ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ Β8 Δ/νση Επιχειρηματικής Ανάπτυξης Τηλ Αθήνα 21 Σεπτεμβρίου 2015 ΑΠ.

Transcript

1 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ Β8 Δ/νση Επιχειρηματικής Ανάπτυξης Τηλ b08@mfa.gr Αθήνα 21 Σεπτεμβρίου 2015 ΑΠ ΠΡΟΣ: ΚΟΙΝ: ΕΔ: ΩΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΔΕΚΤΩΝ Πρεσβεία Ουάσιγκτων Γραφείο ΟΕΥ - Γραφείο κ. Γενικού Γραμματέα ΔΟΣ & ΑΣ - Γραφείο κας Β Γενικής Διευθύντριας - Β4 Δ/νση ΘΕΜΑ: Σχετ : Επικαιροποιημένη έρευνα αγοράς αγορά των Η.Π.Α. ελαιολάδου και ελαιών για την Έγγραφο Γραφείου Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων (ΟΕΥ) Ουάσιγκτων με ΑΠΦ /3/ΑΣ 1975/ Το Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων Ουάσιγκτων έχει αναρτήσει στην διαδικτυακή πύλη AGORA του Υπουργείου Εξωτερικών ( επικαιροποιημένη έρευνα αγοράς ελαιολάδου και ελαιών για την αγορά των Η.Π.Α. Σημειώνουμε, σύμφωνα με στοιχεία της έρευνας αγοράς ότι η κατανάλωση ελαιολάδου στις Η.Π.Α. γνωρίζει σημαντική αύξηση τα τελευταία χρόνια (5% ετησίως) και ότι το 2012 ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος σε όγκο καταναλωτής ελαιολάδου παγκοσμίως. Επιπλέον, έχει καταγραφεί ότι ο μεσογειακός τρόπος διατροφής ασκεί όλο και μεγαλύτερη επιρροή στα νοικοκυριά των Η.Π.Α., γεγονός που ενισχύει την κατανάλωση ελαιολάδου και βρώσιμων ελιών. Κατά συνέπεια, η αγορά των Η.Π.Α, τόσο λόγω μεγέθους αγοράς και αυξημένης κατανάλωσης, όσο και λόγω του υψηλού εισοδηματικού επιπέδου των καταναλωτών, αναδεικνύεται σε ελκυστικό προορισμό για τους Έλληνες εξαγωγείς ελαιολάδου και επιτραπέζιων ελιών. Ο Διευθύνων Γεώργιος Τοσούνης Σύμβουλος ΟΕΥ Α Σελίδα 1 από 1

2 Η ΑΓΟΡΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ & ΕΛΑΙΩΝ ΣΤΙΣ Η ΠΑ Γραφείο ΟΕΥ Ουάσιγκτων 2013 Η Αγορά Ελαιολάδου και Ελαιών στις ΗΠΑ Γραφείο ΟΕΥ Ουάσιγκτον Αύγουστος

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...σελ.3 1. Ποικιλίες ελαιολάδου στην αγορά των ΗΠΑ..σελ.5 2. H κατανάλωση ελαιολάδου στις ΗΠΑ.σελ Η σύνθεση της κατανάλωσης ελαιολάδου στις ΗΠΑ...σελ Η κατανάλωση και η τιμή του ελαιόλαδου ανά τομέα αγοράς ( ).σελ Η κατανάλωση ελαιολάδου ανά περιοχή..σελ Ανταγωνισμός στην αγορά ελαιολάδου στις ΗΠΑ και τιμές λιανικής στην μητροπολιτική περιοχή της Ουάσιγκτων..σελ Η κατανάλωση και η τιμή των ελαιών στην αγορά των ΗΠΑ..σελ Εισαγωγές ελαιολάδου και ελαιών στις ΗΠΑ σελ Εισαγωγές ελαιολάδου στις ΗΠΑ και ανταγωνισμός..σελ Ελληνικές εξαγωγές ελαιολάδου στις ΗΠΑ..σελ Εισαγωγές ελαιών στις ΗΠΑ και ανταγωνισμός.σελ Ελληνικές εξαγωγές ελαιών στις ΗΠΑ.σελ Κανονισμοί και Πρότυπα.σελ Σήμανση Ετικέτες.σελ Γενικές πληροφορίες αναφορικά με ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ στις ΗΠΑ.σελ Το lobbying των ελαιοπαραγωγών της Καλιφόρνια..σελ Συμπεράσματα και Προτάσεις.σελ.66 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΕΙΣ ΕΛΑΙΩΝ ΚΑΙ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ.σελ.70 2

4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η κατανάλωση ελαιόλαδου στις ΗΠΑ αυξάνεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια, τόσο λόγω του εντεινόμενου ενδιαφέροντος για τις ευεργετικές επιδράσεις του στην υγεία, όσο και εξαιτίας της διαχρονικής πτώσης της τιμής του. Η αυξητική αυτή τάση δείχνει να εδραιώνει το ελαιόλαδο όλο και πιο πολύ όχι μόνο στο καθημερινό τραπέζι των Αμερικανών, αλλά και στη συνείδηση του καταναλωτή ως ένα από τα πλέον υγιεινά προϊόντα με εκλεπτυσμένη γεύση και απεριόριστη ποικιλία χρήσεων. Η κατανάλωση ελαιόλαδου τείνει να γίνει διατροφική συνήθεια για τον μέσο Aμερικανό, όσο το πρότυπο της μεσογειακής διατροφής κατακτά σταθερά την αγορά προϊόντων διατροφής. Το εισαγόμενο ελαιόλαδο προμηθεύει σε συντριπτικό ποσοστό την αγορά των ΗΠΑ, έναντι του εγχωρίως παραγόμενου ελαιόλαδου, το οποίο καλύπτει μόνο το 3% της κατανάλωσης 1. Η παραγωγή όμως εγχώριου ελαιόλαδου αυξάνεται σταδιακά, με τη μάρκα California, Olive Ranch, να κερδίζει ένα επαρκές ποσοστό καταναλωτών. Παρόλο που στην αγορά ελαιολάδου εμφανίζονται ποικίλες διαφοροποιήσεις του προϊόντος και διακυμάνσεις στην ποιότητά του, εκείνο που συλλήβδην καθορίζει την επιλογή του καταναλωτή είναι η τιμή. Το κριτήριο του κόστους ως κυρίαρχο στις αγοραστικές αποφάσεις του καταναλωτή πηγάζει εν μέρει και από την έλλειψη γνώσης και καταναλωτικής εκπαίδευσης για τις ποιοτικές διαφοροποιήσεις του ελαιολάδου. Παρα λληλη αυ ξηση κατανα λωσης πραγματοποιει ται στον κλα δο της επιτραπε ζιας ελια ς τα τελευται α ε τη. Παρο λο που κατα την περι οδο , οι εισαγωγε ς μειω θηκαν κατα 7,99% στις Η.Π.Α., η κατανα λωση παραμε νει υψηλη και η επιτραπε ζια ελια αρχι ζει να εντα σσεται στην διατροφη του Αμερικανου καταναλωτη (Market Newsletter, June 2015, IOC). Στη διαπι στωση αυτη πρε πει να προστεθει το γεγονο ς ο τι τα δυ ο αυτα προϊο ντα δεν τυγχα νουν παρο μοιας αποδοχής από το καταναλωτικό κοινό, παρόλο που θεωρούνται «συγγενή» αγαθά, καθώς η αύξηση κατανάλωσης του ελαιόλαδου είναι γρηγορότερη από αυτή των επιτραπέζιων ελιών. Αλλά, η συσκευασία και παρουσίαση των επιτραπέζιων ελιών στα καταστήματα λιανικής πώλησης έχει βελτιωθεί πλέον θεαματικά. 2 Η έλλειψη ελέγχου της ποιότητας του ελαιολάδου, επιβεβλημένου σε ομοσπονδιακό επίπεδο από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (εφεξής FDA) 3, συνιστά θεμελιώδες ζήτημα για την καθιέρωση εθνικών υποχρεωτικών προτύπων στην αγορά ελαιολάδου. 1 στοιχεία για το 2012, United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August Study on the promotion of consumption of olive oil and olives in the USA and Canada Volume 3, Datamonitor 3 U.S. Food and Drug Administration. 3

5 Εντατικός δειγματοληπτικός έλεγχος ποιότητας διενεργείται μεν σε κάποιες Πολιτείες και στις περισσότερες μεγάλες μονάδες παραγωγής και συσκευασίας, απουσιάζει δε μια συνεπής υποχρεωτική εθνική ταυτοποίηση προτύπων. Η επιβολή ποιοτικών προτύπων και η εκπαίδευση των καταναλωτών στην επιλογή πιστοποιημένου ελαιολάδου αποτελούν πρωταρχικά ζητούμενα για την περαιτέρω διείσδυση του ελαιολάδου στην αγορά των ΗΠΑ. Στις σελίδες που ακολουθούν επιχειρείται η απεικόνιση της αγοράς ελαιολάδου και ελαιών στις ΗΠΑ, με σκοπό την κατανόηση των μεγεθών της, των καταναλωτικών τάσεων, του ανταγωνισμού, των τιμών, των καναλιών διανομής, της διάρθρωσης των εισαγωγών, των διαδικασιών σήμανσης και πιστοποίησης, καθώς και των προκλήσεων εν γένει που αναδύονται για τους Έλληνες εξαγωγείς. Ταυτόχρονα με τον εντοπισμό των αδυναμιών των ελληνικών εξαγωγικών προσπαθειών προς τις ΗΠΑ, επιχειρείται και η ανάδειξη των προοπτικών περαιτέρω εξέλιξης των δύο εν λόγω προϊόντων στην αχανή αμερικανική αγορά. 4

6 1. Ποικιλίες ελαιολάδου στην αγορά των ΗΠΑ Οι βασικές ποικιλίες που συναντώνται στην αγορά των ΗΠΑ είναι: Εξαιρετικά Παρθένο Ελαιόλαδο (Extra Virgin Olive Oil, εφεξής EVOO), με οξύτητα μικρότερη ή ίση του 0,8%. Ελαιόλαδο (Olive Oil, εφεξής ΟΟ), με οξύτητα 1.0%. Ελαιόλαδο με ελαφριά γεύση (Light Tasting Olive Oil) με οξύτητα 1.0%. Το EVOO είναι το ελαιόλαδο που χρησιμοποιείται ευρέως σήμερα και αναλογεί στο 60% των λιανικών πωλήσεων H κατανάλωση ελαιολάδου στις ΗΠΑ Τα σκήπτρα στην κατανάλωση ελαιολάδου παγκοσμίως διατηρούν οι μεσογειακές χώρες, δεδομένου ότι το ελαιόλαδο αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό της μεσογειακής διατροφής. Ανάμεσα σε αυτές τις χώρες την πρωτοκαθεδρία κατέχει η Ελλάδα με μέση κατά κεφαλήν ετήσια κατανάλωση περισσότερη από 16.3 λίτρα. Ακολουθούν οι Ισπανοί και Ιταλοί με 10.4 και 9.2 λίτρα αντίστοιχα. Χάρτης 1. Παγκόσμια Παραγωγή και Κατανάλωση Ελαιολάδου 5 4 North American Olive Oil Association (ΝΑΟΟΑ), 5 Global Olive Markets, 5

7 Η διείσδυση του ελαιολάδου στα νοικοκυριά των ΗΠΑ έχει αυξηθεί τα τελευταία 5 έτη από 30% σε 50%. Στην Βόρειο Αμερική, ήτοι σε ΗΠΑ και Καναδά, η μέση ετήσια κατά κεφαλήν κατανάλωση ανέρχεται σε 1 και 1,5 λίτρο αντίστοιχα, γεγονός που καθιστά εμφανές ότι οι προοπτικές εξέλιξης της κατανάλωσης είναι εξαιρετικά μεγάλες. Ως εκ τούτου, παρόλο που η κατά κεφαλήν κατανάλωση στις ΗΠΑ δείχνει μικρή ως απόλυτο νούμερο, σε όρους ποσοστιαίας κατανάλωσης ανά χώρα, οι ΗΠΑ καταλαμβάνουν την τρίτη θέση παγκοσμίως, καταναλώνοντας περίπου 10.3% της παγκόσμιας παραγωγής ελαιολάδου. Το ποσοστό αυτό παραμένει μικρό, συγκρινόμενο με την Ιταλία (18.42%) και την Ισπανία (18.24%), ξεπερνάει όμως τους Έλληνες που ενώ έχουν την υψηλότερη κατά κεφαλήν κατανάλωση, τους αναλογεί μόλις το 5.2% της παγκόσμιας κατανάλωσης. 6 Συγκρίνοντας λοιπόν τα σχετικά και απόλυτα νούμερα διαφαίνεται ότι τα περιθώρια αύξησης της κατανάλωσης ελαιολάδου στις ΗΠΑ είναι τεράστια, καθώς, δεδομένου του μεγέθους και του πληθυσμού της χώρας, έστω και μια μικρή αύξηση θα είχε σημαντικό αντίκτυπο στη συνολική κατανάλωση. Η αύξηση της κατανάλωσης ελαιολάδου στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην πτώση της τιμής του και στο αυξανόμενο ενδιαφέρον των Αμερικανών για τα οφέλη του στην υγεία. Από το 2004, η FDA προβλέπει προαιρετική αναγραφή στα προϊόντα ελαιολάδου του εξής ισχυρισμού: «Περιορισμένες και όχι αδιαμφισβήτητες επιστημονικές αποδείξεις συνιστούν ότι η κατανάλωση περίπου 2 κουταλιών σούπας (23 γρ.) ελαιολάδου καθημερινώς μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο στεφανιαίων καρδιακών νόσων λόγω του μονοακόρεστου λίπους που περιέχει. Για να επιτευχθεί το όφελος αυτό, το ελαιόλαδο θα πρέπει να αντικαταστήσει αντίστοιχη ποσότητα κορεσμένου λίπους και να μην αυξήσει τον συνολικό αριθμό ημερησίας πρόσληψης θερμίδων» 7. Η ενημέρωση, η καλλιέργεια καταναλωτικής γνώσης για το προϊόν και η εκπαίδευση των καταναλωτών στους τομείς της υγιεινής διατροφής και της gourmet μαγειρικής κουλτούρας είναι καίρια σημεία για την εντατικοποίηση της διαφημιστικής εκστρατείας υπέρ του ελαιολάδου, ώστε να επιτευχθεί περαιτέρω αύξηση της κατανάλωσής του. Όσον αφορά στην κατανάλωση ελαιολάδου από τα νοικοκυριά, εκείνα που χρησιμοποιούν ελαιόλαδο πολύ συχνά (μία φορά την εβδομάδα, ή 3,2 λίτρα/έτος) και αρκετά συχνά (μερικές φορές το μήνα, ή 1,5 λίτρα/έτος) καλύπτουν το μεγαλύτερο ποσοστό της λιανικής κατανάλωσης και αντιπροσωπεύουν, ως εκ τούτου, την καλύτερη ομάδα στόχο για ανάπτυξη του 6 World Oil Market, 7 FDA. Summary of Qualified Helth Claims. (Effective November 2004). 6

8 προϊόντος. Αντίθετα, οι μη συχνοί χρήστες ελαιολάδου έχουν αμελητέα συμβολή στον όγκο της κατανάλωσης (βλ. κάτωθι, Σχήμα 1). 8 Σχήμα 1. Τα επίπεδα της κατανάλωσης ελαιολάδου από τα νοικοκυριά Πολύ συχνή οικιακή χρήση Αρκετά συχνή οικιακή χρήση Μέτρια οικιακή χρήση Μη συχνή οικιακή χρήση μία φορά την εβδομάδα ή 3,.2 λίτρα/έτ μερικές φορές τον μήνα ή 1,5 λίτρα/έτος μία φορά τον μήνα ή 0,3 λίτρα/έτος μερικές φορές τον χρόνο ή 0,15 λίτρα/έτος Πηγή: Study on the promotion of consumption of olive oil and olives in the USA and Canada Volume 3, Datamonitor, 2015 Η έλλειψη επαρκούς γνώσης του προϊόντος από τους καταναλωτές συνίσταται στο ότι δεν μπορούν να κατανοήσουν και να αναγνωρίσουν τις ποικιλίες του ελαιολάδου, την ποιότητα και τη διαφορά μεταξύ γεύσεων και περιοχής προέλευσης του προϊόντος. Ενδεικτικό της παραπάνω διαπίστωσης είναι ότι σχεδόν ένας στους τρεις καταναλωτές δηλώνουν ότι η επιλογή ελαιολάδου τους δημιουργεί σύγχυση. Το ποσοστό αυτό διατρέχει όλες τις ομάδες καταναλωτών ελαιολάδου, από τη μη συχνή οικιακή χρήση έως την πολύ συχνή οικιακή χρήση του προϊόντος. 9 Η επιλογή ελαιολάδου δημιουργεί σύγχυση στους αγοραστές αφού ακόμη και οι συχνοί χρήστες του προϊόντος δεν γνωρίζουν τις ποικιλίες του. o po T f 8 Study on the promotion of consumption of olive oil and olives in the USA and Canada Volume 3, Datamonitor, Study on the promotion of consumption of olive oil and olives in the USA and Canada Volume 3, Datamonitor,

9 Επιπλέον, ένα ευμέγεθες νούμερο πολύ συχνών και αρκετά συχνών χρηστών ελαιολάδου (37% και 51% αντίστοιχα) φαίνεται να μην δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στη χώρα προέλευσης ή σε συγκεκριμένη μάρκα κατά την επιλογή του προϊόντος (βλ. κάτωθι, Σχήμα 2). Συνεπώς, οι αγοραστικές αποφάσεις ακόμη και των καταναλωτών που χρησιμοποιούν ελαιόλαδο συχνά ή αρκετά συχνά δείχνουν ότι δεν καθορίζονται από την ποιότητα, την ποικιλία και την χώρα προέλευσης του προϊόντος. 10 Άρα, η τιμή παραμένει ο καθοριστικός γνώμονας των αγοραστών στην επιλογή ελαιολάδου. Σχήμα 2. Προτιμώμενη χώρα προέλευσης και προτιμώμενη μάρκα ελαιολάδου. Πηγή: Datamonitor consumer survey USA- Canada volume 3, 2015 Η αγοραστική σύγχυση σχετικά με τις ποικιλίες του ελαιολάδου περιορίζει την ανάπτυξη συναισθηματικού δεσμού του καταναλωτή με συγκεκριμένο τύπο, μάρκα και χώρα προέλευσης του προϊόντος. 10 Study on the promotion of consumption of olive oil and olives in the USA and Canada, Volume 3, 2015, DATAMONITOR 8

10 2.1. Η σύνθεση της κατανάλωσης ελαιολάδου στις ΗΠΑ Κατά τη περίοδο , οι εισαγωγές αυξήθηκαν αρκετά φτάνοντας τους τόνους, εκ των οποίων οι (59%) κατέφθασαν τυποποιημένοι και η υπολειπόμενη ποσότητα, ήτοι τόνοι (41%) χύδην. Η Ιταλία κατέχει τη πρώτη θέση στην αγορά του τυποποιημένου ελαιολάδου, ενώ η Ισπανία καταφθάνει πρώτη στην πώληση χύδην (United States Department of Agriculture, Economic Research Service, U.S. Agricultural Trade: Imports). Οι ΗΠΑ είναι η μόνη μεταξύ των χωρών που εισάγουν σημαντικές ποσότητες ελαιολάδου, στην οποία υπάρχουν μεγάλοι τοπικοί εμφιαλωτές χύδην εισαγόμενου ελαιολάδου. Στις εγκαταστάσεις εμφιάλωσης καταφθάνει χύδην εισαγόμενο ελαιόλαδο, που προορίζεται για λιανική πώληση, και αναμιγνύεται με ποικίλα άλλα εισαγόμενα ελαιόλαδα, από διάφορες χώρες προέλευσης και ποικιλίες. Οι εν λόγω εταιρείες εμφιάλωσης συσκευάζουν στη συνέχεια τα προϊόντα τους και τα πωλούν σε καταστήματα λιανικής, υπό ποικίλες μάρκες ή ιδιωτικές ετικέτες, ή στον τομέα των υπηρεσιών τροφίμων. 11 Το ελαιόλαδο πωλείται σε τρεις κύριους τομείς της αγοράς: σε καταστήματα λιανικής (υπεραγορές, καταστήματα με προϊόντα μεσογειακής διατροφής κλπ), σε υπηρεσίες τροφίμων (εστίαση, ξενοδοχεία κλπ) και σε βιομηχανίες επεξεργασίας τροφίμων (που χρησιμοποιούν ως συστατικό το ελαιόλαδο), (βλ. κάτωθι, Σχήμα 3). Σχήμα 3: Προμηθευτές και κανάλια αγοράς ελαιολάδου στις ΗΠΑ Προμηθευτές ελαιολάδου στις ΗΠΑ Κανάλια αγοράς ελαιολάδου στις ΗΠΑ Εγχώρια παραγόμενο ελαιόλαδο Λιανική Χονδρική Διανομείς Λαϊκές αγορές Λιανική 35 40% Συσκευασμένο εισαγόμενο ελαιόλαδο Λιανική Χονδρική Διανομείς Υπηρεσίες τροφίμων 40 45% Πηγή: Χύδην εισαγόμενο ελαιόλαδο GTIS, Global Trade Access Database, Datamonitor, Study on the Promotion of Olive Oil, 2015, USITC estimates. Εταιρεία εμφιάλωσης/ συσκευασίας/ ετικέτας Διανομείς Επεξεργασία τροφίμων 20% 11 United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August

11 2.2. Η κατανάλωση και η τιμή του ελαιόλαδου ανά τομέα αγοράς ( ), Πίνακας 1: Αξία Μονάδα (*) 2015 (Μέχρι και τον Μάιο) * Ποσοστιαία Μεταβολή Εγχώρια παραγωγή 000s, $US , % Καθαρές εισαγωγές 000s, $US , % Πωλήσεις λιανικής 000s, $US N/A Πωλήσεις υπηρεσιών τροφίμων 000s, $US N/A +0.81% Όγκος Μονάδα (*) 2015 (Μέχρι και τον Μάιο) * Ποσοστιαία Μεταβολή Εγχώρια παραγωγή Εκατόλιτρα % Καθαρές εισαγωγές Εκατόλιτρα % Πωλήσεις λιανικής Εκατόλιτρα N/A +3.64% Πωλήσεις υπηρεσιών τροφίμων Εκατόλιτρα N/A +0.99% Κατά κεφαλήν κατανάλωση Μονάδα (*) 2015 (Μέχρι και τον Μάιο)* Ποσοστιαία Μεταβολή Πληθυσμός 000s N/A +0.8% Σύνολο Λίτρα 0,92 0,94 0,96 0,98 0,99 1, N/A +1.76% Λιανική Λίτρα 0,30 0,32 0,33 0,34 0,35 0, N/A +3.36% Υπηρεσίες τροφίμων Λίτρα 0,62 0,62 0,63 0,64 0,64 0, N/A +0.67% Ν/Α = Not available Data Τιμή ανά λίτρο Μονάδα (*) 2015 (Μέχρι και τον Μάιο) * Ποσοστιαία Μεταβολή Εγχώρια παραγωγή $US 9,11 8,20 7,79 7,40 7,03 6, N/A -4.85% Καθαρές εισαγωγές $US 3,66 2,91 3,14 3,29 3,39 3, N/A -0.2% Πωλήσεις λιανικής $US 10,39 10,01 10,41 10,83 11,26 11, N/A +1.99% Πωλήσεις υπηρεσιών τροφίμων $US 4,39 3,50 3,76 3,95 4,07 4, N/A -0.5% Πηγή: Datamonitor Ltd *Νέα πηγή για τα έτη 2014 και 2015: US Department of Agriculture, Foreign Agriculture Service, USDA, και 10

12 Σε ποσοτικούς όρους, το μερίδιο του ελαιολάδου που πωλήθηκε στους κύριους τομείς της αγοράς παρουσίασε μια σχετική συνέπεια τα τελευταία 3 έτη. Το 2014 περίπου 35 40% (σε όγκο) του ελαιολάδου πωλήθηκε στον τομέα λιανικής, 40 45% στον τομέα των υπηρεσιών τροφίμων και 20% στον τομέα της επεξεργασίας τροφίμων.(olive Market USA Canada vol3, DATAMONITOR). Η ζήτηση στις ΗΠΑ, σε κάθε έναν από τους παραπάνω τομείς, παρουσιάζεται διαφοροποιημένη ανάλογα με την ποιότητα, τα χαρακτηριστικά και την τιμή του ελαιολάδου. Οι τομείς των υπηρεσιών και της επεξεργασίας τροφίμων παρουσιάζουν μεγάλη ελαστικότητα ζήτησης σε υψηλότερες τιμές πώλησης του προϊόντος, γεγονός που περιορίζει τη ζήτηση του έξτρα παρθένου ελαιόλαδου (που είναι και το ακριβότερο). Ως εκ τούτου, οι εν λόγω τομείς τείνουν να αγοράζουν χαμηλότερης ποιότητας ελαιόλαδο και να κάνουν προσμίξεις με άλλα, αμφιβόλου ποιότητας, έλαια. Ωστόσο, η γεύση παίζει σημαντικό ρόλο για πολλούς αγοραστές από τον τομέα της εστίασης, οι οποίοι αγοράζουν έξτρα παρθένο ελαιόλαδο σε μεγάλες ποσότητες και με τιμές που κυμαίνονται από 3 8 δολάρια το λίτρο, ανάλογα με την ποιότητα. 12 Ο τομέας της λιανικής πώλησης περιλαμβάνει καταστήματα, υπεραγορές, μπουτίκ καταστήματα ελαιολάδου, λαϊκές αγορές, διαδικτυακούς πωλητές και υπαίθρια περίπτερα. Παρόλο που ο τομέας λιανικής υστερεί σε κατανάλωση σε σχέση με τους άλλους δύο τομείς, υπηρεσιών και επεξεργασίας τροφίμων, εντούτοις, μια ενδεχόμενη αύξηση της κατανάλωσης ελαιολάδου στις ΗΠΑ είναι πιο πιθανό να συμβεί στον τομέα της λιανικής πώλησης του προϊόντος. 13 Η τιμή του έξτρα παρθένου ελαιόλαδου στις ΗΠΑ είναι, για ευνόητους λόγους, η υψηλότερη στην αγορά. Βάσει των εθνικών στατιστικών για το , το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο πωλείται λιανικώς κατά 4,06 δολάρια/λίτρο ($0,12/oz) 15 ακριβότερο από τις άλλες κατηγορίες ελαιολάδου, συμπεριλαμβανομένων του εξευγενισμένου και το αναμεμιγμένου με παρθένο ελαιόλαδο εξευγενισμένου ελαιολάδου. Ορισμένοι καταναλωτές είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν αρκετά ακριβά ένα άριστης ποιότητας έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, που πωλείται σε gourmet και delicatessen καταστήματα, με τιμές να κυμαίνονται από δολάρια το λίτρο έως και δολάρια/λίτρο. 16 Το ποσοστό των καταναλωτών αυτό είναι εξαιρετικά μικρό αλλά βαίνει αυξανόμενο, καθώς τα πρότυπα κατανάλωσης στις ΗΠΑ αλλάζουν αργά αλλά σταθερά και η ζήτηση για πιο ιδιαίτερα ως προς τη γεύση είδη ελαιολάδου αυξάνεται. 12 United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August Nielsen, U.S. Retail Market Data, λίτρο (L) =33,81 ουγγιές (oz). 16 Nielsen, U.S. Retail Market Data,

13 Στη λιανική αγορά οι καταναλωτές στις ΗΠΑ προτιμούν προϊόντα με σήμανση εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, ενώ το παρθένο ελαιόλαδο δεν είναι ευρέως διαδεδομένο. Για τα έτη η λιανική κατανάλωση έξτρα παρθένου ελαιόλαδου ανήλθε σε 66%, ακολούθησε το εξευγενισμένο ελαιόλαδο με 33%, ενώ λιγότερο από 0,5% των πωλήσεων ήταν παρθένο ελαιόλαδο, η ίδια τάση συνεχίστηκε κατά τα έτη , εισάγοντας όμως και νέα είδη ελαιόλαδων. Ιστορικά, οι εισαγωγές των ΗΠΑ αποτελούνταν κυρίως από κατώτερης ποιότητας κατηγορίες ελαιολάδου, όπως το «αγνό» ελαιόλαδο (εξευγενισμένο ελαιόλαδο με μια μικρή πρόσμιξη έξτρα παρθένου), αλλά διαχρονικά η ζήτηση για έξτρα παρθένο ελαιόλαδο έχει αυξηθεί. 17 Η ζήτηση για οργανικό ελαιόλαδο είναι επίσης αύξουσα, παρουσιάζει διψήφια ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, και κυμαίνεται από 15 30%, ανάλογα με το κανάλι διανομής. Ωστόσο, το οργανικό ελαιόλαδο εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει ένα εξαιρετικά μικρό μερίδιο των συνολικών λιανικών πωλήσεων (λιγότερο από 2%) Η κατανάλωση ελαιολάδου ανά περιοχή Χάρτης 2. Μέσες ετήσιες κατά κεφαλήν πωλήσεις ελαιολάδου ανά περιοχή των ΗΠΑ, Φεβρουάριος 2010 Φεβρουάριος United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August

14 Η κατανάλωση ελαιολάδου στις ΗΠΑ είναι συγκεντρωμένη κατά μήκος της Ανατολικής Ακτής και κυρίως στις βορειοανατολικές πολιτείες (βλ. Χάρτη 2). Αυτό πηγάζει αφενός, ιστορικά, από τη διάδοση των συνηθειών των Ιταλών μεταναστών, και αφετέρου από την υψηλή πληθυσμιακή συγκέντρωση. Η υψηλότερη κατά κεφαλήν κατανάλωση συναντάται στη Νέα Αγγλία, με 0,74 του λίτρου (25,1oz), ενώ ακολουθούν οι μεσο ατλαντικές πολιτείες (mid atlantic) με 0,63 του λίτρου (21,2oz). Το ποσοστό κατά κεφαλήν κατανάλωσης περιορίζεται σημαντικά στις κεντρικές και δυτικές περιοχές της χώρας, όπου κυμαίνεται μεταξύ 0,22 και 0,30 του λίτρου (75oz και 10oz αντίστοιχα). Παρόλο που η κατανάλωση ελαιολάδου εξαπλώνεται και οι καταναλωτές ακόμη και στα κεντρικά της χώρας εξοικειώνονται όλο και περισσότερο με το προϊόν, πλέον των μισών λιανικών πωλήσεων ελαιολάδου στις ΗΠΑ πραγματοποιείται στην Ανατολική Ακτή. 19 Οι τιμές λιανικής επίσης ποικίλουν ανά περιοχή. Η μέση τιμή ανά ουγγιά 20 κυμαίνεται από 0,46 δολάρια ($15,55/λίτρο) (πολιτείες της Νέας Αγγλίας και νοτιο ατλαντικές περιοχές) έως 0,58 δολάρια ($19,6/λίτρο) (πολιτείες του ειρηνικού και μεσο δυτικές πολιτείες). Το υψηλότερο κόστος στη Δυτική Ακτή αντανακλά και το επιπρόσθετο κόστος μεταφοράς του εισαγόμενου ελαιόλαδου από τις εγκαταστάσεις συσκευασίας της Ανατολικής Ακτής. Επιπλέον, επειδή στις βορειοανατολικές πολιτείες η κατανάλωση είναι μεγαλύτερη, ο τζίρος στη λιανική είναι υψηλότερος και όλες σχεδόν οι εδραιωμένες μάρκες έχουν σημαντική παρουσία στην περιοχή, με συνέπεια τον υψηλότερο ανταγωνισμό στην τιμολόγηση του προϊόντος Ανταγωνισμός στην αγορά ελαιολάδου στις ΗΠΑ και τιμές λιανικής στη μητροπολιτική περιοχή της Ουάσιγκτων Ο ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών που παράγουν ελαιόλαδο κορυφώνεται σε επίπεδο εμφιάλωσης παρά σε λιανικό επίπεδο. Ενώ τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα διαφέρουν από χώρα σε χώρα, οι εταιρείες σε πολλές χώρες (περιλαμβανομένων Ελλάδας, Ισπανίας και Τυνησίας) προσανατολίζονται κυρίως σε πωλήσεις ελαιολάδου χύδην σε μονάδες εμφιάλωσης, κυρίως εγκατεστημένες στην Ιταλία, όπου αναμειγνύουν και εμφιαλώνουν ελαιόλαδα από διάφορες πηγές. Ως εκ τούτου, ο ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών παραγωγών εστιάζεται στις πωλήσεις προς τους 19 United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August oz=0,03L. 21 United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August

15 εμφιαλωτές, ενώ ο άμεσος ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών σε επίπεδο λιανικών πωλήσεων στην αγορά των ΗΠΑ είναι μικρότερος. 22 Οι κύριες ανταγωνίστριες χώρες εξαγωγείς ελαιολάδου στις ΗΠΑ παραμένουν οι Ισπανία και Ιταλία. Οι παγκόσμιες τιμές του ελαιόλαδου καθορίζονται από την ισπανική παραγωγή, καθώς, κατά μέσο όρο, η Ισπανία παράγει σχεδόν το ήμισυ της παγκόσμιας προσφοράς ελαιολάδου. Η Ισπανία επικεντρώνεται σε μεγάλης κλίμακας, αλλά χαμηλού κόστους παραγωγή, με το μεγαλύτερο ποσοστό αυτής να αποτελεί το κύριο υλικό για τις εταιρείες εμφιάλωσης. Επομένως, η χώρα είναι ο κύριος προμηθευτής χύδην ελαιολάδου σε μεγάλες ιταλικές και ισπανικές εταιρείες εμφιάλωσης, με αποτέλεσμα να επικεντρώνεται περισσότερο στον όγκο της παραγωγής παρά στην ποιότητα του προϊόντος. 23 Η Ιταλία παίζει καθοριστικό ρόλο στην παγκόσμια αλυσίδα προσφοράς ελαιόλαδου μέσω του εμπορίου, της πρόσμιξης και της εμφιάλωσης του προϊόντος. Ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, το ελαιόλαδο που εμφιαλώνεται στην Ιταλία απολαμβάνει μεγάλης απήχησης και αναγνώρισης. Ως εκ τούτου, η χώρα ειδικεύεται στην εμφιάλωση και διανομή του ελαιόλαδου στην παγκόσμια αγορά. 24 Η Ελλάδα παράγει υψηλής ποιότητας ελαιόλαδο, παρόλο που η πλειονότητα των εξαγωγών της προορίζεται στην Ιταλία για πρόσμιξη και εμφιάλωση. Η χώρα παίζει σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια παραγωγή ελαιολάδου, αλλά μικρό ποσοστό εξ αυτού εισέρχεται στις παγκόσμιες αγορές ως ελληνικό προϊόν. Η μεγαλύτερη ποσότητα ελληνικού ελαιολάδου καταναλώνεται εγχώρια και η υπόλοιπη εξάγεται κυρίως στην Ιταλία, όπου εμφιαλώνεται και αναμειγνύεται με διάφορα άλλα ελαιόλαδα. Το ελληνικό εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο αναγνωρίζεται από τους εμφιαλωτές ως συστατικό που αυξάνει συνολικά την ποιότητα και τη γεύση κατά την πρόσμειξή του με άλλα ελαιόλαδα. Εν προκειμένω, είναι δυνατή η αύξηση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού ελαιολάδου με την «απεξάρτηση» από τις χύδην εξαγωγές και επικέντρωση στην προώθηση και πώληση ενός διαφοροποιημένου ελληνικού προϊόντος. 25 Η εγχώρια αγορά ελαιολάδου είναι κατακερματισμένη σε περισσότερες από 500 μάρκες, που διατίθενται λιανικώς σε ολόκληρη τη χώρα. Οι 22 United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August

16 μεγαλύτερες εξ αυτών κυριαρχούν στην αγορά σε όρους τιμολόγησης και διανομής του προϊόντος. Στον τομέα της λιανικής υπάρχουν διακριτοί ηγέτες της αγοράς, με τις τρεις μεγαλύτερες εθνικής εμβέλειας μάρκες (Bertolli, Felipo Berio, Pompeian) να συγκεντρώνουν μαζί το 36% των συνολικών πωλήσεων λιανικής μεταξύ των ετών 2010 και Την ίδια περίοδο, ελαιόλαδα με ιδιωτικές ετικέτες συγκέντρωσαν το 29% των λιανικών πωλήσεων, μερίδιο μεγαλύτερο από κάθε άλλη μεμονωμένη μάρκα ελαιολάδου. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα προϊόντα με ιδιωτικές ετικέτες είναι συνήθως φθηνότερα και παρόλο που οι μεγάλες μάρκες διαθέτουν δύναμη στην αγορά, οι καταναλωτές στις ΗΠΑ καθοδηγούνται περισσότερο από την τιμή και δεν είναι αρκετά πιστοί σε μία μάρκα όταν επιλέγουν να αγοράσουν ελαιόλαδο. 26 Ύστερα από τιμοληψία του προϊόντος σε τρεις διαφορετικής κλίμακας ποιότητας και τιμών υπεραγορές (super markets) της μητροπολιτικής περιοχής της Ουάσιγκτων καταγράφηκαν οι κάτωθι τιμές λιανικής πώλησης του ελαιολάδου: 27 ΥΠΕΡΑΓΟΡΑ ΜΑΡΚΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΤΙΜΗ/ΛΙΤΡΟ Walmart Great Value (ιδιωτική ετικέτα), 100% EVOO $7,14 Βertolli, (Ιταλία), EVOO $10.37 Μέση τιμή: Pompeian, EVOO $10.34 $9,39/L California Olive Ranch, (εγχώριο), EVOO $13.10 Colavita, EVOO $8.99 Safeway, (ιδιωτική ετικέτα), EVOO $10,98 Safeway Βertolli, (Ιταλία), EVOO $14,36 Pompeian, EVOO $18,58 Μέση τιμή: Filippo Berio, EVOO $15,18 $17.23/L California Olive Ranch, EVOO (εγχώριο) $22,98 Μonini, EVOO (Ιταλία), Organic Italian olive oil, $21,30 Whole Foods Μέση τιμή: $23,10/L 365, (ιδιωτική ετικέτα), 100% California Olive Ranch, (εγχώριο), gold metal EVOO Divina, EVOO (ελληνικό) Lapas, (ελληνικό), organic Greek $15,98 $30,98 $18,65 $26,65 26 Nielsen, U.S. Retail Market Data, Τιμοληψία και επεξεργασία στοιχείων από Γραφείο ΟΕΥ Ουάσιγκτων, Αύγουστος

17 Walmart: Υπεραγορά χαμηλότερης ποιότητας και τιμής. Safeway: Μέτρια ποιότητα και προσιτή τιμή. Whole Foods: Υψηλής ποιότητας οργανικά προϊόντα, με αντίστοιχα υψηλή τιμή 28 Πολλές εταιρείες παράγουν μεγάλο όγκο ελαιόλαδου, και σε διάφορες ποικιλίες, το οποίο διοχετεύουν στη συνέχεια σε μεγάλες αλυσίδες υπεραγορών, όπου πωλείται υπό την ιδιωτική τους ετικέτα. Η τακτική αυτή επιτρέπει στις μεγάλες επιχειρήσεις λιανικής πώλησης να πωλούν το προϊόν φθηνότερα και να κερδίζουν μερίδιο αγοράς στην ανταγωνιστική με βάση την τιμή αγορά του ελαιολάδου στις ΗΠΑ. Επιπλέον, όπως διαφαίνεται από την παραπάνω δειγματοληψία, η διακύμανση των τιμών λιανικής είναι εξαιρετικά μεγάλη, με τη μικρότερη να διαμορφώνεται στα 7,14 δολάρια ανά λίτρο και τη μεγαλύτερη να φτάνει ακόμα και τα 30,98 δολάρια ανά λίτρο. Αυτό οφείλεται αφενός στην διαφοροποίηση της ποιότητας του προϊόντος, αφετέρου δε στην ποιότητα γενικά και την τιμολογιακή πολιτική της εκάστοτε υπεραγοράς. Ακόμη και στις ίδιες μάρκες η διακύμανση των τιμών είναι μεγάλη, καθώς η κάθε υπεραγορά απευθύνεται σε διαφορετικό οικονομικό επίπεδο καταναλωτών. Επίσης, ρόλο παίζει και η ποσότητα της συσκευασίας, για παράδειγμα, η υπεραγορά Walmart πωλεί φθηνότερα το ελαιόλαδο συσκευασμένο σε μεγάλες ποσότητες (διαθέτει έως και 10 συσκευασίες του μισού λίτρου), γεγονός που μειώνει τη μέση τιμή. 4. Η κατανάλωση και η τιμή των ελαιών στην αγορά των ΗΠΑ Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η παρουσίαση των επιτραπέζιων ελαιών στη λιανική αγορά των ΗΠΑ η οποία έχει βελτιωθεί θεαματικά, οδηγώντας στην αύξηση του όγκου της κατανάλωσης ελαιών. Έως τα τέλη της δεκαετίας του 1990, οι επιτραπέζιες ελιές πωλούνταν αποκλειστικά σε γυάλινα δοχεία ή κονσέρβες και ήταν τοποθετημένες στο τμήμα των καρυκευμάτων στις περισσότερες υπεραγορές των ΗΠΑ. Ωστόσο, με την έλευση των αλυσίδων πιο εκλεπτυσμένων υπεραγορών (Wegman s, The Fresh Market, Whole Foods), οι ελιές διατίθενται σε περισσότερες ποικιλίες ως μέρος των εκλεπτυσμένων ειδών διατροφής (delicatessen), ή στο τμήμα των φρέσκων φρούτων και λαχανικών, όπου πωλούνται χύδην. Η πώληση των ελαιών κατά αυτό τον τρόπο έγινε δημοφιλής, με αποτέλεσμα το 26% πλέον των υπεραγορών (από 18% το 2006) 29, να διαθέτουν τις ελιές χύδην. Εν τούτοις, παρά τις σχετικές προωθητικές δράσεις, οι πωλήσεις του προϊόντος παρουσιάζει μείωση. Το γεγονός αυτό οφείλεται στη χαμηλή διείσδυση του προϊόντος στο καταναλωτικό κοινό, καθώς η ανάδειξη των ελαιών σε εκλεκτό προϊόν οδήγησε στην κατανάλωσή του από πιο εύπορους καταναλωτές, που είναι διατεθειμένοι 28 Επιλέχθηκαν ενδεικτικά οι τρεις εν λόγω υπεραγορές, καθώς αντανακλούν τις βασικές διαβαθμίσεις σε ποιότητα και τιμή στην αγορά τροφίμων στις ΗΠΑ. 29 Food Marketing Institute. 16

18 να πληρώσουν περισσότερο για ένα καλύτερης ποιότητας προϊόν από αυτό που, κατά την αντίληψή τους, περιέχεται σε ένα γυάλινο δοχείο ή μια κονσέρβα. 30 Σχήμα 4.: Η δομή της λιανικής πώλησης ελιών στις ΗΠΑ Επιτραπέζιες ελιές Συσκευασμένες Φρέσκιες χύδην/σε ψυγείο Τμήμα καρυκευμάτων Τμήμα ειδικών τροφών Σε βιτρίνα (olive bar) Μαύρες ελιές (σε κονσέρβα) Μεξικάνικα φαγητά Εκλεπτυσμένες τροφές (Delicatessen) Πράσινες ελιές (σε γυάλινο δοχείο) Πηγή: Datamonitor Ltd Ιταλικά φαγητά Διεθνή φαγητά (ελληνικές ελιές) Οι τιμές των ελαιών ανά κιλό έχουν αυξηθεί ραγδαία τα τελευταία έτη (βλ. κάτωθι Πίνακα 2), καθώς η αγοραστική συμπεριφορά των καταναλωτών άλλαξε και μειώθηκε η ζήτηση των συσκευασμένων ελαιών ενώ αυξήθηκε αυτή των χύδην ελαιών ως εκλεκτά (delicatessen) προϊόντα των υπεραγορών. Εντούτοις, η μετατόπιση αυτή μείωσε τον όγκο των πωλήσεων ενώ οι τιμές συνεχίζουν να αυξάνονται. Η μέση λιανική τιμή ανά κιλό των επιτραπέζιων ελαιών στις ΗΠΑ αυξήθηκε από 7,80 δολάρια το 2004 σε 10,29 δολάρια το 2009 (Πίνακας 2), σημειώνοντας κατά μέσο όρο ετήσια αύξηση πάνω από 6%. Σύμφωνα με το Market Newsletter, June 2015, IOC οι τιμές των Ελληνικών επιτραπέζιων ελιών τον Ιούνιο του 2015, κυμάνθηκαν στα 3,36 δολάρια/κιλό, ήτοι +24% από τις τιμές της ίδιας περιόδου του προηγούμενου έτους. 30 Study on the promotion of consumption of olive oil and olives in the USA and Canada, Datamonitor Ltd Study on the promotion of consumption of olive oil and olives in the USA and Canada, Datamonitor 17

19 Πίνακας 2: Η κατανάλωση και η τιμή των επιτραπέζιων ελαιών στις ΗΠΑ Αξία Μονάδα Ποσοστιαία Μεταβολή Εγχώρια παραγωγή 000s, $US ,4% Καθαρές εισαγωγές 000s, $US ,2% Πωλήσεις λιανικής 000s, $US ,0% Πωλήσεις υπηρεσιών τροφίμων 000s, $US ,6% Όγκος Μονάδα Εγχώρια παραγωγή Μετρικοί τόνοι ,7% Καθαρές εισαγωγές Μετρικοί τόνοι ,9% Πωλήσεις λιανικής Μετρικοί τόνοι ,4% Πωλήσεις υπηρεσιών τροφίμων Μετρικοί τόνοι ,4% Κατά κεφαλήν κατανάλωση Μονάδα Πληθυσμός 000s ,9% Σύνολο Κιλά 0,79 0,77 0,76 0,75 0,73 0,71 0,69 0 0,66-2,6%- Λιανική Κιλά 0,23 0,22 0,22 0,22 0,21 0,20 0,20 0,18-3,3% Υπηρεσίες τροφίμων Κιλά 0,56 0,55 0,54 0,53 0,52 0,51 0,49 0,48-2,3% Τιμή ανά Κιλό Μονάδα Εγχώρια παραγωγή $US 3,87 6,56 6,72 5,73 4,64 3,96 3,53 4,35 2,1% Καθαρές εισαγωγές $US 2,67 2,98 3,02 2,74 2,51 2,53 2,63 2,77 2,3% Πωλήσεις λιανικής $US 8,95 11,02 11,29 8,48 7,80 8,12 8,63 9,61 1,4% Πωλήσεις υπηρεσιών τροφίμων $US 5,47 6,11 6,19 5,62 3,86 4,66 5,97 5,51 2,0% Πηγή: Datamonitor Ltd

20 Αξία Μονάδα (*) 2015 (Μέχρι και τον Απρίλιο) * Ποσοστιαία Μεταβολή Εγχώρια παραγωγή 000s, $US , ,10% Καθαρές εισαγωγές 000s, $US , ,61% Πωλήσεις λιανικής 000s, $US , N/A +1,61% Πωλήσεις υπηρεσιών τροφίμων 000s, $US , N/A +2,79% Όγκος Μονάδα (*) Ποσοστιαία 2015 (Μέχρι Μεταβολή και τον Απρίλιο) * Εγχώρια παραγωγή Μετρικοί τόνοι , ,62% Καθαρές εισαγωγές Μετρικοί τόνοι , ,833-2,8% Πωλήσεις λιανικής Μετρικοί τόνοι N/A -0,2% Πωλήσεις υπηρεσιών τροφίμων Μετρικοί τόνοι , N/A -1,12% 243 Κατά κεφαλήν κατανάλωση Μονάδα (*) 2015 (Μέχρι και τον Απρίλιο) * Ποσοστιαία Μεταβολή Πληθυσμός 000s ,562 Ν/Α +0,8% Σύνολο Κιλά 0,64 0,62 0,61 0,59 0,58 0,56 0,56 Ν/Α -1,9% Λιανική Κιλά 0,18 0,17 0,17 0,17 0,17 0,16 0,17 Ν/Α -0,8% Υπηρεσίες τροφίμων Κιλά 0,46 0,45 0,44 0,42 0,41 0,40 0,42 Ν/Α -1,3% N/A= Data Unavailable Τιμή ανά Κιλό Μονάδα (*) 2015 (Μέχρι και τον Απρίλιο) * Ποσοστιαία Μεταβολή Εγχώρια παραγωγή $US 4,56 5,20 4,27 4,01 3,81 3,62 3,60 Ν/Α -3,43% Καθαρές εισαγωγές $US 3,20 2,94 3,01 3,13 3,22 3,32 3,45 Ν/Α +1,1% Πωλήσεις λιανικής $US 10,02 10,29 10,55 10,83 11,11 11,40 11,73 Ν/Α +2,28% Πωλήσεις υπηρεσιών τροφίμων $US 6,42 5,28 6,11 6,87 7,51 8,21 8,66 Ν/Α +4,37% Πηγή: Datamonitor Ltd *Νέα Πηγή για τα έτη 2014 και 2015: USDA ERS, Yearbook Tables, Table G24: Olives supply and utilization και καθώς και το Market Newsletter June 2015, IOC 19

21 Η διείσδυση των επιτραπέζιων ελαιών στα νοικοκυριά των ΗΠΑ μειώθηκε από 46% το 2006 σε 44% το 2008, ενώ η συχνότητα αγοράς ελαιών από τα νοικοκυριά περιορίστηκε σε μόνο 3,3 περιπτώσεις ετησίως. 32 Επίσης, στην εγχώρια αγορά παρατηρείται ότι, όπως άλλωστε συμβαίνει και με το ελαιόλαδο, οι καταναλωτές που αγοράζουν ελιές δεν δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση σε μια συγκεκριμένη μάρκα. Τα δύο τρίτα των καταναλωτών που αγοράζουν ελιές δηλώνουν ότι δεν έχουν προτιμώμενη μάρκα, γεγονός που καταδεικνύει ότι δεν παρατηρούν ιδιαίτερες διαφοροποιήσεις στην ποιότητα, τη γεύση και την εμφάνιση ανάμεσα στις μάρκες που διατίθενται στα ράφια των υπεραγορών και καταστημάτων στις ΗΠΑ. Ενδεικτικό της παραπάνω διαπίστωσης είναι ότι ιδιωτικές ετικέτες, όπως η Walmart s Great Value, αναλογούν στο 60% των λιανικών πωλήσεων συσκευασμένων επιτραπέζιων ελαιών στις ΗΠΑ. 33 Καταγράφεται μια εξοικείωση των Αμερικανών με τις επιτραπέζιες ελιές και μια βελτίωση καταναλωτικών και διατροφικών συνηθειών η οποία οδηγεί στην αύξηση κατανάλωσης του προϊόντος. Η βελτίωση όμως είναι σταδιακή καθώς υπάρχει ακόμη μία μερίδα ατόμων που παραμένουν επιφυλακτικοί. Για παράδειγμα, 7% των ατόμων που καταναλώνουν ελιές στο σπίτι δήλωσαν ότι περιόρισαν την κατανάλωσή τους γιατί τους φαίνονται πολύ αλμυρές. Η μείωση της καθημερινής πρόσληψης νατρίου (αλατιού) έχει αναδειχθεί σε μείζον μήνυμα που προωθείται τελευταία στις ΗΠΑ για την προστασία της υγείας των καταναλωτών, οι οποίοι τείνουν να ελαχιστοποιούν την πρόσληψη νατρίου προληπτικά, όπως συμβαίνει και με την αποφυγή των «κακών» λιπαρών. Ως εκ τούτου, ο συνδυασμός υψηλών επιπέδων νατρίου και λιπαρών (τα λιπαρά που περιέχονται στις ελιές κυμαίνονται από 75 90%) αποτρέπει την εκτεταμένη κατανάλωση των επιτραπέζιων ελαιών, παρόλο που το 75% των οικιακών καταναλωτών θεωρούν ότι οι ελιές είναι υγιεινές. 34 Επιπλέον, οι καταναλωτές στις ΗΠΑ προτιμούν τα γρήγορα σνακς, με δημοφιλέστερα το τυρί σε συσκευασμένα κομμάτια και τα πατατάκια, ενώ τα γεύματα τους στο σπίτι είναι λιγότερα. Στο καθημερινό τους τραπέζι, όπως και σε ψυχαγωγικές περιστάσεις, προτιμούν να έχουν πιο εύχρηστα φαγητά, καθώς αποφεύγουν να ανοίξουν μια ολόκληρη κονσέρβα ελιών και να καταναλώσουν μόνο λίγες από αυτές. Σε αντίθεση με τις καινοτομίες στη βιομηχανία ελαιολάδου, η βιομηχανία των επιτραπέζιων ελαιών καθυστερεί στο να ακολουθήσει τις τάσεις της αγοράς και να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των καταναλωτών στις ΗΠΑ. Για 32 IRI and AC Nielsen, Study on the promotion of consumption of olive oil and olives in the USA and Canada, Datamonitor, Review Study on the promotion of consumption of olive oil and olives in the USA and Canada, Datamonitor, Revie Study on the promotion of consumption of olive oil and olives in the USA and Canada, Datamonitor Ltd.2010, Review

22 παράδειγμα, σε περιστάσεις κατ οίκον ψυχαγωγίας, οι καταναλωτές για λόγους ευκολίας και εξοικονόμησης χρόνου, προτιμούν να αγοράζουν συσκευασμένα προϊόντα σε μερίδες, όπως κρέας, τυρί, λαχανικά, κράκερς και σάλτσες, τα οποία διατίθενται έτοιμα σε δίσκους και χρησιμοποιούνται απευθείας για σερβίρισμα. Παρόμοιες συσκευασίες διατίθενται στις περισσότερες υπεραγορές και σε ατομικές μερίδες, για να εξυπηρετήσουν τους καταναλωτές που χρειάζονται ένα γρήγορο γεύμα ή κολατσιό για το σπίτι ή τη δουλειά τους. Επίσης, σε αντίθεση με το ελαιόλαδο, δεν παρέχεται στους καταναλωτές κίνητρο για να αναζητήσουν τις ελιές ως υποκατάστατο για άλλα προϊόντα στην καθημερινή τους διατροφή. Η έλλειψη υποχρεωτικά αναγραφόμενων μηνυμάτων υγιεινής διατροφής στη συσκευασία των επιτραπέζιων ελαιών, δεν προτρέπει στην κατανάλωση τους όπως συμβαίνει με το ελαιόλαδο. Επιπλέον, ακόμη και οι καταναλωτές που έχουν την τάση να αγοράζουν ελιές, δεν ενθαρρύνονται από την παρουσίαση ή τη συσκευασία τους, καθώς δεν συνάδει με την πρακτικότητα που αναζητούν για την κάλυψη των καθημερινών διατροφικών αναγκών τους. Το κλειδί λοιπόν στην προσέλκυση των καταναλωτών στις ΗΠΑ είναι η ευκολία και η χρηστικότητα του προϊόντος. Η σύνδεση των επιτραπέζιων ελαιών με την υγιεινή διατροφή και η τοποθέτηση του προϊόντος στην αγορά πρέπει να ακολουθούν τους ταχείς ρυθμούς της καθημερινότητας των καταναλωτών. Το καταναλωτικό κοινό στις ΗΠΑ, ως επί το πλείστον, προτιμά τα γρήγορα σνακ σε εύχρηστες συσκευασίες, που δεν απαιτούν χρόνο προετοιμασίας και είναι προσβάσιμα στα ράφια των υπεραγορών. Επιπρόσθετα, πέρα από την ενίσχυση των μηνυμάτων για τις θετικές επιδράσεις των ελαιών στην υγεία των καταναλωτών, αύξηση της κατανάλωσης μπορεί να επιτευχθεί και με προωθητικές ενέργειες για τη διασύνδεση της χρήσης του προϊόντος με εορταστικές περιστάσεις και με την κατ οίκον ψυχαγωγία, έτσι ώστε να ενισχυθεί και ο όγκος της οικιακής κατανάλωσης των επιτραπέζιων ελαιών. Η εξασφάλιση έστω και 1% αύξησης στ ην διείσδυση των επιτραπέζιων ελαιών σ τα νοικοκυριά των ΗΠΑ μπορεί να αποδώσ ει επιπλέον 1,211 τόνους σε όγκο πωλήσε ων (βάσει επιπέδων 2009). Πηγή: Datamonitor Ltd

23 Όπως παρατηρήθηκε και με το ελαιόλαδο, οι επιτραπέζιες ελιές καταναλώνται ως επί το πλείστον από τους πολύ συχνούς και αρκετά συχνούς οικιακούς χρήστες (βλ. κάτωθι, Σχήμα 5.) Σχήμα 5. Τα επίπεδα της κατανάλωσης επιτραπέζιων ελαιών από τα νοικοκυριά Πολύ συχνή οικιακή χρήση Αρκετά συχνή οικιακή χρήση Μέτρια οικιακή χρήση Μη συχνή οικιακή χρήση μία φορά την εβδομάδα ή 20 κονσέρβες/έτος μερικές φορές το μήνα ή 10 κονσέρβες/έτος μία φορά τον μήνα ή 5 κονσέρβες/έτος μερικές φορές τον χρόνο ή 2 κονσέρβες/έτος Πηγή: Datamonitor consumer survey USA- Canada vol.3, 2015 Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι γνώμες των καταναλωτών για τις επιτραπέζιες ελιές (βλ. κάτωθι, Σχήμα 6), καθώς δηλώνουν ότι οι βασικοί αποτρεπτικοί παράγοντες στη χρήση του προϊόντος είναι η περιεκτικότητα σε νάτριο, η ευκολία, η τιμή και η συνήθεια. Πηγή: Datamonitor consumer survey USA Canada, Review

24 Τιμές λιανικής στη μητροπολιτική περιοχή της Ουάσιγκτων 35 ΥΠΕΡΑΓΟΡΑ ΜΑΡΚΑ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΤΙΜΗ/ΚΙΛΟ Walmart Μέση τιμή: $16,11 Great Value (ιδιωτική ετικέτα), Minced Pimiento Stuffed Queen Olives (γεμιστές) Mezzetta Imported Pitted Calamata Olives (τύπου Καλαμάτα) $10,64 $14,74 Safeway Μέση τιμή: $21,64 Whole Foods Μέση τιμή: $24,41 Goya Spanish Cocktail Olives Peloponnese Gourmet Pitted Kalamata Olives Safeway, (ιδιωτική ετικέτα), Pitted Rip Olives PEARLS California Olives Mezzeta, Napa Valley, Kalamata (τύπου Καλαμάτα) STAR, Spanish stuffed (ισπανικές γεμιστές) Peloponnese, Kalamata, Greece (ελληνικές) 365 (ιδιωτική ετικέτα), organic Kalamata style black (μαύρες τύπου Καλαμάτας, οργανικές) 365 (ιδιωτική ετικέτα), organic Kalamata style green (πράσινες τύπου Καλαμάτας, οργανικές) $14,38 $24,71 $15,10 $29,35 $16,38 $27,72 $19,66 $25,31 $23,50 Όπως παρατηρείται και στην περίπτωση του ελαιολάδου, οι τιμές λιανικής των επιτραπέζιων ελαιών παρουσιάζουν μεγάλη απόκλιση στις τρεις διαβαθμισμένες ποιοτικά υπεραγορές, αφού κυμαίνονται από 10,64 δολάρια/κιλό έως 29,35 δολάρια/κιλό. Η διακύμανση αυτή, ομοίως με το ελαιόλαδο, οφείλεται όχι μόνο στις ποιοτικές διαφοροποιήσεις του προϊόντος, αλλά και στο πόσο αναβαθμισμένη θεωρείται συλλήβδην η εκάστοτε υπεραγορά (σε όρους ποιότητας και τιμής). Παρατηρείται σημαντική αύξηση τιμών στις Η.Π.Α., γεγονός που γίνεται εμφανές από την άνοδο της μέσης τιμής των υπεραγορών σε σχέση με το Αιτία αποτελεί το γεγονός ότι η παγκόσμια παραγωγή επιτραπέζιας ελιάς μειώνεται σταδιακά από το 2014, με μία παγκόσμια μείωση για τη περίοδο , κατά 2%. Παρόλα αυτά η συνολική παραγωγή 23

25 της Ευρώπης αυξήθηκε κατά 19% σε σχέση με τη προηγούμενη περίοδο ( ). Συγκεκριμένα, η Ελλάδα κατά το παρήγαγε +135% ( τόνους) περισσότερο σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο, η Ιταλία +37,5% ( τόνους), ενώ η Πορτογαλία κυμάνθηκε στο ίδιο επίπεδο (17 500τόνους). Αξιοσημείωτο γεγονός αποτελεί η μείωση παραγωγής επιτραπέζιων ελιών της Ισπανίας στη διάρκεια της περιόδου κατά -6% ( τόνους). Τα υπόλοιπα μέλη του IOC (Συρία, Αργεντινή, Ιράν, Τουρκία, Αλγερία κλπ.) αντιμετώπισαν τη πτώση της παραγωγής τους κατά -7% συνολικά. Σύμφωνα με το Market Newsletter του IOC, June market-newsletter-june Τιμοληψία και επεξεργασία στοιχείων από Γραφείο ΟΕΥ Ουάσιγκτων, Ιούλιος

26 5. Εισαγωγές ελαιολάδου και ελαιών στις ΗΠΑ 5.1 Εισαγωγές ελαιολάδου στις ΗΠΑ και ανταγωνισμός Από τη δεκαετία του 1990 έως σήμερα, οι ελληνικές εξαγωγές ελαιολάδου έχουν σχεδόν τετραπλασιασθεί σε όγκο στην υπό εξέταση δασμολογική κλάση HS 1509: «ελαιόλαδο και κλάσματα αυτού, μη χημικά τροποποιημένο»(βλ. κάτωθι, Πίνακα 3). Το 2012, η χώρα μας ήταν ο έβδομος προμηθευτής ελαιολάδου στις ΗΠΑ, σε ποσοτικούς όρους, με τις δύο πρώτες θέσεις να καταλαμβάνουν η Ιταλία και η Ισπανία, που, όπως ήδη αναφέρθηκε, αποτελούν κύριες ανταγωνίστριες χώρες σε παραγωγή ελαιολάδου παγκοσμίως. Συγκριτικά, η ποσότητα ελαιολάδου που εισάγεται στις ΗΠΑ από την Ελλάδα είναι πολύ μικρή, σε σχέση με της Ιταλίας, η οποία καταλαμβάνει μακράν την πρώτη θέση, με ποσότητα σχεδόν διπλάσια από τη δεύτερη κατά σειρά χώρα Ισπανία. Ενδιαφέρον προκαλεί ότι το 2012 η Ελλάδα υπολείπεται σε ποσότητα της Χιλής, η οποία μέχρι το 2000 δεν εξήγαγε ελαιόλαδο στις ΗΠΑ. Ομοίως, το Μαρόκο και η Αργεντινή που «ισοβαθμούσαν» το 2012, μέχρι το 2000 εξήγαγαν αμελητέες ποσότητες ελαιολάδου. Σε ποσοτικούς όρους, το ελληνικό μερίδιο αγοράς το 2014 μειώθηκε σημαντικά σε σχέση με το 2012, και παραμένει εξαιρετικά μικρό σε απόλυτους και σχετικούς όρους, ιδιαίτερα αν υπολογίσει κανείς το μερίδιο αγοράς συνολικά των τριών πρώτων χωρών, το οποίο σε ποσοτικούς όρους ανέρχεται στο 90,03% του συνόλου των εισαγωγών. Διαχρονική και αδιάλειπτη αύξηση παρατηρείται στο σύνολο των εισαγωγών ελαιολάδου στις ΗΠΑ. Από το 1990 έως σήμερα οι εισαγωγές σε ποσοτικούς όρους έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί. Σε όρους αξίας εισαγωγών ελαιολάδου στις ΗΠΑ, η Ελλάδα καταγράφηκε πέμπτη το 2014, αλλά με νούμερα σαφώς μικρότερα από τις τρεις πρώτες χώρες. Ωστόσο, από το 2000 έως το 2008, η αξία των ελληνικών εξαγωγών στις ΗΠΑ έχει σχεδόν διπλασιαστεί, ενώ από το 2008 έως το 2012 σημειώνονται μικρές αυξομειώσεις. Συγκρίνοντας το σύνολο της αξίας των εισαγωγών ελαιολάδου, παρατηρούμε ότι οι τρεις πρώτες χώρες (Ιταλία, Ισπανία και Τυνησία) το 2012 κατέχουν συνολικά το συντριπτικό ποσοστό του 85,57% του συνόλου της αξίας, ενώ στην Ελλάδα αναλογεί ποσοστό 1,97% του συνόλου. Συνεπώς, το ελληνικό μερίδιο αγοράς σε όρους αξίας παραμένει πολύ μικρό, ελαφρώς αυξημένο όμως σε σχέση με το Σε όρους μοναδιαίας αξίας, η Ελλάδα βρίσκεται στην δεύτερη θέση, που σημαίνει ότι είναι α πό τις ακριβότερες μεταξύ των χωρών που εξάγουν ελαιόλαδο στις ΗΠΑ (αξία μετρήσιμη σε δολάρια ανά μετρικό τόνο). Οι διακυμάνσεις στην κατηγορία αυτή δεν είναι μεγάλες, τουλάχιστον για τις τρεις πρώτες χώρες (Ελλάδα, Ιταλία και Χιλή). 25

27 Πίνακας 3: Ελαιόλαδο: εισαγωγές ΗΠΑ ανά χώρα (HS1509), 1990, 2000, και Χώρα * Ποσότητα (1.000 μετρικοί τόνοι/mt) Ιταλία 75,7 148, ,6 138,1 140,9 155,0 144,15 Ισπανία 16,6 28, ,3 66,0 61,5 81,6 91,10 Τυνησία 1,2 4, ,8 26,5 24,1 39,6 16,24 Μαρόκο 0,0 0, ,6 11,4 23,7 5, Χιλή 0,0 0, ,4 1,1 2,4 5, Ελλάδα 1,3 4, ,7 4,3 4,2 4,8 3.5 Αργεντινή 0,0 0, ,6 3,4 11,6 5, Σύνολο 96,7 194, ,0 262,3 276,0 306, E.Ε. 95,1 183, ,3 210,4 208,7 243, Ελληνικό μερίδιο επί συνόλου 1,34% 2,21% 1,72% 1,81% 1,64% 1,52% 1,56% 1.06% Αξία (εκατ./million $) Ιταλία 156,6 310,5 619,1 518,7 481,8 509,7 519, Ισπανία 34,7 63,3 192,1 164,0 205,1 191,0 220, Τυνησία 2,8 9,5 96,9 97,1 81,0 73,6 101, Μαρόκο 0,1 0,1 9,6 2,0 27,9 61,0 14,7 14,85 5.Ελλάδα 2,8 10,2 19,3 19,0 17,5 17,6 18,5 14,80 Χιλή 2,8 0,0 0,0 2,1 2,7 5,0 8,9 16,6 10,62 Αργεντινή 10,2 0,0 2,4 23,0 27,0 10,4 32,4 14,2 6,25 Σύνολο 19,3 201,1 413, ,5 879,8 868,6 925,2 938,3 957,1 E.Ε. 19,0 197,7 388,8 840,2 707,9 712,1 726,0 766,0 949,8 17,5 Ελληνικό 17,6 μερίδιο επί 1,39% 2,47% 1,92% 2,16% 2,01% 1,90% 1,97% 1,55% 18,5 συνόλου Μοναδιαία Αξία ($ ανά mt) Ισπανία ,816 2.Ελλάδα ,23 Ιταλία ,498 Μαρόκο Ν/Α ,894 Τυνησία ,80 Χιλή Ν/Α* Ν/Α ,59 Αργεντινή Ν/Α ,272 Σύνολο ,888 E.Ε ,849 Source: GTIS, Global Trade Atlas database. Επεξεργασία Γρ.ΟΕΥ Ουάσιγκτων, Νοέμβριος Ν/Α: Μη διαθέσιμα στοιχεία. *Νέα Πηγή για το έτος 2014: 36 United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August

28 Ελαιόλαδο: εισαγωγές ΗΠΑ ανά χώρα περιόδων Ιανουαρίου- Μαΐου 2014 και Ιανουαρίου- Μαΐου 2015 Πηγή: Χώρα Ιανουάριος- Μάιος 2014 Ιανουάριος- Μάιος 2015 Ποσοστιαία Μεταβολή Ποσότητα (1.000 μετρικοί τόνοι/mt) Ιταλία 57,85 53,83-7% Ισπανία 59,88 37,54-37% Τυνησία 6,73 28, % Μαρόκο 1,19 5, % 5.Ελλάδα 2,64 3,90 +48% Χιλή 0,634 1,05 +66% Αργεντινή 2,44 0,110-96% Σύνολο 135,85 135,01-1% E.Ε. 121,05 95,86-21% Ελληνικό μερίδιο επί συνόλου 1,94% 2,88% + 48,45% Αξία (εκατ./million $) Ιταλία % Ισπανία % Τυνησία % 4.Ελλάδα % Μαρόκο % Χιλή % Αργεντινή 7 Ν/Α -95% Σύνολο % E.Ε % Ελληνικό μερίδιο επί συνόλου 2,4% 3,15% +31,25% Μοναδιαία Αξία ($ ανά mt) 1.Ελλάδα 4,55 4,10-9,9% Ιταλία 4,03 4,07 +0,9% Χιλή 4,73 3,81-19,45% Ισπανία 3,31 3,54 +6,94% Τυνησία 3,86 3,47-10,10% Μαρόκο 3,36 2,81-16,37% Αργεντινή 2,87 Ν/Α Ν/Α Σύνολο 3,68 3,76 +2,17% E.Ε. 3,68 3,88 +5,4% 27

29 Πιο αναλυτική παρουσίαση των εισαγωγών ελαιολάδου στις ΗΠΑ, σε οκταψήφια δασμολογική κλάση, καταγράφεται στον ακόλουθο Πίνακα. Πίνακας 4: Εισαγωγές ελαιολάδου στις ΗΠΑ. Αξία εισαγωγών ανά Κωδικό HTS για τις 10 πρώτες χώρες εξαγωγούς Kωδικός HTS Χώρα (ετήσια στοιχεία *, έτος σύγκρισης 2014) * 2015* % μεταβολή Σε Δολάρια 2014* 2015 * μερίδιο αγοράς 2015* Ιταλία ,72% 69,51% Ισπανία ,12% 19,24% 3.Ελλάδα 14, ,77% 4,15% Παρθένο Ελαιόλαδο και κλάσματα Τυνησία % 3,65% αυτού, εκλεπτυσμένο ή μη, μη Τουρκία % 1,14% χημικά τροποποιημένο, Χιλή % 0,65% μικτού βάρους* κάτω των 18 Λίβανος % 0,69% kg (*ζυγισμένο μαζί με το δοχείο) Αργεντινή % 0,04% Πορτογαλία % 0,15% Υποσύνολο 9 πρώτες χώρες ,17% 99,23% Σύνολο κατηγορίας ,3% 100,00% Παρθένο Ελαιόλαδο και κλάσματα Τυνησία ,79% 54.53% Ισπανία % 23.65% 37 οι μετρήσεις έως Μάιο του

30 αυτού, εκλεπτυσμένο ή μη, μη χημικά τροποποιημένο, μικτού βάρους 18 kg και άνω Μαρόκο % 8.56% Ιταλία % 5.26% 5.Ελλάδα % 4,25% Χιλή % 1.99% Τουρκία % 0.30% Αργεντινή % 0.21% Αυστραλία % 0.02% Μεξικό % 0% Υποσύνολο 10 πρώτες χώρες % 98,77% Σύνολο κατηγορίας % 100% Ελαιόλαδο, μη παρθένο, και κλάσματα αυτού, μη χημικά τροποποιημένο, μικτού βάρους κάτω των 18 kg Ιταλία ,31% 60,80% Ισπανία ,71% 31,88% Τυνησία ,92% 3,52% Πορτογαλία ,53% 1,84% Τουρκία ,1% 1,20% 6.Ελλάδα ,63% 0,31% Λίβανος ,05% 1,63 0,17% Ταϊβάν % % 0% 1,63 Γαλλία ,82% 0,15% Αργεντινή 84 Ν/Α Ν/Α Ν/Α Ν/Α % Ν/Α Ν/Α Υποσύνολο 10 πρώτες χώρες ,56% 99,88% Σύνολο κατηγορίας ,53% 100% Ελαιόλαδο, μη παρθένο, και κλάσματα αυτού, μη χημικά Ισπανία ,21% 51,94% Τυνησία ,04% 25,38% Τουρκία ,9% 8,66% Μαρόκο ,2% 6,37% 27

31 τροποποιημένο, μικτού βάρους 18 kg και άνω Ιταλία ,16% 3,05% Ισραήλ % 0,22% 7.Ελλάδα ,1% 0,20% Πορτογαλία ,23% 0,02% Αργεντινή % 0% Χιλή % Υποσύνολο 10 πρώτες χώρες ,42% 95,85% Σύνολο κατηγορίας ,5% 100% Ελαιόλαδο, συμπεριλαμβανομένων προσμίξεων και κλάσματα αυτών, μη χημικά τροποποιημένων, που καθίσταται ακατάλληλο για βρώσιμη χρήση Ολλανδία % 0% Ιταλία ,25% Ισπανία ,5% 89,36% Ηνωμένο Βασίλειο % Γερμανία 0 Ν/Α Ν/Α Ν/Α Ν/Α Ν/Α Ν/Α Σύνολο κατηγορίας ,9% 100% Βρώσιμο έλαιο, συμπεριλαμβανομένων προσμίξεων και κλασμάτων αυτών, μ.α.κ., μη χημικά τροποποιημένο, βάρους κάτω των 18 kg Ιταλία ,29% 72,94% Ισπανία ,4% 24,6% 3.Ελλάδα % 1,72% Τυνησία ,7% 0,75% Δομινικανή Δημοκρατία Τουρκία % 0% Πορτογαλία % 0% 28

32 Συρία 0 Ν/Α Ν/Α Ν/Α Ν/Α Ν/Α Ν/Α Γαλλία 0 Ν/Α Ν/Α Ν/Α Ν/Α Ν/Α Ν/Α Σύνολο όλες οι χώρες ,22% 100% Βρώσιμο έλαιο, συμπεριλαμβανομένων προσμίξεων και κλασμάτων αυτών, μ.α.κ., μη χημικά τροποποιημένο, βάρους 18 kg και άνω Ισπανία ,6% 55,9% Ιταλία ,7% 25,2% Μαρόκο ,7% Τυνησία ,6% 2,3% Καναδάς ,19% 2,13% 6. Ελλάδα ,5% 1,4% Γαλλία % 0,06% Αργεντινή % Τουρκία % Πορτογαλία 32 Ν/Α Ν/Α Ν/Α Ν/Α Ν/Α Ν/Α Υποσύνολο 10 πρώτες χώρες ,7% Σύνολο κατηγορίας ,5% 100% Γενικό σύνολο ,5% *οι μετρήσεις έως τώρα **Ν/Α: μη διαθέσιμα στοιχεία Πηγή 2012: U.S. International Trade Commission (USITC), επεξεργασία γραφείο ΟΕΥ Ουάσιγκτων, Πηγή *: USDA, Foreign Agricultural Service Σύμφωνα με τον παραπάνω Πίνακα, η Ελλάδα βρίσκεται στις 10 πρώτες χώρες προμηθευτές των ΗΠΑ σε όλες τις κατηγορίες ελαιολάδου, εκτός από τον κωδικό HTS ο οποίος αφορά μη βρώσιμο ελαιόλαδο. Την τρίτη θέση κατέχει η χώρα μας στους κωδικούς HTS και Από την άλλη, οι κύριες ανταγωνίστριες χώρες, Ιταλία και Ισπανία, καταγράφονται μονίμως στην πρώτη πεντάδα των προμηθευτών ελαιολάδου, σε όλους τους κωδικούς του προϊόντος. Ωστόσο, σε απόλυτα νούμερα οι ελληνικές 29

33 εξαγωγές υπολείπονται κατά πολύ από τις ανταγωνίστριες χώρες, όχι μόνο από τις κορυφαίες Ιταλία και Ισπανία, αλλά και από Τυνησία και Μαρόκο. Συγκρίνοντας το μερίδιο αγοράς ενισχύεται η παραπάνω διαπίστωση, καθώς σε όλους τους κωδικούς του προϊόντος το ελληνικό μερίδιο στην αγορά ελαιολάδου των ΗΠΑ είναι μονοψήφιο και κυμαίνεται από 0,20% έως 4,25%. Στα διαγράμματα που ακολουθούν απεικονίζεται το μερίδιο αγοράς των χωρών εξαγωγέων συνολικά και αναλυτικά σε κάθε κωδικό προϊόντος. Μερίδιο αγοράς 2015* Κωδικός HTS ,69% 0,65% 1,14% 4,15% 3,65% 0,51% 0,11% 0,04% 0,15% Ιταλία Ισπανία 19,24% Ελλάδα Τυνησία Τουρκία Χ Λίβανος 69,51% Χιλή Αργεντινή Δυτική Ακτή Πορτογαλία 30

34 Μερίδιο αγοράς 2015* Κωδικός HTS % 4% 2% 9% 24% 56% Τυνησία Ισπανία Μαρόκο Ιταλία Ελλάδα Χιλή 31

35 Μερίδιο αγοράς 2015* Κωδικός HTS % 3% 0% 0% 9% 27% 54% Ισπανία Τυνησία Τουρκία Μαρόκο Ιταλία Ισραήλ Ελλάδα Μερίδιο αγοράς 2015* Κωδικός HTS % 1% 24% 73% Ιταλία Ισπανία Ελλάδα Τυνησία 32

36 Μερίδιο αγοράς 2015* Κωδικός HTS % 2% 1% 26% 12% 57% Ισπανία Ιταλία Μαρόκο Τυνησία Καναδάς Ελλάδα Μερίδιο Αγοράς 2015* όλοι οι κωδικοί HTS Ελλάδα 3,20% Ελλάδα 96,80% Λοιπές Χώρες Μερίδιο αγοράς 2015*όλοι οι κωδικοί HTS- Ελλάδα&Ανταγωνιστές 27,32% 26,29% 3,20% 43,19% Ελλάδα Ιταλία Ισπανία Λοιπές Χώρες Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, το ήμισυ του μεριδίου της αγοράς στο γενικό σύνολο κατέχει η Ιταλία με ποσοστό 43,19% (-6,41 ποσοστιαίες μονάδες σχετικά με το 2013), ενώ η Ελλάδα κατέχει μόλις το 3,20% (+0,16 ποσοστιαίες μονάδες από τα τέλη του 2013). 33

37 5.2. Ελληνικές εξαγωγές ελαιολάδου στις ΗΠΑ Η ποσοστιαία μεταβολή των ελληνικών εξαγωγών ελαιολάδου στις ΗΠΑ, για τα έτη , παρουσίασε θετικό πρόσημο σε όλες τις κατηγορίες του προϊόντος, πλην των κωδικών HTS , κ α ι Αξιοσημείωτη αύξηση παρουσιάζουν όλοι οι υπόλοιποι κωδικοί με συντριπτικά ποσοστά που ανήλθαν έως και 151,88%, ενώ συνολικά οι εξαγωγές τις χώρας αυξήθηκαν κατά 69,35% (βλ. κάτωθι Πίνακα 5 και Διάγραμμα 1). Πίνακας 5: Ελληνικές εξαγωγές ελαιολάδου στις ΗΠΑ. Αξία εισαγωγών ΗΠΑ από Ελλάδα ανά Κωδικό HTS (ετήσια στοιχεία 2012 με 2015*) 38 Κωδικός HTS Παρθένο Ελαιόλαδο και κλάσματα αυτού, εκλεπτυσμένο ή μη, μη χημικά τροποποιημένο, μικτού βάρους* κάτω των 18 kg (*ζυγισμένο μαζί με το δοχείο) Παρθένο Ελαιόλαδο και κλάσματα αυτού, εκλεπτυσμένο ή μη, μη χημικά τροποποιημένο, μικτού βάρους 18 kg και άνω * 2015* % μεταβολή Σε Δολάρια 2014* 2015* ,77% ,88% 38 οι μετρήσεις έως τώρα (Νοέμβριος) για το

38 Βρώσιμο έλαιο, συμπεριλαμβανομένων προσμίξεων και κλασμάτων αυτών, μ.α.κ., μη χημικά τροποποιημένο, βάρους 18 kg και άνω ,40% Ελαιόλαδο, μη παρθένο, και κλάσματα αυτού, μη χημικά τροποποιημένο, μικτού βάρους κάτω των 18 kg Βρώσιμο έλαιο, συμπεριλαμβανομένων προσμίξεων και κλασμάτων αυτών, μ.α.κ., μη χημικά τροποποιημένο, βάρους κάτω των 18 kg ,63% % Ελαιόλαδο, μη παρθένο, και κλάσματα αυτού, μη χημικά τροποποιημένο, μικτού βάρους 18 kg και άνω ,5% Σύνολο ,9% * οι μετρήσεις έως Ιούνιο 2015 **Ν/Α: μη διαθέσιμα στοιχεία Πηγή: U.S. International Trade Commission (USITC), επεξεργασία γραφείο ΟΕΥ Ουάσιγκτων, Νοέμβριος

39 Διάγραμμα 1: Ποσοστιαία μεταβολή ελληνικών εξαγωγών ελαιολάδου στις ΗΠΑ, έτη 2012* 2013* Ποσοστιαία μεταβολή ελληνικών εξαγωγών ελαιών στις ΗΠΑ, έτη 2014* 2015* 19,77% 151,88% 1,63% ,40% -82% -38,50% 36

40 5.3. Εισαγωγές ελαιών στις ΗΠΑ και ανταγωνισμός Πίνακας 6: Εισαγωγές ελαιών στις ΗΠΑ. Αξία εισαγωγών ανά Κωδικό HTS για τις 10 πρώτες χώρες εξαγωγούς (ετήσια στοιχεία 2012 με 2015*, έτος σύγκρισης 2014) 39 Kωδικός HTS Χώρα * 2015* % μεταβολή 2014* 2015 Σε Δολάρια * μερίδιο αγοράς 2015* 1.Ελλάδα % 48.6% Ελιές πράσινες διατηρημένες σε αλατούχο διάλυμα, με καρπό, αχάρακτες όχι κονσερβοποιημένες (σε Ιταλία Ισπανία Λίβανος Περού ,4% -88.9% +50% -40% 39.04% 20.2% 8.4% 1.7% συσκευασία o/8 kg) subject to Αίγυπτος add Πορτογαλία Τουρκία Αργεντινή 5 N/A N/A N/A N/A N/A N/A Μαρόκο 0 N/A N/A N/A N/A N/A N/A Σύνολο κατηγορίας % 100,00% Ελιές πράσινες διατηρημένες σε αλατούχο διάλυμα, με καρπό, αχάρακτες όχι κονσερβοποιημένες (σε συσκευασία o/8 kg) not 39 οι μετρήσεις έως και Μάιο Ιοαρδανία ,25% Ισπανία % 17.46% Μαρόκο Ιταλία

41 subject to add Πορτογαλία Ελλάδα Συρία 0 N/A N/A N/A N/A N/A N/A Λίβανος 0 N/A N/A N/A N/A N/A N/A Σύνολο κατηγορίας % 100% 1.Ελλάδα % 32.44% Ιταλία ,3% 25.1% Ισπανία % 9.2% Ελιές πράσινες, με Τουρκία % 6.9% καρπό, αχάρακτες Περού % 3.9% διατηρημένες σε αλατούχο Γαλλία ,5% 3.7% διάλυμα, όχι ώριμες Λίβανος % 0.9% Ισραήλ % 0.3% Αίγυπτος % 0.2% Σύνολο κατηγορίας % 100% Ισπανία % 85.9% Ελιές πράσινες, σε Ιταλία % αλατούχο διάλυμα, Ισραήλ % 3.5% συσκευασμένες, γεμιστές, σε Ελλάδα δοχεία ο/1κιλό, συνολικής Αργεντινή 0 N/A N/A N/A N/A N/A N/A ποσότητας ο/2700 m ton/έτος Μεξικό 0 N/A N/A N/A N/A N/A N/A Καναδάς 0 N/A N/A N/A N/A N/A N/A Σύνολο κατηγορίας % 100% Ελιές πράσινες, σε αλατούχο διάλυμα, Ισπανία % 90% Μεξικό % 38

42 συσκευασμένες, γεμιστές, σε Ελλάδα δοχεία ο/1κιλό, συνολικής Ιταλία % - ποσότητας ο/2700 m ton/έτος Τουρκία 0 N/A N/A N/A N/A N/A N/A Αίγυπτος 0 N/A N/A N/A N/A N/A N/A Σύνολο κατηγορίας % 100% Ισραήλ % 53.7% Ελιές, πράσινες, σε αλατούχο διάλυμα, συσκευασμένες, γεμιστές, όχι σε δοχεία 1 kg ή μικρότερα Ισπανία % 27.2% Βιετνάμ % Ιταλία ,3% 3.2% 5.Ελλάδα % Τουρκία Λίβανος Μαρόκο Περού Σύνολο κατηγορίας % 100% Ελιές πράσινες, σε αλατούχο διάλυμα, εκπυρηνωμένες ή γεμιστές, όχι συσυκευασμένες Ισπανία % 79.4% 2. Ελλάδα % 16.25%. Ιταλία ,29% 1.15% Τουρκία % 0.9% Ισραήλ % 0.8% Μαρόκο % 0.5% Περού % 0.4% Αίγυπτος % 0.27% Λίβανος % 0.1% Αργεντινή

43 Σύνολο κατηγορίας %100% Ελιές (όχι πράσινες), σε αλατούχο διάλυμα, κονσερβοποιημένες, μη εκπυρηνωμένες Ιταλία ,25% 44.9% Τουρκία % 16.6% Μαρόκο % 4.Ελλάδα % 8.5% Πορτογαλία % 3.5% Ισπανία % 2.1% Αίγυπτος % 1.5% Ισραήλ % 1.1% Γαλλία % Λίβανος Σύνολο κατηγορίας % 100% Ελιές (όχι πράσινες), σε αλατούχο διάλυμα, κονσερβοποιημένες, εκπυρηνωμένες Ισπανία % 67.05% Μαρόκο % 22.5% Πορτογαλία % 5.4% Αίγυπτος % 2.8% 5.Ελλάδα % 1.2% Περού % 0.4% Ιταλία ,5% 0.2% Γαλλία % 0.1% Τουρκία % 0.08% Αργεντινή Σύνολο κατηγορίας % 100% , Ελιές (όχι πράσινες) διατηρημένες σε 1.Ελλάδα % 86.25% Ιταλία % 5.7% Ισπανία % 5.6% 40

44 αλατούχο διάλυμα, σε Τουρκία % 2.3% μεταλλική ή γυάλινη Γαλλία ,10% 0.7% συσκευασία (όχι Λίβανος % 0.4% κονσερβοποιημένες) Περού % 0.3% Μαρόκο Αίγυπτος Ισραήλ Σύνολο κατηγορίας % 100% 1.Ελλάδα % 74.79% Τουρκία % 7.2% Μαρόκο % 5% Ελιές (όχι Ιταλία % 2.7% πράσινες) διατηρημένες σε Αίγυπτος % 2.22% αλατούχο διάλυμα, όχι Γαλλία ,95% 2.20% κονσερβοποιημένες Ισπανία % 1.8% Περού % 1.64% Πορτογαλία % 1.17% Χιλή % 0.4% Σύνολο κατηγορίας % 100% Ελιές πράσινες, παρασκευασμένες ή διατηρημένες αλλιώς παρά σε ξίδι ή οξικό οξύ ή αλατούχο διάλυμα, σε δοχεία < 13 kg, σε Ιταλία % 70.06% 2.Ελλάδα % 15.8% Ισπανία % 6.5% Τουρκία % 1.4% 41

45 ποσότητα 550 m tons/year Γαλλία Καναδάς Πορτογαλία 50 N/A N/A N/A N/A N/A N/A Ισραήλ Συρία 9 N/A N/A N/A N/A N/A N/A Περού Σύνολο κατηγορίας % 100% 1.Ελλάδα % 62.73% Γαλλία ,2% 15.52% Ιταλία % 10.6% Ελιές πράσινες, Τουρκία % 8.07% παρασκευασμένες ή Καναδάς 67 N/A N/A N/A N/A N/A N/A διατηρημένες αλλιώς παρά σε Ισπανία ξίδι ή οξικό οξύ ή αλατούχο διάλυμα, σε δοχεία < 13 kg Περού Βέλγιο 0 N/A N/A N/A N/A N/A N/A Τυνησία Σύνολο κατηγορίας % 100% Ελιές παρασκευασμένες ή διατηρημένες αλλιώς παρά σε ξίδι ή οξικό οξύ ή αλατούχο διάλυμα, όχι κατεψυγμένες 1.Ελλάδα % 73.11% Τουρκία % 8.7% Ιταλία % 7.9% Καναδάς % 2.3% Περού % 1.6% Ισπανία % 1.3% Μαρόκο % 1.11% Γαλλία % 0.8% 42

46 Ισραήλ % 0.2% Γερμανία Σύνολο κατηγορίας % 100% Γενικό σύνολο ,99% * οι μετρήσεις έως και Ιούνιο 2015 **Ν/Α: μη διαθέσιμα στοιχεία Πηγή 2012: U.S. International Trade Commission (USITC), επεξεργασία γραφείο ΟΕΥ Ουάσιγκτων, Νοέμβριος 2013 Νέα Πηγή *: USDA, Σύμφωνα με τον Πίνακα 6, η Ελλάδα παρουσιάζει μια εξαιρετικά ανταγωνιστική θέση στην αγορά ελαιών στις ΗΠΑ. Στις 6 από τις 14 κατηγορίες του προϊόντος (κωδικοί HTS , , , , και ) είναι η πρώτη χώρα προμηθευτής, ενώ στις υπόλοιπες κατηγορίες βρίσκεται στην πρώτη πεντάδα. Σε απόλυτα και σχετικά νούμερα οι ελληνικές εξαγωγές ελαιών στις ΗΠΑ ξεπερνούν κατά πολύ τις ανταγωνίστριες χώρες. Το μερίδιο αγοράς των ελληνικών ελαιών στις περισσότερες κατηγορίες του προϊόντος είναι εντυπωσιακά υψηλό και φθάνει έως και το 86,25%. Στα διαγράμματα που ακολουθούν απεικονίζεται το μερίδιο αγοράς ανά χώρα προμηθευτή σε κάθε κωδικό του προϊόντος. Mερίδιο αγοράς 2015* όλοι οι κωδικοί HTS Ελλάδα 73.67% 26,33% Ελλάδα λοιπές χώρες Συνολικά, η Ελλάδα κατέχει σχεδόν το ένα τρίτο του μεριδίου αγοράς των εισαγόμενων ελαιών στις ΗΠΑ. 43

47 50

48 50

49 50

50 50

51 50

52 50

53 5.4. Ελληνικές εξαγωγές ελαιών στις ΗΠΑ Οι επιδόσεις των ελληνικών εξαγωγών ελαιών στις ΗΠΑ είναι μακράν καλύτερες σε σχέση με το ελαιόλαδο σε όρους μεριδίου αγοράς. Εντούτοις, η ποσοστιαία μεταβολή των ελληνικών εξαγωγών, για τα έτη 2014*-2015*, παρουσίασε αρνητικό πρόσημο στο γενικό σύνολο, αλλά σημαντική αύξηση ελληνικών εισαγωγών παρατηρείται κατά την περίοδο (+22,6%). Πίνακας 7: Ελληνικές εξαγωγές ελαιών στις ΗΠΑ. Αξία εισαγωγών ΗΠΑ από Ελλάδα ανά Κωδικό HTS (ετήσια στοιχεία 2012 με 2015*) 40 Κωδικός HTS Ελιές πράσινες διατηρημένες σε αλατούχο διάλυμα, με καρπό, αχάρακτες όχι κονσερβοποιημένες (σε συσκευασία o/8 kg) subject to add Ελιές πράσινες διατηρημένες σε αλατούχο διάλυμα, με καρπό, αχάρακτες όχι κονσερβοποιημένες (σε συσκευασία o/8 kg) not subject to add * 2015* % μεταβολή Σε Δολάρια 2014* 2015* ,2% οι μετρήσεις έως τον Ιούνιο για το

54 Ελιές πράσινες, με καρπό, αχάρακτες διατηρημένες σε αλατούχο διάλυμα, όχι ώριμες Ελιές πράσινες, σε αλατούχο διάλυμα, συσκευασμένες, γεμιστές, σε δοχεία ο/1κιλό, συνολικής ποσότητας ο/2700 m ton/έτος Ελιές πράσινες, σε αλατούχο διάλυμα, συσκευασμένες, γεμιστές, σε δοχεία ο/1κιλό, συνολικής ποσότητας ο/2700 m ton/έτος Ελιές, πράσινες, σε αλατούχο διάλυμα, συσκευασμένες, γεμιστές, όχι σε δοχεία 1 kg ή μικρότερα Ελιές πράσινες, σε αλατούχο διάλυμα, εκπυρηνωμένες ή γεμιστές, όχι συσυκευασμένες ,2% ,00% % ,5% 52

55 Ελιές (όχι πράσινες), σε αλατούχο διάλυμα, κονσερβοποιημένες, μη εκπυρηνωμένες Ελιές (όχι πράσινες), σε αλατούχο διάλυμα, κονσερβοποιημένες, εκπυρηνωμένες Ελιές (όχι πράσινες) διατηρημένες σε αλατούχο διάλυμα, σε μεταλλική ή γυάλινη συσκευασία (όχι κονσερβοποιημένες) % ,85% ,9% Ελιές (όχι πράσινες) διατηρημένες σε αλατούχο διάλυμα, όχι κονσερβοποιημένες ελιές πράσινες, σε δοχεία μικρότερα των 13 kg, ποσότητα 550 m tons/έτος, παρασκευασμένες ή διατηρημένες αλλιώς παρά σε ξίδι ή οξικό οξύ ή αλατούχο διάλυμα ,5% % 53

56 Ελιές πράσινες, παρασκευασμένες ή διατηρημένες αλλιώς παρά σε ξίδι ή οξικό οξύ ή αλατούχο διάλυμα, σε δοχεία < 13 kg Ελιές παρασκευασμένες ή διατηρημένες αλλιώς παρά σε ξίδι ή οξικό οξύ ή αλατούχο διάλυμα, όχι κατεψυγμένες ,20% ,3% * οι μετρήσεις έως και Ιούνιο 2015* Πηγή: Σύνολο ,2% 54

57 Διάγραμμα 2: Ποσοστιαία μεταβολή ελληνικών εξαγωγών ελαιών στις ΗΠΑ, έτη 2014* 2015* 55

58 6. Κανονισμοί και Πρότυπα Σήμανση Ετικέτες Ως προς τη σήμανση των προϊόντων: 41 Αρμόδια Υπηρεσία για την έγκριση της ετικέτας είναι η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων ( η οποία και παρέχει τους κανονισμούς σήμανσης για συμβατικά τρόφιμα, όπως το ελαιόλαδο. Τα εισαγόμενα προϊόντα πρέπει απαραιτήτως να φέρουν σήμανση χώρας προέλευσης (country of origin label) η FDA μπορεί να απαγορεύσει τον εκτελωνισμό τροφίμων σε περίπτωση "misbranding" (εσφαλμένων πληροφοριών στις ετικέτες). Προσοχή: Η FDA έχει θέσει σε ισχύ τέσσερις κανονισμούς εμπορίας τροφίμων στην επικράτεια ΗΠΑ, κατ' εφαρμογή του νόμου Bioterrorism Act για την προστασία της αλυσίδας προμήθειας τροφίμων/κτηνοτροφών από τρομοκρατική επίθεση. Συγκεκριμένα: 1) Registration of Food/Feed Facilities, 2) Prior Notice of Imported Food Shipments, 3) Administrative Detention and Maintenance, και 4) Inspection of Records. Υπογραμμίζεται για τους δύο πρώτους ότι, απαιτείται, οι εξαγωγείς τροφίμων, να εγγράφονται σε ειδικό μητρώο της υπηρεσίας FDA καθώς και να ειδοποιούν τις τελωνειακές αρχές πριν από κάθε αποστολή φορτίου. Ο σχετικός σύνδεσμος "Bioterrorism Act" από την κεντρική ιστοσελίδα της FDA οδηγεί στην υποσελίδα όπου παρατίθεται πλήρης ενημέρωση. Με βάση τον καινούργιο αντιτρομοκρατικό νόμο, οι εξαγωγείς πρέπει να εγγράφονται και να παίρνουν έναν αριθμό αδείας εισαγωγής από την FDA, η οποία ανήκει στο Υπουργείο Υγείας. Ο αριθμός αυτός δεν ισοδυναμεί με άδεια εισαγωγής των προϊόντων. Η δήλωση αυτή, γνωστή ως Food Facility Registration Form No 3537, υποβάλλεται μόνον δια μέσου διαδικτύου στα αγγλικά και είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα 41 Στην υποσελίδα Importing Food Products into the United States ( της επίσημης ιστοσελίδας της FDA (Food and Drug Administration, US Department Of Health&Human Services), συγκεντρώνονται αναλυτικές πληροφορίες για την εισαγωγή/διάθεση τροφίμων στην εγχώρια αγορά, όπως πχ. οι περιπτώσεις παρέμβασης της FDA στις τελωνειακές διαδικασίες (δειγματοληψία, έλεγχος καταλληλότητας τροφίμων και τελική έγκριση εισαγωγής), η σήμανση τροφίμων με ετικέτα συστατικών (ingredients) και διατροφικών στοιχείων (nutrition facts), η διαδικασία Prior Notice of Imported Foods κλπ. 56

59 Ως προς την ετικέτα 42 των προς εισαγωγή προϊόντων, η έγκρισή της γίνεται επίσης από την FDA. H ετικέτα φέρει στην αγγλική τα εξής στοιχεία υποχρεωτικά: Το όνομα του προϊόντος (Statement of product Identity), το οποίο αναγράφεται με έντονους χαρακτήρες. Το βάρος του προϊόντος, το οποίο πρέπει να αναφέρεται στο Αμερικανικό Μετρικό Σύστημα. Το μέγεθος των γραμμάτων και αριθμών της ετικέτας δεν μπορεί να είναι λιγότερο από 1,6mm. Τον πλήρη κατάλογο των συστατικών, τα οποία πρέπει να αναγράφονται κατά σειρά σπουδαιότητας εκ των άνω. Warning Statement: για ορισμένα προϊόντα είναι απαραίτητο να αναγράφεται εάν η συσκευασία είναι αεροστεγής, εάν υπάρχουν ιχνοστοιχεία διαιτητικά με βάση πρωτεΐνες, εάν περιέχουν σακχαρίνη ή να γίνεται μνεία, εάν υπάρχουν, υλικών που επηρεάζουν την υγεία. Προαιρετικά στην ετικέτα αναφέρονται τα θρεπτικά στοιχεία του προϊόντος (nutrition facts). Εάν μία εταιρεία παράγει ένα προϊόν που περιέχει περισσότερο από 0,5 γραμμ. υποακόρεστα λίπη (trans fats), πρέπει να το αναφέρει στην ετικέτα. Εάν το ποσοστό είναι κατώτερο, η εταιρεία δικαιούται να αναφέρει: Transfats zero ή να δηλώσει (not a significant source of trans fats). Ενδεικτικά, παρατίθενται οι κάτωθι ειδικότερες πληροφορίες (στην αγγλική) από την σχετική ιστοσελίδα της FDA: What name and address must be listed on the label? Answer: Food labels must list: a. Name and address of the manufacturer, packer or distributor. Unless the name given is the actual manufacturer, it must be accompanied by a qualifying phrase which states the firm's relation to the product (e.g., "manufactured for "or "distributed by"). b. Street address if the firm name and address are not listed in a current city directory or telephone book; c. City or town; d. State (or country, if outside the United States); and e. ZIP code (or mailing code used in countries other than the United States). 21 CFR Ειδικότερα για την ετικετοποίηση, βλ. Labeling & Nutrition Food Labeling and Nutrition Overview belingnutrition/foodlabelingguide/default.htm, Guidance for Industry: A Food Labeling Guide, και belingnutrition/foodlabelingguide/ucm htm, για χύδην προϊόντα (π.χ., Bulk Containers, belingnutrition/foodlabelingguide/ucm htm#exbulk). 57

60 101.5 Food; name and place of business of manufacturer, packer, or distributor. (a) The label of a food in packaged form shall specify conspicuously the name and place of business of the manufacturer, packer, or distributor. (b) The requirement for declaration of the name of the manufacturer, packer, or distributor shall be deemed to be satisfied, in the case of a corporation, only by the actual corporate name, which may be preceded or followed by the name of the particular division of the corporation. In the case of an individual, partnership, or association, the name under which the business is conducted shall be used. (c) Where the food is not manufactured by the person whose name appears on the label, the name shall be qualified by a phrase that reveals the connection such person has with such food; such as Manufactured for, Distributed by _, or any other wording that expresses the facts. (d) The statement of the place of business shall include the street address, city, State, and ZIP code; however, the street address may be omitted if it is shown in a current city directory or telephone directory. The requirement for inclusion of the ZIP code shall apply only to consumer commodity labels developed or revised after the effective date of this section. In the case of nonconsumer packages, the ZIP code shall appear either on the label or the labeling (including invoice). (e) If a person manufactures, packs, or distributes a food at a place other than his principal place of business, the label may state the principal place of business in lieu of the actual place where such food was manufactured or packed or is to be distributed, unless such statement would be misleading. 58

61 Αναλυτικές οδηγίες στην ιστοσελίδα (Title 21) όπου παρατίθενται όλες οι πληροφορίες ανά θεματικές: PART 101 FOOD LABELING Contents Subpart A General Provisions Principal display panel of package form food Information panel of package form food Identity labeling of food in packaged form Food; designation of ingredients Food; name and place of business of manufacturer, packer, or distributor Nutrition labeling of food Nutrition labeling of restaurant foods Reference amounts customarily consumed per eating occasion Nutrient content claims general principles Health claims: general requirements Food; prominence of required statements Food labeling warning, notice, and safe handling statements Misbranding of food. Subpart B Specific Food Labeling Requirements Foods; labeling of spices, flavorings, colorings and chemical preservatives Percentage juice declaration for foods purporting to be beverages that contain fruit or vegetable juice. Subpart C Specific Nutrition Labeling Requirements and Guidelines Nutrition labeling of dietary supplements Nutrition labeling of raw fruit, vegetables, and fish Substantial compliance of food retailers with the guidelines for the voluntary nutrition labeling of raw fruit, vegetables, and fish What are the 20 most frequently consumed raw fruits, vegetables, and fish in the United States? Guidelines for the voluntary nutrition labeling of raw fruits, vegetables, and fish. Subpart D Specific Requirements for Nutrient Content Claims Nutrient content claims for good source, high, more, and high potency Nutrient content claims for light or lite Nutrient content claims for the calorie content of foods Nutrient content claims for the sodium content of foods Nutrient content claims for fat, fatty acid, and cholesterol content of foods Implied nutrient content claims and related label statements Use of nutrient content claims for butter Petitions for nutrient content claims. Subpart E Specific Requirements for Health Claims Petitions for health claims Health claims: claims not authorized Health claims: calcium, vitamin D, and osteoporosis Health claims: dietary lipids and cancer Health claims: sodium and hypertension Health claims: dietary saturated fat and cholesterol and risk of coronary heart disease Health claims: fiber-containing grain products, fruits, and vegetables and cancer. 59

62 Health claims: fruits, vegetables, and grain products that contain fiber, particularly soluble fiber, and risk of coronary heart disease Health claims: fruits and vegetables and cancer Health claims: Folate and neural tube defects Health claims: dietary noncariogenic carbohydrate sweeteners and dental caries Health claims: Soluble fiber from certain foods and risk of coronary heart disease (CHD) Health claims: Soy protein and risk of coronary heart disease (CHD) Health claims: plant sterol/stanol esters and risk of coronary heart disease (CHD). Subpart F Specific Requirements for Descriptive Claims That Are Neither Nutrient Content Claims nor Health Claims Certain types of statements for dietary supplements Fresh, freshly frozen, fresh frozen, frozen fresh. Subpart G Exemptions From Food Labeling Requirements Food; exemptions from labeling Declaration of net quantity of contents when exempt Temporary exemptions for purposes of conducting authorized food labeling experiments. Appendix A to Part 101 Monier-Williams Procedure (With Modifications) for Sulfites in Food, Center for Food Safety and Applied Nutrition, Food and Drug Administration (November 1985) Appendix B to Part 101 Graphic Enhancements Used by the FDA Appendix C to Part 101 Nutrition Facts for Raw Fruits and Vegetables Appendix D to Part 101 Nutrition Facts for Cooked Fish Επίσης, βλ. χρήσιμο αναλυτικό οδηγό στην: regulations Τέλος, πέρα από τις οδηγίες που θα ακολουθηθούν για τη διαμόρφωση της ετικέτας (π.χ. τι πρέπει να αναγράφεται), ο εισαγωγέας / εξαγωγέας θα πρέπει να προσέξει ώστε αυτά τα οποία αναγράφονται να είναι σύμφωνα με τους αμερικανικούς κανονισμούς. Ανάλογα με το τι δηλώνεται στην ετικέτα (π.χ. συστατικά), οι εδώ αρμόδιες Αρχές μπορεί να ζητήσουν περαιτέρω πιστοποιήσεις. Σημειώνεται εν προκειμένω ότι τα περισσότερα προβλήματα και εμπόδια στην εισαγωγή προϊόντων στις ΗΠΑ παρουσιάζονται από το «κακό» labeling. Σε κάθε περίπτωση, ο τοπικός πράκτορας (US agent) θα μπορούσε να βοηθήσει ως προς αυτό Γενικές πληροφορίες αναφορικά με ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ στις ΗΠΑ To Συμβούλιο Ελαιολάδου της Καλιφόρνια (California Olive Oil Council/ COOC, είναι o αρμόδιος φορέας στις ΗΠΑ για την ανάπτυξη της εγχώριας βιομηχανίας και τον ποιοτικό έλεγχο ελαιολάδου. Ιδρύθηκε το 1996 προκειμένου να κωδικοποιήσει την παραγωγή έξτρα παρθένου ελαιολάδου στα πρότυπα του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιολάδου/ IOOC (βλ. παρακάτω). Το Υπ. Γεωργίας των ΗΠΑ/ USDA έχει εκδώσει πρότυπα για τα είδη ελαιολάδου. Τα πρότυπα καθορίζουν τους ακόλουθους βαθμούς: U.S. Extra Virgin Olive Oil, U.S. Virgin Olive Oil, U.S. Olive Oil και U.S. Refined Olive Oil. Αυτά τα πρότυπα δεν ισχύουν για τα μείγματα ελαιολάδου, δηλ. 60

63 ελαιόλαδο που αναμιγνύεται με αρωματικά φυτά, καρυκεύματα, φρούτα, λαχανικά, ή άλλα έλαια. Για τα τρέχοντα πρότυπα ειδών ελαιολάδου (σε ισχύ από ), βλ. olive oilstandards appendix/6322 (U.S. Standards for Grades of Olive Oil). Αν και τα πρότυπα USDA προσφέρουν τους νομικούς προσδιορισμούς/ περιορισμούς για τα είδη ελαιολάδου, η πιστοποίηση του USDA είναι εθελοντική και όχι υποχρεωτική, οπότε είναι δυνατό να εισαχθεί ελαιόλαδο χωρίς πρόσθετη πιστοποίηση (π.χ. παρθένου) και να πωλείται ως τέτοιο. Στην καλύτερη περίπτωση, η πιστοποίηση αφορά σε πρόσθετη σφραγίδα π.χ. Virgin του USDA στην ετικέτα και στη χειρότερη περίπτωση ένας εισαγωγέας θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τις νομικές επιπτώσεις για την πώληση προϊόντος που δεν ανταποκρίνεται στα πρότυπα. Προκειμένου να πιστοποιηθεί ως π.χ. εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, το προϊόν επιθεωρείται/ ελέγχεται από το USDA. Αυτό σημαίνει ότι ένας επιθεωρητής του USDA θα συλλέξει δείγματα και θα τα υποβάλει για ανάλυση (δειγματοληπτικός έλεγχος). Βάσει των κανονισμών, το προϊόν που επιλέγεται δειγματοληπτικά και πιστοποιείται είναι το ίδιο προϊόν που πωλείται υπό αυτήν τη μορφή. Σημειώνουμε εν προκειμένω ότι πιστοποιείται το συγκεκριμένο φορτίο από όπου αντλούνται τα δείγματα και όχι όλη η παραγωγή του έτους. Οι νόμοι για την εμπορία επιβάλλονται από το υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ, κατόπιν αιτήσεως των εγχώριων παραγωγών να θεσπιστούν πρότυπα ποιότητας και να διαφυλάξουν τους πόρους τους. Στο 8ο παράρτημα του νομοθετήματος για τη γεωργική εμπορική συμφωνία του 1937 προβλέπεται ότι, όταν ορισμένα εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα διέπονται από έναν ομοσπονδιακό νόμο για την εμπορία, οι εισαγωγές πρέπει επίσης να πληρούν τις αντίστοιχες προδιαγραφές ποιότητας. Για περισσότερες λεπτομέρειες, βλ. Βορειοαμερικανική Ένωση Ελαιολάδου (North American Olive Oil Association/ NAOOA, η οποία αντιπροσωπεύει τους κυριότερους εισαγωγείς του προϊόντος στις ΗΠΑ. Η ποιοτική κατάταξη του ελαιολάδου ακολουθεί διεθνείς σταθερές που διαχωρίζουν τον τρόπο παραγωγής, το βαθμό της οξύτητας και βασικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά. Αναφορικά με τα διεθνή πρότυπα για το ελαιόλαδο, αλλά και για σχετική ενημέρωση όσον αφορά στη διαμόρφωση αμερικανικών προτύπων ποιοτικού ελέγχου ελαιολάδου, βλ. Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου/ IOC ( του οποίου οι χώρες αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 98% της παγκόσμιας παραγωγής ελαιολάδου (οι ΗΠΑ δεν είναι μία από αυτές). Από την άλλη, οι Αμερικανοί ελαιοπαραγωγοί πιέζουν για μεγαλύτερο έλεγχο στο εγχώριο και εισαγόμενο ελαιόλαδο (βλ. παρακάτω, ενότητα 6.3.). Η FDA «δεν εγκρίνει» συμβατικά τρόφιμα όπως το ελαιόλαδο, ούτε προβλέπει κανονισμούς σχετικά με τα πρότυπα για τα είδη ελαιολάδου. Αντ' 61

64 αυτού, εγγράφονται οι εγκαταστάσεις τροφίμων βάσει του Federal Food Drug and Cosmetic Act, όπως τροποποιήθηκε από το τον Bioterrorism Act of 2002 και τον Food Safety Modernization Act. Εν τω μεταξύ, η FDA απαιτεί οι επιχειρήσεις που παράγουν χαμηλής οξύτητας κονσερβοποιημένα ή οξινισμένα τρόφιμα να τα εγγράφουν ως τέτοια (Food Canning Establishment/ FCE registration), οπότε και δίδεται ένας κωδικός (Submission Identifier/ SID). Αν και το ελαιόλαδο το ίδιο μπορεί να αποκλειστεί από αυτήν την απαίτηση, τα εμποτισμένα έλαια δεν αποκλείονται από τις απαιτήσεις FCE. ΕΛΙΕΣ Σημειώνεται ότι, όλα τα προϊόντα φυσικής ζύμωσης περιλαμβανομένων των ελαιών εξαιρούνται των σχετικών διατάξεων οι οποίες ισχύουν για τα χαμηλής οξύτητας και τα οξινισμένα τρόφιμα, που συνεπάγονται υποχρέωση εγγραφής και ελέγχου των παραγωγικών μονάδων τους από την FDA (εξαίρεση από το τον κανονισμό 21CFR part 114, οπότε οι εταιρείες δεν υποχρεούνται να υποβάλουν τη σχετική φόρμα 2541a της FDA). Εντούτοις, υπάρχει μία κατηγορία γεμιστών ελιών που περιέχουν χαμηλής οξύτητας συστατικά (αφότου η ελιά έχει ζυμωθεί) και που μπορεί να ταξινομηθεί ως οξινισμένα τρόφιμα. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, απαιτείται η εγγραφή τους στην FDA και οι εταιρείες πρέπει να συμπληρώσουν τη σχετική φόρμα έχοντας λάβει πρωτίστως έναν αριθμό FCE (Food Canning Establishment Number, απαραίτητος προς συμπλήρωση του σχετικού εντύπου). 43 Όλα τα τρόφιμα ζύμωσης εξαιρούνται του κανονισμού, εκτός εάν η εταιρία υποβάλλει τα εν λόγω τρόφιμα (σε αυτήν την περίπτωση τις ελιές) σε διαδικασία αραίωσης της οξύτητας (πλύσιμο, ενυδάτωση ή άλλη διαδικασία) με την οποία και αυξάνεται το ph πάνω από 4.6. Εάν το τελικό επίπεδο ph έχει αυξηθεί πάνω από 4.6 και η εταιρεία, προκειμένου χαμηλώσει το ph κάτω από 4.6, προσθέτει οξύ στις ελιές, τότε αυτοί οι τύποι ελιών ακόμα κι αν έχουν αρχικώς ζυμωθεί με φυσικές διαδικασίες θεωρούνται οξινισμένα τρόφιμα και πρέπει να εγγραφούν αναλόγως στην FDA. Για τις γεμιστές ελιές που περιέχουν χαμηλής οξύτητας συστατικά, κατόπιν διαδικασίας φυσικής ζύμωσής τους, πρέπει να αποδειχθεί ότι τα χαμηλής οξύτητας συστατικά γίνονται οξινισμένα μέσα σε έναν μέγιστο χρόνο 24 ωρών. Ανάλογα με τα αποτελέσματα της 43 Για σχετικές πληροφορίες, βλ. επίσημη ιστοσελίδα της FDA και συγκεκριμένα SpecificInformation/AcidifiedLow AcidCannedFoods/EstablishmentRegistrationThermalProcessFiling/Instructions/ucm htm απευθείας SpecificInformation/AcidifiedLow AcidCannedFoods/EstablishmentRegistrationThermalProcessFiling/Instructions/ucm htm. ή 62

65 εξέτασης επιπέδου ph και εφόσον παρουσιάζονται σημαντικές αποκλίσεις στο ph πάνω από 4.6, τέτοια προϊόντα μπορούν να θεωρηθούν οξινισμένα τρόφιμα. Ανακεφαλαιώνοντας, οι ζυμούμενες ελιές αποκλείονται από τον ανωτέρω κανονισμό, εκτός εάν υφίστανται αλλαγές μετά τη διαδικασία ζύμωσής τους, όπως γέμιση με χαμηλής οξύτητας συστατικά ή αύξηση του ph μετά τη διαδικασία ζύμωσης πάνω από Το lobbying των ελαιοπαραγωγών της Καλιφόρνια Στο 1ο Ετήσιο Συνέδριο για το Ελαιόλαδο στο Dixon της Καλιφόρνια αρχές του 2012 ( ), οι παραγωγοί ελαιολάδου της Καλιφόρνια παρουσίασαν επίσημα πρότασή τους για ποιοτικό έλεγχο του ελαιολάδου (Marketing Order Draft). Η Βορειοαμερικανική Ένωση Ελαιολάδου (North American Olive Oil Association/NAOOA, η οποία αντιπροσωπεύει τους κυριότερους εισαγωγείς του προϊόντος στις ΗΠΑ, αντέδρασε έντονα εξαρχής (βλ. και συγκεκριμένα καθώς η καθιέρωση προτύπων για το ελαιόλαδο σε ομοσπονδιακό επίπεδο ενέχει κινδύνους «παραγκωνισμού» τού εισαγόμενου ελαιολάδου. Ο έλεγχος των προϊόντων σε ομοσπονδιακό επίπεδο (federal marketing orders) προτείνεται από αντιπροσώπους της εκάστοτε βιομηχανίας στο USDA, με την πρόθεση δημιουργίας κανονισμών πώλησης προϊόντων εντός ΗΠΑ. Στην προκείμενη περίπτωση, οι παραγωγοί ελαιολάδου της Καλιφόρνιας και οι καλλιεργητές στοχεύουν στην επιβολή ποιοτικών προτύπων για το εγχώριο ελαιόλαδο. Εάν το USDA εγκρίνει το σχέδιο πρότασης, διενεργείται δημοψήφισμα μεταξύ των καλλιεργητών. Εάν τα 2/3 των καλλιεργητών (η ψήφος υπολογίζεται ανάλογα με τον αριθμό ή τον όγκο του προϊόντος) εγκρίνουν το σχέδιο, τότε αυτό τίθεται σε ισχύ. Βασικά σημεία του εν λόγω σχεδίου (όπως παρουσιάστηκε σε ανωτέρω Συνέδριο): Αρχικά, ο έλεγχος θα ισχύει μόνο για το εγχώρια παραχθέν προϊόν, αν και η πρόθεση είναι να ακολουθήσει, μετά από την εφαρμογή του σχεδίου, πρόταση για ανάλογη συμμόρφωση των εισαγόμενων προϊόντων. Υπεύθυνη εφαρμογής του σχεδίου θα είναι μια Επιτροπή, μάλλον καλλιεργητών και κάποιων παραγωγών, με συμμετοχή ενός αρμόδιου αντιπροσώπου από τον δημόσιο τομέα. Η Επιτροπή θα κληθεί να καθιερώσει ποιοτικά πρότυπα και μεθόδους ελέγχου, να καθορίσει τους βαθμούς ελαιολάδου και τους όρους ετικετοποίησης και συσκευασίας, να αξιολογεί, να ελέγχει τις επιθεωρήσεις και τις πιστοποιήσεις «συμμόρφωσης» του ελαιολάδου (αρχικά του εγχώριου) που πωλείται στις ΗΠΑ. 63

66 Το κόστος αξιολόγησης υπολογίζεται σε 35 σεντ/γαλόνι (περίπου $ ετησίως). Το ανωτέρω ποσό θα χρησιμοποιείται για μελέτες και έρευνες που στοχεύουν στη βελτίωση των ποιοτικών προτύπων και των αγορών για το εγχώριο ελαιόλαδο. Το σχέδιο προβλέπει μόνο τρεις βαθμούς ελαιολάδου: i) Εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο, ii) Ελαιόλαδο και iii) μη βρώσιμο ελαιόλαδο χωρίς περαιτέρω επεξεργασία. Οι κανονισμοί ετικετοποίησης θα απαγορεύουν τη χρήση των ακόλουθων όρων: Pure, Light, Extra Light. Η συσκευασία θα πρέπει να έχει γίνει εντός δύο ετών και να υποστηρίζεται από τεχνικά χαρακτηριστικά, όπως τον δείκτη οξειδωτικής σταθερότητας ελαίου και λιπαρού οξέος και το αντιοξειδωτικό περιεχόμενο. Γενικά, απαιτείται δειγματοληπτικός έλεγχος. Για το εγχώριο προϊόν, τα απαιτούμενα κεφάλαια θα προέρχονται από τις αξιολογήσεις. Εάν και όταν οι εισαγωγές υπαχθούν στους συγκεκριμένους κανονισμούς, οι εισαγωγείς θα καταβάλλουν τις αμοιβές επιθεώρησης στο USDA (αύξηση των δαπανών και επακολούθως της τιμής του προϊόντος), ενώ συχνά αναφέρονται και χρονικές καθυστερήσεις. Σημειώνεται ότι το εν λόγω σχέδιο νόμου που προτείνουν οι Αμερικανοί ελαιοπαραγωγοί για το ομοσπονδιακό μάρκετινγκ (εμπορία) θέτει υψηλότερα πρότυπα ποιότητας, επαναπροσδιορίζει τις κατηγορίες του ελαιολάδου και εισηγείται νέους ελέγχους για το ελαιόλαδο που παράγεται στις ΗΠΑ, αντίθετους προς τις διεθνείς σταθερές όπως καθορίζονται από το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου/IOC ( 44 περιλαμβανομένων των δύο απορριφθεισών χημικών εξεταστικών μεθόδων του (PPPs και DAGs) και της οργανοληπτικής ανάλυσης. Οι Καλιφορνέζοι παραγωγοί επιμένουν στην καθιέρωση κανονισμών ώστε να ελέγχεται απόλυτα η ποιότητα του ελαιολάδου, με ιδιαίτερη αναφορά σε αναγκαιότητα καθιέρωσης οργανοληπτικού ελέγχου για εξακρίβωση της ποιότητας του εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου σε κλίμακα 100%. Συζητούν την συμπερίληψη στις προδιαγραφές του δείκτη «φρεσκότητας» (freshness). Η προϋπόθεση του «φρέσκου» αναπόφευκτα δίδει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε εγχώρια παραγωγή, εφόσον το προϊόν διατίθεται άμεσα, το οποίο δεν ισχύει στην περίπτωση του εισαγόμενου για ευνόητους λόγους (περιλαμβανομένων των επιπλέον καθυστερήσεων που θα δημιουργηθούν, σύμφωνα με προτεινόμενους κανονισμούς, σε τελωνεία). Η οργανοληπτική μέθοδος, σύμφωνα με το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου, δείχνει μία μικρή απόκλιση κατά τη μέτρηση της ποιότητας του εισαγόμενου εξαιρετικά παρθένου ελαιόλαδου. 44 Το σύνολο των χωρών μελών του IOC αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 98% της παγκόσμιας παραγωγής ελαιολάδου (οι ΗΠΑ δεν είναι μία από αυτές), οι οποίες χώρες συμβαδίζουν με τα διεθνή πρότυπα. 64

67 Σημειώνεται, εν προκειμένω, ότι η αμερικανική παραγωγή ελαιολάδου μακράν δεν μπορεί να καλύψει την εγχώρια κατανάλωση και οι ίδιοι οι παραγωγοί γνωρίζουν ότι εξαρτώνται από τις εισαγωγές προκειμένου δημιουργηθεί αγορά ελαιολάδου, γεγονός που διχάζει την εν λόγω κοινότητα ως προς την υιοθέτηση της κατάλληλης στρατηγικής για τις εισαγωγές. Η τιμή του εισαγόμενου ελαιολάδου έχει μειωθεί σημαντικά, οπότε και οι Καλιφορνέζοι παραγωγοί προκειμένου να γίνουν πιο ανταγωνιστικοί επικεντρώνονται στο εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο που κοστίζει ακριβότερα. Αμφισβητούν ουσιαστικά τη φρεσκάδα του εισαγόμενου ελαιολάδου και τη σωστή σήμανση (labeling) του «εξαιρετικά παρθένου ελαιόλαδου». Υπάρχει επίσης μια μικρή παραγωγή στην πολιτεία της Γεωργίας, αλλά η καλιφορνέζικη βιομηχανία είναι αυτή που μπορεί ουσιαστικά να επηρεάσει την πολιτική ηγεσία. Η βιομηχανία ελαιολάδου της Καλιφόρνιας είχε πιέσει επιτυχώς την Επιτροπή Αγροτικών Θεμάτων της Βουλής να προβλέψει στο σχέδιο του Αγροτικού Νόμου τη συμπερίληψη του ελαιολάδου στον κατάλογο εκείνων των προϊόντων που μπορεί να υπόκεινται σε κανονισμούς προώθησης στην αγορά (marketing order section 8e: a marketing order can not be issued if a product is not listed in this AAA). Αντιθέτως, το σχέδιο της αντίστοιχης Επιτροπής της Γερουσίας δεν περιελάμβανε καμία αναφορά στο ελαιόλαδο. Ειδικότερα, η Νέα Υόρκη αντιτάσσεται δεδομένου ότι υπάρχουν στην περιοχή πολλά εμφιαλωτήρια, καθώς μεγάλος όγκος ελαιολάδου εισάγεται χύδην από την ΕΕ, και πιθανή «παρακώλυση» του συγκεκριμένου εμπορίου θα έπληττε την αγορά. Πάντως, βάσει των προβλεπόμενων διαδικασιών, το εν λόγω σχέδιο έπρεπε πρωτίστως να συζητηθεί και ψηφιστεί στην ολομέλεια της Βουλής, και στη συνέχεια Γερουσία και Βουλή να αποφασίσουν από κοινού για την τελική μορφή του σχεδίου (Conciliation conference). Τελικά, στις η συνάντηση της Ολομέλειας υπερψήφισε πρόταση τροποποίησης παρ υποβληθείσα από Rep. Gibson [amendment #45 to the Farm Bill, H.R NY/ n.45 Version 1 Gibson (NY), Grimm (NY), Hanna (NY), Maloney, Sean (NY), Collins, Chris (NY], για εξαίρεση του ελαιολάδου από τον κατάλογο εκείνων των προϊόντων που μπορεί να υπόκεινται σε κανονισμούς προώθησης στην αγορά/ εισαγωγικούς περιορισμούς (τελικώς υιοθετήθηκε η συγκεκριμένη εκδοχή του κειμένου της Επιτροπής Αγροτικών Θεμάτων της Γερουσίας). Αλλά, όμως, η Βουλή απέρριψε το εν λόγω σχέδιο του Αγροτικού νόμου ( , με 234 ψήφους έναντι 195), κυρίως λόγω διαφωνίας των Ρεπουμπλικάνων σχετικά με το ύψος των περικοπών των προγραμμάτων διατροφής (Supplemental Nutrition Assistance Program/ SNAP, βλ. Τούτο σημαίνει, εν προκειμένω, ότι τεχνικά το κείμενο είναι «ανοικτό» σε αλλαγές, αλλά ο κίνδυνος επαναφοράς διάταξης που να περιλαμβάνει το ελαιόλαδο στον κατάλογο εκείνων των προϊόντων που μπορεί να υπόκεινται σε κανονισμούς προώθησης στην αγορά/ εισαγωγικούς περιορισμούς έχει, επί του παρόντος, απομακρυνθεί. 65

68 7. Συμπεράσματα και Προτάσεις Οι ΗΠΑ βρίσκονται μεταξύ των μη παραδοσιακών χωρών παραγωγών ελαιολάδου που ανταποκρίθηκαν άμεσα στην αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης του προϊόντος. Παρόλο που η παραγωγή ελαιολάδου των ΗΠΑ παραμένει μικρή σε παγκόσμια κλίμακα, έχει επιδείξει αξιοσημείωτη αύξηση τα τελευταία χρόνια. Μεταξύ των ετών 2007 και 2013, η αμερικάνικη παραγωγή ανήλθε από μετρικούς τόνους (mt) σε mt, που ισοδυναμεί με αύξηση 50% κάθε έτος. 45 Ωστόσο, πρόσφατα, οι επενδύσεις στην αμερικάνικη παραγωγή ελαιολάδου έχουν επιβραδυνθεί τόσο λόγω της φθίνουσας πορείας της τιμής του προϊόντος παγκοσμίως, όσο και από τη διαδεδομένη θεώρηση μεταξύ των αμερικανών παραγωγών ότι η ανταγωνιστική τους θέση στην εγχώρια αγορά απειλείται από την έλλειψη υποχρεωτικού ρυθμιστικού πλαισίου. Το ελαιόλαδο δεν αποτελεί συστατικό της παραδοσιακής αμερικανικής διατροφής και η κατανάλωσή του απέχει μακράν από τις ποσότητες που καταναλώνουν οι Αμερικανοί στα πλέον διαδεδομένα στις ΗΠΑ έλαια, όπως είναι το σογιέλαιο και το λάδι canola. Εντούτοις, η κατανάλωση ελαιολάδου στις ΗΠΑ αναπτύσσεται ραγδαία (5% ετησίως μεταξύ του 2008 και 2012) 46, ενώ, αντίθετα, τα υπόλοιπα έλαια παρουσιάζουν πτωτική τάση. Το 2012 οι ΗΠΑ ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος σε όγκο καταναλωτής ελαιολάδου παγκοσμίως, πίσω από την Ιταλία και την Ισπανία, και ο δεύτερος μεγαλύτερος εισαγωγέας, μετά την Ιταλία. 47 Οι προκλήσεις στην αγορά ελαιών και ελαιολάδου στις ΗΠΑ είναι τεράστιες, αν αναλογιστεί κανείς το μέγεθος και τα επίπεδα κατανάλωσης του πληθυσμού της χώρας. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών που παράγουν και εξάγουν ελαιόλαδο και ελιές στις ΗΠΑ έχει τα τελευταία έτη ενταθεί και ο μεσογειακός τρόπος διατροφής, ο οποίος στηρίζεται σημαντικά στα δύο υπό εξέταση προϊόντα, εισχωρεί όλο και περισσότερο στα νοικοκυριά των ΗΠΑ. Η μοναδικότητα της αγοράς κάθε χώρας παραγωγού, σε όρους διάδρασης μεταξύ της παραγωγής, της κατανάλωσης, των καναλιών διανομής και της καταναλωτικής γνώσης, μπορεί να αναδειχθεί κρίσιμη για την αντιμετώπιση των προκλήσεων όχι μόνο στην αγορά των ΗΠΑ, αλλά και διεθνώς. Οι ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο της διατροφής γενικά και εστιάζουν στην εξωστρέφεια του ελαιολάδου και των ελαιών ειδικότερα, οφείλουν να αναδείξουν τη μοναδικότητα των προϊόντων τους. 45 United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August

69 Η βασική ανταγωνίστρια χώρα εισαγωγέας ελαιολάδου στις ΗΠΑ είναι η Ιταλία. Το ιταλικό ελαιόλαδο στην αντίληψη των περισσότερων καταναλωτών στις ΗΠΑ αντιπροσωπεύει αυθεντικότητα και ποιότητα αν και τελευταία έχει κλονιστεί η αξιοπιστία του στο καταναλωτικό κοινό, έπειτα από αρκετά κρούσματα νοθείας, τα οποία και κοινοποιήθηκαν στην κοινή γνώμη. Πολλές μάρκες χρησιμοποιούν επί τούτου ιταλικές λέξεις ή εικόνες για να προωθήσουν τα προϊόντα τους στην αγορά. Οι περισσότεροι καταναλωτές στις ΗΠΑ δεν γνωρίζουν ότι οι ετικέτες που αναγράφουν «συσκευασμένο στην Ιταλία» και «προϊόν Ιταλίας» δεν αποκαλύπτουν ότι περιέχεται ελαιόλαδο με προσμίξεις από εισαγόμενο από διάφορες χώρες ελαιόλαδο. 48 Επομένως, χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια ανάδειξης της ποιότητας του ελληνικού ελαιολάδου, μεταστροφή της γνώμης του καταναλωτικού κοινού και ενίσχυση της γνώσης του πάνω στο προϊόν. Τα δύο κυριότερα μειονεκτήματα του ελληνικού συστήματος παραγωγής ελαιολάδου είναι το υψηλό κόστος παραγωγής, εξαιτίας της έλλειψης οικονομιών κλίμακας, και η απουσία διαφοροποίησης του προϊόντος, που οδηγεί σε συνεχή υπέρ εξάρτηση από τις χύδην εξαγωγές. 49 Η επιταγή της ραγδαίως αναπτυσσόμενης βιομηχανίας των καταναλωτικών αγαθών είναι «Καινοτομία ή Θάνατος», κάτι που δεν επιτρέπεται να αγνοήσει η βιομηχανία του ελαιολάδου. 50 Η ανάγκη για καινοτομία είναι εμφανής στα ελληνικά προϊόντα ελαιών και ελαιολάδου, για να μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των καταναλωτών και της αγοράς. Οι καινοτομικές συσκευασίες μπορούν να υπερκεράσουν ανταγωνίστριες μάρκες και να στοχεύσουν στην κάλυψη της ανάγκης των καταναλωτών στις ΗΠΑ για πρακτικότητα και ευκολία στην χρήση του προϊόντος. Ορισμένα τέτοια παραδείγματα αναφέρονται ενδεικτικά: 51 Η εταιρεία Crisco προσφέρει το ελαιόλαδο με ενσωματωμένο καπάκι/μεζούρα, το οποίο μετράει την επιθυμητή ποσότητα και δίνει τη δυνατότητα το υπόλοιπο ελαιόλαδο να μπορεί να διοχετευτεί ξανά στο δοχείο. Η συσκευασία αυτή θεωρείται ιδανική για το ελαιόλαδο, καθώς ενθαρρύνει την κατανάλωση «2 κουταλιών της σούπας ημερησίως» βοηθώντας τον καταναλωτή στη μέτρηση της ακριβούς ποσότητας. 48 United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August United States International Trade Commission, Olive Oil: Conditions of Competition Between U.S. and Major Foreign Supplier Industries, August Study on the promotion of consumption of olive oil and olives in the USA and Canada, Datamonitor Ltd Datamonitor Ltd

70 Η εταιρεία Santini προσφέρει το ελαιόλαδο συσκευασμένο μαζί με ένα στόμιο εκροής, το οποίο εφαρμόζεται στο μπουκάλι (κάτι που το καθιστά ιδιαίτερα δημοφιλές στο καταναλωτικό κοινό). Μια εξίσου δημοφιλής επιλογή θα ήταν η συσκευασία να συνοδεύεται από μικρό πιάτο για σερβίρισμα του ελαιολάδου ως dip. Η εταιρεία Colavita προσφέρει πολύσυσκευασία μικρών μπουκαλιών με διάφορες γεύσεις ενθαρρύνοντας τους καταναλωτές να δοκιμάσουν περισσότερες ποικιλίες του προϊόντος. Στις περισσότερες κατηγορίες προϊόντων, η προσφορά ποικιλίας τείνει να αυξάνει την κατανάλωσή τους. Μια πολύ πρακτική ιδέα θα μπορούσε να είναι η συσκευασία του ελαιόλαδου να συνοδεύεται από κουτί με καρυκεύματα, έτσι ώστε το προϊόν να είναι έτοιμο προς χρήση σε ζυμαρικά, ψωμί κλπ., κάτι που θα προσέγγιζε πολλούς καταναλωτές που αναζητούν ευκολία. Όπως ήδη αναφέρθηκε, ο μέσος Aμερικανός καταναλωτής δίνει μεγάλη έμφαση σε συσκευασίες που προσφέρουν έτοιμες και γρήγορες λύσεις στις καθημερινές διατροφικές του ανάγκες. Η προσφορά ελαιολάδου, αλλά και ελαιών, εμπλουτισμένων με διάφορες γεύσεις, όπως λεμόνι, πορτοκάλι, βασιλικό κ.α., διατίθενται προς το παρόν μόνο σε καταστήματα gourmet. Θα μπορούσαν όμως να εξελιχθούν και να διατίθενται πιο μαζικά, κάτι που θα είχε απήχηση στους καταναλωτές στις ΗΠΑ, που είναι ως επί το πλείστον πρόθυμοι να δοκιμάσουν νέες εκλεπτυσμένες γεύσεις. 68

71 Η εταιρεία Clemente προσφέρει εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο σε πήλινα δοχεία, πολλαπλών χρήσεων, και μάλιστα με επιλογή δύο χρωματικών αποχρώσεων. Η εν λόγω συσκευασία περιέχει 500 ml. προϊόντος και πωλείται έναντι 14,99 δολαρίων ($29,98/λίτρο). 52 Το τρίπτυχο «ποιότητα τιμή συσκευασία» και το σημείο ισορροπίας των τριών αυτών παραμέτρων χρειάζεται να κατακτήσει ο Έλληνας εξαγωγέας ελαιών και ελαιολάδου, ώστε να εδραιωθούν τα προϊόντα του στη συνείδηση των Αμερικανών καταναλωτών και να κατορθώσουν να σταθούν διαχρονικά στην αγορά των ΗΠΑ. Η ανάδειξη της ποιότητας και της ποικιλίας των εν λόγω ελληνικών προϊόντων, σε συνδυασμό με την προσφορά μιας πρακτικής και εύκολης συσκευασίας σε προσιτή τιμή, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα για την περαιτέρω διείσδυση των ελληνικών εξαγωγών στην πολλά υποσχόμενη αγορά των ΗΠΑ. 52 Το παρόν ελαιόλαδο πωλείται στην Υπεραγορά διεθνών προϊόντων World Mark (Δεκέμβριος 2013). 69