Σμύρνη (Αρχαιότητα), Ελληνιστική Πλαστική

Transcript

1 Περίληψη : Εξαιτίας της συνεχούς κατοίκησης της Σμύρνης, τα παραδοτέα γύρω από την πλαστική της Ελληνιστικής περιόδου περιορίζονται στις επιτύμβιες στήλες της πόλης. Οι περισσότερες από αυτές χρονολογούνται στον 3ο και, κυρίως, στο 2ο αι. π.χ. και χαρακτηρίζονται από τον τονισμό του άξονα του ύψους. Ο λεγόμενος normaltypus είναι ο πιο συχνός τύπος των ανδρικών μορφών, ενώ στις γυναικείες μορφές κυριαρχεί ο τύπος της pudicitia. Χρονολόγηση Ελληνιστική εποχή Γεωγραφικός εντοπισμός Σμύρνη 1. Χαρακτηριστικά των επιτύμβιων στηλών της Σμύρνης Οι γνώσεις μας για την πλαστική της Ελληνιστικής περιόδου στη Σμύρνη προέρχονται σχεδόν αποκλειστικά από τις επιτύμβιες στήλες της πόλης, σε αντίθεση με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορική περίοδο, για την οποία διαθέτουμε περισσότερες πληροφορίες. Η έλλειψη στοιχείων οφείλεται στη συνεχή κατοίκιση της περιοχής από την Αρχαιότητα έως τη σημερινή εποχή και στη διενέργεια μη συστηματικών ανασκαφών στο κέντρο της πόλης. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η περιοχή της αγοράς, τα ευρήματα της οποίας όμως χρονολογούνται στην Αυτοκρατορική περίοδο. Στη Σμύρνη η παραγωγή των επιτύμβιων στηλών υπήρξε συνεχής κατά τη διάρκεια της Ελληνιστικής περιόδου. Από τα περίχωρα της πόλης προέρχονται ορισμένες από τις πιο αντιπροσωπευτικές μικρασιατικές επιτύμβιες στήλες του 3ου και κυρίως του 2ου αι. π.χ. Τα στοιχεία που γνωρίζουμε για τα νεκροταφεία της Σμύρνης είναι λίγα, αλλά τα σωζόμενα έργα μας επιτρέπουν να αποκαταστήσουμε σε ικανοποιητικό βαθμό την εικόνα τους. Οι τάφοι θα πρέπει να ήταν μεμονωμένοι, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις οι ταφές συγγενικών προσώπων θα γίνονταν σε μικρής έκτασης ιδιόκτητες περιοχές της νεκρόπολης. Οι στήλες που κοσμούνται με ανάγλυφες παραστάσεις αποτελούν ένα μέρος των επιτύμβιων στηλών της Σμύρνης. Πολλές άλλες έφεραν μόνο την επιγραφή με το όνομα του νεκρού ή και των συγγενών του και ήταν ακόσμητες ή με μοναδική τους διακόσμηση στεφάνια. Δεν υπάρχουν στοιχεία για την ύπαρξη ανάγλυφων παραστάσεων ή αγαλμάτων από μεγάλα ταφικά μνημεία, ο αριθμός των οποίων είναι μεγάλος στην Αυτοκρατορική περίοδο. Τα τοπικά καλλιτεχνικά εργαστήρια επηρέασαν πιθανότατα αυτά της Ρόδου, λόγω των ομοιοτήτων που παρατηρούνται στην τυπολογία των στηλών και των ανάγλυφων μορφών των δύο περιοχών. 2. Τύποι και διακόσμηση των επιτύμβιων στηλών Ως προς την τυπολογία τους οι στήλες της Σμύρνης χαρακτηρίζονται για ορισμένες ιδιαιτερότητες, που δεν απαντούν σε αυτές των γειτονικών θέσεων. Στις στήλες που φέρουν αρχιτεκτονικό πλαίσιο, μορφή ναΐσκου περιβάλλει την παράσταση. Το πλαίσιο είτε είναι συμφυές με το πεδίο πάνω στο οποίο αναπτύσσεται η παράσταση είτε έχει δουλευτεί χωριστά. Στο πάνω μέρος των στηλών δημιουργείται ένα επιστύλιο ή μια αετωματική απόληξη, που κοσμείται συχνά με ανθεμωτά ακρωτήρια, ενώ το ίδιο το αέτωμα φέρει φυτικό διάκοσμο, συνήθως ρόδακες ή στεφάνια. 1 Ακόμα ένα χαρακτηριστικό των επιτύμβιων στηλών της Σμύρνης είναι ο τονισμός του άξονα του ύψους. Στην πιο σύνθετη μορφή τους οι στήλες έχουν υψηλή βάση, κρηπίδωμα και παραστάδες ή ημικίονες με ιωνικά, κορινθιακά και πολύ σπάνια δωρικά κιονόκρανα. 2 Το κάτω μέρος τους έχει συχνά μεγαλύτερο βάθος, πιθανότατα για στατικούς λόγους. Ανάμεσα στο επιστύλιο, πάνω από τους κίονες, και το αέτωμα υπάρχει μια ζώνη που κοσμείται με δύο ρόδακες και ένα ή περισσότερα στεφάνια. Ο τύπος αυτός είναι γνωστός από κάποια παραδείγματα γειτονικών περιοχών, όπως των Ερυθρών Δημιουργήθηκε στις 30/10/2017 Σελίδα 1/5

2 και της Ρόδου. 3. Τυπολογικά χαρακτηριστικά των ανάγλυφων μορφών Ως προς τους τύπους των εικονιζόμενων προσώπων, δεν είναι εύκολο σε πολλές περιπτώσεις να γνωρίζουμε αν αυτοί αποτελούν πρωτότυπες δημιουργίες ή αντίγραφα κάποιου παλιότερου έργου. Τα τυπολογικά πρότυπα των μορφών στις επιτύμβιες στήλες της Σμύρνης προέρχονται από διάφορες πηγές. Για κάποιες από αυτές είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι αντιγράφουν ή παραλλάσσουν τύπους παλιότερων ολόγλυφων έργων, αλλά οι περισσότερες αποτελούν πιθανότατα αυτόνομες δημιουργίες που δανείζονται και συνδυάζουν τυπολογικά στοιχεία διαφόρων έργων της πλαστικής. Ωστόσο, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους, αυτό που παρατηρεί κανείς είναι ότι, μετά την παγίωσή τους, οι τύποι αυτοί επαναλαμβάνονται συχνά. Οι μορφές των νεκρών και των συγγενών τους εικονίζονται σε μικρή κλίμακα σε σχέση με τις διαστάσεις της στήλης. Συχνή είναι η απεικόνιση ερμαϊκών στηλών ή βωμών στο βάθος της παράστασης. 3 Σε αντίθεση με τα ανάγλυφα άλλων μικρασιατικών θέσεων υπάρχουν ελάχιστες απεικονίσεις νεκρόδειπνων. 4 Στις γυναικείες μορφές ο τύπος της pudicitia αποτελεί δάνειο από παλιότερα ολόγλυφα έργα. Στις παιδικές μορφές τα πρότυπα προέρχονται πολλές φορές από έργα της μικροτεχνίας ή από πήλινα ειδώλια. Οι μορφές είναι συνήθως πρόστυπες, εκτός από λίγα ανάγλυφα, στα οποία είναι έξεργες. 5 Οι μορφές των παραστάσεων δε συμπλέκονται, αλλά εικονίζονται παρατακτικά. 6 Η εμφάνιση των καθιστών μορφών δεν είναι συχνή, ενώ κάποιες από αυτές, όπως και πολλές όρθιες, εικονίζονται σε σκηνή δεξίωσης Τύποι των ανδρικών μορφών Ο πιο συνήθης τύπος των όρθιων ανδρικών μορφών είναι ο λεγόμενος normaltypus, που απηχεί τη γενική στάση των αγαλμάτων του Αισχίνη και του Σοφοκλή, όπως μας είναι γνωστά από αντίγραφα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορικής περιόδου. 8 Φέρουν ιμάτιο που καλύπτει ολόκληρο το σώμα, στηρίζονται σχεδόν πάντα στο δεξί τους σκέλος. Το δεξί τους χέρι έρχεται λυγισμένο μπροστά και ακουμπά στον κορμό, στο ύψος του στήθους, ενώ το αριστερό τυλίγεται γύρω από το ιμάτιο ή πέφτει γυμνό ελεύθερα προς τα κάτω. Μια άλλη ομάδα ανδρικών μορφών, η διάθεση του ιματίου των οποίων παραλλάσσει αυτή του λεγόμενου normaltypus, είναι τυπολογικά όμοια με αρκετά ολόγλυφα έργα. Από τα παλιότερα ολόγλυφα έργα είναι ένα χάλκινο άγαλμα του 4ου αι. π.χ., που βρέθηκε στην Ιεράπετρα της Κρήτης. 9 Οι ομοιότητες είναι πολλές, ακόμα και στη γωνιώδη διευθέτηση του κόλπου του ενδύματος στο πάνω μέρος των μορφών. Λιγότερο συχνές είναι οι ανδρικές μορφές ενός άλλου τύπου, που στηρίζονται στο αριστερό σκέλος. Το δεξί τους χέρι συγκρατεί τη δέσμη του ιματίου, η οποία πέφτει από τον αριστερό ώμο και καλύπτει το αριστερό τμήμα του κορμού. 10 Ο τύπος αυτός απαντά και σε λίγες επιτύμβιες στήλες από την Έφεσο, τη Δήλο και τη Μακεδονία. 11 Σπάνια απαντά και ο τύπος με ιμάτιο γύρω από τους γοφούς, στην πρώιμή του μορφή, που θα χρησιμοποιηθεί συχνά στην εικονογραφία των Ρωμαίων αυτοκρατόρων. 12 Οι ανδρικές μορφές εικονίζονται αρκετά συχνά και με στρατιωτική ενδυμασία, που περιλαμβάνει ένα χιτωνίσκο και πάνω από αυτόν χλαμύδα, η οποία δένεται με πόρπη σε έναν από τους δύο ώμους ή πάνω στο στήθος. 13 Στις παραστάσεις αυτές εικονίζονται συνήθως ένα άλογο, το οποίο ιππεύει ο άνδρας ή το κρατά από το χαλινό, και ένας υπηρέτης, σχεδόν πάντα σε μικρότερη κλίμακα, που φέρει τα όπλα του νεκρού. 14 Έμμεσες τυπολογικές ομοιότητες παρατηρούνται σε μορφές επιτύμβιων στηλών από άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας, κυρίως από τη Μυσία και τη Βιθυνία. Μια αποσπασματικά διατηρημένη επιτύμβια στήλη του 2ου αι. π.χ. είναι από τις πιο χαρακτηριστικές παραστάσεις με τα θέμα αυτό. 15 Εικονίζεται ένας άνδρας και το άλογό του, σε υψηλό ανάγλυφο, ενώ διατηρούνται και τμήματα της μορφής ενός υπηρέτη. Ανάμεσα στο άλογο και τον άνδρα υπάρχει βάθρο πάνω στο οποίο στέκεται ένα αρχαϊστικό γυναικείο αγαλμάτιο, αποσπασματικά διατηρημένο, που κρατά στο δεξί χέρι ένα γενειοφόρο προσωπείο. 5. Τύποι των γυναικείων μορφών Δημιουργήθηκε στις 30/10/2017 Σελίδα 2/5

3 Ο πιο συχνός τύπος των όρθιων γυναικείων μορφών είναι αυτός της pudicitia, που οφείλει την ονομασία του στο επώνυμο έργο του τύπου που βρίσκεται στο Βατικανό. 16 Σε αυτόν, ο πήχης του ενός χεριού διασχίζει εγκάρσια τον κορμό πάνω από την κοιλιακή χώρα, ενώ το άλλο χέρι κατευθύνεται προς την κεφαλή της μορφής. Οι μορφές φορούν χιτώνα και ιμάτιο, το οποίο καλύπτει και την κεφαλή. Στις επιτύμβιες στήλες της Σμύρνης εμφανίζονται τρεις παραλλαγές, που προκύπτουν από τη διαφορετική στάση των χεριών και των σκελών και όχι από την πτυχολογία των ενδυμάτων, που δεν εμφανίζει έντονες διαφοροποιήσεις. Η πιο συχνή παραλλαγή είναι αυτή στην οποία οι μορφές στηρίζονται στο δεξί σκέλος, ενώ το δεξί τους χέρι κινείται προς την κεφαλή. 17 Ακολουθούν αριθμητικά οι όρθιες γυναικείες μορφές που εικονίζονται ως ιέρειες της Δήμητρας και η ενδυμασία τους είναι χαρακτηριστική της ιδιότητάς τους. 18 Στο αριστερό τους χέρι κρατούν συνήθως στάχυα ή κάποιο άνθος και στο δεξί έναν πυρσό μεγάλων διαστάσεων, τον οποίο κρατούν υψωμένο ή στηρίζονται σε αυτόν. Οι μορφές χωρίζονται σε δύο παραλλαγές. Στην πρώτη στηρίζονται στο δεξί σκέλος, ενώ στη δεύτερη το σταθερό σκέλος είναι το αριστερό, ενώ το αριστερό χέρι, σε αντίθεση με αυτό των μορφών της πρώτης παραλλαγής, εκτείνεται έντονα προς το πλάι. 1. Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1977), σελ. 130, , , αρ. 376, , 906, πίν. 61, 68, Zanker, P., The hellenistic grave stelai from Smyrna. Identity and self-image in the polis, στο Images and ideologies. Self definition in the hellenistic world. Conference held at Berkeley, April 7-9, 1988 (Berkeley 1993), σελ Για ένα από τα λίγα παραδείγματα δωρικών ημικιόνων, βλ. ένα επιτύμβιο ανάγλυφο της Ύστερης Ελληνιστικής περιόδου. Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1979), σελ , αρ. 1980, πίν Για τις απεικονίσεις ερμαϊκών στηλών, βλ. Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1977), σελ. 84, 92, αρ , 161, πίν. 30, 35. Για τις απεικονίσεις βωμών, βλ. Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1977), σελ. 91, αρ. 158, πίν Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs IΙ (Mainz am Rhein 1979), σελ. 386, 438, 448, αρ. 1568, 1823, 1866, πίν. 228, 262, Kanel, R., Drei hellenistische Grabreliefs aus Smyrna in Basel, AntK 32 (1989), σελ Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1977), σελ. 80, 86, 91-92, αρ. 109, 140, 159, 161, πίν. 26, 32, Petzl, G. Linfert, A., Disjecta membra einer hellenistischen Grabstele, RA (1974), σελ , εικ Βλ. σχετικά Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1977), σελ , , 164, , αρ. 341, 343, , 540, 568, , εικ. 45, πίν. 57, 82, 84, Για τις απεικονίσεις των καθιστών ανδρικών και των γυναικείων μορφών, βλ. Schmidt, S., Hellenistische Grabreliefs (Koln 1991), σελ Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1977), σελ. 217, 220, , 251, αρ. 831, , 899, , , εικ. 66, πίν. 121, , , 149. Για τη σκηνή της δεξίωσης, βλ. Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1977), σελ , 271, αρ , 872, 1096, πίν , Για τα αγάλματα του Αισχίνη και του Σοφοκλή, βλ. Smith, R.R.R. Richter, G.M.A., The portraits of the Greeks (London 1965), σελ , εικ. 1369, Για την εμφάνιση του τύπου στις επιτύμβιες στήλες της Σμύρνης, βλ. Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1977), σελ , 90-93, αρ. 156, 158, , , πίν Raftopoulou, E.G., L enfant d Hierapetra (Paris 1975) Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1977), σελ. 81, αρ. 112, πίν. 26 (τέλη 2ου ή 1ος αι. π.χ.). 10. Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1977), σελ , αρ , 253, , πίν Schmidt, S., Hellenistische Grabreliefs (Koln 1991), σελ. 17, σημ Για έναν ακόμα τύπο που δεν απαντά συχνά στις επιτύμβιες στήλες της Σμύρνης, τα αγαλματικά πρότυπα του οποίου προέρχονται από τη Δήλο, βλ. Linfert, A., Kunstzentren hellenistischer Zeit (Wiesbaden 1976), σελ. 116, Δημιουργήθηκε στις 30/10/2017 Σελίδα 3/5

4 σημ. 460 ζ, εικ Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1977), σελ. 86, αρ. 140, πίν. 32 Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs IΙ (Mainz am Rhein 1979), σελ. 345, αρ. 1455, πίν Για τις μορφές των ιππέων στις επιτύμβιες στήλες της Σμύρνης, βλ. Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs IΙ (Mainz am Rhein 1979), σελ , , αρ. 1356, 1360, , , πίν. 198, Σε αρκετές παραστάσεις ο χιτώνας απουσιάζει. 14. Βλ. την παράσταση ενός νέου με χλαμύδα στα αριστερά του οποίου διακρίνεται ένας υπηρέτης. Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1977), σελ. 84, αρ. 130, πίν. 30 (2ος αι. π.χ.). Για άλλες απεικονίσεις υπηρετών σε ανάγλυφα στα οποία η μορφή του νεκρού παραλλάσσει το λεγόμενο Normaltypus, βλ. Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1977), σελ. 107, 109, αρ , 259, πίν Ridgway, B.S., Hellenistic sculpture I. The styles of ca B.C. (Bristol 1990), σελ Για τον τύπο βλ. Pinkwart, D., Weibliche Gewandstatuen aus Magnesia, AntPl 12 (1973), σελ. 153, σημ. 21 (όπου η προγενέστερη βιβλιογραφία). Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1977), σελ , , αρ , 419, , πίν , Στη δεύτερη παραλλαγή, που είναι κατοπτρικά αντίθετη της πρώτης, το σταθερό σκέλος είναι το αριστερό, ενώ υψωμένο είναι το αριστερό σκέλος. Η διαφορά της τρίτης παραλλαγής σε σχέση με τη δεύτερη είναι ότι οι μορφές στηρίζονται στο δεξί σκέλος. Η τελευταία παραλλαγή απαντά μόνο στις επιτύμβιες στήλες της Σμύρνης. 18. Wrede, H., Consecratio in formam deorum. Vergottliche Privatpersonen in der romischen Kaiserzeit (Mainz am Rhein 1981), σελ. 27 Mantis, A., Προβλήματα της εικονογραφίας των ιερειών και των ιερέων στην αρχαία ελληνική τέχνη (1983), σελ. 124 κ.ε. Senff, R., Drei hellenistische Grabreliefs in Kettenringham Hall, Boreas 8 (1985), σελ , πίν. 6. Βλ. επίσης Pfuhl, E. Moebius, H., Die ostgriechischen Grabreliefs I (Mainz am Rhein 1977), σελ , αρ , , πίν Βιβλιογραφία : Zanker P., "The Hellenistic Grave Stelai from Smyrna: Identity and Self-Image in the Polis", A. Bulloch, E.S. Gruen, A.A. Long, A. Stewart (eds.), Images and Ideologies. Self-definition in the Hellenistic World. Conference held at Berkeley, April 7-9, 1988, Berkeley 1993, Pfuhl E., Moebius H., Die ostgriechischen Grabreliefs 1, Mainz am Rhein 1977 Pfuhl E., Moebius H., Die ostgriechischen Grabreliefs 2, Mainz am Rhein 1979 Schmidt S., Hellenistische Grabreliefs, Köln 1991 Känel R., "Drei hellenistische Grabreliefs aus Smyrna in Basel", AntK, 32, 1989, Petzl G., Linfert A., "Disjecta membra einer hellenistischen Grabstele", RA, 1974, Δικτυογραφία : The Hellenistic Grave Stelai from Smyrna Γλωσσάριo : αγαλματικός τύπος pudicitia, o Δημιουργήθηκε στις 30/10/2017 Σελίδα 4/5

5 Aπό τη λατινική λέξη pudicitia που σημαίνει αγνή, ταπεινή. Στην πλαστική με τον τύπο αυτό δηλώνεται η αρετή και η σεμνότητα της νεαρής γυναίκας. αέτωμα, το Τριγωνικό αρχιτεκτονικό μέλος που βρίσκεται πάνω από το οριζόντιο γείσο της πρόσοψης των οικοδομημάτων. Επιστέφεται από το καταιέτιο γείσο, ενώ το βάθος του κλείνεται από τύμπανο. Διακοσμείται συνήθως με συνθέσεις γλυπτών, ανάγλυφων ή με γραπτό διάκοσμο. ακρωτήριο, το Γλυπτό μοτίβο, εικονιστικό ή όχι, πάνω από τις γωνίες των αετωμάτων, συνήθως σε θρησκευτικά οικοδομήματα και δημόσια κτήρια. αρχαϊστικός, -ή, -ό Μορφή που συνδέεται στιλιστικά και τυπολογικά με έργα της Αρχαϊκής περιόδου ( π.χ.). δεξίωση, η Σκηνή κατά την οποία οι ανθρώπινες μορφές αναπαριστώνται σε χειραψία, που συνήθως ερμηνεύεται ως αποχαιρετισμός του νεκρού προσώπου. Τέτοιες σκηνές απαντούν κυρίως σε ταφικά ανάγλυφα. έξεργο ανάγλυφο, το Όρος της γλυπτικής ο οποίος δηλώνει το ανάγλυφο που εξέχει έντονα από την επιφάνεια πάνω στην οποία έχει σμιλευτεί. επιστύλιο, το Η δοκός που ήταν τοποθετημένη πάνω από τους κίονες (στύλους) και ακριβώς πάνω από τα κιονόκρανα. Αρχικά το επιστύλιο κατασκευαζόταν από ξύλο, ενώ αργότερα ήταν λίθινο (πώρινο ή μαρμάρινο). Στους ναούς της Αρχαιότητας αποτελεί το κατώτατο τμήμα του θριγκού. επώνυμο έργο, το Το έργο τέχνης το όνομα του οποίου δίνεται, συνήθως συμβατικά (συχνά βάσει της ταυτότητας του δημιουργού) στα υπόλοιπα έργα του ίδιου τύπου. ερμαϊκή στήλη, η Πεσσός που επιστέφεται με προτομή του Ερμή. Κατ επέκταση κάθε ανάλογης μορφής παράσταση θεού ή ήρωα. ημικίονας, ο Ημίτομος κίονας που προβάλλει από το πεδίο ενός αναγλύφου. ιμάτιο, το Ορθογώνιο κομμάτι μάλλινου, κατά κανόνα, υφάσματος που το φορούσαν πάνω από το χιτώνα. Μπορούσε να τυλιχτεί με διάφορους τρόπους γύρω από τους ώμους και το σώμα και στερεωνόταν με ζώνη ή πόρπες. κόλπος, ο Η αναδίπλωση του ενδύματος. κρηπίδα, η / κρηπίδωμα, το Η βάση αρχαίου οικοδομήματος. Συχνά περιλαμβάνει μία ή περισσότερες βαθμίδες, συνήθως τρεις. Η ανώτερη από αυτές λέγεται στυλοβάτης, γιατί πάνω της στηρίζονται απευθείας οι κίονες. παραστάδα, η Επίμηκες αρχιτεκτονικό μέλος, εγκάρσια τοποθετημένο σε τοίχους, συνήθως για τη στήριξη γείσων ή αετωμάτων. πόρπη, η Κόσμημα για τη συγκράτηση των ενδυμάτων. πρόστυπο ανάγλυφο, το Το ανάγλυφο του οποίου οι μορφές δεν εξέχουν πολύ από το πεδίο του αναγλύφου. ρόδακας, ο Διακοσμητικό στοιχείο κυκλικού σχήματος με μορφή τυποποιημένου άνθους τριαντάφυλλου, με έναν ή δύο ομόκεντρους κύκλους πετάλων. χαλινός, ο Το μεταλλικό συνήθως αντικείμενο που προσδενόταν στην κεφαλή του αλόγου για τη συγκράτησή του. χιτών, ο Τύπος ενδύματος που αποτελείται από τετράγωνο μάλλινο ύφασμα το οποίο ράβεται στις δύο πλευρές του. Δημιουργήθηκε στις 30/10/2017 Σελίδα 5/5