ΠΟΛΙΤΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΕΕ 883/2004 ΚΑΙ 987/2009».

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ Θέµα: «ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ ΤΩΝ ΙΑΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΕΕ 883/2004 ΚΑΙ 987/2009». ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΤΑΣΚΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ( ΑΜ: Μ23/10 ) ΕΠΙΒΛ.ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: κα. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΕΣΠΟΙΝΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΚΕΜΒΡΗΣ 2011

2 " ηλώνω υπευθύνως ότι όλα τα στοιχεία σε αυτήν την εργασία τα απέκτησα, τα επεξεργάστηκα και τα παρουσιάζω σύµφωνα µε τους κανόνες και τις αρχές της ακαδηµαϊκής δεοντολογίας, καθώς και τους νόµους που διέπουν την έρευνα και την πνευµατική ιδιοκτησία. ηλώνω επίσης υπευθύνως ότι, όπως απαιτείται από αυτούς τους κανόνες, αναφέροµαι και παραπέµπω στις πηγές όλων των στοιχείων που χρησιµοποιώ και τα οποία δεν συνιστούν πρωτότυπη δηµιουργία µου" ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΤΑΣΚΟΥ 3

3 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕ ΟΝΙΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ Θέµα: «ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ ΤΩΝ ΙΑΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΕΕ 883/2004 ΚΑΙ 987/2009». ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΤΑΣΚΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ( ΑΜ: Μ23/10 ) ΕΠΙΒΛ.ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: κα. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΕΣΠΟΙΝΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΚΕΜΒΡΗΣ

4 ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ Η παρούσα εργασία έχει ως σκοπό την ανάλυση των νέων κανονισµών τής Ευρωπαϊκής Ένωσης υπ αριθ. 883/2004 & 987/2009 οι οποίοι άπτονται των ζητηµάτων της ασφαλιστικής κάλυψης των διακινούµενων Ευρωπαίων και µεταναστών από τρίτες χώρες, κάτω από ορισµένες προϋποθέσεις. Για αυτό, ξεκινά µε το ζήτηµα της ελεύθερης διακίνησης των Ευρωπαίων πολιτών µέσα στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ παράλληλα αναλύει τα κυριότερα κίνητρα που παρέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση για να διευκολύνει την µετακίνηση αυτή. Ιδιαίτερη έµφαση δίνεται στα κίνητρα που παρέχει η ΕΕ για να διευκολύνει την κινητικότητα των πληθυσµιακών της οµάδων. Τέλος γίνεται µνεία στην κυριότερη σχετιζόµενη νοµολογία καθώς και στο ρόλο της Ένωσης αναφορικά µε την µετακίνηση των ασθενών πολιτών της. 7

5 Εξεταζόµενο Θέµα: «ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ ΤΩΝ ΙΑΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΕΕ 883/2004 ΚΑΙ 987/2009» Περίληψη: Ερευνητικός Σκοπός της Μελέτης Εισαγωγή ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 :ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ 1.1 Η έννοια του εργαζοµένου και της µετακίνησης όπως και συναφών εννοιών. 1.2 Το ζήτηµα της Ελεύθερης ιακίνησης των Εργαζοµένων- Αρθρο Τα δικαιώµατα των Ευρωπαίων εργαζοµένων 1.4 Η τροποποίηση του Κανονισµού 1612/1968 από την οδηγία 2004/38/ΕΚ 1.5 Το σχέδιο δράσης της περιόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κινητικότητα στην εργασία ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ 883/2004/ΕΚ ΚΑΙ 987/2009/ΕΚ ΣΤΟΥΣ ΥΠΗΚΟΟΥΣ ΤΡΙΤΩΝ ΧΩΡΩΝ 2.1 Ο Κανονισµός 1231/2010/ΕΕ 2.2 Ο Κανονισµός 859/2003/ΕΚ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 : Η ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ ΤΩΝ ΙΑΚΙΝΟΥΜΕΝΩΝ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ 3.1 Οι κανονισµοι 883/2004/ΕΚ ΚΑΙ 987/2009/ΕΚ της ΕΕ για τον συντονισµό της κοινωνικής ασφάλισης 3.2 Ο εκσυγχρονισµένος συντονισµός της κοινωνικής ασφάλισης σε επίπεδο ΕΕ 3.3 Εφαρµογή ηλεκτρονικού συστήµατος 3.4 Μετάβαση από τους παλαιούς στους νέους κανόνες 3.5 Ουσιαστικό πεδίο Εφαρµογής των ιατάξεων 3.6 Τοπικό πεδίο Εφαρµογής των ιατάξεων 9

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 : TΑ ΚΑΛΥΠΤΟΜΕΝΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΜΕΣΩ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ 883/2004/ΕΚ ΚΑΙ 987/2009/ΕΚ 4.1 Αναφορά στα ζητήµατα που καλύπτουν οι αναθεωρηµένες διατάξεις 883/2004/ΕΚ και 987/2009/ΕΚ 4.2 Νέες διατάξεις για την εφαρµοστέα νοµοθεσία 4.3 ιατάξεις για τον προσδιορισµό της εφαρµοστέας νοµοθεσίας του Βασικού Κανονισµού 883/ Χώρα ασφάλισης 4.5 ιατάξεις αναφορικά µε την Εφαρµοστέα Νοµοθεσία στον Κανονισµό Εφαρµογής 987/ Παροχές ασθένειας, πατρότητας και µητρότητας 4.7 Παροχές συντάξεων 4.8 Παροχές ανεργίας 4.9 Οικογενειακές παροχές 4.10 Σύστηµα ηλεκτρονικής ανταλλαγής πληροφοριών 4.11 Κατευθυντήριες αρχές για τη µεταβατική περίοδο ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 : ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΠΑΝΩ ΣΤΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ 5.1 Η οδηγία 2011/24/ΕΕ περί εφαρµογής των δικαιωµάτων των ασθενών στο πλαίσιο της διασυνοριακής υγειονοµικής περίθαλψης 5.2 Παράθεση της Σηµαντικότερης Νοµολογίας Συµπεράσµατα Βιβλιογραφία 10

7 Εισαγωγή Αδιαφιλονίκητα κύριο και θεµελιώδη µοχλό της παραγωγικής διαδικασίας σε εθνικό αλλά και σε παγκόσµιο επίπεδο αποτελεί ο θεσµός της κοινωνικής ασφάλισης αλλά και των εφαρµοσµένων ή µη πρακτικών που ωθούν και παραπέµπουν τόσο στη δηµιουργία όσο και στην εδραίωση ενός κράτους δικαίου το οποίο θα διέπεται από την απαράµιλλη αξία της κοινωνικής ευαισθησίας αλλά και της πρόνοιας για τους πολίτες του. Ο συγκεκριµένος θεσµός έκανε την έλευση του µετά το πέρας του ευτέρου Παγκοσµίου Πολέµου και των γνωστών σε όλους καταστροφικών του συνεπειών. Έτσι σταδιακά άρχισε να δίνεται έµφαση από τα κράτη τόσο στο ζήτηµα της αναγνώρισης του ρόλου ενός κράτους κοινωνικού, αρωγού στα προβλήµατα της κοινωνίας αλλά και στην αδιαφιλονίκητη σηµασία των µορφών µιας οικονοµικής πολιτικής αναδιανεµητικού χαρακτήρα. 1 Απότοκο των προαναφερθέντων είναι η κοινωνική ασφάλιση να εφαρµόζει ή να αποπειράται να εφαρµόσει το φάσµα των πολλαπλών λειτουργιών της µέσα από µια τεραστίου εύρους µετατόπιση της δύναµης του εκάστοτε αγοραστικού κοινού από τους οικονοµικά ενεργούς στους οικονοµικά ανενεργούς πολίτες κάθε κράτους µε πρακτικές που παραπέµπουν στην αναδιανοµή του χρήµατος από τους οικονοµικά εύρωστους στους οικονοµικά ευπαθείς, από τους ανθρώπους που είναι σωµατικά υγιείς στους ανθρώπους που είναι σωµατικά ασθενέστεροι. Η κατοχύρωση του αδιαµφισβήτητου συνταγµατικού δικαιώµατος ασφαλιστικής κάλυψης είναι αλήθεια ότι λαµβάνει σάρκα και οστά µε διαφορετική µέθοδο σε κάθε χώρα και αναντίρρητα συνιστά τον αντικατοπτρισµό της φιλοσοφίας, της παράδοσης αλλά και της οικονοµικής πολιτικης της εν λόγω χώρας ενώ δεν πρέπει να παραβλέπεται ότι αποτελεί και έκφανση του επιπέδου ανάπτυξης της, καθώς όσο πιο προηγµένη είναι µια χώρα τόσο περισσότερο κήδεται και για την ασφαλιστική κάλυψη του πληθυσµού της και εστιάζει στο σύστηµα υγείας της. Βέβαια µολονότι επισηµαίνονται αρκετές αποκλίσεις στα κοινωνικά και οικονοµικά επίπεδα 1 Κοντιάδης, Ξ., (2004). Συνταγματικές εγγυήσεις και θεσμική οργάνωση του συστήματος κοινωνικής ασφάλειας. Αθήνα- Κομοτηνή, Εκδόσεις Σάκουλα, σελ

8 οργανωτικής διάρθρωσης των διαφόρων χωρών πρέπει να υπογραµµιστεί ότι εν τέλει παρατηρείται µια προσπάθεια σύγκλισης αναφορικά µε τους στόχους τους αλλά και τις επιδιώξεις τους σε γενικότερο πλαίσιο. 2 Στον ελλαδικό χώρο η αναπαλλοτρίωτη ανάγκη για ασφαλιστική κάλυψη του πληθυσµού υλοποιείται ή επιχειρείται να υλοποιηθεί γιατί ακόµα κάποια ζητήµατα στην Ελλάδα είναι σε πρωτόλεια κατάσταση µέσα από τη λειτουργία τριών συστηµάτων για τη διασφάλιση της εθνικής προστασίας του κοινωνικού συνόλου, του συστήµατος δηλαδή κοινωνικής ασφάλισης για τον ενεργό εργασιακά πληθυσµό της Ελλάδας, του συστήµατος κοινωνικής επιστασίας και φροντίδας για τον κόσµο όπου χρήζει κοινωνικής πρόνοιας επειδή διέρχεται φάση ανάγκης, αλλά και του εθνικού συστήµατος υγείας το οποίο αφόρα τις παροχές υγείας και φροντίδας για όλα τα άτοµα τα οποία διαµένουν στην Ελληνική Επικράτεια. Το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας είναι ο αρµόδιος φορέας για τον συντονισµό της λειτουργίας του συστήµατος που άπτεται τόσο της υγείας όσο και της Πρόνοιας και το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων είναι αρµόδιο για την εποπτεία και τον συντονισµό των ζητηµάτων του συστήµατος κοινωνικής ασφάλισης. Αναντίρρητα επί σειρά ετών το ζήτηµα της κοινωνικής ασφάλισης συνιστούσε και τον ακρογωνιαίο λίθο του κράτους πρόνοιας και των µορφών οπού αυτό λάµβανε µέσα στο σύνολο των χωρών που απαρτίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Απότοκο του προαναφερθέντος είναι ότι η οποιαδήποτε απόπειρα συρρίκνωσης, ή πιο εύσχηµα ειπωµένου ανασχηµατισµού του κράτους πρόνοιας η οποία συντελείται διηνεκώς σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και υλοποιείται µέσα από την συνεχόµενη συρρίκνωση των δικαιωµάτων και των παροχών προς τους πολίτες κάθε κράτους να έχει άµεσο αντίκτυπο και στον νευραλγικής σηµασίας θεσµό της κοινωνικής ασφάλισης. Αναπόδραστα η όλη αυτή ανασχηµατική διαδικασία αφήνει το στίγµα της και στην Ελλάδα συµπαρασύροντας την σε µια περίοδο οικονοµικής ανέχειας και διαρκούς αφανισµού των παροχών του κράτους δικαίου. Το Σύστηµα Κοινωνικής Ασφάλισης αδιαφιλονίκητα αποτελεί τον κύριο άξονα του Ελληνικού µοντέλου κοινωνικής προστασίας. Η λειτουργία του, όπως έχει διαµορφωθεί ιστορικά από τη δεκαετία του 1950 µέχρι σήµερα, αποσκοπεί στην κάλυψη των κινδύνων που αντιµετωπίζουν οι εργαζόµενοι, χορηγώντας παροχές και υπηρεσίες που αναπληρώνουν τη µείωση ή την απώλεια εισοδήµατος από 2 Ζουμπουλάκης, Μ., (2008). Θεσμοί και Μεταβολές στην Ελληνική Οικονομία. Αθήνα, Εκδόσεις Πατάκη, σ.σ

9 απασχόληση. Πρόκειται για ένα σύστηµα κυρίας και επικουρικής δηµόσιας ασφάλισης, το οποίο λειτουργεί µε βάση αυτόνοµους ασφαλιστικούς φορείς. Οι φορείς αυτοί συγκροτούν τον πρώτο πυλώνα ασφάλισης στην Ελλάδα. Ο δεύτερος και ο τρίτος πυλώνας ασφάλισης δεν είναι ιδιαίτερα αναπτυγµένοι σε σχέση µε την εφαρµογή τους σε άλλα Κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόσφατα όµως η Ελληνική Κυβέρνηση προχώρησε στη θεσµική κατοχύρωση των επαγγελµατικών ταµείων, τα οποία αναµένεται να συµβάλουν στη διεύρυνση του επιπέδου προστασίας του ασφαλιστικού συστήµατος και στη βελτίωση των ασφαλιστικών παροχών, αποτελώντας ουσιαστικά το δεύτερο πυλώνα ασφάλισης. 3 Το Εθνικό Σύστηµα Υγείας θεσµοθετήθηκε µόλις στις αρχές της δεκαετίας του 1980, αποβλέποντας στην ιατροφαρµακευτική και νοσηλευτική κάλυψη των αναγκών του ελληνικού πληθυσµού µέσω της παροχής δωρεάν υπηρεσιών. Η λειτουργία του εξυπηρετεί όλα τα άτοµα που διαµένουν στην Ελληνική επικράτεια. Ειδικά όµως για τους ασφαλισµένους σε φορείς δηµόσιας ασφάλισης προβλέπεται η παροχή υπηρεσιών υγείας και από τους κλάδους υγείας των ταµείων τους. Οι εκσυγχρονιστικές παρεµβάσεις στον τοµέα της υγείας εγκαινιάστηκαν ουσιαστικά µε την υιοθέτηση του Ν. 2519/1997 και αφορούσαν την ανάπτυξη και εκσυγχρονισµό του Εθνικού Συστήµατος Υγείας, αλλά και την οργάνωση των υγειονοµικών υπηρεσιών, όπως και ρυθµίσεις φαρµακοιατρικής περίθαλψης και λοιπές διατάξεις. Παροµοίου τύπου ρυθµίσεις συνεχιστήκαν και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000 µε την υιοθέτηση του Ν. 2889/2001 ο οποίος αποσκοπούσε στη Βελτίωση και στον εκσυγχρονισµό του Εθνικού Συστήµατος Υγείας και ενσωµάτωνε και άλλες διατάξεις και του Ν. 2955/2001 ο οποίος σχετίζεται µε τις προµήθειες Νοσοκοµείων και λοιπών µονάδων υγείας των ΠεΣΥ. Ο Ν.2889/01 εισήγαγε σηµαντικές τροποποιήσεις στην οργανωτική διάρθρωση του συστήµατος υγείας, καθώς προχώρησε στην ίδρυση των Περιφερειακών Συστηµάτων Υγείας (ΠεΣΥ), τα οποία αποτελούν αποκεντρωµένα νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου που εποπτεύουν όλα τα νοσηλευτικά ιδρύµατα του ΕΣΥ. Τα ΠεΣΥ διέπονται από ένα ιδιαίτερο θεσµικό πλαίσιο το οποίο αποτυπώνεται στις ρυθµίσεις του Προεδρικού ιατάγµατος. 357/2001 του Οργανισµού Κεντρικής Υπηρεσίας των Περιφερειακών Συστηµάτων Υγείας (ΠεΣΥ). 3 Τσαλίκης, Γ., (2008). Η θεμελίωση της Κοινωνικής Ασφάλισης στην Ελλάδα. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, σ.σ

10 Το Σύστηµα Κοινωνικής Πρόνοιας συνθέτει το τελικό δίκτυο ασφάλειας για τα άτοµα εκτός αγοράς εργασίας που βρίσκονται σε κατάσταση ανάγκης. Λειτουργεί µε βάση κατηγορικά προγράµµατα προστασίας για συγκεκριµένες οµάδες του πληθυσµού, τα οποία εγκαινιάστηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και επεκτάθηκαν ουσιαστικά σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του Το σύστηµα χορηγεί χρηµατικά επιδόµατα, παροχές σε είδος και κοινωνικές υπηρεσίες φροντίδας µέσω αποκεντρωµένων νοµικών προσώπων που εποπτεύονται από το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας. 4 Κοινωνικές υπηρεσίες σε µικρότερη έκταση παρέχονται επίσης από τους οργανισµούς τοπικής αυτοδιοίκησης και από ένα πλέγµα εθελοντικών οργανισµών και µη κυβερνητικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται έντονα ιδίως στο πεδίο προστασίας των παιδιών, των προσφύγων και των ατόµων µε ειδικές ανάγκες. Η θεσµοθέτηση ενός σύγχρονου Εθνικού Συστήµατος Κοινωνικής Φροντίδας εξασφαλίστηκε το 1998 µε την ψήφιση του Ν.2646/98 και προωθήθηκε το 2001 µε την επεξεργασία του Εθνικού Σχεδίου ράσης για την Κοινωνική Ενσωµάτωση Ο Ν. 2646/98 θέτει τις βάσεις για τη δηµιουργία ενός σύγχρονου µοντέλου προνοιακής παρέµβασης που αποβλέπει τόσο στην εξυπηρέτηση νέων αναγκών όσο και στον εξορθολογισµό της διοικητικής και οργανωτικής λειτουργίας των παραδοσιακών προνοιακών φορέων. Το µοντέλο αυτό στηρίζεται σε ένα ενιαίο και αποκεντρωµένο πλαίσιο που ενεργοποιείται µέσω της δράσης των φορέων του δηµόσιου τοµέα που εποπτεύονται από το Υπουργείο Υγείας και Πρόνοιας, των ιδιωτικών φορέων µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που αναγνωρίζονται ως ειδικώς πιστοποιηµένοι φορείς του Συστήµατος και εγγράφονται στο αντίστοιχο Μητρώο της οικείας Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης και των οργανώσεων εθελοντικού χαρακτήρα. 5 Στο σηµείο αυτό σηµαντική είναι η µνεία στις διατάξεις των Κανονισµών 883/2004 & 987/2009 της ΕΕ για τον συντονισµό της κοινωνικής ασφάλισης οι οποίες δεν αντικαθιστούν τα εθνικά συστήµατα κοινωνικής ασφάλισης µε ένα ενιαίο ευρωπαϊκό σύστηµα. Η εναρµόνιση αυτή, από πολιτικής άποψης, δεν είναι δυνατή καθώς τα συστήµατα κοινωνικής ασφάλισης των κρατών µελών είναι το αποτέλεσµα 4 Θεοδωρουλακης, Μ., (2008). Οι Εξωτερικοί Παράγοντες της κρίσης της Κοινωνικής Ασφάλισης, οι επιδράσεις τους και οι εναλλακτικές Πολιτικές αντιμετώπισης τους, Διδακτορική Διατριβή, Αθήνα σ.σ Τσαλίκης, Γ., (2008). Η θεμελίωση της Κοινωνικής Ασφάλισης στην Ελλάδα. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, σ.σ

11 αφενός µακρόχρονων παραδόσεων βαθιά ριζωµένων στην εθνική νοοτροπία και αφετέρου των εθνικών επιλογών. Αντί για την εναρµόνιση των εθνικών συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης, οι διατάξεις της ΕΕ προβλέπουν τον συντονισµό τους. Κάθε κράτος µέλος είναι ελεύθερο να αποφασίζει ποιος ασφαλίζεται δυνάµει της νοµοθεσίας του, ποιες παροχές χορηγούνται και υπό ποιες προϋποθέσεις, πώς υπολογίζονται αυτές οι παροχές και ποιες εισφορές πρέπει να καταβάλλονται. 6 Συνεκδοχικά οι προαναφερθείσες διατάξεις οι οποίες και σε επόµενα κεφάλαια πρόκειται να αναλυθούν ενδελεχώς θεσπίζουν κοινούς κανόνες και αρχές που πρέπει να τηρούνται από όλες τις εθνικές αρχές, τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης και τα δικαστήρια κατά την εφαρµογή της εθνικής νοµοθεσίας. Κατά τον τρόπο αυτό, εξασφαλίζουν ότι η εφαρµογή των διάφορων εθνικών νοµοθεσιών δεν επιφέρει αρνητικά αποτελέσµατα στην άσκηση από τα άτοµα του δικαιώµατος της ελεύθερης κυκλοφορίας και διαµονής στα κράτη µέλη. Με άλλα λόγια, ένα άτοµο που ασκεί το δικαίωµα κυκλοφορίας εντός της Ευρώπης δεν τίθεται σε δυσµενέστερη θέση από ένα άτοµο που ήδη κατοικεί και εργάζεται συνεχώς στο ίδιο κράτος µέλος. Η επίτευξη του στόχου αυτού απαιτεί την επίλυση διαφόρων ζητηµάτων όπως επισηµαίνεται µέσα από τις ενότητες της παρούσας εργασίας. 6 Βλ. Περαιτέρω Ευρωπαϊκή Επιτροπή, (2010). Οι διατάξεις της ΕΕ για την κοινωνική ασφάλιση Τα δικαιώματά σας όταν μετακινείστε εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Γενική διεύθυνση Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ισότητας Ευκαιριών Μονάδα E,σ.σ

12 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εργασία αυτή θα ασχοληθεί µε το θέµα της Ασφαλιστικής Κάλυψης των διακινούµενων Ευρωπαίων πολιτών όπως αυτή διαµορφώνεται µέσα από τον Νέο Κανονισµό (ΕΚ) 883/2004, και τον Κανονισµό εφαρµογής 987/09, που αντικατέστησαν τους Κανονισµούς (ΕΚ) 1408/71 και 574/72. Η Ελλάδα, ως µέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εφαρµόζει όλες τις ρυθµίσεις του ικαίου της Ένωσης που αφορούν το πεδίο της κοινωνικής ασφάλισης. Οι δεσµευτικοί κανόνες του παράγωγου ικαίου της Ένωσης έχουν ήδη ενσωµατωθεί στην εθνική έννοµη τάξη και υπερισχύουν τυχόν αντίθετων διατάξεων της εσωτερικής νοµοθεσίας. Μέχρι πριν λίγους µήνες, ο συντονισµός των εθνικών συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης ρυθµιζόταν στο πλαίσιο του άρθρου 51 της Ιδρυτικής Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας από τους Κανονισµούς (ΕΚ) 1408/71 και 574/72. Ο Κανονισµός (ΕΚ) 1408/71 αποτελούσε τον βασικό µηχανισµό συνεργασίας και συντονισµού των κρατών µελών στο πεδίο της κοινωνικής ασφάλισης, καλύπτοντας όλους τους κύριους ασφαλιστικούς κινδύνους για τους µισθωτούς, τους αυτοαπασχολούµενους και τα µέλη των οικογενειών τους που διακινούνται στο εσωτερικό της ΕΕ. Στόχος της ΕΕ είναι η διασφάλιση της ελευθερίας εγκατάστασης και της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών ώστε να αρθούν τα εµπόδια που προκύπτουν σε περίπτωση έλλειψης κοινών αρχών στα εθνικά συστήµατα κοινωνικής ασφάλισης. Για το λόγο αυτό προωθεί την εφαρµογή βασικών κατευθυντήριων αρχών, οι οποίες πρέπει να τηρούνται από τα κράτη µέλη: συνυπολογισµός του συνόλου των περιόδων ασφάλισης, που έχουν πραγµατοποιηθεί σε οποιοδήποτε κράτος µέλος προσδιορισµός ενιαίου τρόπου υπολογισµού των ασφαλιστικών παροχών εξαγωγή και µεταφορά των ασφαλιστικών παροχών ανεξάρτητα από τον τόπο διαµονής του δικαιούχου. υνατότητα αποδοχής υπηρεσιών υγείας σε όλα τα κράτη µέλη Τον Κανονισµό αυτό όµως ήρθε και κατήργησε ο Νέος Κανονισµός 883/2004, όπως τροποποιήθηκε µε τον κανονισµό αριθ. 988/2009, και ο κανονισµός εφαρµογής του αριθ. 987/09 µε ηµεροµηνία εφαρµογής εντός της ΕΕ την 1 η Μαΐου Ο Νέος Κανονισµός εξακολουθεί να βασίζεται στις ίδιες αρχές του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 1408/71, ωστόσο στόχος του είναι η απλούστευση των ισχυόντων κοινοτικών κανόνων για το συντονισµό των συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης των κρατών µελών µέσω της ενίσχυσης της 17

13 συνεργασίας µεταξύ των οργανισµών κοινωνικής ασφάλισης και της βελτίωσης των µεθόδων της µεταξύ τους ανταλλαγής δεδοµένων. Η διοικητική παρακολούθηση της εφαρµογής του Κανονισµού γίνεται από τη ιοικητική Επιτροπή για την Κοινωνική Ασφάλιση των ιακινουµένων Εργαζοµένων και τη Συµβουλευτική Επιτροπή. Η επίλυση των διαφορών που προκύπτουν από την εφαρµογή των διατάξεων του Κανονισµού γίνεται από το ικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, το οποίο έχει αναπτύξει µια πλούσια νοµολογία ερµηνεύοντας µε βάση τελολογικά και συστηµατικά κριτήρια τις κύριες ρυθµίσεις του Κανονισµού. Στην εργασία αυτή θα αναλυθούν διεξοδικά οι νέοι Κανονισµοί, θα επιχειρηθεί η ερµηνεία τους και, θα αποτυπωθούν οι ριζικές τροποποιήσεις που προβλέπουν σε σχέση µε την προηγούµενη νοµοθεσία. Στη συνέχεια, θα µελετηθεί ο τρόπος που έχουν εναρµονιστεί µε την κείµενη νοµοθεσία της Ελλάδας, και θα εντοπιστούν οι εξαιρέσεις και οι τυχόν διακρίσεις που πιθανόν απορρέουν από την µη τήρηση του Κανονισµού από ορισµένα κράτη- µέλη µε βάση και την νοµολογία του ικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 18

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 :ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ 1.1 Η έννοια του εργαζοµένου και της µετακίνησης όπως και συναφών εννοιών. Αρχικά είναι θεµελιώδες να οριστεί η έννοια του εργαζοµένου. Κατά τη νοµολογία, διαµορφώθηκαν ορισµένα αντικειµενικά κριτήρια τα οποία και επιτρέπουν τον προσδιορισµό ενός προσώπου και τη συνεπαγόµενη υπαγωγή του στο νοµικό καθεστώς του εργαζοµένου κατά την έννοια της Συνθήκης. Είναι γνωστό ότι, η έννοια αυτή φέρει κοινοτικό περιεχόµενο και προσδιορίζει το προσωπικό πεδίο εφαρµογής µιας εκ των διασφαλιζοµένων από τη Συνθήκη θεµελιωδών ελευθεριών. Κατά συνέπεια ως Εργαζόµενος ορίζεται το πρόσωπο που παρέχει, επί ορισµένο χρόνο, προς άλλο πρόσωπο υπό τη διεύθυνση του τελευταίου, υπηρεσίες έναντι των οποίων λαµβάνει αµοιβή. Παρολ αυτά, για να χαρακτηριστεί ως εργαζόµενος, ένα πρόσωπο πρέπει να ασκεί πραγµατικές και γνήσιες δραστηριότητες, ενώ αποκλείονται δραστηριότητες που είναι τόσο περιορισµένες ώστε να εµφανίζονται ως αµιγώς περιθωριακές και παρεπόµενες. Επιπλέον κατά την εφαρµογή του άρθρου 39 ΕΚ, δεν έχει αποφασιστική σηµασία η φύση της έννοµης σχέσεως µεταξύ του εργαζοµένου και του εργοδότη. Συνήθως εργαζόµενος θεωρείται αυτός που προσφέρει υπηρεσίες σε κάποιον εργοδότη υπό το καθεστώς εξάρτησης, κατά τη διάρκεια ορισµένου χρόνου και υπαγόµενος στο διευθυντικό δικαίωµα αυτού, δηλαδή να αποδέχεται εντολές. Σε αντάλλαγµα για τη προσφορά υπηρεσιών ο εργαζόµενος θα λαµβάνει αµοιβή. Γίνεται εύκολα αντιληπτό εποµένως ότι πρόκειται για παροχή εξαρτηµένης εργασίας, χωρίς το πεδίο έκτασης του άρθρου 39 (παράγραφος 4) να περιλαµβάνει τους ελεύθερους επαγγελµατίες, στους οποίους εφαρµόζονται οι ελευθερίες εγκατάστασης και παροχής υπηρεσιών. 7 Ο όρος «εργαζόµενος», κατά την έννοια του άρθρου 39 ΕΚ, έχει κοινοτικό περιεχόµενο και δεν πρέπει να ερµηνεύεται συσταλτικώς. Ως «εργαζόµενος» πρέπει να θεωρείται κάθε πρόσωπο που ασκεί πραγµατική και γνήσια δραστηριότητα, 7 Ζουμπουλάκης, Μ., (2008). Θεσμοί και Μεταβολές στην Ελληνική Οικονομία. Αθήνα, Εκδόσεις Πατάκη, σ.σ

15 εξαιρουµένων των δραστηριοτήτων που είναι τόσο περιορισµένες ώστε να έχουν αµιγώς δευτερεύοντα ή επικουρικό χαρακτήρα. Το χαρακτηριστικό της σχέσεως εργασίας είναι, σύµφωνα µε τη νοµολογία αυτή, το γεγονός ότι ένα πρόσωπο παρέχει, κατά τη διάρκεια ορισµένου χρόνου, προς έτερο και υπό τη διεύθυνση αυτού του τελευταίου, υπηρεσίες έναντι των οποίων λαµβάνει αµοιβή 8 Σηµαντικό είναι δε, και να πρόκειται για υπηρεσίες µη πλασµατικές, σύµφωνα και µε τη νοµολογία του ΕΚ. Τα εθνικά δικαστήρια και οι λοιπές δικαιοδοτικές αρχές του κράτους µέλους είναι αρµόδια για να εκφέρουν κρίση περί της πραγµατικής παροχής των υπηρεσιών εκ µέρους των εργαζοµένων, διότι οι υπηρεσίες παρασχέθηκαν στο έδαφός του και σύµφωνα µε τους εθνικούς του κανόνες. Το δικαστήριο, στην απόφασή του της 27ης Σεπτεµβρίου 1988 στην υπόθεση Αnnunziata Μatteucci v Communaute Francaise de Belgique, έρχεται να επιβεβαιώσει την ανωτέρω αρµοδιότητα των εθνικών οργάνων για τη σκέψη της απόφασης συγκεκριµένα αναφέρεται ότι : «εναπόκειται στο εθνικό δικαστήριο να προβεί στις αναγκαίες πραγµατικές διαπιστώσεις για να κρίνει αν η προσφεύγουσα της κυρίας δίκης µπορεί να θεωρηθεί ως εργαζόµενη κατά την έννοια αυτής της νοµολογίας και αν θα έχουν, εποµένως, εφαρµογή επ' αυτής οι διατάξεις περί εργαζοµένων υπηκόων άλλων κρατών µελών της Κοινότητας» 9 Τα προαναφερθέντα συνιστούν τις θεµελιώδες προϋποθέσεις καθώς και τα απαραίτητα και αποκλειστικά γνωρίσµατα που αξιώνει το κοινοτικό δίκαιο για να θεωρηθεί κάποιος εργαζόµενος µε βάση την κοινοτική ερµηνεία του όρου Το ζήτηµα της Ελεύθερης ιακίνησης των Εργαζοµένων Η ελευθερία των εργαζοµένων εξυπηρετεί καταρχήν την προώθηση της ευρωπαϊκής ιδέας, σκοπός που επιτυγχάνεται µε την ανταλλαγή εργατικού δυναµικού 8 Βλ. αποφάσεις της 3ης Ιουλίου 1986, 66/85, Lawrie-Blum, Συλλογή 1986, σ. 2121, σκέψεις 16 και 17 της 23ης Μαρτίου 2004, C-138/02, Collins, Συλλογή 2004, σ. I-2703, σκέψη 26, και της 7ης Σεπτεμβρίου 2004, C-456/02, Trojani, Συλλογή 2004, σ. I-7573, σκέψη Βλ. Υπόθεση Franca Ninni-Orache κατά Bundesminister fur Wissenschaft, Verkehr und Kunst, C 413/01 Της 27ης Φεβρουαρίου Μαγκλιβέρας Κ., (2008). Μετανάστευση, διεθνές δίκαιο και ο ρόλος των Ηνωμένων Εθνών». Στο: Καβουνίδη Τ., Καρύδη Β., Νικολακοπούλου-Στεφάνου Η., Στυλιανούδη Μ.Γ.Λ., Μετανάστευση στην Ελλάδα: Εμπειρίες, Πολιτικές, Προοπτικές, τόμος Β, Αθήνα: Eκδόσεις ΙΜΕΠΟ, σ.σ

16 ανάµεσα σε χώρες που διαθέτουν και σε αυτές που έχουν ανάγκη. Έτσι, η ευρωπαϊκή κοινότητα προωθεί δέσµη µέτρων όπως τη συνεργασία µεταξύ των εθνικών φορέων απασχόλησης και την Επιτροπή, και την ίδρυση ευρωπαϊκού δικτύου ενηµέρωσης σχετικά µε την απασχόληση και την κινητικότητα των εργαζοµένων. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί το πρόγραµµα ΕURES. Βήµατα φαίνεται να γίνονται και προς την κατεύθυνση της εξοµοίωσης της επαγγελµατικής κατάρτισης και της αναγνώρισης των επαγγελµατικών προσόντων ανάµεσα στους εργαζόµενους των κρατών µελών. Ένα από τα σηµαντικότερα επιτεύγµατα της Ένωσης είναι ότι εξασφαλίζει στους πολίτες της το δικαίωµα να ζουν και να εργάζονται σε οποιαδήποτε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χωρίς να χάνουν τα δικαιώµατα κοινωνικής ασφάλισης και υγειονοµικής περίθαλψης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενθαρρύνει την κινητικότητα των εργαζοµένων λόγω των πλεονεκτηµάτων της όσον αφορά την ανάπτυξη της προσωπικότητας και την επαγγελµατική εξέλιξη των ατόµων, αλλά και για τη συµβολή της στην αντιστοίχηση της ζήτησης µε την προσφορά δεξιοτήτων. Βασικό Άρθρο που διασφαλίζει την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζοµένων εντός της Κοινότητας αποτελεί το αρ.39 της Συνθήκης ΕΚ11. Η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζοµένων συνεπάγεται την κατάργηση κάθε διακρίσεως λόγω ιθαγενείας µεταξύ των εργαζοµένων των κρατών µελών, όσον αφορά την απασχόληση, την αµοιβή και τους άλλους όρους εργασίας. Με την επιφύλαξη των περιορισµών που δικαιολογούνται για λόγους δηµοσίας τάξεως, δηµοσίας ασφαλείας και δηµοσίας υγείας, η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζοµένων περιλαµβάνει το δικαίωµά τους: α) να αποδέχονται κάθε πραγµατική προσφορά εργασίας β) να διακινούνται ελεύθερα για το σκοπό αυτό εντός της επικρατείας των κρατών µελών γ) να διαµένουν σε ένα από τα κράτη µέλη µε το σκοπό να ασκούν εκεί ορισµένη εργασία σύµφωνα µε τις νοµοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις που διέπουν την απασχόληση των εργαζοµένων υπηκόων αυτού του κράτους µέλους δ) να παραµένουν στην επικράτεια ενός κράτους µέλους και µετά την άσκηση σ' αυτό ορισµένης εργασίας, κατά τους όρους που θα αποτελέσουν αντικείµενο κανονισµών εφαρµογής που θα εκδώσει η Επιτροπή. 11 Βλ. 21

17 διοίκηση. Εξαίρεση εφαρµογής του άρθρου αποτελεί η απασχόληση στη δηµόσια Για να διευκολύνουν την κινητικότητα των εργαζοµένων, οι δηµόσιες υπηρεσίες απασχόλησης όλων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης δηµοσιεύουν κενές θέσεις εργασίας στον δικτυακό τόπο της Eures, µιας υπηρεσίας ενιαίας εξυπηρέτησης στην οποία δηµοσιεύονται πάνω από ένα εκατοµµύριο κενές θέσεις εργασίας. 12 Οι διακινούµενοι εργαζόµενοι έχουν δικαίωµα για τις ίδιες κοινωνικές και φορολογικές παροχές που ισχύουν και για τους ηµεδαπούς εργαζόµενους στο κράτος µέλος υποδοχής. Σύµφωνα µε τη νοµολογία του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου, οι κοινωνικές παροχές καλύπτουν όλα τα ευεργετήµατα τα οποία, ανεξαρτήτως του αν συνδέονται µε ορισµένη σύµβαση εργασίας, χορηγούνται γενικά στους ηµεδαπούς εργαζοµένους, κυρίως λόγω του αντικειµενικού καθεστώτος τους ως εργαζοµένων ή απλώς και µόνο λόγω της διαµονής τους εντός της εθνικής επικρατείας. Η επέκταση των παροχών στους εργαζοµένους που είναι υπήκοοι άλλων κρατών µελών φαίνεται ότι διευκολύνει την κινητικότητα και την ενσωµάτωση των εργαζοµένων στο κράτος µέλος υποδοχής όπως είναι τα µειωµένα εισιτήρια στα µέσα µαζικής µεταφοράς για τους πολύτεκνους, επιδόµατα τέκνων, εξασφάλιση ελάχιστου εισοδήµατος διαβίωσης και άλλα. 13. Το άρθρο 1 του κανονισµού (ΕΟΚ) 1612/1968, το οποίο περιλαµβάνεται στον τίτλο I του κανονισµού αυτού τον επιγραφόµενο «Πρόσβαση σε απασχόληση», ορίζει: «Κάθε υπήκοος κράτους µέλους, ανεξαρτήτως του τόπου διαµονής του, έχει το δικαίωµα να αναλαµβάνει µισθωτή δραστηριότητα και να την ασκεί στην επικράτεια άλλου κράτους µέλους, συµφώνως προς τις νοµοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις που ρυθµίζουν την απασχόληση των ηµεδαπών εργαζοµένων του κράτους αυτού. Απολαύει ιδίως στην επικράτεια άλλου κράτους µέλους, του ιδίου, όπως και οι υπήκοοι του κράτους αυτού, δικαιώµατος προτεραιότητος στις διαθέσιµες θέσεις εργασίας.» Το άρθρο 7 του κανονισµού (ΕΟΚ) 1612/1968, το οποίο περιλαµβάνεται στον τίτλο II τον επιγραφόµενο «Άσκηση της απασχολήσεως και ισότης µεταχειρίσεως», 12 Μπάγκαβος, Χ., & Παπαδοπούλου, Δ., (2003). Μεταναστευτικές Τάσεις κι Ευρωπαϊκή Μεταναστευτική Πολιτική. Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ - ΑΔΕΔΥ (ΙΝΕ), Μελέτες του ΙΝΕ/ΓΣΕΕ ΑΔΕΔΥ, σελ Μούσης, Ν., (2001). Ευρωπαϊκή ένωση Δίκαιο- Οικονομία-Πολιτική, Εκδόσεις Παπαζήση, σ.σ

18 ορίζει:«ο εργαζόµενος υπήκοος ενός κράτους µέλους δεν δύναται στην επικράτεια των άλλων κρατών µελών να έχει, λόγω της ιθαγενείας του, διαφορετική µεταχείριση από τους ηµεδαπούς εργαζοµένους, ως προς τους όρους απασχολήσεως και εργασίας, ιδίως όσον αφορά την αµοιβή, την απόλυση, την επαγγελµατική επανένταξη ή την επαναπασχόληση.[ ] Κάθε ρήτρα συλλογικής ή ατοµικής συµβάσεως ή άλλης συλλογικής ρυθµίσεως που αφορά την πρόσβαση σε απασχόληση, την απασχόληση, την αµοιβή και τους άλλους όρους εργασίας και απολύσεως, είναι αυτοδικαίως άκυρη κατά το µέτρο που προβλέπει ή επιτρέπει όρους που εισάγουν διακρίσεις έναντι των εργαζοµένων υπηκόων άλλων κρατών µελών.» Σύµφωνα µε το άρθρο 39 ΕΚ, η ελεύθερη κυκλοφορία εργαζοµένων εντός της Ευρωπαϊκής Κοινότητας συνεπάγεται την κατάργηση κάθε είδους δυσµενούς διακρίσεως λόγω ιθαγένειας µεταξύ των εργαζοµένων των κρατών µελών όσον αφορά την απασχόληση, τις αµοιβές και τους λοιπούς όρους εργασίας 14.Η αρχή της απαγορεύσεως των διακρίσεων που θέτει το άρθρο 39 ΕΚ είναι διατυπωµένη κατά τρόπο γενικό και δεν απευθύνεται ειδικώς στα κράτη µέλη ή στους οργανισµούς δηµοσίου δικαίου.η απαγόρευση των διακρίσεων λόγω ιθαγένειας επιβάλλεται όχι µόνο στη δράση των δηµόσιων αρχών, αλλά εκτείνεται εξίσου και στις άλλης φύσεως διατάξεις µε τις οποίες ρυθµίζεται συλλογικά η µισθωτή εργασία και η παροχή υπηρεσιών 15. Η κατάργηση, µεταξύ των κρατών µελών, των εµποδίων στην ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων θα µπορούσε να διακυβευθεί αν η κατάργηση των φραγµών κρατικής προελεύσεως εξουδετερωνόταν από εµπόδια προερχόµενα από την άσκηση της νοµικής αυτονοµίας ενώσεων ή οργανισµών µη διεποµένων από το δηµόσιο δίκαιο 16. Όσον αφορά το άρθρο 39 ΕΚ το οποίο καθιερώνει µια θεµελιώδη ελευθερία και συνιστά ειδικότερη εφαρµογή της γενικής απαγορεύσεως των διακρίσεων που θέτει το άρθρο 12 ΕΚ, το ικαστήριο κατέληξε ότι η απαγόρευση των δυσµενών διακρίσεων ισχύει επίσης επί όλων των συµβάσεων που έχουν ως αντικείµενο τη συλλογική ρύθµιση της µισθωτής εργασίας, καθώς και επί των συµβάσεων µεταξύ ιδιωτών Βλ. απόφαση της 6ης Ιουνίου 2000, C-281/98, Angonese, Συλλογή 1998, σ. I-4139, σκέψη Βλ. απόφαση της 12ης εκεµβρίου 1974, 36/74, Walrave και Koch, Συλλογή τόµος 1974, σ. 572, σκέψη 17, καθώς και προαναφερθείσα απόφαση Angonese, σκέψη Βλ. αποφάσεις Walrave και Koch, προαναφερθείσα, σκέψη 18, καθώς και της 15ης εκεµβρίου 1995, C-415/93, Bosman, Συλλογή 1995, σ. Ι-4921, σκέψη Βλ. απόφαση της 8ης Απριλίου 1976, 43/75, Defrene, Συλλογή τόμος 1976, σ. 175, σκέψη 39, καθώς και προαναφερθείσα απόφαση Angonese, σκέψεις 34 και 35 23

19 H Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκινώντας από τη διαπίστωση ότι η κινητικότητα είναι αναγκαία για να µπορεί η Ευρώπη να είναι ανταγωνιστική στο στίβο της παγκόσµιας οικονοµίας, για να µπορούν να αντιµετωπιστούν οι ανάγκες της γηράσκουσας κοινωνίας και να µπορεί να λειτουργήσει αποτελεσµατικά η ενιαία αγορά, προβάλλει ένα σχέδιο δράσης µε τέσσερις βασικούς άξονες οι οποίοι σχετίζονται µε τη βελτίωση των υφιστάµενων νοµοθεσιών στον τοµέα της κοινωνικής ασφάλισης, την άρση των διοικητικών εµποδίων, την ενίσχυση του EURES και την ευαισθητοποίηση των Ευρωπαίων για τη δυνατότητά τους να εργαστούν στο εξωτερικό. Για την Επιτροπή, η κινητικότητα των εργαζοµένων µπορεί να αποτελεί στοιχείο καίριας σηµασίας για την υλοποίηση των στόχων της στρατηγικής της Λισσαβόνας, για την υλοποίηση των απαιτήσεων της ελεύθερης και ενιαίας αγοράς, πρέπει να αποτελεί στοιχείο τουλάχιστον και της δίκαιης αγοράς. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει οι ευρύτερες πολιτικές να διασφαλίζουν και τα συµφέροντα των εργαζοµένων, αλλιώς όση ενηµέρωση κι αν γίνει µέσα από ευρωπαϊκές εξαγγελίες οι πολίτες δεν πρόκειται να κινηθούν Τα δικαιώµατα των Ευρωπαίων εργαζοµένων Προκειµένου να διασφαλίσει την κινητικότητα των εργαζοµένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ο κανονισµός (ΕΟΚ) 1612/1968 βασίζεται στη γενική αρχή της κατάργησης κάθε διάκρισης, άµεσης ή έµµεσης, λόγω ιθαγένειας µεταξύ των εργαζοµένων των κρατών µελών, όσον αφορά την απασχόληση, την αµοιβή και τους άλλους όρους εργασίας, την πρόσβαση στην κατοικία καθώς και το δικαίωµα του εργαζοµένου στην οικογενειακή επανένωση. Επιπλέον, προβλέπει την καθιέρωση µηχανισµού για τη θέση σε επαφή της προσφοράς και της ζήτησης εργασίας µέσω εξειδικευµένων υπηρεσιών που συνεργάζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Γενικότερα, η επένδυση στο ανθρώπινο δυναµικό έχει καθοριστική σηµασία για τη στρατηγική απασχόλησης και ανάπτυξης. Βασικός µηχανισµός σε αυτόν τον τοµέα είναι το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο το οποίο, για το διάστηµα , σκέπτεται να διαθέσει 77 δισ. ευρώ για την βελτίωση της πρόσβασης στην απασχόληση, την αύξηση της προσαρµοστικότητας των εργαζοµένων και των 18 Πουλοπούλου, Έ.Η., (2007). Η μεταναστευτική πρόκληση, Αθήνα: Παπαζήση, σ.σ

20 επιχειρήσεων και την ανάπτυξη του αναγκαίου θεσµικού πλαισίου σε µειονεκτούσες περιοχές. Επίσης, το Ευρωπαϊκό Ταµείο Προσαρµογής στην Παγκοσµιοποίηση διαθέτει κάθε χρόνο 500 εκατ. Ευρώ για την παροχή εξατοµικευµένης στήριξης σε εργαζοµένους που χάνουν τη δουλειά τους εξαιτίας της ελευθέρωσης του παγκόσµιου εµπορίου και της ενίσχυσης του ανταγωνισµού. Στη σηµερινή συγκυρία, το Ταµείο αυτό θα βοηθήσει τους εργαζοµένους που απολύθηκαν εξαιτίας της χρηµατοπιστωτικής κρίσης να αποκτήσουν νέες δεξιότητες και να βρουν δουλειά. Η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζοµένων σηµαίνει την ανεµπόδιστη κίνηση από κράτος µέλος σε κράτος µέλος προς τον σκοπό της αναζητήσεως ή ευρέσεως εργασίας. Η εν λόγω ελευθερία περιλαµβάνει την Αρχή της Ίσης Μεταχείρισης, Το δικαίωµα Πρόσβασης στην εργασία, Το δικαίωµα Άσκησης Απασχόλησης καθώς και Το δικαίωµα Παραµονής. Συγκεκριµένα η Αρχή της Ίσης Μεταχείρισης περιλαµβάνει την απαγόρευση κάθε διάκρισης λόγω ιθαγένειας, όχι µόνο προφανούς αλλά και συγκαλυµµένης αξιώνοντας τόσο την ίση µεταχείριση κατά την πρόσβαση στην εργασία σύµφωνα µε τα Άρθρα 1-6 του Κανονισµού (ΕΟΚ) 1612/1968. Επιπλέον η Αρχή της Ίσης Μεταχείρισης εµπεριέχει την Ίση µεταχείριση κατά την άσκηση της εργασίας σύµφωνα µε τα Άρθρα 7-10 του Κανονισµού (ΕΟΚ) 1612/1968. Απαγορεύεται οποιοσδήποτε αριθµητικός και ποσοστιαίος περιορισµός εργαζοµένων και διάκριση ως προς την αµοιβή, την καταγγελία της σύµβασης εργασίας και την επαγγελµατική αποκατάσταση, κοινωνικές και φορολογικές παροχές, το δικαίωµα επαγγελµατικής εκπαιδεύσεως και το δικαίωµα ιδιοκτησίας επί της κατοικίας. 19 Εξετάζοντας το δικαίωµα Πρόσβασης στην εργασία µπορεί να διαπιστωθεί ότι περιλαµβάνει το δικαίωµα διακίνησης το οποίο ισχύει για το σκοπό αποδοχής προσφοράς εργασίας και συνιστά αναγκαία προϋπόθεση για την κατοχύρωση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζοµένων. Το δικαίωµα Πρόσβασης στην εργασία εµπεριέχει το δικαίωµα διαµονής µε την προϋπόθεση βέβαια ότι σκοπός της να είναι η αναζήτηση και ανάληψη εργασίας. Σύµφωνα µε την Οδηγία 68/360/της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής Κοινότητας 20, η άδεια διαµονής εξυπηρετεί µόνο την απόδειξη του δικαιώµατος που απορρέει από τη 19 Μούσης, Ν., (2001). Ευρωπαϊκή ένωση Δίκαιο- Οικονομία-Πολιτική, Εκδόσεις Παπαζήση, σ.σ Έχει αντικασταθεί από την Οδηγία 2004/38 25

21 Συνθήκη και δεν θα µπορούσε σε καµία περίπτωση να έχει συστατική ενέργεια. Μπορεί να ζητηθεί υπ αυτές τις συνθήκες η απόδειξη της ταυτότητας του εργαζοµένου και δήλωση πρόσληψης του εργοδότη/ πιστοποιητικό εργασίας. Το πιστοποιητικό πρέπει να χορηγείται για πέντε έτη και για ολόκληρη την επικράτεια µε την εξαίρεση όσων εργάζονταν για βραχεία χρονική περίοδο, από 3 µήνες δηλαδή έως ένα έτος και να µην αφαιρείται αν ο εργαζόµενος καθίστατο προσωρινά άνεργος ή ανίκανος προς εργασία ακούσια. Το δικαίωµα Πρόσβασης στην εργασία εµπεριέχει και το δικαίωµα της Ίσης µεταχείρισης κατά τη αναζήτηση, και το δικαίωµα Αναγνώρισης διπλωµάτων 21. Ο Κανονισµός (ΕΟΚ) 1612/1968/της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής Κοινότητας επιτρέπει µόνο να ζητούνται επαρκείς γλωσσικές γνώσεις, αν αυτό είναι αναγκαίο για την κατάληψη συγκεκριµένης θέσης και προκύπτει από τη φύση της θέσης αυτής. Εξετάζοντας τώρα το δικαίωµα Άσκησης Απασχόλησης διαπιστώνεται ότι περιλαµβάνει την Αρχή ίσης µεταχείρισης και φορολογικά πλεονεκτήµατα, αφού σύµφωνα µε τον Κανονισµό (ΕΟΚ) 1612/1968/ της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής Κοινότητας, οι εργαζόµενοι από άλλα κράτη µέλη πρέπει να έχουν ίδια κοινωνικά και φορολογικά πλεονεκτήµατα µε ηµεδαπούς. Επιπρόσθετα εµπεριέχει κοινωνικά πλεονεκτήµατα, αφού ο Κανονισµός (ΕΟΚ) 1612/1968 της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής Κοινότητας και η σχετική νοµολογία του ικαστηρίου αναγνωρίζει παντός είδους πλεονεκτήµατα που το κράτος παρέχει σε ηµεδαπό εργαζόµενο είτε µε αναφορά σε σύµβαση εργασίας, είτε λόγω αντικειµενικής ιδιότητας του ως εργαζοµένου, είτε λόγω τόπου κατοικίας. Επιπλέον τα κοινωνικά πλεονεκτήµατα, πρέπει να επεκτείνονται και σε εργαζόµενους στο κράτος υποδοχής και σε υπηκόους άλλων κρατών µελών, έτσι ώστε να ευνοηθεί η κινητικότητα των εργαζοµένων. Αναγνωρίζεται επίσης η Επαγγελµατική εκπαίδευση σύµφωνα µε το Άρθρο 7 παρ.3 Καν.(ΕΟΚ) 1612/1968/της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής Κοινότητας η οποία δίνει το δικαίωµα στον κοινοτικό αλλοδαπό να φοιτά σε επαγγελµατικές σχολές και κέντρα επαναπροσαρµογής-επανεκπαίδευσης στο κράτος υποδοχής. Επιπλέον αναγνωρίζονται και Συνδικαλιστικά δικαιώµατα, από το άρθρο 8 του Καν.(ΕΟΚ) 1612/1968/Ευρωπαικης Οικονοµικής Κοινότητας. 21 Βλ. Περαιτέρω Vennesson, P., (2010). Competing visions for the European Union grand strategy. European Foreign Affairs Review, Vol. 15, No. 1, p.p

22 Σε σχέση µε το δικαίωµα παραµονής επισηµαίνεται ότι είναι το δικαίωµα να παραµένει ο εργαζόµενος στο κράτος υποδοχής και µετά το πέρας της επαγγελµατικής απασχόλησης σύµφωνα µε τα όσα ορίζει ο Κανονισµός 1251/70/της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής Κοινότητας 22 και η Οδηγία 72/194/της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής Κοινότητας. Τέλος σε ό, τι αφορά τα δικαιώµατα των µελών της οικογένειας του εργαζοµένου, ο Καν.(ΕΟΚ) 1612/1968/της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής Κοινότητας 23 καθιερώνει τα δικαιώµατα συζύγου, κατιόντων µέχρι 21 ετών και ανιόντων εργαζοµένου κοινοτικού αλλοδαπού που διατρέφονται απ αυτόν να διαµένουν στο κράτος µέλος υποδοχής, στην κατοικία του ή εκτός αυτής. Επιπλέον αναγνωρίζει το δικαίωµα άσκησης εξαρτηµένης εργασίας από σύζυγο και τέκνα εργαζόµενου κοινοτικού αλλοδαπού καθώς και το δικαίωµα σε γενική και επαγγελµατική εκπαίδευση. 1.4 Η τροποποίηση του Κανονισµού (ΕΟΚ) 1612/1968 από την οδηγία 2004/38/ΕΚ 24 Όσον αφορά τις διατάξεις σχετικά µε την οικογενειακή επανένωση, ο παρών κανονισµός τροποποιήθηκε από την Κοινότητα. Πρώτον, η οδηγία αυτή διευρύνει τον όρο µέλος της οικογένειας, ο οποίος µέχρι πρότινος περιοριζόταν στους συζύγους, τα τέκνα κάτω των 21 ετών ή τα συντηρούµενα τέκνα και τους συντηρούµενους ανιόντες, ενώ εφεξής περιλαµβάνει και τους συντρόφους βάσει δηλωµένης συµβίωσης, εφόσον η νοµοθεσία του κράτους µέλους υποδοχής θεωρεί τη δηλωµένη συµβίωση ανάλογη µε το γάµο. Για περιόδους µικρότερες των τριών µηνών, τα µέλη της οικογένειας που προέρχονται από ένα κράτος µέλος µπορούν να εξασκήσουν το θεµελιώδες δικαίωµα που τους επιτρέπει να διαµένουν ελεύθερα στο έδαφος ενός άλλου κράτους µέλους. Για περιόδους µεγαλύτερες των τριών µηνών, αντλούν το δικαίωµα διαµονής τους από το γεγονός ότι είναι µέλη της οικογένειας ενός εργαζοµένου, πολίτη της 22 'Εχει αντικατασταθεί από την Οδηγία 2004/38 23 'Εχει αντικατασταθεί εν μέρει από την Οδηγία 2004/38 και αναλύεται στο επόμενο Κεφάλαιο 24 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 1612/68 και την κατάργηση των οδηγιών 64/221/ΕΟΚ, 68/360/ΕΟΚ, 72/194/ΕΟΚ, 73/148/ΕΟΚ, 75/34/ΕΟΚ, 75/35/ΕΟΚ, 90/364/ΕΟΚ, 90/365/ΕΟΚ και 93/96/ΕΟΚ. 27

23 Ευρωπαϊκής Ένωσης. εν χρειάζονται πλέον άδεια παραµονής, οφείλουν ωστόσο να εγγραφούν στις αρµόδιες αρχές 25. Τα µέλη της οικογένειας που προέρχονται από τρίτες χώρες απολαµβάνουν τα ίδια δικαιώµατα µε τον πολίτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον οποίο συνοδεύουν, αλλά υπόκεινται σε υποχρέωση θεώρησης σύντοµης διάρκειας ή κάτι ανάλογο. Για περιόδους πέραν των τριών µηνών, οφείλουν να υποβάλουν αίτηση για χορήγηση «δελτίου διαµονής µέλους της οικογένειας ενός πολίτη της Ένωσης», µε διάρκεια ισχύος τουλάχιστον πέντε ετών και χωρίς δυνατότητα ανάκλησης. Όλα τα µέλη της οικογένειας, ανεξάρτητα από τον τόπο προέλευσής τους, αποκτούν το δικαίωµα µόνιµης διαµονής έπειτα από περίοδο πέντε ετών χωρίς διακοπή. Αυτό το δικαίωµα αφαιρείται σε περίπτωση εξόδου από το κράτος µέλος υποδοχής για χρονική διάρκεια µεγαλύτερη από δύο έτη. Έχουν επίσης δικαίωµα σε παροχές του κλάδου κοινωνικής πρόνοιας, καθώς και το δικαίωµα να ασκήσουν έµµισθη ή άµισθη οικονοµική δραστηριότητα. Η οδηγία 2004/38 της Ευρωπαϊκής Κοινότητας θεσπίζει την ευρωπαϊκή ιθαγένεια ως βασική κατάσταση των υπηκόων των κρατών µελών κατά την άσκηση του ελεύθερου δικαιώµατος κυκλοφορίας και διαµονής στο έδαφος της Ένωσης. Στο παρελθόν, διάφορες κοινοτικές νοµοθετικές πράξεις αντιµετώπιζαν ως ξεχωριστές περιπτώσεις τους µισθωτούς, τους µη µισθωτούς, τους σπουδαστές και άλλα µη απασχολούµενα άτοµα. Συνεπώς, η οδηγία ενσωµατώνει επίσης τα δικαιώµατα των µελών της οικογένειας των εργαζοµένων σε αυτή τη νέα λογική Το σχέδιο δράσης της περιόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κινητικότητα στην εργασία Η στρατηγική της Λισαβόνας και η ευρωπαϊκή στρατηγική απασχόλησης αναγνώρισαν την ενισχυµένη γεωγραφική και εργασιακή κινητικότητα ως παράγοντα σηµαντικό για τη δηµιουργία θέσεων απασχόλησης και για την ανάπτυξη της απασχολησιµότητας και της προσαρµοστικότητας του εργατικού δυναµικού της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο των ταχέως µεταβαλλόµενων αγορών εργασίας. 25 Ζουμπουλάκης, Μ., (2008). Θεσμοί και Μεταβολές στην Ελληνική Οικονομία. Αθήνα, Εκδόσεις Πατάκη, σ.σ Πουλοπούλου, Έ.Η., (2007). Η μεταναστευτική πρόκληση, Αθήνα: Παπαζήση, σ.σ

24 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα σχέδιο δράσης σε τέσσερις τοµείς, για να εξασφαλίσει ότι η Επιτροπή θα αξιοποιήσει την πείρα που έχει συσσωρευτεί µέχρι σήµερα στον τοµέα αυτόν. Οι προβλεπόµενες ενέργειες συµπληρώνουν άλλα σηµαντικά νοµοθετικά µέτρα και πρωτοβουλίες σε κοινοτικό. Αρχικά η Επιτροπή στόχευε στη βελτίωση της ισχύουσας νοµοθεσίας και των διοικητικών πρακτικών καθώς σηµαντικό µέσο για την προώθηση της κινητικότητας των εργαζοµένων µέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η κοινοτική νοµοθεσία για το συντονισµό των συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης, που αποτελούσε ο κανονισµός. 1408/71 της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής Κοινότητας και ο συνοδευτικός εκτελεστικός κανονισµός 574/72 της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής Κοινότητας. Αυτοί οι κανόνες είχαν σκοπό να εξασφαλίσουν ότι οι διακινούµενοι εργαζόµενοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ασκούν το κοινοτικό τους δικαίωµα για ελεύθερη κυκλοφορία δεν χάνουν την κοινωνικοασφαλιστική τους προστασία. Οι κανονισµοί αποδείχθηκαν επιτυχές µέσο επίτευξης αυτού του στόχου. Ωστόσο, οι νέες µορφές κινητικότητας εκφάνσεις των οποίων αποτελούν οι µικρότερες χρονικές περίοδοι, τα διάφορα καθεστώτα, και οι πρακτικές πολλαπλής κινητικότητας κατέστησαν την εφαρµογή τους προβληµατική. Για παράδειγµα, ένας διακινούµενος εργαζόµενος που εργαζόταν συχνά µε συµβάσεις µικρής χρονικής διάρκειας σε διάφορα κράτη µέλη υπήρχε το ενδεχόµενο να βρεθεί αντιµέτωπος µε περισσότερα του ενός διαφορετικά συστήµατα κοινωνικής ασφάλισης. Εποµένως, ήταν καιρός να εξεταστεί αν χρειάζεται να αναπτυχθούν νέα µέσα που ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες των διακινούµενων εργαζοµένων και των επιχειρήσεων που τους χρησιµοποιούν. Αυτά τα µέσα γενικά πρέπει επίσης να θεωρούνται ως σηµαντική συνιστώσα του νέου στόχου για ευκαιρίες, πρόσβαση και αλληλεγγύη 27. Η Επιτροπή σκέφτηκε επίσης να εξετάσει αν υπάρχει ανάγκη αναπροσαρµογής, αφενός, της κοινοτικής νοµοθεσίας για το συντονισµό των συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης και αφετέρου, των διοικητικών πρακτικών που έχουν αναπτυχθεί στη βάση αυτή. Έπειτα από την καταγραφή των προβληµάτων που ενδέχεται να προκύψουν στο πλαίσιο της ισχύουσας νοµοθεσίας και την πραγµατοποίηση διαβουλεύσεων µε τους σχετικούς παράγοντες, διεξήχθη στις αρχές του 2008, συστηµατική έρευνα για την έκταση και τα χαρακτηριστικά των νέων προτύπων κινητικότητας. 27 Vennesson, P., (2010). Competing visions for the European Union grand strategy. European Foreign Affairs Review, Vol. 15, No. 1, p.p

25 Με βάση τα αποτελέσµατα της διαδικασίας διαβουλεύσεων, η Επιτροπή, κατά το δεύτερο εξάµηνο του 2009, έλαβε απόφαση, συνοδευόµενη από διεξοδική εκτίµηση αντίκτυπου, σχετικά µε το αν χρειάζεται να γίνει αναπροσαρµογή των διοικητικών πρακτικών ή και των ίδιων των κανόνων. Αυτή η έρευνα διεξήχθη στο πλαίσιο του TRESS 28 «κατάρτιση και υποβολή εκθέσεων για την ευρωπαϊκή κοινωνική ασφάλιση», ενός δικτύου εθνικών εµπειρογνωµόνων, ειδικών σε θέµατα κοινωνικής ασφάλισης, το οποίο χρηµατοδοτείται από την Επιτροπή 29. Η Επιτροπή γενικότερα σκόπευε να ενισχύσει το καθεστώς και την αναλυτική ικανότητα του δικτύου TRESS, περιλαµβάνοντας την ειδική διάταξη στον κανονισµό των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων µε αριθ. 883/2004. Κατόπιν αυτού, οι δραστηριότητες του δικτύου επιδιώκουν τρεις κύριους στόχους οι όποιοι είναι η καλύτερη γνώση των κοινοτικών κανονισµών από ειδικές οµάδες εµπλεκόµενων παραγόντων- όπως είναι οι δηµόσιοι υπάλληλοι, οι δικηγόροι, οι δικαστές και τα συνδικάτα-,η δηµοσίευση τακτικών εκθέσεων για την εφαρµογή των κανονισµών περί κοινωνικής ασφαλίσεως στα κράτη µέλη και, η παροχή συµβουλών από ειδήµονες για την εξέλιξη των ισχυόντων κανονισµών και πρακτικών, µε στόχο την αντιµετώπιση των µεταβαλλόµενων αναγκών των διακινούµενων εργαζοµένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης πρέπει να σηµειωθεί ότι τις αποφάσεις των εργαζοµένων για κινητικότητα µπορεί επίσης να επηρεάσει σηµαντικά η προστασία των δικαιωµάτων συµπληρωµατικής (επικουρικής) συνταξιοδότησης. Το 2005 η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση οδηγίας, στόχος της οποίας ήταν η µείωση των εµποδίων που δυσχεραίνουν την κινητικότητα µε τη βελτίωση της δυνατότητας µεταφοράς των δικαιωµάτων συµπληρωµατικής συνταξιοδότησης 30. Επιπλέον έπειτα από συζητήσεις που έγιναν στο Συµβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά µε το περιεχόµενο και το πεδίο εφαρµογής της προτεινόµενης οδηγίας, η Επιτροπή υπέβαλε τροποποιηµένη πρόταση, η οποία είχε ως επίκεντρο τις ελάχιστες απαιτήσεις για την αύξηση της κινητικότητας των εργαζοµένων µέσω της βελτίωσης της απόκτησης και της διατήρησης δικαιωµάτων συµπληρωµατικής συνταξιοδότησης και περιείχε δέσµευση για την τακτική εξέταση 28 Training and reporting on European Social Security. Βλ.Περαιτέρω 29 Helbling M., (2010). How political parties frame European integration. European Journal of Political Research, Vol. 49, No. 4, p.p Papadopoulos, Y., & Magnette, P., (2010). On the politicisation of the European Union: lessons from consociational national polities. West European Politics, Vol. 33, No. 4, p.p

26 της προόδου την οποία επιτελούν τα κράτη µέλη όσον αφορά τη βελτίωση της δυνατότητας µεταφοράς δικαιωµάτων συµπληρωµατικής συνταξιοδότησης. Ακόµα, η Επιτροπή προώθησε πιο αποφασιστικά τον εκσυγχρονισµό των διοικητικών πρακτικών και τη διοικητική συνεργασία µεταξύ των εθνικών φορέων και αρχών. Από το 2009, όπου αρχίσει η εφαρµογή του κανονισµού των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων µε αριθ. 883/2004, η διοικητική ανταλλαγή πληροφοριών µεταξύ των εθνικών φορέων που είναι υπεύθυνοι για το συντονισµό των θεµάτων κοινωνικής ασφάλισης γίνεται εξολοκλήρου ηλεκτρονικά. Η εξέλιξη αυτή κατέστησε δυνατή την απευθείας (online) αναζήτηση και ανταλλαγή πληροφοριών, καθώς και την καθιέρωση µιας ηλεκτρονικής έκδοσης της ευρωπαϊκής κάρτας ασφάλισης υγείας, πράγµα που µείωσε σηµαντικά το χρόνο που απαιτείται για την επεξεργασία των αιτήσεων που υποβάλλουν οι διακινούµενοι εργαζόµενοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέµατα κοινωνικής ασφάλισης. Επιπλέον η Επιτροπή προσανατολίστηκε στο να εξετάσει αν ο κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 883/2004, ο εκτελεστικός κανονισµός του και οι σχετικές διοικητικές πρακτικές πρέπει να αναπροσαρµοστούν, για να ληφθούν υπόψη τα µεταβαλλόµενα πρότυπα κινητικότητας των εργαζοµένων. Σκέφτηκε να προτείνει την προσθήκη µιας νέας διάταξης στον κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 883/2004, η οποία επισηµοποιεί το καθεστώς και την αναλυτική ικανότητα του δικτύου ανεξάρτητων εµπειρογνωµόνων TRESS, ούτως ώστε να ενισχυθεί η εµπειρογνωµοσύνη που υπάρχει στον τοµέα του συντονισµού των συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ακόµη η επιτροπή προσανατολίστηκε στο να προωθήσει πιο αποφασιστικά τον εκσυγχρονισµό των εθνικών διοικητικών πρακτικών και τη διοικητική συνεργασία, ιδίως µέσω ηλεκτρονικών τεχνικών αναζήτησης και ανταλλαγής πληροφοριών, και δροµολογώντας την καθιέρωση µιας ηλεκτρονικής έκδοσης της ευρωπαϊκής κάρτας ασφάλισης υγείας η οποία και έδωσε συνέχεια στην πρόταση που υπέβαλε το 2005 και στην τροποποιηµένη πρότασή της του 2007 για την έκδοση οδηγίας σχετικά µε τις ελάχιστες απαιτήσεις για την αύξηση της κινητικότητας των εργαζοµένων µέσω της βελτίωσης της απόκτησης και της διατήρησης δικαιωµάτων συµπληρωµατικής συνταξιοδότησης. Χρειάζεται επίσης να τονιστεί ότι τα κράτη µέλη διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο στην κατάδειξη των θετικών αποτελεσµάτων που έχει η γεωγραφική και η εργασιακή κινητικότητα για το άτοµο και την οικονοµία συνολικά. Η κινητικότητα αυτή αποτελεί βασικό µέσο για την επιτυχή υλοποίηση της στρατηγικής της Λισαβόνας, 31

27 ιδίως µε την ανάπτυξη µιας προσέγγισης βασισµένης στην έννοια της ευελιξίας µε ασφάλεια για την αντιµετώπιση των προκλήσεων των σύγχρονων αγορών εργασίας. Η κινητικότητα πρέπει να ενθαρρυνθεί µέσω εθνικών στρατηγικών απασχόλησης και προγραµµάτων διά βίου µάθησης που αναπτύσσουν, µεταξύ άλλων, τις επαγγελµατικές, γλωσσικές και διαπολιτισµικές δεξιότητες του ατόµου. Τα κράτη µέλη καλούνται να εφαρµόσουν το ευρωπαϊκό πλαίσιο προσόντων και να αναπτύξουν το Εuropass, πράγµα που αναµενόταν να καταστήσει τα προσόντα κάθε εργαζοµένου πιο σαφή για τους εργοδότες και να διευκολύνει, µε τον τρόπο αυτό, την κινητικότητα των εργαζοµένων 31. Η ανάληψη συντονισµένων ενεργειών µε τους κοινωνικούς εταίρους, τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, τα κέντρα εκπαίδευσης και κατάρτισης και την κοινωνία των πολιτών πρέπει να επιδιώξει την εξάλειψη των πρακτικών εµποδίων που δυσχεραίνουν την κινητικότητα. Η προσπάθεια αυτή έπρεπε συγχρόνως να διασφαλίζει την έννοια της δίκαιης κινητικότητας, και ιδίως την καταπολέµηση της αδήλωτης εργασίας και του κοινωνικού ντάµπινγκ, πράγµα που σηµαίνει ότι πρέπει να τηρούνται γενικότερα πάντοτε πλήρως οι κανόνες εργασίας και οι νοµικές απαιτήσεις. Η Επιτροπή, για να προωθήσει την επίτευξη του στόχου αυτού και µε βάση την επιτυχία των πρωτοβουλιών που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έτους του 2006, κατάρτισε κατάλογο των πρακτικών κινητικότητας που εφαρµόζονται σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο. Επιπλέον ενθάρρυνε τα κράτη µέλη να συµπεριλάβουν τις πρακτικές αυτές στα σχέδια που καταρτίζουν για την πολιτική συνοχής, ούτως ώστε να τονωθεί η διασυνοριακή συνεργασία για ευκαιρίες εργασίας και κοινές υποδοµές. Εξέτασε επίσης τη δυνατότητα ανάπτυξης κατάλληλων µηχανισµών για την ενθάρρυνση της κινητικότητας των εργαζοµένων µε βάση τις θετικές εµπειρίες που προέκυψαν από τα υπάρχοντα ευρωπαϊκά προγράµµατα, όπως το Leonardo Da Vinci και το Marie Curie. Επιπρόσθετα άλλη µια ενέργεια της επιτροπής την περίοδο που εξετάζεται ήταν να ενθαρρύνει τα κράτη µέλη να συµπεριλάβουν τη γεωγραφική και την εργασιακή κινητικότητα ως προτεραιότητα στις εθνικές τους στρατηγικές για την απασχόληση και τη διά βίου µάθηση αλλά και να ενθαρρύνει τις αρχές σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, καθώς και άλλους εµπλεκόµενους παράγοντες, να 31 Βλ. Περαιτέρω Tryfonidou A., (2009). In search of the aim of the EC free movement of persons provisions: has the Court of Justice missed the point? Common Market Law Review, Vol. 46, No. 5, October2009, p.p