ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ. «Σύγκριση μεταξύ καθεστώτων απονομής ιθαγένειας στην Ε.Ε. και αντιστοιχία σε μοντέλα υποδοχής μεταναστών»

Transcript

1 ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ «Σύγκριση μεταξύ καθεστώτων απονομής ιθαγένειας στην Ε.Ε. και αντιστοιχία σε μοντέλα υποδοχής μεταναστών» ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΠΑΤΡΙΚΟΥΝΑΚΟΥ ΣΤΑΜΑΤΟΥΛΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΡΟΥΜΠΑΝΗΣ ΗΛΙΑΣ Γ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΕΣΤΑ ΤΜΗΜΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

2 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το ζήτημα της απονομής ιθαγένειας βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο της πρόκλησης που θέτει προς τα κράτη η αντιμετώπιση της ανατροπής των δημογραφικών ισορροπιών των κοινωνιών που υποδέχτηκαν μετανάστες στην Ευρώπη μετά την κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου. Έχει παρατηρηθεί ότι η μεγάλη εισροή μεταναστευτικού πληθυσμού στην Δυτική Ευρώπη έχει οδηγήσει στην de facto ανάδειξη ενός εθνοτικού πλουραλισμού, ο οποίος με τη σειρά του οδήγησε σε μεταρρυθμίσεις των καθεστώτων πολιτογράφησης, ιδίως εκείνων που βασίζονται στο δίκαιο του αίματος (ius sanguinis) όπως η Ελλάδα, η Γερμανία και η Αυστρία. Η τάση σήμερα είναι να ενσωματωθεί η διάσταση της αρχής του τόπου γέννησης (κατά το δίκαιο του εδάφους, ius soli). Προς αυτήν την κατεύθυνση κινήθηκε η πρόσφατη μεταρρύθμιση του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας (ν. 3838/2010 της 16 ης Μαρτίου 2010), η οποία αποτέλεσε τη σημαντικότερη τομή που έχει καταγραφεί έως τώρα στο δίκαιο της ελληνικής ιθαγένειας Στα πλαίσια αυτών των εξελίξεων, με την παρούσα ερευνητική εργασία συγκρίνονται τα καθεστώτα πολιτογράφησης των τριών ευρωπαϊκών χωρών, της Αυστρίας, της Γερμανίας και της Ελλάδας, και διερευνάται η σχέση μεταξύ νομικών αρχών και διοικητικών πρακτικών. Καθώς η ελληνική νομοθεσία δεν έχει ακόμα εφαρμοστεί, στόχος είναι να επισημανθούν οι διοικητικές επιλογές που μπορεί να ακολουθήσει η ελληνική πολιτεία όπως αυτές αντλούνται από τις αυστριακές και γερμανικές μελέτες περιπτώσεων. Η επιλογή της συγκριτικής προσέγγισης ως μεθόδου έρευνας δικαιολογείται από τους ακόλουθους λόγους: Πρώτον, ο εντοπισμός των πολλών ομοίων περιπτώσεων που εντάσσονται στο πλαίσιο που ορίζει ο σκοπός του νόμου αποκαλύπτει πιο έντονα, μέσα από την αντιπαραβολή τους, τόσο τις εξαιρετικά κοινές, όσο και εξαιρετικά διαφορετικές προκλήσεις για τη Διοίκηση. Δεύτερον, η αντιπαραβολή σημαντικά όμοιων νομικών μεταβολών των ρυθμιστικών πλαισίων πολιτογράφησης, επιτρέπει την, με κριτικό πνεύμα και επί της ουσίας, αξιολόγηση των αλλαγών του ελληνικού καθεστώτος πολιτογράφησης. Υπό αυτή την έννοια, η βασική «προστιθέμενη αξία» του ερευνητικού αυτού έργου είναι ο προσδιορισμός των επιλογών εκείνων οι οποίες βρίσκονται στη διάθεση της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, ώστε να μπορεί αποτελεσματικότερα να επιδιώξει την υλοποίηση αυτής της κανονιστικής μετάβασης. 2

3 ABSTRACT The issue of naturalization is at the heart of the demographic balance issue that migrant host societies face in Europe since the collapse of the Berlin Wall. It is observed that the large influx of migrant populations in Western Europe has led to de facto emergence of ethnic pluralism which, in turn, has led to reforms in citizenship regimes, especially those founded on ius sanguinis principle such as Greece, Germany and Austria; the trend is now to incorporate dimension of the ius soli principle. Along these lines, the recent reform of the Code of Greek Citizenship (3838/2010 of 16th March 2010) was the most incisive change on record In the context of these developments, this research project compares naturalization regimes of three European countries, namely Austria, Germany and Greece, exploring the relation between legal principles and administrative practices. Because the Greek law has not as yet been made operational, the objective is to identify administrative options for the Greek polity drawn from the Austrian and German case studies The rational of a comparative research methodology is legitimated on the following grounds: First, the identification of substantial similar cases on the level of legal substance leads, through their juxtaposition, to significantly similar and significantly different administrative challenges. Second, the juxtaposition of substantially similar legal transitions in naturalization regimes allows us to critically assess the transformation of the Greek naturalization regime in a meaningful way. The main added value of this research project in this sense is the identification of options, which are available to the Greek Public Administration, so that it can more effectively pursue the implementation of this normative transition. 3

4 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑΣ ΣΕ ΑΥΣΤΡΙΑ ΚΑΙ ΓΕΡΜΑΝΙΑ Α. Ουσιαστικό μέρος Γενικό μέρος α. Βασικές αρχές και πλαίσιο του δικαίου ιθαγένειας i. Αυστρία ii. Γερμανία β.. Γενικές προϋποθέσεις πολιτογράφησης i. Αυστρία ii.γερμανία γ. Νομικές βάσεις απονομής ιθαγένειας i. Κτήση της ιθαγένειας βάσει έννομης αξίωσης α) Αυστρία β) Γερμανία ii. Κτήση της ιθαγένειας βάσει διακριτικής ευχέρειας α) Αυστρία β) Γερμανία iii. Κτήση της ιθαγένειας με δήλωση / επανάκτηση α) Αυστρία β) Γερμανία iv. Κτήση της ιθαγένειας με επέκταση α) Αυστρία β) Γερμανία δ. Διπλή υπηκοότητα i. Αυστρία ii.γερμανία Β. Διαδικαστικό μέρος Αρμοδιότητα α. Αυστρία β. Γερμανία Κόστος

5 α. Αυστρία β. Γερμανία Δικαιολογητικά α. Αυστρία β. Γερμανία Ένδικα μέσα α. Αυστρία β. Γερμανία Διοικητική πρακτική α. Αυστρία β. Γερμανία Το παράδειγμα της Βιέννης και της Βαυαρίας α. Βιέννη β. Βαυαρία Νομικοπολιτικές τάσεις, εξελίξεις και συμπεράσματα α. Αυστρία β. Γερμανία ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑΣ Α. Κτήση της ελληνικής ιθαγένειας Κτήση της ελληνικής ιθαγένειας με τη γέννηση α. Απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας σε τέκνα που γεννιούνται στην Ελλάδα...45 β. Απόδοση της ελληνικής ιθαγένειας σε αλλοδαπά τέκνα που έχουν παρακολουθήσει σχολείο στην Ελλάδα Κτήση της ελληνικής ιθαγένειας με αναγνώριση, υιοθεσία, κατάταξη στις ένοπλες δυνάμεις Κτήση της ελληνικής ιθαγένειας με πολιτογράφηση α.τυπικές.προϋποθέσεις.πολιτογράφησης β.ουσιαστικές προϋποθέσεις πολιτογράφησης Διαδικασία α. Δικαιολογητικά

6 β. Κόστος γ. Απόφαση Β. Παρατηρήσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Α. Σύγκριση των καθεστώτων απονομής ιθαγένειας Β. Προβληματισμοί / Συμπεράσματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ Η ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΙΑΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΟΓΡΑΦΗΣΗΣ Α. Ανακεφαλαίωση και συμπεράσματα Ιστορικό και νομικοπολιτικό πλαίσιο Το πνεύμα του νόμου σε Αυστρία, Γερμανία Διοικητική πρακτική Πνεύμα του ελληνικού νόμου Νέος Κωδικας Ελληνικής Ιθαγένειας α. Προβλήματα β. Προτάσεις / Επιλογές γ. Θεμελίωση επιλογών Β. Επίλογος ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Παράρτημα 1: Γλωσσάριο (Βασικές έννοιες του δικαίου ιθαγένειας) Παράρτημα 2: Συγκριτικά στοιχεία ως προς την πρόσβαση στην ιθαγένεια Παράρτημα 3: Ο ν. 3838/2010 Παράρτημα 4: Φάκελος Αυστρία Νόμος περί την ιθαγένεια (Staatsbürgerschaftsgesetz, StbG),Πίνακες, Διαγράμματα Παράρτημα 5: Φάκελος Γερμανία Νόμος περί την ιθαγένεια (Staatsbürgerschaftsgesetz, StAG) Υπόδειγμα αίτησης με δικαιολογητικά, Τεστ Πολιτογράφησης, Πίνακες 6

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός Σκοπός της παρούσας ερευνητικής εργασίας είναι η περιγραφή των νομικών καθεστώτων απονομής ιθαγένειας τριών ευρωπαϊκών χωρών και η συγκριτική επισκόπησή τους με απώτερη συγκεκριμένη αξία: την κατάδειξη της παράλληλης πορείας υπό την επιρροή κοινών παραγόντων, και τελικά της σύγκλισης στην οποία η πορεία αυτή οδηγεί, ώστε με τον εντοπισμό των αδυναμιών και αστοχιών της πρόσφατης μεταρρύθμισης του Ελληνικού Κώδικα Ιθαγένειας, να οδηγηθεί ο εφαρμοστής του στην επιλογή των καλύτερων διοικητικών επιλογών και τη λήψη νομικά απρόσβλητων και πολιτικά ορθών αποφάσεων. Η φιλοδοξία και πρόκληση για την εργασία αυτή έγκειται στην πετυχημένη περιγραφή και ερμηνεία, τη διάγνωση των ευρύτερων τάσεων, τη διεύρυνση της αντίληψής μας για την άντληση διδαγμάτων και τη διατύπωση πιθανών κινδύνων και προβλέψεων. Μεθοδολογία Η σύγκριση ως μέθοδος έρευνας στηρίζεται σε ιδεοτυπικές διχοτομίες. Δεν πρόκειται για πολλαπλή μελέτη περίπτωσης αλλά για εστιασμένη σύγκριση της πολιτικής πολιτογράφησης σε συγκεκριμένες χώρες που φέρουν πολλές ομοιότητες, ώστε να είναι πιο εύκολη η απομόνωση και παρατήρηση των διαφορών. Οι διαφορές από χώρες που μοιράζονται κοινές αρχές και κοινή φιλοσοφία αποκαλύπτουν διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους απαντούν σε κοινά προβλήματα και προκλήσεις, όπως αυτής της επίδρασης της διεθνούς μετανάστευσης στη διαμόρφωση του δικαίου ιθαγένειας και τον προσδιορισμό της πολιτικής ταυτότητας. Έτσι μας αποκαλύπτεται ένα πεδίο επιλογών προς υιοθέτηση και προσαρμογή στα δικά μας δεδομένα των βέλτιστων πρακτικών. Έχοντας ως μονάδες έρευνας τρεις χώρες, η γραμμή της ανάλυσής μας και το πνεύμα των συμπερασμάτων μας αναπτύσσονται σε δύο επίπεδα: το κοινωνικοκεντρικό, δείχνοντας πώς τα πολιτικά συστήματα δέχονται εισροές από από τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες τους, οι οποίες συγκροτούν αιτήματα για συγκεκριμένες πολιτικές. Στη συνέχεια τα πολιτικά συστήματα μετατρέπουν τις εισροές αυτές σε εκροές, δηλαδή σε εκτελεστές πολιτικές, νομοθετήματα και διοικητικές πρακτικές. Το μοντέλο του πολιτικού συστήματος κατά τον Easton υπήρξε πηγή της σχετικής έμπνευσης, για να εξηγηθεί η υποχώρηση από το αυστηρό πλαίσιο του δικαίου του αίματος (ius sanguinis) και η εισαγωγή στοιχείων δικαίου του 7

8 εδάφους (ius soli) στις νομοθεσίες τριών τυπικών εθνών-κρατών, της Αυστρίας, της Γερμανίας και της Ελλάδας. Το δεύτερο επίπεδο είναι το κρατικοκεντρικό, με το οποίο εκφράζεται η επίδραση των προτεραιοτήτων του κράτους, μέσω του ρυθμιστικού πλαισίου που αυτό θέτει, στην κοινωνία. Η οπτική αυτή επιλέχθηκε για τη συγκεκριμένη εργασία προκειμένου να καταδείξουμε πώς τα κράτη χρησιμοποιειούν την κυριαρχική τους εξουσία και τις διοικητικέ ς τους δυνατότητες για να επιφέρουν θεμελιώδεις κοινωνικές αλλάγες και να προσδιορίσουν τη σύνθεση της πολιτικής του κοινότητας. Η Αυστρία, η Γερμανία και η Ελλάδα επιλέχθηκαν ως μονάδες σύγκρισης με το κριτήριο της μέγιστης ομοιότητας μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Μπάγκαβος και Παπαδοπούλου, 2003: 87, Cinar and Waldrauch, 2006: 24, Hailbronner,2006: 229).. Καταρχήν και οι τρεις χώρες αποτελούν χώρες υποδοχής μεταναστών, οι οποίες μέχρι πρόσφατα αρνούνταν να το αναγνωρίσουν Βιώνουν δε και οι τρεις τη μετανάστευση υπό δύο κυρίως μορφές: την οικονομική μετανάστευση και την οικογενειακή επανένωση. Διέρχονται της ίδιας μετάβασης: από την οικονομική και προσωρινή μετανάστευση σε εκείνη της μόνιμης κατοικίας ή μακρόχρονης διαμονής. Εξαιτίας δε της ύπαρξης σχετικά μεγάλου αριθμού μεταναστών στην ενδοχώρα τους η εθνολογική ομοιογένεια του πληθυσμού τους έχει αλλοιωθεί, με μετατροπή των κοινωνιών τους σε πολυπολιτισμικές (Εμκε-Πουλοπούλου, 2007: 191 επ., βλ. κεφ τέταρτο), αντιμετωπίζοντας κοινά προβλήματα, όπως ενδοαστικά γκέττο (στην Αθήνα, το Βερολίνο, τη Βιέννη), ενώ η νομοθεσία τους που διέπει τα ζητήματα ιθαγένειας διαχρονικά απέδιδε και αποδίδει σημασία στην εθνική καταγωγή και ελάχιστη στον τόπο γέννησης (Cinar, 2010: 4 επ, Hailbronner, 2006). Αποτελούν έτσι τυπικές χώρες ius sanguinis, με τη Γερμανία και την Ελλάδα να απομακρύνονται τα τελευταία χρόνια διστακτικά από αυτό εισάγοντας διατάξεις ius soli (Τριανταφυλλίδου, 2005: 34). Είναι κράτη-έθνη, κράτη δηλαδή με δικό τους έθνος ή με κυρίαρχη πολιτικά και αριθμητικά μία εθνική ομάδα (Smooha, 2002). Τους πολίτες τους συνδέει κατεξοψήν η κοινή εθνική ταυτότητα, η οποία θεμελιώνεται στην έννοια του γένους. Οι δε αλλοδαποί που έλκουν την καταγωγή τους από την αντίστοιχη εθνότητα (ομογενείς, Aussiedler), αντιμετωπίζονται προνομιακά όσον αφορά ζητήματα απόκτησης ή αναγνώρισης της ιθαγένειας 1. Οι έννοιες του γένους, του επαναπατρισμού και της εθνικής διασποράς είναι ριζωμένες στα εθνικά δίκαια και των τριών χωρών (Bauböck et al, 2006: 28). 8

9 Μέσα Η εκπόνηση της εργασίας στηρίχθηκε στη μελέτη των νόμων με χρήση πρωτογενών κυρίως πηγών: άρθρων περιοδικών και εφημερίδων, αναφορών και εκθέσεων επιστημονικών ομάδων, αλλά και δημοσιευμένου στο διαδίκτυο πληροφοριακού υλικού από κρατικούς φορείς των επιμέρους χωρών (κυρίως ηλεκτρονικές βάσεις υπουργείων και στατιστικών κρατικών υπηρεσιών). Η πρόσφατη ξένη και κυρίως ελληνική αρθρογραφία υπήρξε το βασικό πλαίσιο έμπνευσης και προβληματισμού καθώς αποτύπωνε τις σύγχρονες τάσεις και πολιτικές συζητήσεις. Η μεταρρύθμιση της ελληνικής νομοθεσίας, που πραγματοποιήθηκε μόλις πριν δύο μήνες, κατέστησε την έρευνά μας πρωτογενή, ελλειπόντων επικαιροποιημένων εκδόσεων βιβλίων σχετικών με το ελληνικό δίκαιο ιθαγένειας, σχολιασμένου κώδικα από την ελληνική νομική επιστημονική κοινότητα καθώς και σχετικών εγκυκλίων του Υπουργείου Εσωτερικών. Η πρόσβαση δε σε αυστριακά και γερμανικά νομικά εγχειρίδια υπήρξε περιορισμένη, καθώς ούτε οι πρεσβείες διέθεταν νομική βιβλιοθήκη ούτε οι δημόσιες ελληνικές βιβλιοθήκες ξενόγλωσσα βιβλία σε συμφωνία με τα ισχύοντα δίκαια. Τα βιβλία και οι μονογραφίες που μελετήθηκαν χρησίμευσαν ως θεωρητικό υπόβαθρο της διαχρονικής νομικοπολιτικής διαφοροποίησης, αλλά και ως πηγή προσέγγισης των πολιτικών συστημάτων των τριών χωρών. Λόγω των παραπάνω εγγενών και εξωτερικών περιορισμών της μελέτης και του περιορισμένου διαθέσιμου χρόνου κατέστη αδύνατο να διεξαχθούν συνεντεύξεις με διοικητικούς υπαλλήλους που χειρίζονται υποθέσεις πολιτογράφησης ή υποψήφιους αλλοδαπούς μετανάστες. Οι συγκριτικές μελέτες που έχουν εκπονήσει ακαδημαϊκοί ξένων πανεπιστημίων και ερευνητές οργανώσεων που ασχολούνται με τα μεταναστευτικά θέματα αποτέλεσαν ένα χρήσιμο πληροφοριακό υπόβαθρο. Πολύτιμη δε υπήρξε και η προσωπική εμπειρία από την πενταετή διαμονή της γράφουσας λόγω μεταπτυχιακών σπουδών στη Γερμανία, την συνδιαλλαγή με τις δημόσιες αρχές, την απασχόληση σε κρατικούς φορείς, την ένταξη στην τοπική κοινωνία και το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα. Διάρθρωση κεφαλαίων Η συγκριτική επισκόπηση αποτελεί εν τέλει μία κριτική επισκόπηση και τοποθέτηση. Τα παραπάνω μεθοδολογικά εργαλεία, που συνδυάζουν θεωρίες, νομικά στοιχεία και γεγονότα αποτελούν τον ιστό αυτής της εργασίας. Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται το το νομοθετικό πλαίσιο, η διοικητική εφαρμογή και η ποιοτική εξέλιξη του δικαίου της ιθαγένειας στην Αυστρία και τη Γερμανία. Ακολουθεί μία επισκόπηση των βασικών αλλάγων 9

10 στον Κώδικα της Ελληνικής Ιθαγένειας με κριτικό σχολιασμό αυτών και επισημάνσεις των κενών, ασφειών και αντιφάσεων που θα μπορούσαν να προκαλέσουν προβλήματα κατά την διοικητική πρακτική. Το τρίτο κεφάλαιο περιλαμβάνει τη συγκριτική αντιπαραβολή και κριτική επισκόπηση των καθεστώτων απονομής ιθαγένειας της Αυστρίας, της Γερμανίας και της Ελλάδας Στο τέταρτο και τελευταίο κεφάλαιο παραθέτουμε τις τελικές παρατηρήσεις και τα συμπεράσματά μας, εξετάζοντας τον τρόπο που οι κοινωνικές εξελίξεις επηρέασαν τις νομοθεσίες προκαλώντας την ικανότητα του έθνους κράτους να προσαρμοστεί στις νέες πραγματικότητες. Το νέο πνεύμα του νόμου σε συνδυασμό με την διοικητική πρακτική Προσδιορίζουμε τους λόγους και το αποτελέσματα των δικαιοπολιτικών αλλαγών, ώστε μέσα σε αυτό το πλαίσιο και με γνώμονα το πνεύμα του νόμου και τη διοικητική πρακτική των δύο ξένων χωρών να καταδείξουμε τις επιλογές που βρίσκονται στη διάθεση της ελληνικής δημόσιας Διοίκησης για τη αποτελεσματική διαχείριση της μεταρρύθμισης αλλά και την ανάπτυξη μιας σύγχρονης διοικητικής πρακτικής σε θέματα πολιτογραφησης. 10

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΙΘΑΓΕΝΕΙΑΣ ΣΕ ΑΥΣΤΡΙΑ ΚΑΙ ΓΕΡΜΑΝΙΑ Α. Ουσιαστικό μέρος 1. Γενικό μέρος Για την απονομή της αυστριακής ιθαγένειας είναι απαραίτητη η πλήρωση των γενικών προϋποθέσεων πολιτογράφησης, όπως αυτές προβλέπονται στο άρθρο 10 του Αυστριακού νόμου περί Ιθαγένειας (Staatsbürgerschaftsgesetz, StbG), και η υποβολή σχετικής αίτησης εκ μέρους του ενδιαφερομένου. Περαιτέρω προϋποθέσεις ορίζονται βάσει ειδικότερων έννομων αξιώσεων, σχέσεων και καθεστώτων ή στα πλαίσια άσκησης της διακριτικής ευχέρειας των αρμοδίων αρχών, περιπτώσεις που εξετάζονται στο ειδικό μέρος του παρό ντος κεφαλαίου. α Βασικές αρχές και πλαίσιο του δικαίου ιθαγένειας i. Αυστρία Η απονομή ιθαγένειας στην Αυστρία βασίζεται στο δίκαιο του αίματος (ius sanguinis). Τα παιδιά που γενιούνται εντός γάμου αποκτούν αυτόματα την αυστριακή ιθαγένεια, αν ένας από τους γονείς του είναι Αυστριακός πολίτης ή σε πρότερη της στιγμής γέννησης του παιδιού αποδήμησε φέροντας την ιδιότητα του Αυστριακού πολίτη (ά. 7 StbG). Η αυτόματη απόδοση της ιθαγένειας σε παιδιά Αυστριακών είναι ανεξάρτητη του τόπου γέννησης αυτών και κατοικίας των γονέων τους, κανόνας που βρίσκει εφαρμογή και στην περίπτωση γέννησης, διαμονής ή κατοικίας στο εξωτερικό. Η κατοχή έτσι της αυστριακής ιθαγένειας νομιμοποιεί την πρόσκτηση αυτής από όλες τις μετέπειτα γενεές. Τα δε παιδιά εκτός γάμου αποκτούν αυτόματα τη αυστριακή ιθαγένεια αν τη φέρει η μητέρα τους τη στιγμή γέννησής τους, ανεξάρτητα από τον τόπο γέννησης ή την ιθαγένεια του πατέρα. Αν τη φέρει μόνο ο πατέρας, αυτή αποκτάται από το παιδί μέσω νομιμοποίησής του (κατόπιν γάμου των γονέων ή αναγνώρισής του).. 11

12 Στην περίπτωση δε που οι γονείς είναι διαφορετικής εθνικότητας (ο ένας εκ των δύο της αυστριακής και ο άλλος διαφορετικής) και στην χώρα καταγωγής του αλλοδαπού γονέα ισχύει όπως και στην Αυστρία το δίκαιο του αίματος, τότε το παιδί απο κτά διπλή υπηκοότητα, χωρίς την υποχρέωση επιλογής μίας εκ των δύο με την ενηλικίωσή του. ii. Γερμανία Στο γερμανικό δίκαιο ιθαγένειας κυριαρχούν δύο αρχές: η αρχή της καταγωγής και η αρχή του τόπου γέννησης. Σύμφωνα με την πρώτη, ένα παιδί αποκτά αυτόματα με τη γέννησή του τη γερμανική υπηκοότητα αν ο ένας από τους δύο ή και οι δύο γονείς του είναι Γερμανοί. Αν μόνο ο πατέρας φέρει τη γερμανική υπηκοότητα και δεν είναι παντρεμένος με τη μητέρα είναι αναγκαία η αναγνώριση ή διαπίστωση της πατρότητας πριν το παιδί να συμπληρώσει το 23 ο έτος της ηλικίας του. Στην περίπτωση δε που ο ένας γονέας είναι αλλοδαπός το παιδί μπορεί να αποκτήσει και την ξένη υπηκοότητα από τον γονέα αυτόν, οπότε και καταλήγει να φέρει πολλαπλή υπηκοότητα. Συμπληρωματικά ισχύει από την 1 η Ιανουαρίου 2000 η αρχή του τόπου γέννησης. Σύμφωνα με την αρχή αυτή ένα παιδί που γεννιέται στη Γερμανία, γίνεται αυτόματα Γερμανός, όταν ένας από τους γονείς του διαμένει νόμιμα (με δικαίωμα αορίστου διαμονής ή άδειας βάσει της συμφωνίας ελευθερίας κίνησης και εγκατάστασης μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελβετίας) και συνεχώς στη Γερμανία τα τελευταία οχτώ χρόνια πριν από τη γέννηση του παιδιού. Ταυτόχρονα όμως το παιδί σε πολλές περιπτώσεις αποκτά κατά τη γέννησή του και τις υπηκοότητες που οι αλλοδαποί γονείς του φέρουν σε εφαρμογή της αρχής της καταγωγής. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, το παιδί αυτό, το αργότερο μέχρι τη συμπλήρωση του 23 ου έτους της ηλικίας του, υποχρεούται να δηλώσει αν θέλει να διατηρήσει τη γερμανική ή κάποια άλλη από τις υπηκοότητες που φέρει («υποχρέωση άσκησης του δικαιώματος επιλογής», Optionsplficht ) 2. Προϋπόθεση αποτελεί βέβαια να μην έχει αποκτήσει τη γερμανική υπηκοότητα κανένας από τους γονείς για να υποχρεούται σε επιλογή. Αν επιλέξει την ξένη ή αν μέχρι την ηλικία των 23 ετών δεν έχει προβεί σε επιλογή ενώπιον των αρμόδιων διοικητικών αρχών, χάνει τη γερμανική. Σε περιπτώσεις βέβαια, όπως όταν κατά τη νομοθεσία του άλλου κράτους δεν είναι δυνατή η παραίτηση από την υπηκοότητα ή αποτελεί η παραίτηση από την τελευταία ιδιαίτερο βάρος για να το απαιτήσει κανείς (π.χ πολύ υψηλό 12

13 κόστος), επιτρέπεται η διατήρηση της γερμανικής υπηκότητας, με αίτηση όμως πριν από τη συμπλήρωση του 21 ου ηλικιακού έτους προκειμένου να δοθεί η έγκριση. Αν δεν εγκριθεί ή δεν επιλεχθεί κατά τα παραπάνω η γερμανική υπηκοότητα, το παιδί χρειάζεται κάποιον τίτλο διαμονής για να παραμείνει στη χώρα. Να τονίσουμε ότι η αρχή του τόπου γέννησης δεν εφαρμόζεται στην περίπτωση αλλοδαπών τέκνων που γεννήθηκαν πριν την , ημερομηνία θέσης σε ισχύ του νέου νόμου περί ιθαγένειας. Για τα παιδιά που την ημερομηνία αυτή δεν είχαν συμπληρώσει ακόμα το 10 ο έτος υπήρξε μία μεταβατική περίοδος μέχρι την για κατάθεση ειδικής αίτησης πολιτογράφησης. Έκτοτε πρέπει να καλύπτονται οι γενικές προϋποθ έσεις. β. Γενικές προϋποθέσεις πολιτογράφησης i. Αυστρία Στις γενικές προϋποθέσεις πολιτογράφησης κατά την αυστριακή νομοθεσία περιλαμβάνονται: Ελάχιστη χρονική διάρκεια δεκαετούς νόμιμης και αδιάκοπης παραμονής στην Αυστρία, με τουλάχιστον πενταετή περίοδο με άδεια εγκατάστασης 13. Η διάρκεια της νόμιμης διαμονής διακόπτεται αν ο υποψήφιος διανύσει πάνω από το 20% του απαιτούμενου χρόνου στο εξωτερικό (ά. 15(1)3 StbG). Απουσία δικαστικής καταδίκης ή εκκρεμούς δίωξης του υποψηφίου από δικαστήριο της Αυστρίας ή του εξωτερικού, σοβαρών διοικητικών παραβάσεων με βαρύτητα ως προς τον άδικο χαρακτήρα της πράξης τελέσεως αυτών (παραβάσεις διατάξεων αστυνομικών, δημόσιας και οδικής τάξεως και ασφάλειας, ή νόμων περί εργασίας, διαμονής και εγκατάστασης αλλοδαπών, διεθνών, δημοσιονομικών ή και «νεανικών» εγκλημάτων, που επισείρουν φυλάκιση περισσοτέρων των τριών μηνών, ά 10(2)και(3) StbG). Δεν έχει ανακληθεί η άδεια διαμονής του και δεν εκκρεμεί διαδικασία άρσης αυτής. Δεν υπήρξε απέλαση κατά τους τελευταίους δώδεκα μήνες. Δεν υπάρχει σχέση με εξτρεμιστικές ή τρομακρατικές ομάδες. Να διάκειται θετικά προς την Αυστρία και να μην αποτελεί απειλή για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια, τα διεθνή ή κάθε άλλο δημόσιο συμφέρον της χώρας που 13

14 κατοχυρώνεται στο ά. 8 (2) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και των Θεμελιωδών Ελευθεριών. Δεν τελεί σε τέτοια σχέση με ξένες χώρες ώστε η απονομή της αυστριακής ιθαγένειας να θέτει σε κίνδυνο το δημόσιο συμφέρον της χώρας Να μπορεί να αυτοσυντηρηθεί ( μέσω σταθερών και τακτικών εισοδημάτων από περιουσία, εισόδημα, δημόσιες ή άλλες ασφαλιστικές παροχές των τελευταίων κατά μέσο όρο τριών χρόνων) χωρίς προσφυγή στο δημόσιο σύστημα προνοίας, εκτός αν συντρέχουν αντικειμενικοί λόγοι δυσκολίας (π.χ. ιατρικοί λόγοι). Να προβεί ο υποψήφιος σε πράξεις αποδέσμευσης από την ξένη υπηκοότητα που φέρει, στα πλαίσια του εύλογου και δυνατού (ά. 10(3) StbG) Απόδειξη γνώσεων της γερμανικής γλώσσας και βασικές γνώσεις της δημοκρατικής τάξης και ιστορίας της χώρας και του κάθε κρατιδίου μέσω γραπτών εξετάσεων, εκτός όσων ρήτα εξαιρούνται. Στους τελευταίους ανήκουν όσοι ομιλούν τη γερμανική ως μητρική γλώσσα, οι ανήλικοι, οι φοιτούντες σε γερμανικά σχολεία με θετική αξιολόγηση του μαθήματος των «Γερμανικών». Οι βασικές πολιτειακές και ιστορικές γνώσεις περιλαμβάνουν τις οργανωτικές αρχές της αυστριακής ομοσπονδίας και των βασικών θεσμών της, τα θεμελιώδη δικαιωμάτα, τις δυνατότητες δικαστικής προστασίας, το δικαίωμα ψήφου και γνώσεις ιστορίας στο επίπεδο και την έκταση που αυτά διδάσκονται στο μάθημα «Ιστορία και Αγωγή του Πολίτη» κατά τη βασική σχολική εκπαίδευση (10 α (6) StbG). Οι εξετάσεις έχουν την μορφή πολλαπλών ερωτήσεων και διοργανώνονται από το Υπουργείο Εσωτερικών σε συνεργασία με τις τοπικές κυβερνήσεις. Οι υποψήφιοι καλούνται να απαντήσουν 18 ερωτήσεις σχετικά με τη δημοκρατική έννομη τάξη και την ιστορία της Αυστρίας π.χ. για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών ή την ομοσπονδιακή οργάνωση της χώρας. Τουλάχιστον οι μισές από τις 18 ερωτήσεις πρέπει να απαντηθούν σωστά. Σ αυτές συμπεριλαμβάνεται και η εξέταση της γλώσσας. Το ειδικότερο περιεχόμενο του τεστ γλώσσας και των γενικών γνώσεων προσδιορίζονται από τα επιμέρους κρατίδια, τα οποία είναι και αρμόδια για τη διεξαγωγή τους (VO 1 (1)). Οι κυβερνήσεις των κρατιδίων υποχρεούνται μόνο να ενημερώσουν τον εξεταζόμενο για την ημερομηνία της εξέτασης και την εξεταζόμενη ύλη (VO 1(2)). Δεν προσφέρονται αυτή τη στιγμή μαθήματα προετοιμασίας αλλά διατίθεται υλικό στις ιστοσελίδες των κρατικών υπηρεσιών και βιβλία αυτοδιδασκαλίας ( ). Εξετάσεις διεξάγονται τουλάχιστον μια φορά το χρόνο (ά. 1 παρ. 1 StbP-V). 14

15 Η γλωσσική επάρκεια και η γνώση της χώρας τέθηκαν με το νόμο περί εγκατάστασης και διαμονής αλλοδαπών του 2005 (NAG) ως προϋποθέσεις πολιτογράφησης. Με το ά. 14 του νόμου αυτού καθιερώνεται υποχρέωση συμμετοχής σε «συμφωνία ένταξης» με παρακολούθηση τουλάχιστον 300 ωρών 4 μαθημάτων γερμανικής γλώσσας ή εναλλακτικά απόδειξη γνώσης της γερμανικής γλώσσας σε επίπεδο Α2 κατά το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς (Common European Framework of Reference, ). Τα έξοδα για την εκμάθηση της γλώσσας δεν καλύπτονται από την αυστριακή κυβέρνηση. Τα μαθήματα αναλαμβάνουν πιστοποιημένοι φορείς του Αυστριακού Ταμείου Ένταξης (Österreichische IntegrationsFonds, ÖIF) που αποτελούν και εξεταστικά κέντρα για την απόκτηση του αυστριακού διπλώματος της γερμανικής ως ξένης γλώσσας ( Österreichische Sprachdiplom Deutsch, ÖSD ). Τα εξέταστρα κυμαίνονται γύρω στα 95 ευρώ ( ). ii. Γερμανία Βασικές προϋποθέσεις πολιτογράφησης αποτελούν κατ άρθρο 10 του γερμανικού νόμου περί ιθαγένειας (StAG) οι εξής: Οκτώ χρόνια νόμιμης και αδιάκοπης διαμονής στη Γερμανία και κατοχή άδειας διαμονής ή άδειας εγκατάστασης ή άσκηση του δικαιώματος ελεύθερης κυκλοφορίας 5 για Ευρωπαίο πολίτη. Στην περίπτωση επιτυχούς συμμετοχής σε πρόγραμμα ενσωμάτωσης που προβλέπεται στο νόμο περί διαμονής (Aufenthaltsgesetz) η χρονική διάρκεια προαπαιτούμενης διαμονής μειώνεται στα επτά χρόνια. Αν δε συντρέχουν εξαιρετικές επιδόσεις ενσωμάτωσης απαιτούνται έξι χρόνια. Στις τελευταίες συγκαταλέγονται η απόδειξη εξαιρετικά καλής γνώσης της γερμανικής γλώσσας ή η άμισθη δραστηριοποίηση/εθελοντική εργασία σε κοινωφελή οργανισμό ή σύλλογο. Αναγνώριση και αποδοχή (ομολογία, Bekenntnis) του φιλελεύθερου και δημοκρατικού κοινωνικού συστήματος της Γερμανίας, με βάση το γερμανικό Σύνταγμα. Σε αυτό περιλαμβάνονται η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο σεβασμός της αρχής της κυριαρχίας, η διάκριση των εξουσιών, η αρχή του κράτους δικαίου. Ο υποψήφιος οφείλει να δηλώσει γραπτώς ότι ουδέποτε υποστήριξε ή συμμετείχε σε εχθρικές προς το Σύνταγμα πράξεις, ενάντια στην ύπαρξη ή ασφάλεια του ομοσπονδιακού κράτους ή κάποιου εκ των κρατιδίων του ή με σκοπό την παράνομη παρεμπόδιση του έργου των 15

16 κρατικών οργάνων ή τη διακύβευση των εξωτερικών συμφερόντων της ομοσπονδιακής δημοκρατίας της Γερμανίας. Προηγούμενες αντισυνταγματικές πεποιθήσεις δεν αποκλείουν την πολιτογράφηση, αν πειστούν οι αρχές πολιτογράφησης (με τη χρήση π.χ και μαρτύρων) ότι δεν υφίστανται αυτές πια. Αντίθετα η πολιτογράφηση αποκλείεται αν έχουν αναπτυχθεί εχθρικές προς το Σύνταγμα δραστηριότητες. Οι πληροφορίες αντλούνται με υποχρεωτική ερώτηση των αρχών πολιτογράφησης προς τις αρχές προστασίας του Συντάγματος. Να σημειώσουμε ότι πριν την παράδοση των εγγράφων πολιτογράφησης, ο αιτών/η αιτούσα διακηρύττει πανηγυρικά προφορικά το σεβασμό του προς το Σύνταγμα και τους νόμους της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και την παράλειψη κάθε βλαπτικής προς αυτήν πράξης, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο την προηγούμενη γραπτή δήλωση. Να εξασφαλίζει κατ αρχήν τα προς το ζην μέσα από τη δική του εργασία (δυνατότητα και ικανότητα αυτοσυντήρησης και συντήρησης των εξαρτώμενων μελών της οικογένειας) χωρίς προσφυγή στο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας και λήψη κοινωνικών παροχών/επιδομάτων που προβλέπονται στο δεύτερο και δωδέκατο τόμο του Κώδικα Κοινωνικής Ασφάλειας (Sozialgesetzbuch, κοινωνικά επιδόματα και επίδομα ανεργίας ΙΙ, Sozialhilfe und Arbeitslosengeld II- Hartz IV ). Εξαιρούνται οι περιπτώσεις στις οποίες ο αιτών τη λήψη κοινωνικών παροχών δεν φέρει την ευθύνη για την κατάσταση αυτή π.χ σε περίοδο ανεργίας κατόπιν απόλυσης αποδιδόμενης σε όρους λειτουργίας της επιχείρησης και απόδειξη καταβολής ιδιαίτερης προσπάθειας προς ανεύρεση νέας θέσης εργασίας, ή σε ειδικές προσωπικές ή οικογενειακές καταστάσεις όπως η φροντίδα μικρών παιδιών ή στην λήψη δημόσιων παροχών κατά την εκπαίδευση (σχολική, επαγγελματική ή ακαδημαϊκή). Η προσφυγή σε άλλες κοινωνικές παροχές όπως στεγαστικών επιδομάτων ή επιδομάτων σπουδών, δεν εμποδίζει τη γένεση της αξίωσης προς πολιτογράφηση. Επαρκείς γνώσεις της γερμανικής γλώσσας. Αρκεί η απόδειξη προφορικών και γραπτών γνώσεων που αντιστοιχούν στο επίπεδο Β1 του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς.Ο υποψήφιος που δεν μπορεί να προσκομίσει πτυχίο ή βεβαίωση φοίτησης και σπουδών σε γερμανόφωνο εκπαιδευτικό ίδρυμα ή σε πρόγραμμα ενσωμάτωσης 6, θα πρέπει να συμμετάσχει σε εξετάσεις πιστοποίησης γνώσεων γερμανικής γλώσσας (π.χ. σε διοργανώσεις του ανοιχτού πανεπιστημίου, Volkshochschule).Εξαιρούνται όσοι 16

17 αδυνατούν να αποκτήσουν τις γνώσεις αυτές λόγω αρρώστιας, αναπηρίας ή προχωρημένης ηλικίας (μπορεί να ζητηθεί από τις αρχές ιατρική εξέταση και γνωμάτευση). Η γλώσσα θεωρείται κλειδί επιτυχούς ενσωμάτωσης. Γι αυτό και η διδασκαλία της εντάσσσεται στα πλαίσια προγραμμάτων ένταξης (το οποίο περιλαμβάνει 650 διδακτικές ώρες των 45 λεπτών η κάθε μια). Στο πρώτο μέρος αυτών παρέχονται μαθήματα γλώσσας με στόχο τη διευκόλυνση της καθημερινής επικοινωνίας και την προσέγγιση της γερμανικής κοινωνίας. Το δεύτερο μέρος του προγράμματος ένταξης αποτελούν τα μαθήματα προσανατολισμού σχετικά με τον πολιτισμό, το νομικό σύστημα και την τάξη αξιών στη Γερμανία (συνολικά 45 διδακτικές ώρες, βλ. επόμενη προϋπόθεση). Το κόστος συμμετοχής στα μαθήματα ανέρχεται σε ένα ευρώ την ώρα, ενώ τα έξοδα για την πρώτη συμμετοχή στις τελικές εξετάσεις καλύπτει το Ομοσπονδιακό Γραφείο για τη Μετανάστευση και τους Πρόσφυγες. Από το κόστος συμμετοχής μπορούν να απαλλαχθούν όσοι λαμβάνουν κοινωνικά επιδόματα σύμφωνα με τον δεύτερο τόμο του Κώδικα Κοινωνικής Ασφάλειας (επίδομα ανεργίας) ή με το δωδέκατο τόμο του ιδίου Κώδικα (επίδομα κοινωνικής πρόνοιας για διαβίωση-sozialhilfe). Όταν δε η υπηρεσία που παρέχει κοινωνικά επιδόματα κρίνει την παρακολούθηση των μαθημάτων απαραίτητη και όταν απουσιάζει η ικανότητα προφορικής συνεννόησης στη γερμανική γλώσσα, η παρακολούθηση των μαθημάτων καθίσταται υποχρεωτική. Καταρχήν η παρακολούθηση των μαθημάτων αποτελεί δικαίωμα, και δη αλλοδαπών που εισήλθαν μετά την και τους έχει δοθεί άδεια εγκατάστασης ή αόριστης διαμονή, όσοι είναι γερμανικής καταγωγής (Spätaussiedler), οι σύζυγοι και τα τέκνα τους. Οι αιτούντες πολιτογράφηση μπορούν να λάβουν μέρος στις τελικές εξετάσεις χωρίς προηγουμένως να έχουν παρακολουθήσει μαθήματα γλώσσας. Σκοπός είναι οι συμμετέχοντες να επιτύχουν στις τελικές εξετάσεις, αποκτώντας γλωσσικό επίπεδο Β1 του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς. Να αναφέρουμε ότι κυκλοφορεί και περιοδικό «Η Γερμανική ως δεύτερη γλώσσα» ( Deutsch als Zweitsprache ), που προσφέρει υλικό και παραδείγματα σχετικά με τα μάθηματα ένταξης. Για τη διασφάλιση δε της ποιότητας των προγραμμάτων τα προγράμματα σπουδών και οι τελικές εξετάσεις αξιολογούνται συνεχώς και επαναπροσδιορίζονται από αρμόδια γι αυτό επιτροπή 7. Αποτέλεσμα των επαναξιολογήσεων ήταν η τροποποίηση του διατάγματος σχετικά με τα προγράμματα ένταξης (Integrationskursverordnung) με την 17

18 εισαγωγή εντατικών μαθημάτων 430 ωρών, την επιστροφή εξόδων μετακίνησης για τους υπόχρεους και τους απαλλαχθέντες από τα τέλη συμμετέχοντες, την επιστροφή των τελών μετά την επιτυχή συμμετοχή στις τελικές εξετάσεις και εντός δύο ετών. Γνώσεις σχετικά με το νομικό και κοινωνικό σύστημα, καθώς και τον τρόπο ζωής στη Γερμανία. Το σχετικό τεστ στο οποίο υποβάλλονται οι υποψήφιοι ισχύει από την 1 η Σεπτεμβρίου , ονομάζεται τεστ πολιτογράφησης (Einbürgerungstest) και εφαρμόζεται ήδη σε όλες τις αιτήσεις πολιτογράφησης που κατατέθηκαν από την 31 Μαϊου 2007 και για τις οποίες δεν είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία την 1 Σεπτεμβρίου Περιλαμβάνει απλές ερωτήσεις σε βασικές αρχές της γερμανικής έννομης τάξης, κουλτούρας και ιστορίας, όπως η δημοκρατική αρχή, η αρχή του κράτους δικαίου, η ισότητα, η ανεκτικότητα, η ανεξιθρησκεία. Το τεστ περιλαμβάνει 33 ερωτήσεις επιλεγμένες από έναν κατάλογο συνολικά 310 ερωτήσεων. 17 από τις 33 ερωτήσεις πρέπει να απαντηθούν σωστά υπό τη μορφή επιλογής μίας εκ των τεσσάρων απαντήσεων (Multiple-Choice) εντός εξήντα λεπτών χρόνου. Οι ερωτήσεις εντάσσονται στους θεματικούς κύκλους «Ζώντας σε μια Δημοκρατία», «Ιστορία και Ευθύνη» και «Άνθρωπος και Κοινωνία». Τρεις ερωτήσεις αφορούν το κρατίδιο όπου είναι εγγεγραμένη η κύρια κατοικία. Επισκόπηση όλων των σημαντικών για την εξέταση θεμάτων προσφέρει ο γενικός κατάλογος ερωτήσεων του τεστ υπηκοότητας και το υποχρεωτικό πρόγραμμα του κύκλου σπουδών για την πολιτογράφηση. Για την προετοιμασία της εξέτασης αναρτάται ηλεκτρονικά σχετικό υλικό (και στην επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών αλλά και από ιδιώτες παρόχους με την καταβολή αντιτίμου, την ευθύνη των οποίων δεν αναλαμβάνει βέβαια το Υπουργείο) με πρότυπα δοκιμαστικά τεστ, ενώ προσφέρονται και οργανωμένα μαθήματα (Einbürgerungskurse) από τα επιμέρους κρατίδια. H συμμετοχή στα σχετικά τμήματα δεν είναι υποχρεωτική. Στη δε ιστοσελίδα του Γραφείου για την Μετανάστευση και τους Πρόσφυγες προσφέρεται κατάλογος 300 γενικών ερωτήσεων και 10 σχετικών με τα κρατίδια, που έχουν εγκριθεί από το Υπουργείο Εσωτερικών, με τις απαντήσεις. Πληροφοριακό υλικό για τα θέματα του τεστ πολιτογράφησης διατίθεται και στον Ομοσπονδιακό Οργανισμό για την εκπαίδευση των πολιτών (Bundeszentrale für politische Bildung) ή στα Γραφεία Πολιτικής Εκπαίδευσης των επιμέρους κρατιδίων (Landeszentralen für politische Bildung). 18

19 Οι ερωτήσεις διαμορφώνονται από εμπειρογνώμονες του ακαδημαϊκού χώρου και εκπροσώπους των ομοσπονδιακών υπουργείων και των πολιτειακών κυβερνήσεων βάσει των θεματικών κύκλων του πλαισίου προγράμματος σπουδών (Rahmencurriculum) που καταρτίζεται από το Ομοσπονδικό Γραφείο για τη Μετανάστευση και τους Πρόσφυγες σε συνεργασία με τα κρατίδια, για την ανάπτυξη ενιαίων ομοσπονδιακών προδιαγραφών για την πολιτογράφηση, και το οποίο ψηφίζεται από τη Διάσκεψη των υπουργών εσωτερικών όλων των κρατιδίων (το ισχύον πλαίσιο ψηφίστηκε την άνοιξη του 2007) ( ). Η συμμετοχή στην εξέταση κοστίζει 25 Ευρώ.Από τη σχετική εξέταση απαλλάσσονται όσοι αποδεικνύουν τις σχετικές γνώσεις μέσω της εκπαίδευσης που έχουν λάβει (σχολικής ή ανώτερης) στη Γερμανία ή όταν λόγω αρρώστιας, αναπηρίας ή προχωρημένης ηλικίας δεν μπορούν να τις αποκτήσουν. Αν αποδεικνύει ο υποψήφιος αρκετές γνώσεις γερμανικής μπορεί να λάβει μέρος σε ένα πρόγραμμα ενσωμάτωσης, τουτέστιν ένα 45ωρο πρόγραμμα προσανατολισμού που επεξεργάζεται πολλά θέματα του τεστ πολιτογράφησης, αποκτώντας στο τέλος το Πιστοποιητικό της Γερμανικής. Να μην έχει καταδικαστεί λόγω ποινικού αδικήματος ή να του έχει επιβληθεί κάποιο σωφρονιστικό μέτρο λόγω ανικανότητας καταλογισμού. Βέβαια μετά από ένα συγκεκριμένο διάστημα (ανάλογα με τη βαρύτητα) διαγράφονται οι πράξεις από το ποινικό μητρώο (Bundeszentralregister), οπότε και καθίσταται πάλι δυνατή η πολιτογράφηση. Ο υποψήφιος οφείλει δε να ενημερώσει τις αρχές πολιτογράφησης σχετικά με καταδίκες του στο εξωτερικό ή εκκρεμή δίωξη. Στην τελευταία περίπτωση οι αρχές αναβάλλουν τη λήψη απόφασης μέχρι το πέρας της ανακριτικής διαδικασίας ή την απόφαση του δικαστηρίου. Μικρές καταδίκες δεν αποκλείουν την πολιτογράφηση, ενώ περισσότερες ποινές φυλάκισης ή χρηματικές προσμετρούνται, εκτός και αν το δικαστήριο έχει ορίσει μικρότερη συνολική ποινή. Δεν λαμβάνονται υπόψη κυρώσεις με τη μορφή πειθαρχικών μέτρων επιβαλλομένων από το Δικαστήριο Ανηλίκων, πρόστιμα έως 90 ημερών χρηματική ποινή, φυλάκιση μέχρι τρείς μήνες και εφόσον είχε ανασταλεί και η ποινή δόθηκε μετά τη λήξη της δοκιμαστικής περιόδου. 19

20 Απώλεια / παραίτηση από άλλου κράτους φέρουσα υπηκοότητα. Αποτελεί βασική αρχή του γερμανικού δίκαιου ιθαγένειας η κατά το δυνατόν αποφυγή της πολλαπλής υπηκοότητας. Γι αυτό κατά την πολιτογράφηση στη Γερμανία οφείλει ο υποψήφιος να μη φέρει την παλιά του ξένη υπηκοότητα, είτε κατόπιν απώλειας είτε κατόπιν παραίτησης από αυτήν. Εξαιρούνται από την υποχρέωση αυτή πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ελβετίας. γ. Νομικές βάσεις απονομής ιθαγένειας. i. Κτήση της ιθαγένειας βάσει έννομης αξίωσης α) Αυστρία Στην περίπτωση στοιχειοθέτησης εννόμου αξιώσεως, το αίτημα πολιτογράφησης μπορεί να απορριφθεί μόνο αν συντρέχει νομικό κώλυμα, όπως π.χ. καταδίκες ή σοβαρές διοικητικές παραβάσεις. Κατά το αυστριακό δίκαιο, προϋποθέσεις θεμελίωσης εννόμου αξιώσεως προς απονομή ιθαγένειας αποτελούν: Η πλήρωση των γενικών προϋποθέσεων Ελάχιστη τριαντακονταετή συνεχή διαμονή στην Αυστρία ή Ελάχιστη νόμιμη και συνεχή δεκαπενταετή διαμονή στην Αυστρία, με απόδειξη συνεχούς προσωπικής και επαγγελματικής ένταξης ή Ελάχιστη νόμιμη και συνεχή εξαετή διαμονή στην Αυστρία, στην περίπτωση o υποστατού γάμου και συγκατοίκησης με Αυστριακό πολίτη ή o πολιτικού ασύλου o πολίτη χώρας της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Ζώνης o γέννησης στην Αυστρία o εξαιρετικών επιδόσεων και μεγάλων επιτευγμάτων στον επιστημονικό, οικονομικό, καλλιτεχνικό ή αθλητικό τομέα Έννομη αξίωση επανάκτησης της αυστριακής ιθαγένειας παρέχεται σε πρώην πολίτες, οι οποίοι έχασαν την ιθαγένεια με κάποιο τρόπο εξαιρουμένης της αφαίρεσης και πριν αποκτήσουν πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα. Όταν δε την αποκτήσουν και σε χρονικό 20

21 διάστημα δύο χρόνων μπορούν να υποβάλλουν αίτηση θεμελιώνοντας σχετική έννομη αξίωση. Ίδια αξίωση γεννάται με αίτηση όσων έχασαν την αυστριακή ιθαγένεια λόγω γάμου με αλλοδαπό και την καταθέτουν εντός πέντε ετών μετά τη λύση του γάμου (ά και 13 StbG). Και στις δύο αυτές περιπτώσεις πρέπει να συντρέχουν στο πρόσωπο του αιτούντος οι προαναφερθείσες γενικές προϋποθέσεις και δη εκείνη της δεκαετούς διαμονής στην Αυστρία. Η επέκταση της ιθαγένειας σε συζύγους και τέκνα αποτελεί έννομη αξίωση κάθε πολιτογραφημένου ( ). β) Γερμανία Το δίκαιο ιθαγένειας της Γερμανίας αναγνωρίζει σε όσους πληρούν τις ως άνω γενικές προϋποθέσεις έννομη αξίωση πολιτογράφησης. Η επιλογή των προϋποθέσεων αυτών αποτέλεσε όχι απλά ελεύθερη επιλογή του νομοθέτη αλλά κυρίως συγκεκριμενοποίηση και νομική αποτύπωση άτυπων προϋποθέσεων που είχαν διαμορφωθεί στο παρελθόν κατά την άσκηση της διακριτικής ευχέρειας της Διοίκησης (Hailbronner, Renner, 1998: 512). ii. Κτήση της ιθαγένειας βάσει διακριτικής ευχέρειας α) Αυστρία Στην περίπτωση που πληρούνται οι γενικές προϋποθέσεις αλλά όχι και εκείνες που θεμελιώνουν έννομη αξίωση απονομής ιθαγένειας, τίθεται στη διακριτική ευχέρεια των αρμοδίων να αρχών να αποφασίσουν θετικά ή αρνητικά. Καθοριστικό στοιχείο ορίζεται η γενική συμπεριφορά του υποψηφίου ενόψει του γενικού καλού, των δημόσιων συμφερόντων και του βαθμού ενσωμάτωσής του. Η συμμετοχή του υποψηφίου στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή της Αυστρίας, καθώς και η αποδοχή εκ μέρους του των βασικών αρχών ενός ευρωπαϊκού δημοκρατικού κράτους και κοινωνίας λαμβάνονται υπόψη (ά. 11 StBG). Η επαγγελματική ή οδική δεοντολογική και νόμιμη αντίστοιχα συμπεριφορά μπορούν να αποτελέσουν κριτήρια αξιολόγησης (Mussger et al. 2001:80). Σε κάθε περίπτωση πάντως οι αρχές οφείλουν να αιτιολογούν τις βασιζόμενες στη διακριτική ευχέρεια αποφάσεις τους. 21

22 β) Γερμανία Στη Γερμανία κατά την εξέταση και απόφαση περί της συνδρομής εξαιρετικών επιδόσεων ως λόγου μείωσης του χρόνου διαμονής στα έξι χρόνια, οι αρχές πολιτογράφησης κινούνται εντός ενός ευρύ πεδίου διακριτικής ευχέρειας. Γι αυτό στις εξαιρετικές περιπτώσεις συνίσταται η ενημέρωση των αρχών και η συνεργασία με τους δημόσιους υπαλλήλους. Αν έχουν επιβληθεί καταδίκες που οριακά ξεπερνούν το όριο της μη συμπερίληψής τους στην εξέταση της αίτησης και τη θεμελίωση δικαιώματος πολιτογράφησης, δύνανται οι αρχές να αποφασίσουν λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα της συγκεκριμένης περίπτωσης περιστατικά και να απονείμουν ιθαγένεια. Γενικότερα, στην περίπτωση που δεν πληρούνται σωρευτικά οι προϋποθέσεις για τη θεμελίωση και γέννηση αξίωσης πολιτογράφησης, υπάρχει η δυνατότητα απόκτησης της γερμανικής ιθαγένειας κατά τη διακριτική ευχέρεια των αρμόδιων αρχών. Οι τελευταίες μπορούν να απονείμουν αυτή όταν συντρέχει δημόσιο συμφέρον και πληρούνται οι εξής ελάχιστες απαιτήσεις: o Αίτηση πολιτογράφησης o Απουσία καταδίκης (ισχύουν όσα αναπτύχθηκαν παραπάνω στις γενικές προϋποθέσεις) o Νόμιμη διαμονή στη Γερμανία o Ύπαρξη καταλύματος o Ικανότητα αυτοσυντήρησης από ίδια βιοποριστική δραστηριότητα ή περιουσία. Εξαιρετικά και δε ορισμένες περιπτώσεις είναι δυνατή η πολιτογράφηση με χρήση κοινωνικών παροχών, συγκεκριμένα όταν η άρνηση της πολιτογράφησης θα αποτελούσε ιδιαίτερα σκληρό μέτρο για τον αιτούντα, π.χ. για άτομα με αναπηρία ή προχωρημένης ηλικίας άτομα με μακροχρόνια διαμονή στη Γερμανία 9. Οταν πληρούνται οι ανωτέρω όροι, οι αρμόδιες αρχές μπορούν να αποφασίσουν κατά κρίση, στα πλαίσια βέβαια των δεσμεύσεων που ορίζουν οι διοικητικές διατάξεις. Κατά κανόνα απαιτείται παραίτηση ή απώλεια της παλιάς υπηκοότητας και απόδειξη επαρκούς γνώσης της γερμανικής γλώσσας. Πέρα από τους όρους και τις εξαιρέσεις, όπως εκτέθηκαν ανωτέρω στις γενικές προϋποθέσεις, οι απαιτήσεις (κυρίως γλωσσικές) μειώνονται για άτομα με συμπληρωμένο το εξηκοστό έτος της ηλικίας τους και με ελάχιστη διαμονή 12 χρόνια στη Γερμανία. Επίσης 22

23 ζητείται η απόδειξη γνώσεων του νομικού και κοινωνικού συστήματος της Γερμανίας και του τρόπου ζωής στη χώρα. Εξαιρέσεις από το γενικό κανόνα της οκτάχρονης νόμιμης διαμονής εφαρμόζονται όταν συντρέχουν λόγοι ειδικότερου δημοσίου συμφέροντος (π.χ κορυφαίοι αθλητές κτλ.). Το δε άρθρο 8 του νόμου περί ιθαγένειας προβλέπει τη δυνατότητα εισαγωγής εξαιρέσεων από προϋποθέσεις πολιτογράφησης, κατά διακριτική ευχέρεια των αρχών, για λόγους δημοσίου συμφέροντος ή για αποφευχθεί ιδιαίτερη σκληρότητα που στηρίζεται σε ασυνήθη μειονεκτήματα ή δυσκολίες στην περίπτωση της μη πολιτογράφησης (π.χ παραιτήθηκαν από την προηγούμενη ιθαγένεια, έγιναν ανιθαγενείς, και ανυπαίτια άνεργοι οπότε δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις πολιτογράφησης). Βέβαια η ρήτρα διακριτικής ευχέρειας εφαρμόζεται μόνο όταν δεν γεννάται έννομη αξίωση πολιτογράφησης κατά το άρθρο 10 του νόμου. iii. Κτήση της ιθαγένειας με δήλωση / επανάκτηση α) Αυστρία Ανιθαγενείς κάτοικοι της Αυστρίας και πρώην Αυστριακοί πολίτες που αναγκάστηκαν κατόπιν δίωξης ή βάσιμου φόβου δίωξης για λόγους ρατσιστικούς ή πολιτικούς να εγκαταλείψουν την χώρα πριν την 9η Μαϊου 1945 και με την απόκτηση κατόπιν της υπηκοότητας ενός των διάδοχων κρατών της πρώην αυστριακής ουγγαρικής Μοναρχίας να χάσουν την αυστριακή, μπορούν να επανακτήσουν την τελευταία με δήλωση (ά. 10(4)2, 58c StbG ). Η ρήξη με τον προηγούμενο νομικό δεσμό με την ξένη χώρα και η απόδειξη εξασφάλισης των «προς το ζην» δεν απαιτούνται, ενώ απαλλάσσονται από την καταβολή παραβόλου.. β) Γερμανία Σύμφωνα με το άρθρο 7 του γερμανικού νόμου περί ιθαγένειας του 1999/2000 οι επαναπατρισθέντες και τα μέλη της οικογένειας τους λαμβάνουν αυτόματα την γερμανική ιθαγένεια με την έκδοση ενός πιστοποιητικού Γερμανού επαναπατρισθέντος (Spätaussiedlerbescheinigung). Για την απόκτηση όμως αυτού και την αναγνώριση κάποιου ως επαναπατρισθέντα, πρέπει να αποδειχθεί κατ αρχήν γέννηση μετά το 1923, καταγωγή από Γερμανό και προσκόλληση στο γερμανικό έθνος, με ενδεικτικό στοιχείο την εκμάθηση της 23

24 γερμανικής γλώσσας εντός της οικογένειας, σύμφωνα με τον ομοσπονδιακό νόμο περί προσφύγων (Bundesvertriebenengesetz της 19 Μαϊου 1953). Σύμφωνα δε με τον μεταναστευτικό νόμο του 2004 οι Γερμανοί επαναπατρισθέντες και οι οικογένειές τους δικαιούνται συμμετοχής σε προγράμματα ενσωμάτωσης και κρατικής υποστήριξης για εκπαίδευση και επαγγελματικό προσανατολισμό. Η διαδικασία για την απόκτηση του καθεστώτος του επαναπατρισθέντος είναι η ακόλουθη: Εξέταση αν συντρέχουν οι βασικές προϋποθέσεις για την υποδοχή του προσώπου με την ιδιότητα αυτή και αν εμπίπτει στην ορισμένη ποσόστωση για τον επιτρεπόμενο αριθμό επαναπατρισθέντων. Σε καταφατική των ανωτέρω περίπτωση χορηγείται στο άτομο αυτό πιστοποιητικό υποδοχής (Aufnahmebescheid) που εξοπλίζει με δικαίωμα μόνιμης διαμονής στη Γερμανία. Με την είσοδό του δε στη Γερμανία και μέσω μίας άλλης διαδικασίας χορηγείται το πιστοποιητικό αναγνώρισης ως Γερμανού επαναπατρισθέντα (Spätaussiedlerbescheinigung) σύμφωνα με το άρθρο 15 του ομοσπονδιακού νόμου περί προσφύγων, το οποίο και οδηγεί σύμφωνα με το άρθρο 7 του νόμου περί ιθαγένειας στην αυτόματη απόκτηση αυτής. Το δεύτερο αυτό πιστοποιητικό χορηγείται αυτόματα και όχι κατόπιν αίτησης από τη θέση σε ισχύ του μεταναστευτικού νόμου του 2004, ενώ και τα δύο χορηγούνται από κοινή αρχή, την ομοσπονδιακή διοικητική αρχή (Bundesverwaltungsamt) του Βερολίνου. iv. Κτήση της ιθαγένειας με επέκταση α) Αυστρία Είναι δυνατή η επέκταση της αυστριακής ιθαγένειας σε μέλη της οικογένειας πολιτογραφηθέντος αλλοδαπού υπό τις κάτωθι προϋποθέσεις: Να μην έχουν καταστεί αλλοδαποί κατόπιν αφαίρεσης της αυστριακής ιθαγένειας κατα το άρθρο 33 του Αυστριακού Νόμου περί Ιθαγένειας (StbG). Στον αλλοδαπό σύζυγο που κατοικεί τουλάχιστον έξι χρόνια συνεχώς και βάσει νομόμου τίτλου στην Αυστρία, ενώ ο γάμος του με Αυστριακό πολίτη, με τον οποίο και διάγει κοινό βίο, υφίσταται τα τελευταία πέντε χρόνια τουλάχιστον. Σε ανήλικα ανύπανδρα τέκνα. Εξαίρεση στην ανηλικότητα αποτελεί μόνο η περίπτωση ενήλικων συνοικούντων τέκνων ανάπηρων και ανίκανων να ζήσουν 24

25 αυτοδύναμα, γεγονός που πιστοποιείται με ιατρική βεβαίωση από εθνικό δημόσιο νοσοκομείο. Στα εντός γάμου τέκνα του αλλοδαπού συζύγου Στα εκτός γάμου τέκνα της συζύγου Στα εκτός γάμου τέκνα του συζυγου, των οποίων την πατρότητα έχει αναγνωρίσει και έχει αναλάβει την επιμέλεια και ανατροφή τους Τα παιδιά που συνοδεύουν τον αλλοδαπό και των οποίων έχει αναλάβει την επιμέλεια Η ανηλικότητα, η απουσία γάμου και η έλλειψη προγούμενης αφαίρεσης της ιθαγένειας, αποτελούν αναγκαίες συντρέχουσες προϋποθέσεις για την επέκταση της ιθαγένειας στα τέκνα (ά. 17 StbG). Τη στιγμή της υποβολής της αίτησης για την επέκταση τόσο ο/η σύζυγος όσο και τα τέκνα πρέπει να είναι κάτοχοι νόμιμου τίτλου διαμονής. β) Γερμανία Στη Γερμανία αναγνωρίζεται το δικαίωμα ανήλικων τέκνων και συζύγων όσων έχουν αξίωση πολιτογράφησης να ζητήσουν να πολιτογραφηθούν από κοινού. Βέβαια απαραίτητο είναι να συντρέχουν και στο πρόσωπό τους οι ορισθείσες γενικές προϋποθέσεις πολιτογράφηση ς. Είναι δε στη διακριτική ευχέρεια των αρχών να συμπολιτογραφήσουν τα ανωτέρω μέλη της οικογένειας ακόμα κι αν δεν έχουν συπληρώσει τα οκτώ χρόνια διαμονής: στην περίπτωση των συζύγων μετά από τρία χρόνια και εφόσον ο γάμος υφίσταται δύο χρόνια εντός της χώρας, ενώ για τα παιδιά που δεν έχουν συμπληρώσει το 16 ο έτος της ηλικίας τους, μετά από τρία χρόνια διαμονής. Για τα τελευταία ισχύουν και ελαφρύνσεις ως προς τη γνώση της γερμανικής γλώσσας. Οι δε σύζυγοι ή αναγνωρισμένοι σύντροφοι (που είναι δηλωμένοι συμβιούντες) δεν μπορούν να εγείρουν αξιώσεις πολιτογράφησης αν δεν συμβιούν, επίκειται διαζύγιο ή ο γάμος ή η συντροφική σχέση πάσχουν από εικονικότητα. Τα μέλη της οικογένειας και οι απόγονοι επαναπατρισθέντος Γερμανού συμπεριλαμβάνονται στο δελτίο υποδοχής επαναπατρισθέντος (Aufnahmebescheid) αν αποδείξουν βασική γνώση της γερμανικής γλώσσας σύμφωνα με τον μεταναστευτικό νόμο του 2004 και ενώ μέχρι τότε δεν ζητείτο. Δεν είναι όμως ξεκάθαρο αν το επίπεδο αυτό είναι ισότιμο των γλωσσικών απαιτήσεων που τίθενται από τις διατάξεις για την πολιτογράφηση

26 δ. Διπλή υπηκοότητα i)aυστρία Βασικό στοιχείο της αυστριακής και της γερμανικής νομοθεσίας αποτελεί η απαγόρευση της διπλής υπηκοότητας. ii) Γερμανία Η γερμανική νομοθεσία προβλέπει εντούτοις για ορισμένες κατηγορίες μεταναστών δεύτερης γενιάς το δικαίωμα να επιλέξουν με την ενηλικίωσή τους, στην ηλικία των δεκαοκτώ, μεταξύ της ιθαγένειας που απέκτησαν από τους γονείς τους βάσει εφαρμογής του ius sanguini και της γερμανικής λόγω της γέννησής τους στη Γερμανία (ius soli). Αντίθετα τα παιδιά μεικτών γάμων (μεταξύ Γερμανού και αλλοδαπού) δεν υποχρεούνται σε επιλογή. Τη νομοθετική μεταρρύθμιση του 1999/2000 ακολούθησε η υπογραφή και προσχώρηση το Φεβρουάριο του 2002 της Γερμανίας στην Ευρωπαϊκή Συνθήκη για την υπηκοότητα της 6 ης Νοεμβρίου 1997 και η με αυτό τον τρόπο αποδοχή των βασικών αρχών της, επιτρέποντας έτσι κατά το άρθρο 14 αυτής να αποκτούν τα παιδιά αυτόματα την ιθαγένεια της χώρας στην οποία γεννιούνται καθώς και οι σύζυγοι που φέρουν ξένη υπη κοότητα. Ο νόμος προβλέπει μια σειρά από περιπτώσεις, στις οποίες γίνεται δεκτή η κατοχή περισσότερων υπηκοοτήτων (Mehrstaatigkeit). Οι κυριότερες είναι οι ακόλουθες: Όταν η άλλη χώρα, της οποίας την υπηκοότητα φέρει ο αιτών, είτε δεν προβλέπει στη νομοθεσία της την αποδέσμευση από την υπηκοότητα ή αρνείται αυτή όπως συμβαίνει με υπηκόους του Αφγανιστάν, της Αλγερίας, της Συρίας, του Μαρόκο, της Κούβας, του Λιβάνου, της Τυνησίας. Επίσης όταν δεν επιτυγχάνεται η παραίτηση αν και έχουν καταβληθεί προσπάθειες προς τούτο: δεν έγινε αποδεκτό το αίτημά τους, παρότι παρήλθε εύλογο χρονικό διάστημα εκκρεμεί ακόμα απόφαση (πάνω από δύο χρόνια από την ημερομηνία κατάθεσης της αίτησης), το ξένο κράτος θέτει υπερβολικούς και δυσανάλογους της παραίτησης όρους 11. Νόμιμες διεκδικήσεις του ξένου κράτους δεν μπορούν να προβληθούν ως λόγοι άρνησης του ξένου κράτους, με εξαιρέσεις όμως και εδώ, π.χ. στη στρατιωτική υποχρέωση ο αντιρρησίας συνείδησης χωρίς να παρέχει το ξένο κράτος εναλλακτική κοινωνική υπηρεσία (BMFI, σελ. 33). Τέλος σε πολίτες Ευρωπαϊκής Ένωσης επιτρέπεται η κατοχή και άλλης υπηκοότητας. 26

27 Η νομοθετική επιλογή της απαγόρευσης αποσκοπεί στην αποφυγή σύγκρουσης καθηκόντων (όπως π.χ. στρατιωτικής θητείας σε καθένα από τα κράτη), νομικών αβεβαιοτήτων ιδιωτικού διεθνούς δικαίου και συγκρούσεων ως προς το εφαρμοστέο δίκαιο ή την άσκηση διπλωματικής προστασίας (Hailbronner/Renner, 1998: 518). Β. Διαδικαστικό μέρος 1. Αρμοδιότητα α. Αυστρία Αρμόδιο Υπουργείο σε ζητήματα πολιτογράφησης είναι το Υπουργείο Εσωτερικών. Αυτό προσδιορίζει με κανονισμούς το περιεχόμενο των εξετάσεων περί της δημοκρατικής τάξης της Ομοσπονδίας της Γερμανίας και της ιστορίας της Αυστρίας (ά. 10a (6) StbG) ενώ η διεξαγωγή αυτών, σύμφωνα με επίσης οδηγίες του Υπουργείου, αποτελεί αρμοδιότητα των τοπικών κυβερνήσεων όπου λαμβάνουν χώρα (ά. 10a (5) StbG). Το περιεχόμενο της εξέτασης ως προς τις βασικές γνώσεις ιστορίας του εκάστοτε κρατιδίου, στο οποίο καταθέτει αίτηση πολιτογράφησης ο αλλοδαπός, καθορίζεται με κανονισμό της τοπικής κυβέρνησης, με τον οποίο μπορεί να εξουσιοδοτήσει τις περιφερειακές αρχές να διεξάγουν τις εξετάσεις αυτές (ά. 10 α (7) StbG). Κατά τόπο αρμοδιότητα για την παραλαβή αιτήσεων ή έκδοση βεβαιώσεων και αντιγράφων έχει η κυβέρνηση του κάθε κρατιδίου, όπου βρίσκεται η κατοικία του αλλοδαπού (ά. 39 StbG). Ειδικότερα διεκπεραιωτική και αποφασιστική αρμοδιότητα έχει η κοινότητα (Gemeinde) όπου βρίσκεται η κύρια κατοικία του αλλοδαπού (ά 41 (1) StbG). Σε αυτήν διατηρούνται αρχεία με στοιχεία των πολιτογραφηθέντων αλλοδαπών. Συνοψίζοντας, ενώ η νομοθέτηση σε ζητήματα πολιτογράφησης είναι ομοσποδιακή υπόθεση, τη εκτέλεση των νόμων επιλαμβάνονται οι κυβερνήσεις των κρατιδίων. Οι δε αποφάσεις πολιτογράφησης λαμβάνονται μόνο από τις κυβερνήσεις των κρατιδίων. β. Γερμανία Την αποκλειστική νομοθετική αρμοδιότητα σε θέματα ιθαγένειας έχει το ομοσπονδιακό κοινοβούλιο. Ζητήματα δε σχετικά αντιμετωπίζονται συνήθως από το Υπουργείο 27