Γεωμετρική-Αρχαϊκή τέχνη. Ανδρουλάκη Ειρήνη Καθηγήτρια εικαστικός, MA art in education

Transcript

1 Γεωμετρική-Αρχαϊκή τέχνη Ανδρουλάκη Ειρήνη Καθηγήτρια εικαστικός, MA art in education

2 Γεωμετρικοί χρόνοι π π.χ. Αρχαϊκή περίοδος π π.χ. Κλασσική περίοδος π π.χ. Ελληνιστική περίοδος π π.χ.

3 Γεωμετρικοί χρόνοι π π.χ. Γεωμετρικοί χρόνοι π π.χ. Αρχαϊκή περίοδος π π.χ. Κλασσική περίοδος π π.χ. Ελληνιστική περίοδος π π.χ. Οι τέσσερις αιώνες που ακολούθησαν την πτώση του μυκηναϊκού κόσμου (περίπου το 1100 π.χ.)ονομάστηκαν γεωμετρικοί χρόνοι. Πήραν το όνομά τους από τα γεωμετρικά θέματα που κυριάρχησαν στη διακόσμηση των αγγείων αυτής της περιόδου

4 πρώιμη μέση ύστερη Σταδιακά οι φόρμες των αγγείων γίνονται πιο σύνθετες και ο διάκοσμος αποκτά αφηγηματικό χαρακτήρα

5 Στην ορθογώνια μετόπη, στο ύψος των λαβών, εικονίζεται μια σκηνή θρήνου. Γυναίκες, δεξιά και αριστερά από το νεκρό, υψώνουν τα χέρια σε ένδειξη πόνου, ενώ μπροστά από το νεκρό άλλες τέσσερις μορφές θρηνούν. Πρόκειται για ένα από τα σπουδαιότερα δείγματα της γεωμετρικής περιόδου στο οποίο μπορεί κανείς να θαυμάσει την απόλυτη ένταξη της εξιστορούμενης σκηνής στις υπερκείμενες και υποκείμενες ζώνες με τα γεωμετρικά σχήματα. Από τα πλέον χαρακτηριστικά δημιουργήματα της γεωμετρικής κεραμικής, οι μεγάλοι αμφορείς και κρατήρες τοποθετούνταν επάνω στους τάφους ως "σήματα"* και εμφανίστηκαν μετά τον 8ο αιώνα π.χ. Ακριβώς επειδή δεν είχαν πρακτική χρήση, υψώνονται στη σφαίρα της μνημειακής τέχνης, ενώ η δομή, η άρθρωση και το μέγεθός τους τα κάνει να υπερβαίνουν την απλή κεραμική και να μεταβάλλονται σε καθαρά αρχιτεκτονικές και πλαστικές μορφές. Η διακόσμηση των επιτάφιων αυτών αγγείων αναφέρεται στο νεκρό (θρήνος, πρόθεση, εκφορά) Η ωραία διάταξη των ζωνών Αττικός γεωμετρικός αμφορέας π.χ. Επιτάφιος, 1,62 ύψος

6 Διακοσμητικά στοιχεία των αγγείων Κεφάλι προφίλ Μακριά πόδια προφίλ Πολύ στενή μέση Θώρακας από μπροστά Αρχικά χωρίς χαρακτηριστικά, αργότερα ένα μεγάλο μάτι Αγκυλωτοί σταυροί, γραμμές, ζατρίκιο, μαίανδροι κλπ. Στην όψιμη γεωμετρική φάση αφηγηματικές παραστάσεις Θέματα: από τα ομηρικά έπη, χοροί, σκηνές μάχης, θρήνοι κλπ. Κρατήρας του Δίπυλου, π.χ., ύψος 108 εκ

7 Αρχαϊκή περίοδος π π.χ. Γεωμετρικοί χρόνοι π π.χ. Αρχαϊκή περίοδος π π.χ. Κλασσική περίοδος π π.χ. Ελληνιστική περίοδος π π.χ.

8 Ναοί Μέρη - Ρυθμοί

9 Στα τέλη του 7ου αιώνα π.χ. δημιουργούνται και επικρατούν συγκεκριμένοι και σταθεροί τύποι δόμησης για τους ναούς. που τους ονομάζουμε αρχιτεκτονικούς ρυθμούς. Οι ρυθμοί είναι δύο: ο δωρικός και ο ιωνικός. Ο δωρικός ρυθμός δημιουργήθηκε στην Πελοπόννησο στο τέλος του 8ου ή τις αρχές του 7ου αιώνα π.χ. και διαδόθηκε αργότερα και στη Μικρά Ασία. Ο ιωνικός ρυθμός αρχίζει να εμφανίζεται από τις αρχές του 6ου π.χ. αιώνα, στην Αττική και στα παράλια της Μικράς Ασίας. Ναός του Απόλλωνα στον Θέρμο της Αιτωλίας, π.χ Σχεδιαστική αναπαράσταση του θριγκού του ναού του Απόλλωνα στον Θέρμο της Αιτωλίας.

10 Μέρη του Ναού Περίσταση Β Πτέρυγα - πτερόν Δ Α Ν Κίονες = 2α+1 Οπισθόδομος Άδυτον άγαλμα Σηκός Πρόναος πχ. 6 στη στενή πλευρά και 13 στη μακριά Είσοδος

11 Δωρικός ρυθμός 8 ος αι. Ιωνικός ρυθμός 6 ος αι. Ρυθμός: Προέρχεται από τη λέξη ρυθμίζω που σημαίνει βάζω σε τάξη. Στην αρχιτεκτονική αφορά στον τρόπο οργάνωσης του χώρου και αποτελεί μια ιδιαίτερη οπτική γλώσσα με τα δικά της χαρακτηριστικά πλαστικά στοιχεία που συνθέτουν μια συγκεκριμένη, αναγνωρίσιμη τεχνοτροπία

12 Δωρικός ρυθμός 8 ος αι. Ιωνικός ρυθμός 6 ος αι. αέτωμα ακρωτήριο διάζωμα αέτωμα γείσο επιστύλιο μετό πη ακρωτήριο τρίγλυφο θριγκός διάζωμα κιονόκρανο γείσο ζωφόρος επιστύλιο άβακας έλικες θριγκός κιονόκρανο άβακας εχίνος Κορμός του κίονα κίονας Κορμός του κίονα κίονας Σφόλδυλοι ραβδώσεις Σφόλδυλοι ραβδώσεις βάση στυλοβάτης κρηπίδωμα στυλοβάτης κρηπίδωμα

13 Διαφορές Δωρικός κίονας Ιωνικός κίονας Θριγκός Κίονας Επιστύλιο απλό Τρίγλυφα και Μετόπες Οριζόντιο Γείσο Σχέση πάχους-ύψους 1:5,5 20 Ραβδώσεις με οξείες απολήξεις Χωρίς βάση εδράζεται κατευθείαν στο στυλοβάτη Κιονόκρανο άβακας και εχίνος Επιστύλιο με τρεις επάλληλες προεξέχουσες ταινίες Ζωφόρος Οριζόντιο Γείσο Λεπτότερος και ψηλότερος. Σχέση πάχους ύψους 1: Ραβδώσεις με επίπεδες απολήξεις Με βάση που ονομάζεται σπείρα. Η βάση αυτή διακρίνεται σε δύο μέρη, το κοίλο, που λέγεται τροχίλος ή σκοτία, και το κυρτό, που λέγεται τόρος ή κυμάτιο. Μερικές φορές (κυρίως στη Μικρά Ασία) η βάση αυτή τοποθετείται πάνω σε μία τετράγωνη πλάκα, την πλίνθο. Κιονόκρανο στενός άβακας και έλικες %CF%85%CF%83%CE%B9%CE%AC%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82%20%CE%9C%CE%B1%CE%B8%CE %AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%82/1.%20%CE%9A%CE%BB%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE %BA%CE%AE%20%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B9%CF%84%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%BF%CE%BD %CE%B9%CE%BA%CE%AE- %20%CE%94%CF%89%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82%20%CF%81%CF%85%CE%B8%CE%BC %CF%8C%CF%82.pdf

14 Δωρικός ρυθμός Παρθενώνας

15 Ιωνικός ρυθμός Ερεχθείο

16 Αγγεία

17 Τα μέρη του αγγείου Η μορφή ακολουθεί τη λειτουργία [ανάλογα τη χρήση είναι μεγαλύτερο το σώμα, ο λαιμός κλπ.]. Μερικά αντιπροσωπευτικά είδη είναι τα παρακάτω χείλος λαιμός λαβή ώμος Κρατήρας Λύκηθος Αμφορέας Πίθος Υδρία σώμα-κοιλιά βάση-πόδι Πυξίδα Οινοχόη Πινάκιο Αλάβαστρο Κάνθαρος

18 Μεταφοράς νερού Τελετουργικά αγγεία Ελαιοδοχεία Μείξης οίνου με νερό Πόσης Αποθηκευτικά Πόσης Φύλαξης αντικειμένων Επιτραπέζια Αντλήσεως και σερβιρίσματος του οίνου

19 Ο Αχιλλέας και ο Αίαντας παίζοντας τους πεσσούς. π. 540 π.χ. Μελανόμορφα αγγεία Περίπου το 625 π.χ. στην Αθήνα με κορινθιακή επίδραση στο ύφος Οι μορφές μαύρες Το υπόλοιπο αγγείο στο χρώμα του πηλού Οι λεπτομέρειες γίνονται με χάραξη Κάποια σημεία βάφονταν με άσπρο ή βαθύ κόκκινο χρώμα

20 Τμήμα αττικού μελανόμορφου κάνθαρου (αγγείο πόσεως, με δύο συνήθως υψηλές, κάθετες λαβές, που έχει συνδεθεί με το Διόνυσο, θεό του κρασιού, ως τυπικό κρασοπότηρό του) του ζωγράφου Νεάρχου, με παράσταση του Αχιλλέα που ζεύει και αποχαιρετά τα άλογά του, Ξάνθο (Χαίτο) και Ευθοία, πριν επιστρέψει στη μάχη για να εκδικηθεί για το χαμό του Πατρόκλου, και να σκοτωθεί. Από την Ακρόπολη Αθηνών. Γύρω στα 560 π.χ. Η σκηνή περιγράφεται στην Ιλιάδα

21 Ερυθρόμορφα αγγεία

22 Ερυθρόμορφα αγγεία Περίπου το 530 π.χ. Οι μορφές στο χρώμα του πηλού Το φόντο μαύρο Ανάπτυξη περισσότερων λεπτομερειών Πινέλο αντί χάραξης Παχιά ανάγλυφη γραμμή, αποχρώσεις του καφέ Προοπτική συνίζηση Ζωγράφος του Βρύγου. Δίας-Γανυμήδης, 490 π.χ.

23 Ζωγράφος του Σωσία. Ο Αχιλλεας, επιδένει τραύμα του Πατρόκλου, π. 500 π.χ.

24 Ζωγράφος του Ανδοκίδη, Δίγλωσσος αμφορέας δηλ. μελανόμορφος από τη μια όψη και ερυθρόμορφος από την άλλη, π. 500 π.χ.

25 Κόρες -Κούροι

26 Στη νεκρόπολη του αρχαίου δήμου Μυρρινούντος στην Αττική βρέθηκαν το 1972 τα αρχαϊκά αγάλματα ενός Κούρου και μιας Κόρης του 540 π.χ.

27 Παριανό μάρμαρο, 550 π.χ. Στο επίγραμμα : «Μνήμα της Φρασίκλειας θα λέγομαι για πάντα κόρη [δηλαδή ανύπαντρο κορίτσι], γιατί από τους θεούς μου έλαχε να πάρω αντί για γάμο αυτό το όνομα.» Χαραγμένο και το όνομα του γλύπτη που είναι ο Αριστίων ο Πάριος. Το ύψος του αγάλματος είναι υπερφυσικό, 2.11 μ. και διατηρεί ακόμα μέρος της αρχαίας βαφής. Ο κούρος της Μερέντας και η κόρη Φρασίκλεια

28 Κούρος -μετωπικότητα -συμμετρία -συνήθως γυμνό -ακινησία -προβολή αριστερού ποδιού -τα χέρια σε γροθιά κολλημένα στους μηρούς -μαλλιά μακριά -αρχαϊκό μειδίαμα Κόρη -μετωπικότητα -ντυμένη -ακίνητη -τα πόδια κολλητά -το ένα χέρι στο μηρό συχνά κρατά τον χιτώνα, το άλλο διπλωμένο συνήθως κρατά μια προσφορά (πτηνό, άνθος, καρπό) -πλεξούδες που πέφτουν δεξιά και αριστερά -αρχαϊκό μειδίαμα

29 Η κυρία της Auxerre. Κρήτη, περ. 650 π.χ. Η πεπλοφόρος, π.χ. Ευθυδίκου κόρη, "η μουτρωμένη«, πχ Πλησιάζοντας στην κλασσική εποχή χάνεται το αρχαϊκό μειδίαμα, οι μορφές αποκτούν χαρακτηριστικά συγκεκριμένων ανθρώπων, η στάση του σώματος γίνεται πιο χαλαρή, οι μορφές αποκτούν θηλυκότητα, Πχ στην «μουτρωμένη» οι βόστρυχοι πέφτουν απαλά στους ώμους καλύπτοντας το γυμνό στήθος, δεν φορά κοσμήματα μόνο μια ταινία στα μαλλιά, τα πόδια είναι γυμνά και έχουν κίνηση όπως και τα χέρια που απομακρύνονται ελαφρά από το σώμα με μεγαλύτερη φυσικότητα., ο χονδρός δωρικός χιτώνας αντικαθίσταται από έναν λεπτό ιωνικού τύπου που αφήνει να φαίνεται το σώμα

30 Αντίστοιχα πλησιάζοντας στην κλασσική εποχή και στους κούρους συμβαίνουν ανάλογες αλλαγές χάνεται το μειδίαμα, τα μαλλιά κονταίνουν, το σώμα αποκτά κίνηση, [πόδια, λεκάνη, ώμοι, χέρια, κεφάλι, κορμός] Το σώμα «ζωογονείται» συνολικά, το βάρος μεταφέρεται στο ένα πόδι, η λεκάνη στρέφεται προοιωνίζοντας το μελλοντικό κοντραπόστο. Ο κούρος του Σουνίου π. 600 π.χ. Κροίσος της Αναβύσσου π. 530 π.χ. Κριτίου παις, πχ