Ηµέτερον Πρωθυπουργόν, ανατίθεµεν την δηµοσίευσιν του παρόντος. Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΦΑΙ ΩΝ ΓΚΙΖΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ

7 Ο ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ Την 1η Αυγούστου 1974, µε Συντακτική Πράξη επανατέθηκε σε ισχύ το Σύνταγµα του 1952 εκτός από τις διατάξεις που αφορούσαν στη µορφή του Πολιτεύµατος. Στις 17 Νοεµβρίου 1974 διεξήχθησαν εκλογές για την ανάδειξη της Ε' Αναθεωρητικής Βουλής, καθώς ο Κ. Καραµανλής ήθελε να αντλεί την εξουσία του από το λαό. Στις 18/9/1974 είχε δηλώσει: «εν είµαι πρόθυµος να ασκώ την εξουσία παρά µόνον εάν και εφόσον θα την αντλώ απευθείας από την πηγή της, δηλ. από τον λαό ν». Στις εκλογές πλειοψήφησε το κόµµα της Νέας ηµοκρατίας. Στις 21 του ίδιου µήνα σχηµατίστηκε κυβέρνηση µε πρωθυπουργό τον Κ. Καραµανλή. Στις 7 Ιουνίου 1975 διεξήχθη η τελική συζήτηση και ψήφιση του Συντάγµατος, το οποίο τέθηκε σε ισχύ στις 11 Ιουνίου. Στη συνέχεια η Ε' Αναθεωρητική Βουλή µετατράπηκε σε απλή Βουλή. VII. Η ΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1975 Οι διατάξεις του Συντάγµατος του 1975 που ρυθµίζουν το θεσµό της διάλυσης, αποτελούν ένα σηµαντικό βήµα προς τα εµπρός για την ελληνική συνταγµατική πραγµατικότητα. Είναι η πρώτη φορά που στον Καταστατικό Χάρτη της χώρας µας αναφέρονται ρητά ειδικοί λόγοι για τη διάλυση της Βουλής. Ωστόσο σε σχέση µε τη σύγχρονη ελληνική µα και διεθνή κοινοβουλευτική πραγµατικότητα η διαµόρφωση του θεσµού παρέµεινε αρκετά πίσω. Το Σύνταγµα του 1975 είναι το πρώτο στο οποίο γίνεται διάκριση µεταξύ δηµοψηφισµατικής και κοινοβουλευτικής διάλυσης. Με βάση αυτή την διάκριση γίνεται και η κατανοµή των λόγων διάλυσης, α) Κατοχυρώνονται δύο λόγοι δηµοψηφισµατικής διάλυσης αα) η προφανής δυσαρµονία προς το λαϊκό αίσθηµα (Σ εδ. α), οπότε η διάλυση γίνεται µε πρωτοβουλία του προέδρου της ηµοκρατίας, ββ) δυνητικά, µετά από πρόταση της κυβέρνησης, µπορεί να διαλυθεί η βουλή για ανανέωση της λαϊκής εντολής (Σ και 4 ). β) Εάν η σύνθεση της βουλής δεν εξασφαλίζει κυβερνητική σταθερότητα, προβλέπεται στο Σ εδ. β η κοινοβουλευτική διάλυση. Συγκεκριµένα όταν : αα) σε περίπτωση αποτυχίας της πρώτης διερευνητικής εντολής Σ. 37 4, ββ) µετά από παραίτηση ή καταψήφιση της κυβέρνησης Σ Τότε ο Πτ µπορούσε είτε να αναθέσει εντολή σχηµατισµού κυβέρνησης (τακτικής-κανονικής), είτε να δώσει εντολή σχηµατισµού προεκλογικής (υπηρεσιακής) κυβέρνησης. Ακόµη, ο θεσµός της διάλυσης συνδυαζόταν µε το θεσµό της παύσης της κυβέρνησης στο άρθρο Εάν ο Πρόεδρος έπαυε την κυβέρνηση είχε τη δυνατότητα στη συνέχεια είτε να αναθέσει εντολή σχηµατισµού τακτικής κυβέρνησης ή να προχωρήσει στο σχηµατισµό προεκλογικής κυβέρνησης. Επιπρόσθετα προβλεπόταν ο θεσµός της «προεδρικής» διάλυσης. Τη µεγαλύτερη πολιτική αντιπαράθεση προκάλεσε το άρθρο 39 Σ. που προέβλεπε τη δυνατότητα του Πτ να συγκαλεί υπό την προεδρία του, σε ορισµένες ρητά προβλεπόµενες περιπτώσεις, το «Συµβούλιον της ηµοκρατίας», που είχε χαρακτήρα γνωµοδοτικού οργάνου. Ειδική περίπτωση υποχρεωτικής διάλυσης που διατηρείται ακόµη και συνίσταται στη διάλυση της Βουλής σε περίπτωση αποτυχίας εκλογής Πτ µε την

8 αυξηµένη πλειοψηφία κατά την τρίτη ψηφοφορία ρυθµιζόταν στα άρθρα 32 4 και Το Σ. του 1975 αποκλείει (argumentum a contrario) την αυτοδιάλυση της Βουλής, η οποία µόνο στο Σ. του 1927 (α. 79 3) είχε καθιερωθεί. Το Σύνταγµα του 1975 εξόπλιζε τον Πτ µε σηµαντικές αρµοδιότητες και άφηνε στη διακριτική του ευχέρεια τη ρύθµιση κοµβικής σηµασίας ζητηµάτων. Αν και έχουµε αποκλειστική απαρίθµηση των λόγων της διάλυσης, η κρίση για το αν συντρέχουν αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια του Πτ. Οι προϋποθέσεις που τάσσονται, όταν τάσσονται, απ' το κείµενο, π.χ. Σ «µετά γνώµην του Συµβουλίου της ηµοκρατίας», δεν έχουν υποχρεωτικό - δεσµευτικό χαρακτήρα για τον Πτ. Η µη τήρηση των εν λόγω διατάξεων δεν επιφέρει κάποια κύρωση (ατελείς κανόνες). «Ο Πρόεδρος της ηµοκρατίας στην άσκηση του δικαιώµατος του που άλλοτε χαρακτηριζότανε αλλά και λειτουργούσε στην τόπο µας, ως προνόµια του Ανώτατου Άρχοντα για διάλυση της Βουλής, διατηρεί ανέλεγκτη από οποιοδήποτε όργανο και συνεπώς αλώβητη τη διακριτική ευχέρεια, η οποία καταντάει, µια εξουσία χωρίς φραγµούς άρα απόλυτη και έργω αυθαίρετη.» Η πολιτική ευθύνη του Προέδρου είναι τεράστια. Ωστόσο η παραταθείσα άποψη είναι η µία όψη του νοµίσµατος, η οποία µάλλον δεν παρουσιάστηκε στην πρακτική εφαρµογή του θεσµού. Η µορφή διακυβέρνησης που αναδείχθηκε στην πορεία ήταν «σε αισθητή απόσταση από τη µορφή του πολιτεύµατος που συναγόταν από τη γραµµατική ερµηνεία των σχετικών διατάξεων, οι οποίες εξόπλιζαν, τον Πτ µε σηµαντικές αρµοδιότητες...». Θα ήταν πολύ δύσκολη µια απόπειρα καταστρατήγησης του θεσµού, λόγω των γενικότερων συνθηκών, ιδιαίτερα κατά άλλης πολιτικής παράταξης απ' αυτή που προερχόταν ο Πτ. Συµπερασµατικά, µπορεί από θεωρητική κανονιστική άποψη το Σ. του 1975 να καθιέρωσε ένα υποκειµενικό σύστηµα διάλυσης χωρίς ουσιαστικούς περιορισµούς για τον Πτ, όµως δεν φαίνεται να υφίστατο σοβαρός πρακτικός κίνδυνος. Ας σηµειωθεί, επιπλέον, ότι εκτός απ' την περίπτωση του Σ ο Πρόεδρος δεν ήταν ποτέ υποχρεωµένος να προβεί στη διάλυση. Παρά τις όποιες όµως εµφανείς ατέλειές της η ρύθµιση υπήρξε η βάση της επόµενης αναθεωρητικής παρέµβασης. VIII. Η περίοδος ως την αναθεώρηση του 1986 Η διάλυση της Α' Βουλής (-1η µεταδικτατορική βουλή-) 1977 Η τετραετής θητεία έληγε το Νοέµβριο του 1978 αλλά η ιδέα της προσφυγής στη λαϊκή ετυµηγορία είχε ωριµάσει και η σχετική εκλογολογία είχε κορυφωθεί το καλοκαίρι του Τον Ιούνιο του1977 ψηφίστηκε στη Βουλή ο νέος εκλογικός νόµος (ν ), που καθιέρωνε ουσιαστικά το ίδιο εκλογικό σύστηµα µε το προηγούµενο. Υπήρχε µόνο µια καινοτοµία : η προσθήκη του «συν 1» για τον προσδιορισµό του εκλογικού µέτρου στη πρώτη κατανοµή, µια ρύθµιση ευνοϊκή για τα κόµµατα που δεν θα µετείχαν στη β κατανοµή. Στις 20 Σεπτεµβρίου ο Κ. Καραµανλής που την προηγούµενη µέρα είχε ενηµερώσει σχετικά τους αρχηγούς της Ε ΗΚ Γ. Μαύρο και του ΠΑΣΟΚ Α. Παπανδρέου, θα εξηγήσει στο υπουργικό συµβούλιο τους λόγους που επέβαλαν πρόωρη προσφυγή σε εκλογές. Στη συνέχεια θα στείλει στον Πρόεδρο της ηµοκρατίας επιστολή µε την οποία θα εισηγείται τη διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη εκλογών στις 20 Νοεµβρίου 1977, σύµφωνα µε το άρθρο 41 παρ 2 του Συντάγµατος που προβλέπει

9 ότι: «Ο πρόεδρος της ηµοκρατίας δύναται να διαλύση την Βουλήν, προτάσει της τυχούσης ψήφου εµπιστοσύνης Κυβερνήσεως προς ανανέωσιν της λαϊκής εντολής, προκειµένου να αντιµετωπιστη εξαιρετικής σηµασίας εθνικόν θέµα» «H Ελλάς τον τελευταίο καιρό βρίσκεται ενώπιον ορισµένων κρισίµων προβληµάτων, η αντιµετώπιση των οποίων είναι προσδιοριστική, όχι απλώς για τις εξελίξεις των αµέσως εποµένων µηνών ή ολίγων ετών αλλά για την µελλοντική πορεία του Έθνους. Τα προβλήµατα αυτά,... είναι κυρίως η τύχη του Κυπριακού Ελληνισµού... ή επικίνδυνη διένεξη µε την γείτονα Τουρκία και τέλος η ένταξη της χώρας µας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, από την οποία θα προδιαγραφή το µέλλον και των επερχοµένων γενεών. Ο υπεύθυνος χειρισµός τους πέρασε κα ασφαλώς θα περάσει από λεπτές και δύσκολες φάσεις. Καθ'όλες τις ενδείξεις τα προβλήµατα οντύνονται.. θα µπουν στην αποφασιστική τους φάση κατά τη διάρκεια τον προσεχούς έτους... µε πλήρη συναίσθηση των ευθυνών της η κυβέρνησης µου θεωρεί ότι είναι επικίνδυνο να εµπλακεί ο χειρισµός των προβληµάτων αυτών στη δίνη µιας παρατεταµένης προεκλογικής περιόδου, όπως µοφαίως θα είναι ολόκληρη η περίοδος τον Οι κοµµατικοί ανταγωνισµοί και οι οξύτητες που µοφαίως συνοδεύουν µια παρατεταµένη εκλογική αναµέτρηση, θα εδυσχέραιναν τους ήρεµους και σταθερούς χειρισµούς, που απαιτούν τα προβλήµατα αυτής της µορφής και εκτάσεως. Προς αποφυγήν των κινδύνων αυτών η κυβέρνηση... πιστεύει... ότι επιβάλλεται η επίσπευση των εκλογών εις τρόπον ώστε τα δύσκολα και επικίνδυνα αυτό προβλήµατα ν' αντιµετωπισθούν από µια κυβέρνηση, που θα έχει πρόσφατη τη λαϊκή εντολή και συνεπώς ηυξηµένο κύρος.» Την εισήγηση αυτή αποδέχτηκε ο Πρόεδρος της ηµοκρατίας κ. Κων/νος Τσάτσος... «φρονώ ότι θεµελιώνεται πλήρως η άποψη της Κυβερνήσεως, ότι κατά το προσεχές έτος τα σηµαντικότερα εθνικά µας θέµατα θα εισέλθουν σε περίοδο που θα είναι κρίσιµη και θα απαιτήσουν κυβέρνηση η οποία, στηριζόµενη σε νωπή λαϊκή ετυµηγορία, θα µπορεί απερίσπαστη και µε ηυξηµένο κύρος να τα χειρισθεί επωφελώς για τη χώρα...η προσφυγή στη λαϊκή ετυµηγορία αποτελεί την πεµπτουσία της δηµοκρατίας. Πράγµατι, η διεξαγωγή εκλογών υπό συνθήκες ηρεµίας, πλην των άλλων θα ενισχύσει περαιτέρω, εναντίον οιασδήποτε απειλής, τη δηµοκρατία που αναγεννήθηκε στη χώρα µας...» Η αντιπολίτευση επέκρινε την όλη διαδικασία που ακολουθήθηκε θεωρώντας ότι συνιστούσε «απαράδεκτο και αντισυνταγµατικό αιφνιδιασµό και υπονόµευση του κύρους του Προέδρου της ηµοκρατίας και του δηµοκρατικού πολιτεύµατος»(γ. Μαύρος) και µεθόδευση αντίθετη µε το πνεύµα του Συντάγµατος προκειµένου να επιρριφθεί η ευθύνη για τις εκλογές στα κόµµατα της αντιπολίτευσης»(α. Παπανδρέου) Η κυβέρνηση αντέδρασε άµεσα υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει πιο δηµοκρατική διαδικασία από την προσφυγή στο λαό ότι τηρήθηκαν άψογα οι συνταγµατικοί τύποι και ότι η αντιπολίτευση διακατέχεται από πανικό και αναζητεί προσχήµατα για να αποφύγει τις εκλογές και τις εκλογές ανέλαβε να διενεργήσει η κυβέρνηση Κ. Καραµανλή, ο οποίος αντικατέστησε µε πρόσωπα «κοινής αποδοχής» τους υπουργούς σε ορισµένα υπουργεία: ικαιοσύνης, Εσωτερικών, Β. Ελλάδος και στο υφυπουργείο Τύπου (Σ. Γάγγας, Γ. Μητσόπουλος,. Αρµποϋζης, Γ. Αναστασόπουλος), παρόλο που η αντιπολίτευση ζήτησε να διεξαχθούν από υπηρεσιακή κυβέρνηση. Η διάλυση της βουλής που είχε αναδειχθεί από τις κάλπες των εκλογών της 17/11/1974, έγινε το 1977, κατ' εφαρµογή του Σ 41 2 Συµπερασµατικά, θα λέγαµε πως η δηµοψηφισµατική (Σ. 41 2) διάλυση της 22ας Οκτωβρίου 1977 τυπικά, τουλάχιστον ήταν σύµφωνη µε τις συνταγµατικές επιταγές.

10 Ουσιαστικά, έχει επικριθεί ως αδικαιολόγητη, διότι δεν υφίσταντο οι προϋποθέσεις του Σ. 41, καθώς τα προβαλλόµενα θέµατα (1) το Κυπριακό, 2) η διένεξη µε την Τουρκία. 3) η ένταξη στην ΕΟΚ) ήταν θέµατα που είχαν απασχολήσει τα κόµµατα και στις προηγούµενες εκλογές, δεν ήταν νέα. Η διάλυση της Β'Βουλής (1981) Η πολιτική συγκυρία απεδείχθη δυσµενής για την κυβερνητική παράταξη της Νέας ηµοκρατίας, γεγονός που έσπευσε να αξιοποιήσει το ΠΑ.ΣΟ.Κ.: µε ανοικτή επιστολή προς τον Πρωθυπουργό(1η Ιουνίου) ζητάει τη διάλυση της Βουλής και την αναγνώριση του ουσιαστικού υπηρεσιακού χαρακτήρα της κυβέρνησης «διότι έχει παύσει να εκπροσωπεί έστω και τη µειοψηφία του εκλογικού σώµατος». Τελικά µετά από αλλεπάλληλες διαβουλεύσεις, ο πρωθυπουργός Γ. Ράλλης έστειλε στις 24 Αυγούστου επιστολή προς τον Πρόεδρο της ηµοκρατίας, µε την οποία εισηγήθηκε την επίσπευση της προσφυγής στη λαϊκή ετυµηγορία την τρίτη Κυριακή του Οκτωβρίου Ο Πρόεδρος της ηµοκρατίας µε επιστολή του αποδέχθηκε την εισήγηση του πρωθυπουργού, τον κάλεσε να υποβάλει την παραίτηση της κυβέρνησης ως τη 15η Σεπτεµβρίου για να διεξαχθούν οι εκλογές στις 18-10, «εντός της υπό του άρθρου 41 παρ 3 προβλεπόµενης προθεσµίας» και ανέθεσε την εντολή του σχηµατισµού της νέας-υπηρεσιακού χαρακτήρα-κυβέρνησης στον πρωθυπουργό Γ. Ράλλη. Από τη βουλή του 1981 αναδείχθηκαν δύο πρωθυπουργοί: ο Κ. Καραµανλής και στη συνέχεια, µε την εκλογή του προηγούµενου ως Πτ, ο Γεώργιος Ράλλης. Με το σχηµατισµό της κυβέρνησης Ράλλη, η αξιωµατική αντιπολίτευση έθεσε θέµα πολιτικής νοµιµοποίησης του νέου πρωθυπουργού και ζητούσε επίµονα τη διάλυση της βουλής λόγω δυσαρµονίας προς το λαϊκό αίσθηµα. Βέβαια, όπως και σε όλη την Γ περίοδο από το 1975 ως το 1986 οι προεδρικές υπερεξουσίες δεν ενεργοποιήθηκαν. Η αναζήτηση ηµεροµηνίας για την εκλογική αναµέτρηση οδήγησε σε σοβαρές θεωρητικές, νοµικές και πολιτικές συζητήσεις γα το πλέγµα των ρυθµιστικών διατάξεων. Η διάλυση έγινε ελάχιστες εβδοµάδες πριν τη φυσιολογική λήξη της βουλευτικής περιόδου, κατά συνέπεια δεν µπορούσε να ακολουθηθεί η διαδικασία του Σ 41 2: «... η ανάγκη ανανεώσεως της λαϊκής εντολής προκειµένου να αντιµετωπισθεί εξαιρετικής σηµασίας εθνικόν θέµα» (άρθρο 41 παρ. 2 Συντ.), εφευρισκόµενη στις παραµονές του κανονικού τερµατισµού του βίου της Βουλής, είναι βοερά προσχηµατική. Πράγµατι, αυτός ο λόγος διάλυσης προϋποθέτει «εξ ορισµού», ότι η συγκεκριµένη Βουλή έχει µπροστά της αρκετό χρόνο στη διάθεση της για να επιληφθεί του θέµατος.» Επιπρόσθετα, τυχόν εφαρµογές του 41 2 θα ήταν καταχρηστική, διότι τα εθνικά θέµατα φαινόταν να είναι «πάγια, αν µη αποτελµατωµένα», χωρίς το «στοιχείο της ωριµότητας» που αποτελεί προϋπόθεση εφαρµογής της διάταξης αυτής. Τελικά προτιµήθηκε η οδός του Σ εδ β' : παραίτηση της κυβέρνησης και διορισµός (υπηρεσιακής) κυβέρνησης «προς άµεσον διάλυσιν της Βουλής και διενέργεια εκλογών.»8 Η κυβέρνηση δια του πρωθυπουργού µε επιστολή προς τον Πτ εξήγησε τους λόγους της διάλυσης. Στην επίσπευση αυτή συµφωνούσε και η αντιπολίτευση. Έπειτα η κυβέρνηση της δεδηλωµένης εµπιστοσύνης της πλειοψηφίας της Βουλής παραιτήθηκε και εισηγήθηκε τη διάλυση της Βουλής. Ο Πτ αποδέχθηκε την εισήγηση και ανέθεσε την εντολή σχηµατισµού της κυβέρνησης που θα διεξήγαγε τις εκλογές στον Γ. Ράλλη, αρχηγό της πλειοψηφίας στην υπό διάλυση Βουλή. Η «υπηρεσιακή» κυβέρνηση Γ. Ράλλη, που ορκίστηκε στις 16 Σεπτεµβρίου, περιλάµβανε στη σύνθεση της τέσσερις υπηρεσιακούς υπουργούς και ένα υφυπουργό

11 (Σ. Ράγκας, Γ. ασκαλάκης, Ι. Κατσαδήµας κα; Γ. Αναστασόπουλος). Η Βουλή διαλύθηκε στις 19 Σεπτεµβρίου µε το προεδρικό διάταγµα 1119/1981, που συγκαλούσε το εκλογικό σώµα προς εκλογή βουλευτών στις 18 Οκτωβρίου και τη νέα βουλή για τις 16 Νοεµβρίου1981. Ο διορισµός αυτός της υπηρεσιακής αυτής κυβέρνησης είναι το σηµαντικό σηµείο στη διάλυση του 1981, καθώς αποτελεί την αναγνώριση πως : η κυβέρνηση της κοινοβουλευτικές πλειοψηφίας αν µε την παραίτηση της προκαλέσει τη διάλυση της Βουλής, στη συνέχεια µπορεί να αναδιοριστεί και να διενεργήσει η ίδια τις εκλογές. Αυτό εξασφαλίζονταν ρητά µόνο στην περίπτωση του Σ («προς ανανέωση της λαϊκής... εθνικό θέµα»). Ωστόσο η παραπάνω εκτίµηση (που έγινε εδώ πράξη)προέκυπτε από τη συστηµατική ερµηνεία των άρθρων 37 2 και 38 1 εδ. β'. Παρατήρηση : «Άλλωστε η συµφωνία των κοµµάτων για µια πρόωρη διάλυση της Βουλής - πέρα από τις συνταγµατικά καθοριζόµενες περιπτώσεις πρόωρης διάλυσης θα ισοδυναµούσε µε «αυτοδιάλυση» της Βουλής, η οποία όµως δεν προβλέπεται από το ισχύον Σύνταγµα.» (Άνεση). Η διάλυση της Γ' Βουλής (1985) Η διάλυση της βουλής του 1985 είναι η τελευταία υπό το καθεστώς του Συντάγµατος του Στις 4 Απριλίου ξεκίνησαν οι συνεδριάσεις της ολοµέλειας της Bουλής για την αναθεώρηση του Συντάγµατος. Έτσι νέα βουλή, προερχόµενη από τις εκλογές στις 2 Ιουνίου 1985 θα ήταν η Στ' Αναθεωρητική Βουλή. Εξαιτίας της διένεξης που είχε δηµιουργηθεί µε το ζήτηµα της αλλαγής της διαδικασίας εκλογής του Πτ, την πρόταση για µετατροπή της ψηφοφορίας σε φανερή και την πρόταση αναθεώρησης, η διάλυση του 1985 είχε τη συναίνεση και της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης. Ο πρωθυπουργός, Α. Παπανδρέου, στις 23/4/1985 πρότεινε στον Πρόεδρο της ηµοκρατίας Χ. Σαρτζετάκη την πρόωρη διάλυση της Βουλής, που έγινε σης 7 Μάιου Επιλέγει η διαδικασία του Σ 41 2, δηλαδή η διάλυση για την αντιµετώπιση εθνικών θεµάτων εξαιρετικής σηµασίας. Τα θέµατα που επικαλέστηκε ήταν α) η ολοκλήρωση της αναθεωρητικής διαδικασίας, β) το «κυπριακό» και η εξωτερική πολιτική - οι σχέσεις µε την Τουρκία. Η ενασχόληση µε το δεύτερο θέµα δεν µπορούσε να γίνει σε κλίµα εκλογικής αναµέτρησης. Ο Πτ αποδέχτηκε την πρόταση και διέλυσε τη Βουλή. Ορκίστηκαν οι 4 υπηρεσιακοί υπουργοί στην «υπηρεσιακή» πλέον κυβέρνηση Α. Παπανδρέου (Π. Μαρκόπουλος, Σ. Κουνουγέρης, Α. Φλώρος, Μ. Σταθόπουλος) και διεξήχθησαν σύµφωνα µε τον τότε νέο εκλογικό νόµο (Π.. 152, 20/3/85), που ψηφίστηκε λίγο πριν διαλυθεί η Βουλή, οι εκλογές στις 2 Ιουνίου Υπήρξαν κυρίως µετεκλογικές αντιδράσεις γι' αυτήν τη δηµοψηφισµατική διάλυση - λόγω της επιλογής των εθνικών θεµάτων που προβλήθηκαν. Ωστόσο η ύπαρξη ή όχι των θεµάτων και η αξιολόγηση τους δεν ελέγχεται δικαστικά. Επιπρόσθετα, καθώς σύµφωνα µε το Σ η κυβέρνηση καθορίζει και κατευθύνει

12 τη γενική πολιτική της χώρας είναι δική της αποκλειστικής-αρµοδιότητα να εισηγείται ή όχι. Ωστόσο, η αρµοδιότητα αυτή που πρέπει να ασκείται υπεύθυνα, δεν παύει να είναι µια πολιτική επιλογή. Εξ ορισµού δεν είναι δυνατόν να αποτραπεί µια καταχρηστική, αναληθής ή και διευρυµένη χρήση του όρου - εξαιρετικής σηµασίας εθνικό θέµα» του Σ. IX. Η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ TOY 1986 ΚΑΙ Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΙΑΛΥΣΗΣ Όπως έχει προαναφερθεί, το Σ. του 1975 χαρακτηριζόταν όσον αφορά το θεσµό της διάλυσης, από τα µεγάλα περιθώρια διακριτικής ευχέρειας που παρείχε στον Πτ. Οι προεδρικές υπερεξουσίες παρά τον µάλλον θεωρητικό χαρακτήρα του κινδύνου άσκησης τους, συνάγονταν από τη γραµµατική ερµηνεία των σχετικών διατάξεων. Βέβαια η πολιτική πραγµατικότητα και η εφαρµογή του πολιτεύµατος απείχαν από την αφηρηµένη διατύπωση του Σ. Το κυβερνητικό σύστηµα που εφαρµόστηκε επί δέκα χρόνια ήταν το κοινοβουλευτικό, δίχως επίκληση των προεδρικών υπερεξουσιών. Η αναθεώρηση του 1986 επικύρωσε αυτό που είχε επιβληθεί στην πράξη : «το πρωθυπουργοκεντρικό κοινοβουλευτικό σύστηµα. Στις 6 Μαρτίου η Βουλή ψηφίζει την αναθεώρηση των 11 άρθρων του Συντάγµατος. Το νέο Σύνταγµα(1975/1986) θα τεθεί σε ισχύ στις 14 Μαρτίου Παρόλο που η αναθεώρηση του Συντάγµατος από την ΣΤ Αναθεωρητική Βουλή ήταν πολύ περιορισµένη µε αυτήν εισήχθησαν σηµαντικές τροποποιήσεις στον θεσµό της διάλυσης της βουλής, µε την κατάργηση ορισµένων εξουσιαστικών αρµοδιοτητων του Πτ. Ο θεσµός διαµορφώθηκε πάνω σε αντικειµενικές βάσεις, µε την καθιέρωση του αντικειµενικού συστήµατος διάλυσης. Καθόρισε περιοριστικά συγκεκριµένους λόγους διάλυσης της βουλής. Οι προβλεπόµενες περιπτώσεις είναι οι εξής: Α) η αδυναµία εκλογής Πτ. ( Σ. 32 παρ. 4) Β) η αδυναµία σχηµατισµού κυβέρνησης Σ. 37 παρ. 3, στο οποίο παραπέµπει και το άρθρο 38 παρ. 1 εδ. α καν β (υποχρεωτικός λόγος). Γ) η κυβερνητική αστάθεια Σ. 41 παρ. 1 (δυνητικός λόγος). ) η ανανέωση της λαϊκής εντολής για την αντιµετώπιση εθνικού θέµατος εξαιρετικής σηµασίας Σ. 41 παρ.2. Όπως γίνεται αντιληπτό η αναθεώρηση ακολουθεί ως βασική επιλογή την αυστηρότερη τυποποίηση των διαδικασιών διάλυσης, οριοθετώντας τις εξουσίες τόσο του Πτ. Όσο και της κυβέρνησης. Σαφής και ρητά διατυπωµένος -στόχος της διάλυσης είναι η κυβερνητική σταθερότητα. Καταργείται η δυνατότητα του Πτ. να διαλύει τη βουλή «λόγω προφανούς δυσαρµονίας προς το λαϊκόν αίσθηµα». Ι Καταργείται το Συµβούλιο της ηµοκρατίας ως συνταγµατικός θεσµός. Ακόµη οριοθετείται η έννοια «µη εξασφάλιση κυβερνητικής σταθερότητας», µε τη θέσπιση του κριτηρίου της «καταψήφισης ή παραίτησης δύο τουλάχιστον κυβερνήσεων κατά τη διάρκεια της ίδιας βουλευτικής περιόδου». Επιπλέον σε αντίθεση µε το Σύνταγµα του 1975, µε τη νέα διατύπωση των άρθρων : 37 παρ. 3 και 38 παρ.1 εδ. β και γ, οι ρυθµιστικές ευχέρειες του Πτ. κατά τη διαδικασία διορισµού κυβέρνησης που ίσως να καταλήγει σε διάλυση της βουλής (διαδικασία διερευνητικών εντολών), τυποποιούνται και οριοθετούνται απόλυτα. Επιπρόσθετα, το αναθεωρηµένο Σ. στο άρθρο 41 παρ. 2 καθιστά πλέον αδιαµφισβήτητα υποχρεωτική την αποδοχή απ τον Πτ. της πρότασης της

13 κυβέρνησης για διάλυση της βουλής, προκειµένου να ανανεωθεί η λαϊκή εντολή για να αντιµετωπιστεί εθνικό θέµα εξαιρετικής σηµασίας. Ο περιορισµός που υιοθετείται από Ι το Σ. είναι η απαγόρευση διάλυσης για το ίδιο θέµα (εθνικό ενν.), ενώ παλαιότερα ήταν «δια την αυτήν αιτία» και υπήρχε θέµα, εάν αναφερόταν σε εφαρµογή της ίδιας διάταξης ή επίκληση των ίδιων πολιτικών λόγων για τη διάλυση της βουλής. Ακόµη τονίζεται ο δηµοψηφισµατικός χαρακτήρας της διάλυσης. Μία άλλη καίρια διαφοροποίηση είναι πως µε το νέο άρθρο 38 παρ. 1, εξαλείφεται πια ο κίνδυνος άσκησης από τον Πτ. ενός δικαιώµατος διάλυσης κατά της αντίθετης πολιτικής παράταξης, κίνδυνος που αν και θεωρητικός-όπως είδαµε- δεν αποκλειόταν από το Σ. του Θεµελιώδες είναι και το ζήτηµα της ρύθµισης της κυβέρνησης διεξαγωγής των εκλογών, το οποίο για πρώτη φορά αντιµετωπίζεται λεπτοµερειακά (άρθρα :38 παρ.1 εδ. β και 41 παρ 1 εδ. β και γ). Εισάγεται η έννοια της «οικουµενικής» εκλογικής κυβέρνησης. Σε όλες τις περιπτώσεις που η διάλυση της Βουλής είναι απόρροια καταψήφισης ή παραίτησης και αδυναµίας διορισµού µιας νέας κυβέρνησης, όταν δεν τελεσφορήσει η διαδικασία των διερευνητικών εντολών, οι εκλογές διενεργούνται είτε από κυβέρνηση «εξ όλων των κοµµάτων της Βουλής» (οικουµενική), είτε από κυβέρνηση «της ευρύτερης δυνατής αποδοχής» µε πρωθυπουργό έναν από τους προέδρους των τριών ανωτάτων δικαστηρίων (υπηρεσιακή). Εποµένως το Σύνταγµα απορρίπτει την πρακτική που ακολουθήθηκε κατά τη διάλυση του 1981 : παραίτηση της κυβέρνησης που έχει την εµπιστοσύνη της Βουλής, υποβολή πρότασης για διάλυση, διορισµός του ίδιου πρωθυπουργού, διάλυση και προκήρυξη εκλογών. Συνοπτικά τα θετικά στοιχεία που εισήγαγε το νέο Σύνταγµα ήταν: 1.Η κατάργηση δια µέσου της διαδικασίας των διερευνητικών εντολών κάθε πολιτικής ευχέρειας του Πτ να επιλέξει πρωθυπουργό και να κατασκευάζει κοινοβουλευτική πλειοψηφία όταν από τις εκλογές ή στη διάρκεια της βουλευτικής περιόδου δεν προκύπτει στη Βουλή µονοκοµµατική ή πολυκοµµατική απόλυτη πλειοψηφία. 2.Η θεσµοποίηση της ειδικής εκλογικής κυβέρνησης που µπορεί να πάρει δυο µορφές :α) οικουµενική, αν όλα τα κόµµατα συµφωνούν και β)κυβέρνηση της µεγαλύτερης δυνατής αποδοχής µε πρωθυπουργό τον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου ή του Συµβουλίου της Επικρατείας ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου, 3.Η κατάργηση της πιο επίµαχης και αντικοινοβουλευτικής αρµοδιότητας του Πτ να παύει την Κυβέρνηση (άρ. 38 παρ 2 Σ.1975) 4. Η κατάργηση του άρ. 39 που προέβλεπε τον ξεπερασµένο θεσµό του «Συµβουλίου της ηµοκρατίας», ο οποίος άλλωστε είχε περιπέσει σε αδράνεια, 5. Η κατάργηση της αµφιλεγόµενης και δυνάµει επικίνδυνης για την οµαλή λειτουργία του πολιτεύµατος αρµοδιότητας του Πτ να διαλύει τη Βουλή επικαλούµενος την «προφανή δυσαρµονία µε το λαϊκό αίσθηµα» 6.Η καθιέρωση των δύο µορφών δηµοψηφίσµατος : συµβουλευτικού και νοµοθετικού-κυρωτικού. Όπως έδειξε και η µετέπειτα πρακτική τα πολιτικά κόµµατα προτιµούν τη λύση του Σ.41 παρ. 2 διότι µε αυτό τον τρόπο µπορεί η εκάστοτε κυβέρνηση να διεξαγάγει η ίδια τις εκλογές. Εξάλλου η κυβερνητική κρίση δεν µπορεί ούτε και πρέπει να τεθεί υπό δικαστική κρίση, για το κατά πόσο συντρέχει το εθνικό θέµα εξαιρετικής σηµασίας ή όχι, δεν προβλέπεται και τέτοια διαδικασία. Τέλος πρέπει να υπογραµµιστεί το γεγονός ότι µε το νέο καθεστώς, η πρωτοβουλία των κινήσεων περιέρχεται πλέον στα πολιτικά κόµµατα, τα οποία φέρουν και την πολιτική ευθύνη. Οπωσδήποτε αυτό που προέκυψε τελικά µετά την αναθεώρηση των 1975/1986 είναι ένας καταστατικός χάρτης µε ευρύτερη πλέον συγκατάθεση και άρα µε διευρυµένη

14 ιστορική αντοχή. X. Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΙΑΛΥΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ 1986 ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ Η ΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ' ΒΟΥΛΗΣ/ ΣΤ ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ(1989). Αποτέλεσε τη µόνη µη πρόωρη διάλυση της Βουλής στην συνταγµατική ιστορία της Ελλάδος, µαζί µε τη Βουλή της περιόδου Στις 2 Ιουνίου 1989 έληξε η ' Περίοδος της Βουλής, οπότε µε πρόταση του Υπουργικού Συµβουλίου και σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 53 παρ. 1 του Σ. εκδόθηκε το προεδρικό διάταγµα υπ' αριθµόν 329 (ΦΕΚ 151), το οποίο όριζε να διεξαχθούν εκλογές στις 18 Ιουνίου 1989 και η αναδειχθείσα Βουλή να συνέλθει στις 3 Ιουλίου 1989, «ηµέρα ευτέρα και ώρα π.µ., προκειµένου να συγκροτηθεί σε Σώµα και να παράσχει ψήφο εµπιστοσύνης στην Κυβέρνηση σύµφωνα µε τις διατάξεις των άρθρων 65 παρ. 2και 3 και 84 παρ. του Συντάγµατος και να συνεχίσει τις εργασίες της µετά την κατά το άρθρο 71 του Συντάγµατος διακοπή των εργασιών της κατά το προηγούµενο της Α ' Συνόδου της ' Περιόδου.» ιεξήχθησαν εκλογές µε το σύστηµα της απλής αναλογικής. Το προεκλογικό κλίµα ήταν έντονα φορτισµένο από την άσχηµη υγεία του Ανδρέα Παπανδρέου και τις φήµες για οικονοµικά σκάνδαλα. Η Νέα ηµοκρατία πλειοψήφησε χωρίς όµως να έχει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στη Βουλή. Ο Τζ. Τζανετάκης σχηµάτισε κυβέρνηση µε τη συνεργασία του Συνασπισµού της Αριστεράς και της Προόδου. Η ΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ Ε' ΒΟΥΛΗΣ (1989) Η θητεία της Ε' Βουλής δεν επρόκειτο να κρατήσει πολύ. Στις 12 Οκτωβρίου 1989 η Βουλή ξαναδιαλύεται µετά από µια ατελέσφορη διαδικασία των διερευνητικών εντολών. ΠΡΟΕ ΡΙΚΟ ΙΑΤΑΓΜΑ ΥΠ' ΑΡΙΘ.557 ΦΕΚ 234 ιάλυση της Βουλής, Ορισµός Ηµέρας Εκλογής Βουλευτών και Σύγκληση της Βουλής. Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Έχοντας υπόψη: 1. Τις διατάξεις των άρθρων 35 παρ.2 εδάφη. γ', 37 παρ. 3 εδάφη. τελ. και 41 παρ. 1 εδάφη. τελ. του Συντάγµατος. 2. Το γεγονός: α) ότι οι διερευνητικές εντολές που δόθηκαν στους αρχηγούς του πρώτου, δεύτερου και τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναµη κοµµάτων δεν τελεσφόρησαν, β) ότι κατά τη σύσκεψη των αρχηγών των κοµµάτων στις 10 Οκτωβρίου 1989 επιβεβαιώθηκε η αδυναµία σχηµατισµού Κυβέρνησης που να έχει την εµπιστοσύνη της Βουλής, γ) ότι απέτυχαν οι προσπάθειες σχηµατισµού Κυβερνήσεως από όλα τα κόµµατα της Βουλής και δ) ότι αναθέσαµε στον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου Ιωάννη Αθανασίου Γρίβα το σχηµατισµό Κυβερνήσεως ευρύτερης αποδοχής για να διενεργήσει εκλογές. ιαλύουµε Τη Βουλή της Ε' Περιόδου (Προεδρευοµένης ηµοκρατίας) και καλούµε τους εκλογείς για την εκλογή Βουλευτών στις 5 Νοεµβρίου 1989, ηµέρα Κυριακή, και συγκαλούµε τη Βουλή που θα προκύψει από τις εκλογές σε Α' τακτική Σύνοδο στις 20 Νοεµβρίου 1989, ηµέρα ευτέρα και ώρα 11.00'. Στον Υπουργό Εσωτερικών αναθέτουµε τη δηµοσίευση και εκτέλεση του παρόντος ιατάγµατος. Αθήνα, 12 Οκτωβρίου 1989 Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

15 ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΝΤ. ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗΣ Ο ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΙΒΑΣ Πράγµατι στις 5 Νοεµβρίου διεξήχθησαν εκλογές από την υπηρεσιακή κυβέρνηση Γρίβα, µε το σύστηµα της απλής αναλογικής. Σε αυτές πλειοψήφησε και πάλι η Νέα ηµοκρατία, αλλά και πάλι δεν έλαβε τη απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στη Βουλή. Ο Ξενοφών Ζολώτας σχηµάτισε Οικουµενική τακτική Κυβέρνηση µε την υποστήριξη της Ν.., του ΠΑΣΟΚ και του Συνασπισµού της Αριστεράς. Η ΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΣΤ' ΒΟΥΛΗΣ (1990) Στις 12 Μαρτίου 1990, µετά την αδυναµία της Βουλής να εκλέξει Πρόεδρο της ηµοκρατίας, σύµφωνα µε το άρθρο 32 παρ. 4 η Βουλή διαλύθηκε. Εκδόθηκε Προεδρικό ιάταγµα µε το οποίο προκηρύσσονταν εκλογές για τις 8 Απριλίου Το Π.. υπ'αριθµόν 63 (ΦΕΚ 29), επικαλούνταν: 1) τις διατάξεις των άρθρων 32 παρ. 1,3 και 4εδάφ. α',35 παρ. 2 περιπτ. γ' και 41 παρ. 3 του Συντάγµατος, και 2) «το γεγονός ότι η Βουλή δεν εξέλεξε Πρόεδρο της ηµοκρατίας κατά τις τρεις διαδοχικές ονοµαστικές ψηφοφορίες που διεξήχθησαν στις 19, 25 Φεβρουαρίου και 3 Μαρτίου 1990». Το Π.. υπογράφονταν από τον τότε Πτ., Χρήστο Σαρτζετάκη και τον Πρωθυπουργό Ξενοφώντα Ζολώτα. Η θητεία της βραχύβιας αυτής Βουλής διήρκεσε µόλις 3 µήνες και 17 ηµέρες. Πρέπει να σηµειωθεί ότι η κυβέρνηση Ζολώτα είχε µετατραπεί από τις 12 Φεβρουαρίου σε υπηρεσιακή µετά από απόφαση των πολιτικών αρχηγών που τη στήριζαν, και την ορκωµοσία της στις 13 Φεβρουαρίου µε τη νέα της σύνθεση. Είχε, ακόµη, αποφασιστεί οι εκλογές να διεξαχθούν στις 8 Απριλίου, καθώς και να επιταχυνθούν οι διαδικασίες εκλογής νέου Πτ. Στις 8 Απριλίου διεξήχθησαν εκλογές, τις οποίες κέρδισε η Νέα ηµοκρατία, η οποία όµως έλαβε ακριβώς τις µισές έδρες (150) στη Βουλή. Ο Κων/νος Μητσοτάκης σχηµάτισε Κυβέρνηση η οποία έλαβε ψήφο εµπιστοσύνης στη Βουλή (152 βουλευτές), στις 26 Απριλίου Η ΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ Ζ' ΒΟΥΛΗΣ (1993) Τηρώντας την παράδοση στη χώρα µας που θέλει τη Βουλή να µην συµπληρώνει σχεδόν ποτέ τα τέσσερα χρόνια της θητείας της, η Βουλή που αναδείχθηκε από τις εκλογές της 8ΗΣ Απριλίου 1990 διαλύθηκε πρόωρα στις 11 Σεπτεµβρίου Με το προεδρικό διάταγµα 352 (ΦΕΚ 151) διαλύεται η Βουλή, προκηρύσσονται εκλογές για τις 10 Οκτωβρίου 1993 και συγκαλείται η Βουλή που θα προκύψει από τις εκλογές σε Α'τακτική Σύνοδο στις 25 Οκτωβρίου 1993, ηµέρα ευτέρα και ώρα 11:00'. Συγκεκριµένα. ακολουθήθηκε η διαδικασία των άρθρων 41 παρ2 και 3 του Συντάγµατος. Ο Πτ. αποδέχθηκε την πρόταση της Κυβέρνησης που είχε λάβει ψήφο εµπιστοσύνης από τη Βουλή, για ανανέωση της λαϊκής εντολής, προκειµένου να αντιµετωπιστούν τα εξαιρετικής σηµασίας εθνικά (εξωτερικά και εσωτερικά) θέµατα, που η Κυβέρνηση προέβαλε. Η πρόταση της κυβέρνησης Μητσοτάκη προς τον τότε Πτ. Κωνσταντίνο Καραµανλή περιέχεται στην

16 υπ'αριθµόν 132 Πράξη του Υπουργικού Συµβουλίου, της9ης Σεπτεµβρίου Σε αυτήν το Υπ. Συµβούλιο έχοντας υπόψη: 1. Τις διατάξεις του άρθρου 41 παράγραφοι 2 και 3 τον Συντάγµατος, 2. Την εισήγηση τον Πρωθυπουργού, σύµφωνα µε την οποία τα γεγονότα στην τέως Γιουγκοσλαβική ηµοκρατία, οι εξελίξεις στο χώρο της Βαλκανικής και ιδιαίτερα στο θέµα των Σκοπίων, το θέµα της Κύπρου, η ανάληψη από την Ελλάδα της Προεδρίας της Ευρωπαϊκής Κοινότητας το πρώτο εξάµηνο του 1994 και, τέλος, η πορεία της Ελληνικής Οικονοµίας, η οποία είναι σε καλή κατάσταση αλλά βρίσκεται σε κρίσιµη καµπή, αποτελούν εξαιρετικής σηµασίας εθνικά θέµατα, η αντιµετώπιση των οποίων απαιτεί µία Κυβέρνηση µε ανανεωµένη λαϊκή εντολή και αυξηµένο κύρος, 3. Τις απόψεις των µελών το» Υπουργικού Συµβουλίου που διατυπώθηκαν κατά τη συζήτηση. Αποφασίστηκε να προτείνουν στον Πτ την πρόωρη διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη Γενικών Βουλευτικών Εκλογών. Η ΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ Η' ΒΟΥΛΗΣ (1996) Η διάλυση αυτή ακολουθεί την ίδια ακριβώς διαδικασία µε την προηγούµενη. Έλαβε χώρα στις 23 Αυγούστου 1996, µε το Π.. υπ' αριθµόν 268 (ΦΕΚ 194), το οποίο επικαλούνταν το άρθρο 41 παράγραφοι 2 και 3 του Συντάγµατος και την πρόταση της Κυβέρνησης για διάλυση σύµφωνα µε αυτό. Η εισήγηση προς τον Πτ. περιλαµβάνεται στην 263 Πράξη του Υπουργικού Συµβουλίου, της 22ας Αυγούστου 1996, η οποία αναφέρει τα εξής: «...η επόµενη τετραετία είναι περίοδος µεγάλων προκλήσεων και µεγάλων ευκαιριών της χώρας µας. Η Ελλάδα πρέπει να συµµετάσχει ισότιµα και δυναµικά στην εξέλιξη της Ε.Ε. και να λάβει εγκαίρως όλα τα µέτρα και όλες τις αναγκαίες αποφάσεις, ώστε να µην αποκοπεί από τις εξελίξεις και να µην περιθωριοποιηθεί στη διαδικασία οικονοµικής και πολιτικής ενοποίησης της Ε.Ε. Ο ριζικός εκσυγχρονισµός της οικονοµίας και της κοινωνίας µας καθίσταται επιτακτική ανάγκη. Χρειάζεται γι' αυτό να λάβουµε ταχύτατα όλα τα µέτρα και τις αποφάσεις που θα θέσουν τη χώρα σε τροχιά επιταχυνόµενης οικονοµικής ανάπτυξης, ώστε να εµπεδωθεί ένα δικαιότερο κοινωνικό κράτος. Χρειάζεται επίσης να δροµολογήσουµε άµεσα και αποφασιστικά τις µεγάλες τοµές και µεταρρυθµίσεις στη ιοίκηση, την Παιδεία, τους θεσµούς και τους µηχανισµούς κοινωνικής πρόνοιας. Πρέπει να αναληφθούν πρωτοβουλίες στα Βαλκάνια και την ευρύτερη περιοχή µας, που θα εµπεδώσουν τη συνεργασία και την ειρήνη και θα καταχωρήσουν τα ελληνικά συµφέροντα. Η ενδυνάµωση του εσωτερικού µετώπου και η αναβάθµιση της ισχύος της χώρας είναι αναγκαία προϋπόθεση για την αποτελεσµατική στήριξη της ολόπλευρης διπλωµατικής δραστηριότητας και της αµυντικής θωράκισης απέναντι στην τουρκική επιβουλή και την προάσπιση των εθνικών δικαίων στην Ελλάδα και την Κύπρο. Ο υπεύθυνος χειρισµός των κρίσιµων αυτών εθνικών προβληµάτων δεν συµβιβάζεται µε παρατεταµένη προεκλογική περίοδο, όπως αναπόφευκτα θα είναι ολόκληρη η περίοδος που ακολουθεί, κατά την οποία διακυβεύονται οι στρατηγικές προκλήσεις για την Ελλάδα του 2000.»

17 Ο Πτ, κύριος Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος έκανε δεκτή την πρόταση της κυβέρνησης του Κων/νου Σηµίτη, προκηρύχθηκαν εκλογές για τις 22 Σεπτεµβρίου 1996, στις οποίες πλειοψήφησε εκ νέου το ΠΑ.ΣΟ.Κ. και ο Κ. Σηµίτης σχηµάτισε και πάλι κυβέρνηση. Η ΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΗΣ Θ' ΠΕΡΙΟ ΟΥ (2000) Είναι επίσης διάλυση πρόωρη και αυτή µε τη διαδικασία του άρθρου 41 για την ανανέωση της λαϊκής εντολής, προκειµένου να αντιµετωπιστεί εθνικό θέµα εξαιρετικής σηµασίας. Η Βουλή διαλύθηκε στις 14 Μαρτίου 2000 µε το υπ' αριθµόν 97 προεδρικό διάταγµα, το οποίο όριζε ως ηµεροµηνία διεξαγωγής των εκλογών την 9η Απριλίου 2000 και συγκαλούσε την Ζ' Αναθεωρητική Βουλή, η οποία προέκυψε από τις εκλογές στις 20 Απριλίου 2000, ηµέρα Πέµπτη και ώρα 11.00'. Η πρόταση της Κυβέρνησης προς τον Πτδ, η οποία συνιστούσε την πρόωρη διάλυση της Βουλής και τη διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών περιέχεται στην υπ' αριθµόν 12 Πράξη του Υπουργικού Συµβουλίου µε ηµεροµηνία 14 Μαρτίου Η πράξη αυτή έχει ως εξής: ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Έχοντας υπόψη: Α. Τις διατάξεις του άρθρου 41 παράγραφοι 2 και 3 του Συντάγµατος. Β. Την εισήγηση του Πρωθυπουργού σύµφωνα µε την οποία, µετά την υποβολή εκ µέρους της χώρας µας της αίτησης για την ένταξη της στην ΟΝΕ θα ακολουθήσουν σηµαντικές διαπραγµατεύσεις στα κοινοτικά όργανα, κατά τις οποίες θα κριθούν οι µέχρι τούδε επιδόσεις της οικονοµίας µας και η προσδοκία της διατήρησης τους. Η έκβαση των διαπραγµατεύσεων θα προσδιορίσει τους όρους της ένταξης και, συνεπώς, την ισότιµη συµµετοχή µας και την ισχυρή παρουσία της χώρας µας στην ΟΝΕ. Από αυτά γίνεται φανερό ότι οι διαπραγµατεύσεις αυτές αποτελούν εθνικό θέµα εξαιρετικής σηµασίας, τον χειρισµό του οποίου πρέπει να αναλάβει κυβέρνηση νωπή λαϊκή εντολή. Κάθε αµφισβήτηση για την ακολουθούµενη οικονοµική πολιτική θα δηµιουργούσε στους εταίρους µας αµφιβολίες για το αν έχουν διαµορφωθεί οι όροι που εγγυώνται τη διατήρηση των επιδόσεων της οικονοµίας µετά την ένταξη στην ΟΝΕ. Β. Τις συγκλίνουσες απόψεις των µελών του Υπουργικού Συµβουλίου που διατυπώθηκαν κατά τη συζήτηση. ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ Προτείνει στον Πρόεδρο της ηµοκρατίας οµόφωνα τη διάλυση της Βουλής, προκήρυξη γενικών βουλευτικών εκλογών την 9η Απριλίου 2000 και τη σύγκληση της Αναθεωρητικής Βουλής την 20ή Απριλίου 2000.» Στις εκλογές αυτές κέρδισε το «Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνηµα» και σχηµάτισε κυβέρνηση µε πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Σηµίτη. Η ΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ Ι ΒΟΥΛΗΣ (2004) Οµοίως έλαβε χώρα πρόωρη διάλυση της Βουλής για «εθνικό θέµα εξαιρετικής σηµασίας» στις 11 Φεβρουαρίου 2004 και προκηρύχθηκαν εκλογές για την 7η Μαρτίου από τις οποίες προέκυψε, µε τον ίδιο εκλογικό νόµο, Κυβέρνηση του Κ. Καραµανλή µε το Κόµµα της Νέας ηµοκρατίας. ΙΑΛΥΣΗ ΒΟΥΛΗΣ

18 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΩΤΟ Αρ. Φύλλου Φεβρουαρίου 2004 ΠΡΟΕ ΡΙΚΟ ΙΑΤΑΓΜΑ ΥΠ1 ΑΡΙΘ. 48 «ιάλυση της Βουλής, προκήρυξη εκλογής Βουλευτών και σύγκληση της νέας Βουλής» Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ «Έχοντας υπόψη: 1. Τις διατάξεις του άρθρου 41 παράγραφοι 2 και 3 του Συντάγµατος. 2. Την πρόταση της Κυβέρνησης που έχει λάβει ψήφο εµπιστοσύνης από τη Βουλή, η οποία περιέχεται στην Πράξη 4του Υπουργικού Συµβουλίουτης 5ης Φεβρουαρίου 2004, γιατην ανανέωση της λαϊκής εντο λής, προκείµενου να αντιµετωπισθεί το αναφερόµενο σε αυτήν εξαιρετικής σηµασίας εθνικό θέµα, την οποία και αποδεχόµαστε, Αποφασίζουµε ιαλύουµε τη Βουλή της Γ Περιόδου Προεδρευόµενης ηµοκρατίας, καλούµε τους εκλογείς για την εκλογή Βουλευτών την 7η Μαρτίου 2004, ηµέρα Κυριακή και συγκαλούµε τη Βουλή, που θα προκύψει από τις εκλογές, την 18η Μαρτίου 2004, ηµέρα Πέµπτη και ώρα 11,00. Στον Υπουργό Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης αναθέτουµε τη δηµοσίευση και εκτέλεση του παρόντος ιατάγµατος. Αθήνα, 11 Φεβρουαρίου 2004 Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣΤΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Ο ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Γ. ΣΗΜΙΤΗΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΧΡΙΣΤΟ ΟΥΛΑΚΗΣ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΚΑΝ ΑΑΙ ΗΣ. ΑΠΟΣΤ. - ΑΘΑΝ. ΤΣΟΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ. ΒΑΣΩ ΠΑΠΑΝ ΡΕΟΥ, ΠΕΤΡΟΣ ΕΥΘΥΜΙΟΥ, ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΡΕΠΠΑΣ. ΚΩΝΣΤΑΜΤΙΝΟΣ ΣΤΕΦΑΝΗΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΥΣ. ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΠΕΤΣΑΛΝΙΚΟΣ. ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ. ΧΡΗΣΤΟΣ ΒΕΡΕΛΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΦΛΩΡΙ ΗΣ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΣΧΑΛΙ ΗΣ, ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΚΑΣΤΑΝΙ ΗΣ, ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΗΦΟΥΝΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝ ΡΟΣ ΑΚΡΙΒΑΚΗΣ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΑΝΝΙΤΣΗΣ 4313 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΩΤΟ Αρ. Φύλλου 83

19 10 Μαρτίου 2004 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΕ ΡΙΚΑ ΙΑΤΑΓΜΑΤΑ 118. Αποδοχή παραίτησης του Πρωθυπουργού Κων σταντίνου Σηµίτη του Γεωργίου Αποδοχή παραίτησης Υπουργών και Υφυπουργών. 2 ΠΡΟΕ ΡΙΚΑ ΙΑΤΑΓΜΑΤΑ (D ΠΡΟΕ ΡΙΚΟ ΙΑΤΑΓΜΑ ΥΠ' ΑΡΙΘ. 118 Αποδοχή παραίτησης του Πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Σηµιτη του Γεωργίου. Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Έχοντας υπόψη: α. Τις διατάξεις του άρθρου 38 παρ. 1 του Συνιάγµατος. β. Την παραίτηση που υπέβαλε ο Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Σηµίτης του Γεωργίου, αποφασίζουµε: Αποδεχόµαστε την παραίτηση που υπέβαλε ο Πρωθυπουργός Κωνοταντίνος Σηµίτης του Γεωργίου και τον απαλλάσσουµε από τα καθήκοντα του. Στον Πρωθυπουργό αναθέτουµε τη δηµοσίευση και εκτέλεση του παρόντος ιατάγµατος. Αθήνα, 10 Μαρτίου 2004 Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Ο ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Γ. ΣΗΜΙΤΗΣ * (2) ΠΡΟΕ ΡΙΚΟ ΙΑΤΑΓΜΑ ΥΠΆΡΙΘ. 119 Αποδοχή παραίτησης Υπουργών και Υφυπουργών. Ο ΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Έχοντας υπόψη: 1. Τις διατάξεις των άρθρων: α) 37 παρ. 1 και 38 παρ. 1 του Συντάγµατος και β) 14 του Ν- 1558/1985 «Κυβέρνηση και Κυβερνητικά Όργανα-(ΦΕΚΑΊ37). 2. Τις παραιτήσεις που υπέβαλαν οι: Νικόλαος Χριστο δουλάκης του Μιχαήλ, από τη θέση του Υπουργού Οικονο- µίας και Οικονοµικών, Αναστάσιος Γιαννίτσης του Κωνσταντίνου, από τη θέση του Υπουργού Εξωτερικών, Γιάννος Πα-παντωνίου του Παναγιώτου, από τη θέση του Υπουργού Εθνικής Άµυνας, Νικόλαος-Μιχαήλ Αλιβιζάτος του Κωνσταντίνου, από τη θέση του Υπουργού Εσωτερικών, ηµόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης, Απόστολος-Αθανάσιος Τσσ-χστζόπουλος του Ευαγγέλου, από τη θέση του Υπουργού Ανάπτυξης, Βασιλική (Βάσω) Παπανδρέου του Ανδρέα, από τη θέση της Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και ηµοσίων Έργων, Πέτρος Ευθυµίου του ηµητρίου, από τη θέση του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευµάτων, ηµήτριος Ρέππας του Παναγιώτου, από τη θέση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, Κωνσταντίνος Στεφανής του Νικολάου, από τη θέση του Υπουργού Υγείας και Πρόνοιας. Γεώργιος ρυς του Γερπσίµου, από τη θέση του Υπουργού Γεωργίας Φίλιππος Πετσαλνικοςτου Ιωάννου, από τη θέση του Υπουργού ικαιοσύνης, Ευάγγελος Βενιζέλος του Βασιλείου, από τη θέση του Υπουργού