ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΙΑ ΣΜΗΜΑ ΑΡΧΙΣΕΚΣΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ. Πολεοδομία ΙΙ: Αςτικόσ Σχεδιαςμόσ. O Σχεδιαςμόσ του Ορίου Αςτικζσ αναπλάςεισ ςτο νερό

Transcript

1 Πολεοδομία ΙΙ: Αςτικόσ Σχεδιαςμόσ O Σχεδιαςμόσ του Ορίου Αςτικζσ αναπλάςεισ ςτο νερό Miami S_Park, (2010), 1 ο βραβείο διαγωνιςμοφ Miami Civic Center, αρχιτζκτονεσ: Dunn, Loper, και Patel. Διδακτικι ομάδα: Β. Τροβά (vatrova@uth.gr), Κ. Ιωαννίδθσ (kioannid@uth.gr) Σφνδεςθ μακιματοσ: Ειςαγωγι Οι πόλεισ ςιμερα ςυνειδθτοποιοφν ςυνεχϊσ τθν αξία του καλάςςιου μετϊπου τουσ και τθν ςθμαςία του τόςο ωσ προσ τθν ςυγκρότθςθ τθσ αςτικισ ταυτότθτασ αλλά και ωσ μθχανιςμό οικονομικισ ανάπτυξθσ. Ετςι παραδοςιακζσ λιμενικζσ χριςεισ (ιδιαίτερα αυτζσ που είναι ρυπογόνεσ) απομακρφνονται από τα κζντρα των πόλεων και οι ηϊνεσ που καταλαμβάνουν αναπλάκονται και εντάςςονται ςτον αςτικό ιςτό τροφοδοτϊντασ τον με νζεσ δυναμικζσ δραςτθριότθτεσ. Αποδεχόμενοι αυτι τθν τάςθ (που ιδθ διακρίνεται και ςτθν περίπτωςθ του Βόλου) εξετάηουμε το ςενάριο απομάκρυνςθσ των λιμενικϊν δραςτθριοτιτων από τθν μεγάλθ εμπορικι προβλιτα του λιμζνοσ Βόλου και τθν ανάπλαςθ τθσ ηϊνθσ αυτισ ωσ τμιμα του αςτικοφ ιςτοφ. Αυτό το τμιμα του καλάςςιου μετϊπου παρουςιάηει πολλά κοινά χαρακτθριςτικά με παρόμοιουσ χϊρουσ ευρωπαϊκϊν πόλεων: είναι νοθματικά και χωρικά αφιερωμζνο ςτθ μονολειτουργικι χριςθ του λιμανιοφ που μετά τθν απομάκρυνςθ τθσ αφινει ξαφνικά ζνα «κενό» χϊρο ςτθν καρδιά τθσ πόλθ. Η καταςκευι μιασ αςτικισ περιοχισ δίπλα ςτο νερό δεν ςτοχεφει μόνο ςτθν οργάνωςθ δραςτθριοτιτων για τουσ κατοίκουσ τθσ αλλά κυρίωσ ςτθν οργάνωςθ τθσ ςχζςθσ αυτισ τθσ περιοχισ με τθν υπόλοιπθ πόλθ, ςχζςεισ εμπειριϊν, περιβάλλοντοσ και κακθμερινότθτασ. 1

2 Στόχοσ Οι φοιτθτζσ και οι φοιτιτριεσ καλοφνται να καταςτρϊςουν μια ςχεδιαςτικι ςτρατθγικι που κα ςτοχεφει αφ ενόσ ςτθν δθμιουργία μιάσ νζασ αςτικισ περιοχισ με ιςχυρι ταυτότθτα πάνω ςτο προνομιακό μζτωπο τθσ πόλθσ και αφετζρου ςτθν ζνταξθ τθσ νζασ περιοχισ ςτθ δομι και τθ λειτουργία τθσ υπόλοιπθσ πόλθσ. Για αυτό το ςκοπό απαιτείται ζνα masterplan που κα οργανϊςει τισ νζεσ εγκαταςτάςεισ, τον παράλιο δθμόςιο χϊρο και τθν διαμόρφωςθ του καλάςςιου μετϊπου ωσ ςυνζχεια τθσ πόλθσ. Το γενικό ςχζδιο κα προβλζπει τουσ άξονεσ ςφνδεςθσ με τθν υπόλοιπθ πόλθ, κα εμφανίηει τα νζα οικοδομικά τετράγωνα και τουσ νζουσ χϊρουσ πραςίνου, τισ πλατείεσ, τουσ πεηοδρόμουσ, τα δθμόςια κτίρια. Αναπόςπαςτο μζροσ του αςτικοφ ςχεδιαςμοφ είναι θ κατανόθςθ τθσ υλικότθτασ του δθμόςιου χϊρου τθσ πόλθσ. Συςτατικό ςτοιχείο του μακιματοσ είναι θ εξοικείωςθ των φοιτθτϊν με τθ διαδικαςία ςυγκρότθςθσ τθσ αςτικισ ταυτότθτασ. Στοιχεία πρωτοτυπίασ, ενότθτασ των αντιλθπτικϊν δεδομζνων, ποικιλίασ, δθμιουργίασ ζντονων μνθμονικϊν εικόνων, ο βακμόσ ςυμβολιςμοφ, πολυπλοκότθτασ, οικειοποίθςθσ είναι μόνο μερικά από τα εργαλεία ςυνκετικισ προςζγγιςθσ που μπορεί να χρθςιμοποιιςει ο αςτικόσ ςχεδιαςτισ. Περιγραφι του κζματοσ Σιμερα οι τάςεισ ςυνεχοφσ ανάπτυξθσ των παρακαλάςιων αςτικϊν κζντρων, θ ςτροφι των λειτουργιϊν τουσ προσ τισ υπθρεςίεσ και τον τουριςμό και θ ςυρρίκνωςθ των περιφερειακϊν οδθγεί ςυνεχϊσ ςτθν απομάκρυνςθ των λιμενικϊν εγκαταςτάςεων από τισ πόλεισ και τθν επανάχρθςθ αυτϊν των προνομιακϊν περιοχϊν για αςτικι ανάπτυξθ με υπερτοπικό χαρακτιρα, που περιλαμβάνει περιοχζσ κατοικίασ, υπθρεςίεσ, αναψυχι, εμπόριο αλλά και ςθμαντικοφσ δθμόςιουσ χϊρουσ. Το ςενάριο τθσ απομάκρυνςθσ των λιμενικϊν εγκαταςτάςεων από τθν εμπορικι προβλιτα αποδίδει μια ζκταςθ μεγζκουσ τμ (95 ςτρ). Το μιςό τθσ ζκταςθσ αυτισ κα φιλοξενιςει δθμόςιεσ λειτουργίεσ και υποδομζσ (πχ εκπαίδευςθ, πάρκα, πλατείεσ, δρόμοι. Το υπόλοιπο κα κεωριςετε οτι αποδίδεται ςε ιδιωτικζσ χριςεισ (κατοικία, γραφεία, υπθρεςίεσ, αναψυχι). Το μζγεκοσ και θ αναλογία των διαφόρων χριςεων αποτελεί επιλογι των ομάδων. Η μζγιςτθ δόμθςθ που μπορείτε να προτείνετε ανζρχεται ςε τμ. Οι ςχεδιαςτικι ςτρατθγικι που κα υιοκετιςει κάκε ομάδα πρζπει να διαχειριςτεί τα εξισ ηθτιματα: 1. Τθν εςωτερικι δομισ μιασ αςτικισ επζμβαςθσ (ϊςτε να ικανοποιθκοφν οι λειτουργικζσ απαιτιςεισ μιασ οικιςτικισ περιοχισ 2. Τθν ςχζςθ τθσ αςτικισ επζμβαςθσ με τθν υπόλοιπθ πόλθ (ωςτε θ νζα παρζμβαςθ να ενςωματωκεί ςτον υπόλοιπο αςτικό ιςτό) 3. Τθν πολυλειτουργικότθτα τθσ παρζμβαςθσ ϊςτε να χρθςιμοποιείται πολλαπλά και να απευκφνεται ςε μια ποικιλία ομάδων χρθςτϊν 4. Τθν εικόνα που ςυγκροτεί ςτθν είςοδο τθσ πόλθσ και τθ ςυμβολι τθσ ςτθν αιςκθτικι κρίςθ του παρατθρθτι 5. Τθν οργάνωςθ τθσ χωρικισ ταυτότθτασ τθσ παρζμβαςθσ ωςτε να αποτελεί χαρακτθριςτικό ςτοιχείο τθσ πόλθσ. 2

3 Δομι του μακιματοσ Στθν πρϊτθ φάςθ διάρκειασ τριών εβδομάδων επικεντρωνόμαςτε ςτθ κατανόθςθ των ςτοιχείων που ςυγκροτοφν μια παρακαλάςςια αςτικι παρζμβαςθ κακϊσ και ςτισ διαφορετικζσ ςχεδιαςτικζσ τθσ προςεγγίςεισ. Σε αυτι τθ φάςθ καλοφνται οι φοιτθτζσ, κατόπιν ςυνεννοιςεωσ με τουσ διδάςκοντεσ, να βαςιςτοφν αποκλειςτικά ςτο υλικό που κα βρουν ςτθ βιβλιοκικθ κακϊσ και ςε ζρευνα μζςω διαδικτφου για να επιλζξουν και να παρουςιάςουν μια γνωςτι αςτικι ανάπλαςθ παράλιου χϊρου (πραγματοποιθμζνθ ι ωσ πρόταςθ). Κάκε ομάδα 3 ατόμων κα αναλφςει μια περίπτωςθ ανάπλαςθσ μιασ παράλιασ περιοχισ με τα εξισ κριτιρια: 1. Μίξθ χριςεων και δραςτθριοτιτων (εκπαιδευτικζσ δραςτθριότθτεσ, αναψυχι, εμποριο, κατοικία, κα) 2. Οργάνωςθ του δθμόςιου χϊρου και μοτίβα δραςτθριοτιτων πάνω ςτο όριο 3. Μικροκλίμακα παρεμβάςεων και αςτικόσ εξοπλιςμόσ 4. Τυπολογίεσ κτιριων και οικοδομικϊν τετραγϊνων 5. Σχζςθ με το τοπίο και ςχζςθ με τθν πόλθ 6. Δίκτυα κίνθςθσ και μεταφοράσ 7. Σχζςθ με το όριο του νεροφ Slussen, Στοκχόλμθ, (2009), 2 ο βραβείο διαγωνιςμοφ ιδεϊν, αρχιτζκτονεσ: Ingels Bjarke Group. 3

4 Η δεφτερθ φάςθ διάρκειασ τεςςάρων εβδομάδων ζχει ωσ ςτόχο τθν οργάνωςθ και τθν διερεφνθςθ ςεναρίων για το γενικό ςχζδιο διάταξθσ (masterplan) ςτθν περιοχι του προβλιτα του λιμζνα Βόλου. Σε πρϊτο ςτάδιο αξιολογοφνται διαφορετικά ςενάρια ωσ προσ τα ζξι κριτιρια που και ωσ προσ τουσ γενικοφσ ςτόχουσ τθσ ανάπλαςθσ που προςδιορίςτθκαν ςτθν αρχι του κειμζνου. Η κλίμακα εργαςίασ είναι 1:2000 κακϊσ και κάκε αναπαραςτατικό μζςο που μπορεί να βοθκιςει τθν επικοινωνία των γενικϊν ςυνκετικϊν ιδεϊν και των επιμζρουσ ςχεδιαςτικϊν προκζςεων. Η τρίτθ φάςθ διάρκειασ επτά εβδομάδων κα εξειδικεφςει το ςενάριο που ζχει επιλεγεί ςτθ β φάςθ, κα οργανϊςει το τελικό masterplan και κα εςτιάςει ςτθν μικροκλίμακα των παρεμβάςεων ςτον δθμόςιο χϊρο, ςτα ςτοιχεία εκείνα που κα οργανϊςουν τθν ταυτότθτα του δθμόςιου χαρακτιρα τθσ παρζμβαςθσ (πλατείεσ, χϊρουσ ςτάςθσ, αςτικόσ εξοπλιςμόσ, διαμόρφωςθ ακτογραμμισ, κλπ). Δε κα γίνει λεπτομερισ αναηιτθςθ αρχιτεκτονικϊν μορφϊν, παρά μόνο υπαινιγμόσ τθσ εικόνασ και τθσ ατμόςφαιρασ του αςτικοφ χϊρου που κάκε ομάδα προτείνει. Η δεφτερθ φάςθ κα παρουςιαςτεί τθν ζνατθ εβδομάδα του μακιματοσ ενϊ θ τρίτθ φάςθ κα παρουςιαςτεί ςτθν εξεταςτικι του Ιουνίου. Αξιολόγθςθ Οι εργαςίεσ εκπονοφνται από ομάδεσ 3 ατόμων. Η πρϊτθ φάςθ αποδίδει το 25% τθσ βακμολογίασ, ομοίωσ και θ δεφτερθ αποδίδει 25% τθσ βακμολογίασ ενϊ θ τρίτθ φάςθ αποδίδει το υπόλοιπο 50% τθσ βακμολογίασ. 4

5 Ημερολόγιο Μακιματοσ Διαλζξεισ και ειςθγιςεισ -είτε ςχετικζσ με το κζμα, είτε ευρφτερου ενδιαφζροντοσ- κα γίνουν ςτισ ακόλουκεσ μζρεσ: 22 Φεβρουαρίου 2011: Ειςαγωγή ςτη διαδικαςία του Αςτικοφ Σχεδιαςμοφ 1 Μαρτίου 2011: Η ταυτότητα του παράλιου τόπου ωσ καταςκευή 8 Μαρτίου 2011: To αντικείμενο του Αςτικοφ Σχεδιαςμοφ 15 Μαρτίου 2011: Παρουςίαςθ α φάςθσ (ανάλυςθ παραδειγμάτων) 22 Μαρτίου 2011: Ta 5 ςτοιχεία του αςτικοφ ςχεδιαςμοφ: πράςινο-χρήςεισ-δίκτυα κίνηςησ-δημόςιοι χώροι-όγκοι κτιρίων 29 Μαρτίου 2011: Η διαδικαςία τησ μορφογζνεςησ ςτον Αςτικό Σχεδιαςμό 5 Απριλίου 2011: Κάναβοσ και πορεία. Δίκτυο και ιεραρχία 12 Απριλίου 2011: Αναπλάςεισ παράκτιων αςτικών περιοχών: HafenCity και Parque das Nacoas 3 Μαΐου 2011: Παρουςίαςθ β φάςθσ (masterplan) 10 Μαΐου 2011: Σφγχρονεσ προςεγγίςεισ αςτικών μετώπων: Parque das Nacoas και HafenCity Masterplans 17 Μαΐου 2011: Σφγχρονεσ προςεγγίςεισ αςτικών μετώπων: Vuosaari και Ruoholahti Masterplans 24 Μαΐου 2011: Μικροδομζσ του αςτικοφ παράλιου χώρου 31 Μαΐου 2011: Ο μικρο-ςχεδιαςμόσ του δημόςιου χώρου ωσ ςυςτατικό ςτοιχείο αςτικήσ ταυτότητασ 7 Ιουνίου 2011: Διορθώςεισ μζρα εξετάςεων: Τελικι παρουςίαςθ 5

6 Parque das Nacoas, Λιςαβόνα. Άποψθ εμπειρικϊν μοτίβων ςε «αςτικό δωμάτιο» με κζμα το υγρό ςτοιχείο. Ενδεικτικι βιβλιογραφία Ο Σχεδιαςμόσ του Ορίου (Designing the Edge) Α+U, Architecture and Urbanism, MORPHOSIS Urban Projects, June 1994 Special Issue -για τθν κατανόθςθ τθσ ςχεδιαςτικισ (δείτε κυρίωσ τα παραδείγματα των Spreebogen, Paris Expo) Architectural Monographs No 23, MORPHOSIS: Connected Isolation, Academy editions 1993 Arkitektens Forlag, Kobenhavnernes Rum-Copenhagen Spaces, The Danish Architectural Press, 1996 Breen, Ann; Rigby, Dick, The New Waterfront, A Worldwide Urban Success Story, Thames and Hudson, παρουςίαςθ επεμβάςεων μεγάλθσ κλίμακασ ςτο όριο ςτεριάσ/κάλαςςασ (από όλο τον κόςμο) τθσ δεκαετίασ του 90 Berlage Institute, Institut Francais d Architecture, Making the City by the Sea, Forum and Workshop Marseille 2001 Between sea and city: eight piers for Thessaloniki, NAi Publishers, 1997 Claude, Prelorenzo; Dehan, Philippe, La ville au bord de l eau, Editions Parentheses, 1993 Çïyle,B.S.;Pinder, D.A., Husein, M.S., Revitalizing the Waterfront: International Dimensions of Dockland Redevelopment, Belhaven Press, 1988 Dreiseitl, Herbert; Grau, Dieter; Ludwig, Karl; Waterscapes: Planning, Building and Designing with Water, Birkhauser,

7 Edwards, Brian, London Docklands: Urban Design in an Age of Deregulation, Butterworth Architecture, 1992 Eisenman, Peter, RE: WORKING EISENMAN, Academy editions, 1993 Europan 4: european results: constructing the town upon the town Europa 6: in between cities, result book from Finland-Estonia-Sweden προςεγγίςεισ ςκανδιναβικοφ μοντζλου ςτθν δόμθςθ του ορίου Gosling, David; Maitland, Barry, Concepts of Urban Design, Academy editions, London/St. Martin s Press, 1984 Himmelblau, Coop, Die Faszination der Stadt/ The Power Of The City, Verlag Jurgen Hausser 1992 (δείτε το παράδειγμα του Skyline) Ibelings, Hans, 20 th Century Urban Design in the Netherlands, NAi Publishers, Rotterdam, 1999 Dutch urbanism/ Ολλανδικόσ πραγματιςμόσ και ακτογραμμι Koolhas, Rem, Projectes urbans ( )= Urban projects ( ), Collegi d Arquitectes de Catalunya, Barcelona, 1990 Living on the water, New York : Rizzoli, 1998 Livingston Lawrence & Blayney John, What to do about the Waterfront: a report to the citizens waterfront committee, San Francisco, September 1971 Malone, Patrick, City, Capital and Water, Routledge, 1996 Martorell, Bohigas, Mackay, Puigdomenech, The Olympic Village: Barcelona 92, Editorial Gustavo Gili, S.A., δείτε τα παραδείγματα των Nova Icaria, Old Port Meyer, Han, City and Port, International books, 1999 Moore, Charles, Water and architecture, London, Thames and Hudson, 1994 Powell, Kenneth, City Transformed, Laurence King, London, 2000 (examples OMA Almere) Vassalo, Rosa; Tousaint, Michel, Lisbon Expo 98, Editorial Blau, 1996 ViA Arquitectura, Agua Water, Colegio oficial de Arquitectos de la Comunidad Valenciana, 2001 Werner, Frank, COVERING + EXPOSING The Architecture of COOP HIMMELB(L)AU, Birkhauser, 2000 Citta d Acqua, Waterfront: a new frontier for cities on water, 1997 Ενδεικτικά Άρθρα Buchanan, Peter, Quays to Design, The Architectural Review, No.: 1106, April 1989 Βurney, Jan, On the waterfront, Building Design, No.:685, 13 April 1984 Ηall, Peter, Waterfronts: a new urban frontier, Casabella, Vol.56,No.: 589, September 1992 Hatton, Brian, The development of London s Docklands, Lotus International, No.: 57, 1990 Llano, Pedro, The City Open to the Sea, Casabella, No..:668, June 1999 (δείτε το παράδειγμα του Vigo) 7

8 Αςτικόσ και πολεοδομικόσ ςχεδιαςμόσ Αραβαντινόσ Α. Πολεοδομικόσ ςχειαςμόσ: Για μία βιώςιμη ανάπτυξη του αςτικοφ Χώρου, εκδόςεισ Συμμετρία, Ακινα Γεωργοφλθσ, Δ., Συγκριτικζσ Προςεγγίςεισ ςτη Θεωρία και τη Φιλοςοφία του Αςτικοφ Σχεδιαςμοφ, Εκδόςεισ Παπαηθςθ, 2006 Λάββασ Γ.Π., Μαρμαράσ Μ. Θζματα αςτικοφ Σχεδιαςμοφ, ιςτορική θεώρηςη, ςφγχρονη πραγματικότητα, Εκνικό και Καποδιςτριακό Πανεπιςτιμιο Ακθνϊν, Τμιμα Ε.Μ.Μ.Ε., Ακινα, 1994 Λαηαριδθσ, Π., Δημόςιοσ και ιδιωτικόσ χώροσ : η ολλανδική εκδοχή: Bakema-Van den Broek, Παρατθρθτισ, 1980 Πεπονισ, Γ. (1997). Χωρογραφίεσ Ο αρχιτεκτονικόσ ςχηματιςμόσ του νοήματοσ, Εκδόςεισ Αλεξάνδρεια. Alexander Chr., A pattern Language, Oxford University Press New York,1977. Gallion,A. Eisner,S. Urban pattern : city planning and design, N.York : Van Nostrand Reinhold, 1986 Habraken N. J. (Author), Jonathan Teicher (Editor) The Structure of the Ordinary: Form and Control in the Built Environment, The MIT Press; New Ed edition (August 28, 2000) Καρφδθσ, Δ., Τα Επτά Βιβλία τησ Πολεοδομίασ, Παπαςωτθρίου, 2006 Κοςμάκθ-Λουκοποφλου Π., Λουκόπουλοσ Δ. «Ειςαγωγι ςτθν ζννοια του αςτικοφ ιςτοφ», Αρχιτεκτονικά Θζματα, τεφχοσ 16/1982 Lynch Kevin, Good City Form The MIT Press; Reprint edition (February 23, 1984) Lynch Kevin, The Image of the City The MIT Press (June 15, 1960) Kostof Spiro, The City Shaped: Urban Patterns and Meanings Through History, Bulfinch; Reprint edition (May 4, 1993) Mumford Lewis, The City in History: Its Origins, Its Transformations, and Its Prospects, Harvest Books (October 23, 1968) Rossi Aldo, L Architettura della Cittá, CLUP, Milano,