5/10/2015. Παράνομοι & «προβληματικοί» χρήστες ναρκωτικών

Transcript

1 Παράνομοι & «προβληματικοί» χρήστες ναρκωτικών Παράνομη χρήση: 1/20 άτομα ηλικίας παγκοσμίως ( 246 εκ.). Προβληματική χρήση (εξάρτηση, διαταραχές): >10% παρανόμων χρηστών 27 εκ. (1/3 ) Μεταξύ προβληματικών χρηστών: 12,2 εκ. ενδοφλέβιοι χρήστες, εκ των οποίων 1,65 εκ. οροθετικοί. Μόνο 1/6 προβληματικούς χρήστες έχει πρόσβαση σε θεραπεία, εκ των οποίων 1/ θάνατοι/έτος αποδίδονται σε ναρκωτικά (2013). Ενδείξεις χρήσης: Οπιούχα: σχετικά Οπιοειδή (μη φαρμακευτική χρήση): Κοκαΐνη: (ιδίως σε Ευρώπη & ΗΠΑ) Κάνναβη: Αμφεταμίνες (ATS): σε Ασία (ιδίως ΝΑ), μεικτά ευρήματα αλλού NPS (Νέες Ψυχοδραστικές Ουσίες 500): Eνδείξεις αύξησης αριθμού χρηστών που αναζητούν θεραπεία για χρήση κάνναβης παγκοσμίως. Ολοένα περισσότεροι χρήστες που πάσχουν από διαταραχές λόγω χρήσης κάνναβης + υψηλή αναλογία ατόμων που ξεκινούν θεραπεία για πρώτη φορά για τέτοιες διαταραχές σε Ευρώπη, Β. Αμερική και Ωκεανία = αυξανόμενες ενδείξεις ότι η κάνναβη μπορεί να γίνει πιο επιβλαβής. Κάνναβη: πρώτη μεταξύ των ναρκωτικών για τα οποία ξεκινούν θεραπεία χρήστες στην Αφρική. 1

2 Κάνναβη: μακράν το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο ναρκωτικών στις φυλακές. Ενδείξεις ότι 1/3 κρατουμένους έκανε χρήση τουλάχιστον μια φορά στη διάρκεια της κράτησης. Η γενική και πρόσφατη χρήση ηρωίνης στις φυλακές πολύ υψηλότερη από τη χρήση κοκαΐνης, αμφεταμινών, ή ecstasy. Φυλακή: υψηλού κινδύνου ελεγχόμενο περιβάλλον όπου η χρήση ναρκωτικών συχνά πραγματοποιείται με ιδιαίτερα ανασφαλείς όρους υψηλά επίπεδα μολυσματικών ασθενειών (ιδίως HIV, Hep-C και φυματίωση), περιορισμένη πρόσβαση στην πρόληψη και τη θεραπεία, αύξηση κινδύνου προσβολής από ιούς που μεταδίδονται μέσω του αίματος. Πολύ υψηλά ποσοστά πολλαπλής κοινής χρήσης βελόνας/σύριγγας λόγω αδυναμίας πρόσβασης σε ενέσιμο υλικό (Ελλάδα: 83-92%) Ζήτηση για θεραπεία: διαφέρει ανά περιοχή και ανά ουσία. 1/2 θεραπευομένων: πρωτόπειροι. 2013: % πρωτόπειρων για ATS και κάνναβη > % για άλλες ουσίες στις περισσότερες περιοχές αναπτυσσόμενη γενιά χρηστών ATS και κάνναβης που αναζητούν θεραπεία. Ηλικία χρήστών κάνναβης υπό θεραπεία 20 [Ασία 30: ίσως μακροχρόνια συστηματικοί χρήστες] Μεγάλο ποσοστό χρηστών κάνναβης υπό θεραπεία έχουν παραπεμφθεί από το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης. Ηλικία χρηστών οπιοειδών υπό θεραπεία 30. Δ. & Κ. Ευρώπη: 16% των πρωτόπειρων αναζητούν θεραπεία για οπιοειδή. Συνολική ζήτηση για θεραπεία σε υψηλά επίπεδα γήρανση χρηστών οπιοούχων υπό θεραπεία. 2012: 1,5 εκατ. χρήστες οπιοειδών στην Ευρώπη έλαβαν θεραπεία υποκατάστασης. Α. Ευρώπη & Ασία: υψηλό % χρηστών οπιοειδών υπό θεραπεία ευρεία προβληματική χρήση. Ασία: Χρήστες ATS = υψηλό % νεοεισερχομένων σε θεραπεία. Ενδοφλέβιοι χρήστες: 12,2 εκατ. ( 8,5-21,5) ή 0,26% (0,18-0,46 %) γενικού πληθυσμού Α. & ΝΑ Ευρώπη: 1,27% γενικού πληθυσμό ( 5x του παγκόσμιου μ.ο.) Η υποπεριοχή επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την υψηλή επικράτηση της ενέσιμης χρήσης ναρκωτικών στη Ρωσική Ομοσπονδία (2,29% πληθυσμού ηλικίας ετών). Απόλυτοι αριθμοί: Α. & ΝΑ Ασία ( 3.15 εκατ. = 1/4 συνόλου), Α. & ΝΑ Ευρώπη: (2,91 εκατ. = 24% συνόλου), Β. Αμερική ( 2,07 εκατ. = 17% συνόλου). Ρωσική Ομοσπονδία + Κίνα + ΗΠΑ = 48% συνόλου. 2

3 Ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά HIV σε ενδοφλέβιους χρήστες: 30% νέων μολύνσεων εκτός υποσαχάριας Αφρικής. 1,65 εκατ. (0,92-4,42-13,5%) ενδοφλέβιοι χρήστες-φορείς HIV παγκοσμίως 29% ενδοφλέβιων χρηστών-φορέων: ΝΔ Ασία 23% ενδοφλέβιων χρηστών-φορέων: Α. & ΝΑ Ευρώπη. Απόλυτοι αριθμοί: 40% συνόλου χρηστών-φορέων στην Α. και ΝΑ Ευρώπη (κυρίως Ρωσία Ουκρανία), 20% στη ΝΑ Ασία (μεγάλος πληθυσμός ηλικίας ετών), 12% στη ΝΔ Ασία (κυρίως Πακιστάν). Ρωσική Ομοσπονδία + Κίνα + Πακιστάν + ΗΠΑ (φθίνουσα) 63% συνόλου ενδοφλέβιων χρηστών-φορέων. 47% 41% 22% 3

4 Ηπατίτιδα C: 2,2 % του παγκόσμιου πληθυσμού. Μεταξύ ενδοφλέβιων χρηστών 52% (25x υψηλότερο) - 6,3 εκατομμύρια άτομα. Επιπολασμός ηπατίτιδας C στους ενδοφλέβιους χρήστες σημαντικά υψηλότερος ακόμη και σε χώρες με μεγάλους πληθυσμούς Ε.Χ.: 60% σε 29 χώρες (33%, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας με 1,93 εκατ. Ε.Χ.) 70% σε 19 χώρες (22%, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ με 1,52 εκατ. Ε.Χ.) 80% σε 10 χώρες (11%). 49% των Ε.Χ. που νοσούν από ηπατίτιδας C μένουν αδιάγνωστοι (εύρος: 24-76%). Ε.Χ. που έχουν διαγνωστεί και έχουν αρχίσει αντιική θεραπεία: 1-19%. Επιβάρυνση από ηπατίτιδα C (ηπατική νόσος, θάνατος): υψηλή και με αυξητικές τάσεις. 2013: ( ) θάνατοι που σχετίζονται με τα ναρκωτικά σε όλο τον κόσμο 40,8 (εύρος: 21,5-50,5)/εκατομμύριο ατόμων Κύρια αιτία: Υπερβολική δόση, ιδίως οπιοειδών. Ευρώπη: 3,5% των θανάτων στις ηλικίες 15-39, 3/4 λόγω κατάχρησης οπιοειδών. «Μαύρες πρωτιές»: Εσθονία, Σκοτία, Φινλανδία, Σουηδία, Β. Ιρλανδία, Ρωσία, Νορβηγία, Ιρλανδία (>70/εκατομμύριο ατόμων 15-64). Β. Αμερική: 23% των θανάτων που σχετίζονται με ναρκωτικά παγκοσμίως. ΗΠΑ: θανάτους 25% του παγκόσμιου συνόλου, 4,6x παγκόσμιου μ.ό. (αποδιδόμενο εν μέρει στην πληρέστερη καταγραφή και post mortem διάγνωση). ΗΠΑ, : 3x Θάνατοι από υπερβολική δόση οπιοειδών/ κατοίκους ( ) 4

5 30-80% των Ε.Χ. έχουν πάθει overdose. 50% αυτών αντιμετώπισαν >1 overdoses τον τελευταίο χρόνο. 1/20 1/25 overdose = θανατηφόρο. Κίνδυνος πρόκλησης θανάτου: με κάθε επόμενο overdose. Επανειλημμένα overdoses: κινδύνου μακροχρόνιας σωματικής και ψυχονοητικής βλάβης. Επιζώντες από overdose: κινδύνου θανατηφόρου overdose. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ OVERDOSE Μακροχρόνια χρήση Μεγαλύτερη ηλικία Παρελθόν σε θεραπεία Υψηλότερος βαθμός εξάρτησης Καθαρότητα ουσίας Υψηλή συχνότητα χρήσης (ιδίως καθημερινή ή μανιώδης) Πολυεξάρτηση (ιδίως συνδυασμένη ενδοφλέβια χρήση οπιοειδών με αμφεταμίνες, κοκαΐνη, αλκοόλ, βενζοδιαζεπίνες Επιστροφή στη χρήση μετά από διακοπή (για οποιονδήποτε λόγο) Κοινωνική περιθωριοποίηση Έλλειψη στέγης HIV TO OVERDOSE ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΤΡΕΨΙΜΟ Η χορήγηση Naloxone (ανταγωνιστής οπιοειδών) μπορεί ΑΜΕΣΑ να αναστρέψει τα αποτελέσματα της υπερβολικής χρήσης. Η εκπαίδευση των οικείων στη χορήγηση Naloxone μπορεί να σώσει ζωές. ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΦΥΛΟ : 3x πιθανότητες χρήσης κάνναβης, κοκαΐνης, αμφεταμινών : πιθανότερη χρήση συνταγογραφούμενων οπιοειδών και ηρεμιστικών. Λόγοι: ευκαιρίες χρήσης ναρκωτικών λόγω επιρροής κοινωνικού ή πολιτιστικού περιβάλλοντος - όχι «εγγενής ευπάθεια». Γυναίκες με διαταραχές χρήσης: συνήθως ιστορικό ανάληψης υπερβολικών ευθυνών στις οικογένειες καταγωγής, ματαίωσης, διαπροσωπικών συγκρούσεων με άνδρες της οικογένειας (ιδίως ως προς την ανατροφή και έκθεση σε τραυματικές καταστάσεις). Θετική συσχέτιση: 1μέλη της οικογένειας τοξικομανείς, θυματοποίηση, σωματική και ψυχολογική καταπίεση, προβλήματα στις ερωτικές σχέσεις, ψυχικές διαταραχές (ιδίως διάθεσης και αγχώδεις, που είναι συχνότερες στις γυναίκες). : πρώτη χρήση συνήθως αργότερα από, έντονη επιρροή από συντρόφους-χρήστες. Διαταραχές χρήσης & εξάρτηση: < Μετά την έναρξη χρήσης: τείνουν να αυξάνουν ταχύτερα ρυθμό κατανάλωσης αλκοόλ, κάνναβης, κοκαΐνης, οπιοειδών από πιθανώς ταχύτερη εμφάνιση διαταραχών και εξάρτησης. : 2x πιθανότητες από για χρήση ηρεμιστικών., : ίδια επίπεδα χρήσης συνταγογραφούμενων οπιοειδών. : Κατάχρηση ηρεμιστικών σε Δ. και Κ. Ευρώπη 2x χρήση κάνναβης. : χρήση αμφεταμινών, κοκαΐνης, οπιοειδών = πολύ χαμηλά επίπεδα. Ε.Χ. συχνά πιο ευάλωτες στον HIV από Ε.Χ., εκτός και εντός φυλακών. Μεταξύ Ε.Χ., γενικώς ήπια αυξημένος επιπολασμός του HIV στις (έντονα στην υποσαχάρια Αφρική). Κύριο αίτιο: σεξουαλική μετάδοση. Κύριοι λόγοι: > Ε.Χ. βιώνουν κοινωνικό στιγματισμός και περιθωριοποίηση πιθανότερη απόκρυψη ενέσιμης χρήσης. Μεγαλύτερη δυσκολία στην πρόσβαση σε προγράμματα ανταλλαγής συρίγγων, έλλειψη προγραμμάτων θεραπείας προσαρμοσμένων στις ανάγκες τους. : συχνή στροφή στην πορνεία προς συντήρηση της εξάρτησης των ιδίων και συντρόφων ασυνεπής χρήση προφυλακτικού, περισσότερο μοίρασμα συριγγών Οι κατά τόπους κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες πολύ επιδραστικές. 5

6 Πρόσβαση σε θεραπεία: < > : προβλήματα χρήσης που επηρεάζουν περισσότερους τομείς της ζωής, χειρότερες ιατρικές συνέπειες και ψυχιατρικές συνοσηρότητες. Παγκοσμίως: 1/3 χρήστες 1/5 θεραπευόμενους (Ευρώπη & Ωκεανία υψηλότερα ποσοστά) Λόγοι: περιορισμένη διαθεσιμότητα προσαρμοσμένων υπηρεσιών, σημαντικά συστημικά, διαρθρωτικά (ιδίως τιμωρητική στάση σε γυναίκες-γονείς και εγκύους με προβλήματα χρήσης φόβος απώλειας επιμέλειας), κοινωνικά, πολιτισμικά, και προσωπικά εμπόδια, ανελαστικές απαιτήσεις εισαγωγής, εξασφάλιση φροντίδας τέκνων. Παραπομπή : από οικογένεια, εργοδότη, ποινική δικαιοσύνη. Παραπομπή : άλλα προβλήματα (ψυχιατρικές διαγνώσεις, υγειονομικά ζητήματα, πορνεία). ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ & ΕΦΗΒΟΙ Οι περισσότεροι ξεκινούν χρήση στην εφηβεία, ιδίως κάνναβης. Πολυπαραγοντικότητα: ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ατόμου, αναπτυξιακά προβλήματα, διαθεσιμότητα ναρκωτικών, κακή ανατροφή, αμελής μέριμνα-επιμέλεια, κοινωνικοί παράγοντες (περιθωριοποίηση, κ.λπ.) Αναγκαίες οι παρεμβάσεις στο προεφηβικό στάδιο, ιδανικά ακόμη και στην προσχολική ηλικία. Ευεργετικά τα αποτελέσματα των προγραμμάτων οικογενειακής υποστήριξης. Ομάδες υψηλού κινδύνου (παιδιά εξαρτημένων, με «δύσκολη» ιδιοσυγκρασία, εξωτερίκευση ή εσωτερίκευση συμπεριφορών κατά την παιδική ηλικία): ανάγκη εξειδικευμένης και κατά περίπτωση στοχευμένης παρεμβατικής προσέγγισης. Χρήση στην εφηβεία: συχνά μέρος γενικότερης παρεκκλίνουσας συμπεριφοράς που προκαλείται από τα ίδια αίτια (βία, εγκατάλειψη σχολείου, αμελής σεξουαλική συμπεριφορά, κ.λπ.). Οι παρεμβάσεις για τα ναρκωτικά μπορούν να αντιμετωπίζουν και άλλα προβλήματα, και το αντίστροφο. Έφηβοι χρόνιοι χρήστες ναρκωτικών: χαμηλότερους βαθμούς, ελαττωμένες φιλοδοξίες περαιτέρω σπουδών, λιγότερη παρακολούθηση σχολικού προγράμματος, περισσότερες ώρες εργασίας. Νέοι ενήλικοι χρόνιοι χρήστες ναρκωτικών: μικρότερη πιθανότητα γάμου, απόκτησης παιδιών, αποφοίτησης από πανεπιστήμιο, εύρεσης εργασίας. Σπάνια διαπιστώνεται χρήση ναρκωτικών χωρίς προηγούμενη ή ταυτόχρονη χρήση καπνού ή αλκοόλ. Πρώιμη αρχική επαφή με αλκοόλ και νικοτίνη = αύξηση πιθανότητας μελλοντικής χρήσης κάνναβης. 6

7 Προσχολικά αναπτυξιακά προγράμματα μείωση κατανάλωσης κάνναβης (7-23%). Προγράμματα στο δημοτικό μείωση επιθετικής συμπεριφοράς και έναρξης καπνίσματος (σημαντικοί προάγγελοι μετέπειτα χρήσης ναρκωτικών). Προγράμματα βελτίωσης σχολικού περιβάλλοντος (: έμφαση στην ακαδημαϊκή και κοινωνικο-συναισθηματική μάθηση, καθώς και στην αντιμετώπιση ανάρμοστης συμπεριφοράς) θετικό προληπτικό αντίκτυπο. Στείρα απαγόρευση - Απειλή: μη λειτουργικές Βέλτιστα αποτελέσματα: προγράμματα στοχευμένα σε προσωπικές-κοινωνικές δεξιότητες (: αυτογνωσία, δημιουργική σκέψη, συναισθηματική επίγνωση, επίλυση προβλημάτων, λήψη αποφάσεων, αντιμετώπιση του στρες, ανάπτυξη κριτικής σκέψης, επικοινωνιακά εργαλεία, αυτοπεποίθηση, μηχανισμοί αντίστασης). Πληροφόρηση για ναρκωτικά: έως 28% ελαττωμένη χρήση κάνναβης. Αποτελεσματικότερα τα προγράμματα πληροφόρησης σε εφήβους 14 ετών, με ενσωμάτωση κοινωνικής μάθησης, πληροφόρησης, διαδραστικότητας, περισσότερες συνεδρίες, μεγαλύτερη διάρκεια, και εμπλοκή μη-εκπαιδευτικών. Ολοκληρωμένο πρόγραμμα σε εφήβους ετών: χρήση αλκοόλ 12 ημέρες λιγότερο/μήνα, χρήση κάνναβης 7 ημέρες λιγότερο/μήνα. Θετικό αντίκτυπο: αυτοματοποιημένα γενικοπροληπτικά προγράμματα με χρήση Η/Υ, χωρίς συμμετοχή διδακτικού προσωπικού. Ηλικία δείγματος: 21 Μαθητές με αγχώδεις διαταραχές, απελπισία, παρόρμηση, αίσθηση αναζήτησης Γενικό συμπέρασμα: ο συνδυασμός παρεμβάσεων στο σχολείο και την οικογένεια παράγει τα ιδανικότερα αποτρεπτικά αποτελέσματα, ιδίως στις ευάλωτες ομάδες (υψηλού κινδύνου). Ανάγκη αποτρεπτικών πολιτικών στο πεδίο της κατανάλωσης αλκοόλ και καπνικών: 10% τιμής καπνικών 4% χρήση. 10% τιμής αλκοόλ 5% βαριά κατανάλωση στην ύστερη εφηβεία, 9-35% κραιπάλη στους νέους ενήλικες. 7

8 ΘΕΡΑΠΕΙΑ 1/6 προβληματικούς χρήστες παρακολουθεί θεραπευτικό πρόγραμμα (1/5 Δ. & Κ. Ευρώπη, 1/18 Αφρική) Διαφοροποιήσεις ως προς την ουσία μεταξύ περιοχών (κατά φθίνουσα σειρά) Αφρική κάνναβη Β. Αμερική κάνναβη, κοκαΐνη, οπιοειδή Ν. Αμερική κοκαΐνη, κάνναβη Ασία οπιοειδή, ATS, κάνναβη Ευρώπη οπιοειδή, κάνναβη, κοκαΐνη, μεθαμφεταμίνες Ωκεανία κάνναβη, οπιοειδή, μεθαμφεταμίνες Η ζήτηση για θεραπεία αναδεικνύει: α) τις επικρατούσες ουσίες, β) τις διαθέσιμες παρεχόμενες υπηρεσίες. Ναλτρεξόνη Μεθαδόνη, βουπρενορφίνη Η ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΩΣ ΝΟΣΟΣ Αντιμετώπιση εξάρτησης θεραπεία χρόνιου νοσήματος Προσέγγιση: α) αντιμετώπιση συμπτωμάτων χωρίς απαραίτητη άμεση στόχευση στην εκρίζωση των αιτίων, β) αλλαγή συμπεριφοράς και τρόπου ζωής, γ) αποδοχή πιθανότητας υποτροπής. Πολυπαραγοντικό πρόβλημα Πολυπαραγοντική λύση Ισχυρές ενδείξεις ότι οι σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις μπορούν να είναι αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση κάθε είδους εξάρτησης, από κάθε ουσία, σε κάθε ηλικία, και στα δυο φύλα. ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Η θεραπεία είναι οικονομικά ιδιαίτερα αποδοτική. Στενός υπολογισμός: Αποταμίευση/Επένδυση = 3/1 Συνυπολογισμός κόστους εγκληματικότητας, υγείας, κοινωνικής παραγωγικότητας, μείωσης εργατικών ατυχημάτων, κ.λπ.: έως 13/1 Η θεραπεία είναι φθηνότερη από τον εγκλεισμό και τη μη θεραπεία. ΗΠΑ: ετήσιο κόστος κατά κεφαλή θεραπείας $4.700 ετήσιο κόστος κατά κεφαλή εγκλεισμού $ Η.Β.: άτομα σε θεραπεία αποτροπή 4,9 εκατ. εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας το

9 ΟΠΙΟΕΙΔΗ - ΟΠΙΟΥΧΑ 9

10 ΚΟΚΑΪΝΗ 10

11 ΚΑΝΝΑΒΗ 11

12 ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΚΟΛΟΡΑΝΤΟ Κολοράντο 2014: η πρώτη Πολιτεία με ελεύθερη πώληση κάνναβης για ψυχαγωγική χρήση σε άτομα : 502 σημεία πώλησης κάνναβης για ιατρική χρήση και 322 καταστήματα πώλησης κάνναβης για ψυχαγωγική χρήση. Κολοράντο (πληθ. 5,3 εκατ.): 686 χιλιάδες άτομα 21 έκαναν χρήση τουλάχιστον μία φορά ετησίως. Συνολική εκτιμώμενη ζήτηση κάνναβης στο Κολοράντο (ντόπιοι και μη) 130,3 τόνους (: 104,2-157,9) Τρέχουσα εκτιμώμενη προμήθεια: 77 τόνοι (42% για ιατρική χρήση) 53 τόνοι καλύπτονται από προσωπικές ή μη αδειοδοτημένες καλλιέργειες ή από παραγωγούς εκτός Πολιτείας. Εκτός από εισπνεόμενες μορφές κάνναβης (κατεργασμένη και ακατέργαστη) κυκλοφορούν στην αγορά διάφορα διατροφικά προϊόντα («φαγώσιμα») αύξηση κινδύνου ακούσιας κατανάλωσης, οξείας μέθης, πρόκλησης ψυχωτικού επεισοδίου, δηλητηρίασης, και τραυματισμό ή θάνατο που οφείλεται σε μέθη. Εισπνεόμενα: δράση μετά μερικά δευτερόλεπτα/λεπτά, διάρκεια 2-3 ώρες Φαγώσιμα: δράση μετά λεπτά, διάρκεια 4-12 ώρες κίνδυνος κατανάλωσης μεγαλύτερων ποσοτήτων THC από το επιθυμητό. Επιπτώσεις στην υγεία: Χρήση κάνναβης, ρυθμός χρήσης από εθνικό μ.ό. Πρωτόπειροι εισαγόμενοι σε θεραπεία/ : πολλοί - αυξανόμενοι σε άτομα 12, εθνικό μ.ό. Συγκέντρωση THC: 18,7%. (σχετικά υψηλή) Κλήσεις προς το Κέντρο Δηλητηριάσεων και Ναρκωτικών: 2x ( ). Περιστατικά: εγκαύματα από απόπειρες κατεργασίας κάνναβης, 2x κυκλικοί έμετοι από κατανάλωση φαγώσιμων με υψηλή περιεκτικότητα THC, ακούσια κατάποση κάνναβης από παιδιά (1995: 0, : 14) ΕΣΟΔΑ 2014 $ 76 εκατ. 12

13 ΑΜΦΙΤΑΜΕΝΟΕΙΔΗ & ΝΕΕΣ ΨΥΧΟΤΡΟΠΕΣ ΟΥΣΙΕΣ 13

14 ΚΑΝΝΑΒΗ Συζήτηση για την κάνναβη πιθανές δυσμενείς συνέπειες για την υγεία. Κάναβη & εγκληματικότητα: 80% των κατασχέσεων. Χρήση/κατοχή για προσωπική χρήση > 60% αδικημάτων για ναρκωτικά. Παραγωγή & διακίνηση: αυξημένη εμπλοκή οργανωμένου εγκλήματος. Σημαντικές διαφορές σε ποινές από χώρα σε χώρα (προμήθεια 1 kg για πρώτη φορά: <1-10 έτη). Αύξηση αιτήσεων θεραπείας για προβληματική χρήση κάνναβης. Λόγοι: - Μεγάλο % χρηστών που ξεκινούν θεραπεία παραπέμπεται υποχρεωτικά από τη δικαιοσύνη. - Διαφορές εθνικών ορισμών & πρακτικών για τη θεραπεία των διαταραχών λόγω χρήσης κάνναβης. (βραχεία παρέμβαση μέσω διαδικτύου έως εισαγωγή σε πρόγραμμα εσωτερικής διαμονής). Θεραπεία για προβληματικούς χρήστες κάνναβης: ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις οξέων περιστατικών λόγω χρήσης υψηλής δραστικότητας κάνναβης. Μεσοπρόθεσμα/βραχυπρόθεσμα καθαρότητας & δραστικότητας όλων των ευρέως διαδεδομένων ναρκωτικών στην Ευρώπη ( τεχνολογικές καινοτομίες, ανταγωνισμός στην αγορά - μεταξύ άλλων). Αύξηση δραστικότητας εισαγόμενης ρητίνης μεταβολές στις μεθόδους παραγωγής. SPICE POT POURI: >130 ουσίες-συνθετικά κανναβινοειδή που μάλλον παρασκευάζονται στην Κίνα, εισάγονται σε σκόνη στην Ευρώπη, προστίθενται σε φυτικό υλικό, συσκευάζονται, και πωλούνται ως «νόμιμα διεγερτικά». 14

15 15

16 Γερμανία, Η.Β., Ισπανία: επικράτηση χρήσης κάνναβης ή την τελευταία δεκαετία. Βουλγαρία, Γαλλία, Δανία, Σουηδία, Φινλανδία, Νορβηγία:. 24% μαθητών 15-16: χρήση τουλάχιστον μια φορά (5% Νορβηγία 42% Τσεχία) Καθημερινή/σχεδόν καθημερινή χρήση: 20 μέρες/μήνα (1% ενηλίκων στην Ευρώπη) 3/4 αυτών ηλικίας 15-3, > 3/4 άνδρες. Καθημερινή χρήση κάνναβης: σπάνια στον γενικό πληθυσμό. Από 3% Ευρωπαίων με χρήση κάνναβης τον τελευταίο μήνα, 1/4 με καθημερινή ή σχεδόν καθημερινή χρήση (αμετάβλητο ποσοστό την τελευταία δεκαετία). Οξέα/επείγοντα περιστατικά: σπάνια (μ.ο. 16%), αλλά αυξανόμενα. Τυπολογία: ανησυχία, επιθετικότητα, ψυχωσικά συμπτώματα, άγχος, έμετος. Σύνηθης αντιμετώπιση: εξιτήριο χωρίς νοσηλεία. ΗΡΩΙΝΗ - ΟΠΙΟΕΙΔΗ Το πιο διαδεδομένο οπιοειδές στην ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών. Μορφές: Καφέ ηρωίνη ( βάση ηρωίνης - πιο συνήθης - προέλευση: Αφγανιστάν, Ιράν, Πακιστάν) Λευκή ηρωίνη (άλας - σπανιότερη - προέλευση: κυρίως ΝΑ Ασία, ίσως Αφγανιστάν ή όμορες χώρες) Άλλα οπιοειδή: όπιο, μορφίνη, μεθαδόνη, βουπρενορφίνη, φαιντανύλη, τραμαδόλη. αριθμός νέων συνθετικών οπιοειδών, ιδίως υψηλής δραστικότητας φαιντανύλες. Κυριότεροι δρόμοι εισαγωγής στην Ευρώπη: «Βαλκανική Οδός» (οδικώς, Τουρκία Βουλγαρία, Ρουμανίας ή Αλβανίας Κ., Ν., Δ. Ευρώπη) «Νότια Οδός» (από αέρα/θάλασσα, από Ιράν & Πακιστάν απευθείας ή από Δ., Ν., Α. Αφρική) «Νότια Οδός»: ολοένα αυξημένη σημασία στη διακίνηση ηρωίνης προς την Ευρώπη. Προβληματική χρήση: μεγάλο μέρος υγειονομικού & κοινωνικού κόστους χρήσης ναρκωτικών στην ΕΕ. Συνέχιση πτωτικής τάσης αιτήσεων θεραπείας και επιβλαβών συνεπειών χρήσης ηρωίνης. Προβλήματα: Σημαντική παραγωγής οπίου στο Αφγανιστάν ίσως αυξημένη διαθεσιμότητα. καθαρότητας ηρωίνης στην Ευρώπη αύξηση θανάτων overdose. Εντοπισμός εργαστηρίων επεξεργασίας ηρωίνης στην Ευρώπη (πρωτοφανές). Προσαρμογές οδών διακίνησης και του τρόπου δράσης οργανωμένου εγκλήματος. 16

17 Χρήση οπιοειδών δυσανάλογα μεγάλο % θνησιμότητας & νοσηρότητας λόγω χρήσης ναρκωτικών στην Ευρώπη. Επικίνδυνη χρήση οπιοειδών (15 64) 4/1.000 κατοίκους = 1,3 εκατ. προβληματικοί χρήστες. Χρήστες οπιοειδών (κυρίως ηρωίνης) = 41% χρηστών που εισήχθησαν σε θεραπεία το 2013 ( ), 20% χρηστών που ξεκίνησαν θεραπεία για πρώτη φορά (31.000). Χρήστες ηρωίνης που ξεκινούν θεραπεία για πρώτη φόρα >50% από το Ενδείξεις: έναρξη χρήσης ηρωίνης. Οπιοειδή πλην ηρωίνης: Ανησυχητικές ενδείξεις 4/11 χώρες >10% χρηστών οπιοειδών που ξεκίνησαν θεραπεία: πρωτεύουσα αιτία η χρήση οπιοειδών πλην ηρωίνης. Εσθονία: πλειονότητα χρηστών οπιοειδών αναφέρουν χρήση κυρίως φαιντανύλης. Φινλανδία: πλειονότητα χρηστών οπιοειδών αναφέρουν χρήση κυρίως βουπρενορφίνης. Προβληματικοί χρήστες οπιοειδών που ξεκινούν θεραπεία: αριθμός, μέση ηλικία : μέση ηλικία 5 έτη, μέση ηλικία θυμάτων ναρκωτικών (κυρίως από οπιοειδή) (33 37). Πολλοί μακροχρόνιοι πολυχρήστες είναι πλέον σαραντάρηδες ή πενηντάρηδες. Προβλήματα υγείας, κακές συνθήκες διαβίωσης, κάπνισμα, αλκοόλ, εξασθένιση ανοσοποιητικού ευάλωτοι σε χρόνια προβλήματα υγείας (καρδιαγγειακά, πνευμονικά, χρόνιοι πόνοι, ηπατίτιδα, κίρρωση, ηπατοπάθειες). Πολλαπλή χρήση + overdoses + συνεχείς μολύνσεις = επιτάχυνση σωματικής γήρανσης Νέα πρόκληση. 17

18 18

19 Αμφεταμίνες - MDMA (μεθυλενεδιοξυμεθαμφεταμίνη Ecstasy) - LSD (διαιθυλαμίδιο λυσεργικού οξέος), GHB (Γάμα-Υδροβουτυρικό οξύ Ναρκωτικό του Βιασμού), Ketamine, «Νόμιμα Διεγερτικά» Καινοτομίες στην αγορά, καθαρότητας. Πλέον: υψηλής καθαρότητας MDMA (σκόνη και δισκία) και δισκία υψηλής δοσολογίας με διάφορα σχήματα και λογότυπους μάλλον σκόπιμη στρατηγική (διαφορετική και ελκυστικότερη μορφή). Δισκία πωλούνται ως Ecstasy αλλά περιέχουν PMMA (παραμεθοξυμεθαμφεταμίνη Red Mitsubishi, παράγωγο της παραμεθοξυαμφεταμίνης PMA), καθαρή ή σε συνδυασμό με MDMA σοβαρές ανησυχίες για τη δημόσια υγεία. Συνθετικές ουσίες: ποιότητα & διαθεσιμότητα εξαρτάται από διαθεσιμότητα πρόδρομων χημικών ουσιών. Καινοτομίες στις μεθόδους παραγωγής, μεγάλη δυναμικότητα εργαστηρίων παραγωγής. Διαθεσιμότητα υψηλής ποιότητας συνθετικών κανναβινοειδών (Spice) και παραγώγων καθινόνης (Bath Salts) ενίοτε ανταγωνίζεται τα χαμηλής ποιότητας και σχετικά ακριβότερα καθιερωμένα ναρκωτικά. Αρνητικές συνέπειες για την υγεία: καρδιαγγειακά, πνευμονολογικά, νευρολογικά, ψυχιατρικά. Ενέσιμη χρήση: κίνδυνος προσβολής από λοιμώδη νοσήματα. Θάνατοι: Δύσκολο να επιβεβαιωθούν (όπως για όλα τα διεγερτικά). Μικρός αριθμός αναφέρεται ετησίως. Χρήση αμφεταμινών τον τελευταίο χρόνο: 1,3 εκατ. (1%) άτομα 15 34, 1,6 εκατ. (0,5%) άτομα Χρήση MDMΑ τον τελευταίο χρόνο: 1,8 εκατ. (1,4%) άτομα 15 34, 2,1 εκατ. (0,6%) άτομα Χρήση GHB & Κεταμίνης τον τελευταίο χρόνο: <0,5% άτομα Κεταμίνη στο Η.Β.: 1,8% άτομα LSD & Magic Mushrooms: <1% άτομα

20 Δείγμα: άτομα, 15-34, 10 χώρες Τακτικοί θαμώνες κλαμπ (min. 1 φορά/τρίμηνο) στον μία φορά το τρίμηνο»). 55% αναφέρουν χρήση κάνναβης τον τελευταίο χρόνο (σταθμισμένος εθνικός μ.ό. ΓΠ 12,9%). Κοκαΐνη 22% (ΓΠ 2,4%), Αμφεταμίνες 19% (ΓΠ 1,2%), Ecstasy 37% (ΓΠ 1,5%), Κεταμίνη (11%), Μεφεδρόνη (3%), Συνθετικά κανναβινοειδή (3%), GHB (2%). Κάνναβη & Ecstasy: σχετίζοντai συχνότερα με οξέα 20

21 ΚΟΚΑΪΝΗ Το πιο διαδεδομένο διεγερτικό στην ευρωπαϊκή αγορά ναρκωτικών. Συστηματική χρήση: ενδορρινική (κυρίως κοινωνικά ενσωματωμένοι, ιδίως ψυχαγωγική χρήση σε σκόνη), ενέσιμη (σκόνη) και εισπνεόμενη (βράχος κρακ), συχνά μαζί με οπιοειδή (περιθωριοποιημένοι χρήστες) Προβλήματα υγείας συστηματικής χρήσης: εξάρτηση, καρδιαγγειακά, νευρολογικά, ψυχιατρικά, αυξημένος κίνδυνος ατυχημάτων, λοιμώδη νοσήματα (ιδίως ενέσιμη χρήση και χρήση κρακ). Χρήση τον τελευταίο χρόνο: 2,3 εκατ. (1,9%) άτομα 15 34, 3,4 εκατ. (1%) άτομα Ανάλυση λυμάτων: η ψυχαγωγική χρήση κορυφώνεται τα σαββατοκύριακα και τις αργίες. Σταθεροποίηση ύφεση επικράτησης χρήσης από το 2008, άνοδος πριν. αιτήσεων θεραπείας από χρήστες κοκαΐνης 2013: 13% (55.000) χρηστών που εισήχθησαν για θεραπεία δήλωσαν κύρια ουσία χρήσης την κοκαΐνη 16% (25.000) χρήστες που ξεκίνησαν θεραπεία για πρώτη φορά χρήστες που ξεκίνησαν θεραπεία δήλωσαν κύρια ουσία χρήσης το κρακ. Θάνατοι: >800 (2013), ιδίως λόγω υπερβολικής δόσης, συνδυασμένης χρήσης (οπιοειδή) 21

22 Ενέσιμη Χρήση & HIV Ηπατίτιδα & Άλλες Λοιμώξεις Eνέσιμη χρήση ναρκωτικών: <8% κρουσμάτων HIV στην Ευρώπη με γνωστή οδό μετάδοσης (τελ. δεκαετία) Επιδημική έξαρση HIV σε Ελλάδα και Ρουμανία. Aύξηση αριθμού νεοδιαγνωσθέντων κρουσμάτων HIV από το 2010 έχει ανακοπεί, συνολικός αριθμός ΕΕ προ εξάρσεων επίπεδα. (2013: 1.458, 2012: 1.974). (>50%) νέων κρουσμάτων στην Ελλάδα μεταξύ 2012 και 2013 Nεοδιαγνωσθέντα κρούσματα 2013: (μικρότερη) στη Ρουμανία. >10x σε σχέση με προ : Αναφερθέντα νεοδιαγνωσθέντα κρούσματα που συνδέονται με ΕΧΝ: 2,5/ (769) Βαλτικές χώρες: 8x 22x από μ.ό. ΕΕ. Ισπανία, Πορτογαλία: πτωτική τάση. Έγκαιρη διάγνωση - άμεση έναρξη ενδεδειγμένης θεραπείας: τεράστια σημασία για πρόληψη εξέλιξης της λοίμωξης HIV. Θνησιμότητα λόγω HIV: καλύτερα τεκμηριωμένη έμμεση αιτία θανάτου των χρηστών ναρκωτικών. 2010: θάνατοι από HIV/AIDS λόγω ΕΧΝ - πτωτική τάση. Ηπατίτιδα C (HCV): υψηλό και αυξανόμενο επιπολασμό σε ΧΕΝ. Σημαντικές μακροπρόθεσμες συνέπειες: η προσβολή από HCV (συχνά επιδεινώνεται από κατάχρηση αλκοόλ), πιθανόν ενοχοποιείται για κίρρωσης, καρκίνου ήπατος, θανάτων ΧΕΝ. 22

23 ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ Xρήση ναρκωτικών: μία από τις κύριες αιτίες θανάτου νεαρών Ευρωπαίων Αίτια: άμεσες (οφειλόμενοι στα ναρκωτικά θάνατοι - overdose), έμμεσες (συνδεόμενα με τα ναρκωτικά νοσήματα, ατυχήματα, βία, αυτοκτονίες). Θνησιμότητα: 1-2%/έτος σε προβληματικούς χρήστες, χρήστες οπιοειδών. Χρήστες οπιοειδών: τουλάχιστον 10x κίνδυνο θνησιμότητας από συνομηλίκους μη χρήστες ιδίου φύλου. Περισσότεροι θάνατοι προβληματικών χρηστών ναρκωτικών: πρόωροι και δυνητικά προλήψιμοι Έρευνα: θάνατοι σε δείγμα > Συνολικός ετήσιος δείκτης θνησιμότητας: 14,2/1.000 ανθρωποέτη. Ταυτοποίηση αιτίας θανάτου: 71% των περιστατικών. 50% των θανάτων: εξωγενή αίτια (κυρίως υπερβολική δόση, λιγότερο αυτοκτονία) 50% των θανάτων: οργανικά αίτια (HIV/AIDS, παθήσεις κυκλοφορικού και αναπνευστικού, κλπ.) Θάνατοι από overdose: σε κάποιες χώρες πρόσφατα. Overdose: κύρια αιτία θανάτου προβληματικών χρηστών, 78%, 8% <25 ετών : θανάτων από overdose στους νεότερους χρήστες, στους μεγαλύτερους γήρανση χρηστών οπιοειδών με αυξημένο κίνδυνο θανάτου από overdose. Τάση θανάτων από overdose: από 2003 έως 2008/2009, κατόπιν κι έπειτα. ΕΕ 2013: τουλάχιστον θάνατοι (ελαφρά από 2012). Ανησυχητικό: θανάτων σε χώρες με άρτια συστήματα υποβολής στοιχείων (Γερμανία, Η.Β., Σουηδία). Περισσότεροι θάνατοι από overdose στην Ευρώπη: ανίχνευση ηρωίνης ή μεταβολιτών της, συχνά σε συνδυασμό με άλλες ουσίες. Συχνή ανίχνευση άλλων οπιοειδών (μεθαδόνη, βουπρενορφίνη, φαιντανύλες, τραμαδόλη), που πλέον ενοχοποιούνται για σημαντικό % θανάτων από overdose. Ευρώπη 2013: μέσο % θνησιμότητας από overdose = 16/ άτομα Εθνικά ποσοστά θνησιμότητας: σημαντικές αποκλίσεις (λόγω διαφορών στα ποσοστά επικράτησης και πρότυπα χρήσης ναρκωτικών -ιδίως ενέσιμη χρήση και χρήση οπιοειδών, στα χαρακτηριστικά πληθυσμών χρηστών, στη διαθεσιμότητα και καθαρότητα ναρκωτικών, στις πρακτικές υποβολής στοιχείων και στις παρεχόμενες υπηρεσίες). 7 χώρες: > 40/ (Εσθονία 127, Νορβηγία 70, Σουηδία 70. Νέες ψυχοδραστικές ουσίες: σύνδεσης με επιβλαβείς συνέπειες και θανάτους. European Drug Emergencies Network (κέντρα επειγόντων 10 χωρών): 9% επειγόντων λόγω χρήσης ναρκωτικών = ΝΨΟ, ιδίως καθινόνες. 12% λόγω χρήσης GHB ή GBL, 2% λόγω χρήση κεταμίνης. Συνθετικά κανναβινοειδή: δεν αποκλείονται σοβαρές συνέπειες που φθάνουν ως και τον θάνατο. (καταγεγραμμένα: ταχυκαρδία, έντονα συμπτώματα άγχους, παραισθήσεις). ΝΨΟ: ανιχνεύονται δύσκολα και μπορεί να μην περιλαμβάνονται στις συνήθεις εργαστηριακές εξετάσεις. Συνθετική καθινόνη (MDPV): εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2008, ανιχνεύθηκε σε 99 θανατηφόρα περιστατικά μέχρι το

24 ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΕΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ Πανευρωπαϊκά: Ευρωπαϊκή στρατηγική για τα ναρκωτικά και συνοδευτικά σχέδια. Εθνικά: εθνικές στρατηγικές, εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια, εθνικά σχέδια δράσης για τα ναρκωτικά (σαφής χρονικός ορίζοντας, διατύπωση γενικών αρχών, στόχων και προτεραιοτήτων, καθορισμός δράσεων και αρμοδίων φορέων υλοποίησης). Εξαιρέσεις: Αυστρία (περιφερειακά σχέδια), Δανία (περισσότερα έγγραφα πολιτικής και σχέδια δράσης). Τοπική πολιτική για τα ναρκωτικά = συνήθως δημοτικές αρχές (ενίοτε με ειδικό προϋπολογισμό). Λιτότητα = υποχρηματοδότηση υγειονομικών παρεμβάσεων Εκτιμήσεις τελευταίας δεκαετίας: Δημόσιες δαπάνες για ναρκωτικά 0,01% - 0,5% ΑΕΠ Υγειονομικές παρεμβάσεις για ναρκωτικά: 24% - 73% συνόλου δαπανών. Γενικά καταγράφονται συχνότερα μεγαλύτερες περικοπές δαπανών στον τομέα της υγείας απ ό,τι σε άλλους τομείς (π.χ. δημόσιας τάξης, ασφάλεια, κοινωνική προστασία). 24

25 Πρόληψη χρήσης από νέους: κεντρικός στόχος ευρωπαϊκής στρατηγικής για τα ναρκωτικά Προσεγγίσεις: Περιβαλλοντική και καθολική πρόληψη (σύνολο πληθυσμού) Επικεντρωμένη πρόληψη (ευάλωτες ομάδες πιο επιρρεπείς στην προβληματική χρήση) Ενδεδειγμένη πρόληψη (άτομα υψηλού κινδύνου) Περισσότερες χώρες: Απαγόρευση καπνίσματος στα σχολεία Σχολικές πολιτικές για ουσίες Προσεγγίσεις πρόληψης αποκλειστικά μέσω παροχή πληροφόρησης (: ελάχιστα στοιχεία τεκμηριώνουν ότι επηρεάζει τη μελλοντική συμπεριφορά χρήσης). Σπανιότερα: Προσεγγίσεις έγκαιρης διάγνωσης και παρέμβασης (συμβουλευτική σε νεαρούς χρήστες ουσιών). Preventure (καναδικό πρόγραμμα για νεαρούς πότες που αναζητούν έντονες συγκινήσεις): έχει αξιολογηθεί θετικά, έχει προσαρμοστεί, θα εφαρμοστεί στην Τσεχία, Ολλανδία, και Η.Β. Παρεμβάσεις πρόληψης για ευάλωτες ομάδες: Οικογένειες με προβλήματα κατάχρησης ουσιών Μαθητές με κοινωνικά και ακαδημαϊκά προβλήματα Ανήλικοι παραβάτες. FreD: πολύ αξιόλογο πρωτόκολλο συστηματικής παρέμβασης σε ανήλικους παραβάτες % υποτροπής. ΝΕΕΣ ΨΥΧΟΔΡΑΣΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Ανάπτυξη δράσεων (εκτός περιορισμού προσφοράς και νομοθετικής απαγόρευσης): Στοχευμένη εκπαίδευση Πρόληψη Κατάρτιση και ευαισθητοποίηση επαγγελματιών. Υπηρεσίες παρέμβασης σε νυχτερινή διασκέδαση ή ψυχαγωγία. Διαδίκτυο: παροχή πληροφόρησης και συμβουλευτικών υπηρεσιών Χρήση «διαδικτυακών παρεμβάσεων εκτός δομών» προσέγγιση νέων ομάδων χρηστών. Πρωτοβουλίες χρηστών ναρκωτικών (forums, blogs): πληροφόρηση & συμβουλές για προστασία χρηστών. Σπανιότερα: υπηρεσίες που κάνουν εξετάσεις για ναρκωτικά ή ανάλυση χαπιών και δημοσιεύουν αποτελέσματα στο διαδίκτυο με μηνύματα για μείωση της βλάβης. Μικρός αριθμός αιτήσεων θεραπείας από χρήστες ΝΨΟ, έντονη ανομοιομορφία μεταξύ χωρών. Ουγγαρία & Ρουμανία: ενέσιμη χρήση καθινόνης ανταλλαγή βελονών και συρίγγων πολύ σημαντική. Η.Β.: χρήση μεφεδρόνης εξειδικευμένες «κλινικές για ναρκωτικά των κλαμπ» 25

26 ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ Κυρίως σε εξειδικευμένα κέντρα εξωτερικής παραμονής, ακολουθούν γενικά κέντρα υγείας. Θεραπευτικές δομές περιλαμβάνουν ιδιωτικά ιατρεία γιατρών που συνταγογραφούν υποκατάστατα οπιοειδών (Γερμανία, Γαλλία) Σημαντικό % παρακολουθεί πρόγραμμα σε κέντρα εσωτερικής διαμονής (π.χ. ψυχιατρεία, θεραπευτικές κοινότητες, εξειδικευμένα κέντρα). 2013: 1,6 εκατ. χρήστες παρακολούθησαν θεραπευτικά προγράμματα στην Ευρώπη (1,4 εκατ. στην ΕΕ) 300 χιλ. από Αύξηση: βελτιωμένες μέθοδοι υποβολής στοιχείων, συνυπολογισμός νέων δεδομένων ( σε προγράμματα εξωτερικής παραμονής στην Τουρκία). Χρήστες κάνναβης & κοκαΐνης: κύρια θεραπευτική επιλογή οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις. Θεραπεία υποκατάστασης οπιοειδών + Ψ/Κ παρεμβάσεις : επικρατέστερη επιλογή, αριθμού χρηστών. Θετική επίδραση σε: παραμονή των ασθενών σε θεραπεία, μείωση χρήσης παράνομων οπιοειδών, μείωση επικίνδυνων συμπεριφορών, μείωση βλάβης και θνησιμότητας λόγω χρήσης ναρκωτικών. Συχνότερα συνταγογραφούμενο υποκατάστατο: μεθαδόνη (69% χρηστών), βουπρενορφίνη (28%) διακετυλμορφίνη-ηρωίνη (3%). 2013: χρήστες σε θεραπεία υποκατάστασης στην ΕΕ ( : ΕΕ + Τουρκία, Νορβηγία) Μεγαλύτερες σχετικές μειώσεις : Τσεχία (41%), Κύπρος (39%), Ρουμανία (36%). Μεγαλύτερες σχετικές αυξήσεις : Πολωνία (80%), Ελλάδα (59%). 50% κάλυψης θεραπείας υποκατάστασης (χρήστες σε θεραπεία/χρήστες που χρήζουν 26

27 Στοχευμένες παρεμβάσεις: Διευκολύνουν πρόσβαση σε θεραπεία, διασφαλίζουν κάλυψη αναγκών διαφορετικών ομάδων χρηστών. Κυρίως στόχευση: Νεαροί χρήστες ουσιών Χρήστες που παραπέμπονται από το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης Έγκυες Σπανιότερη στόχευση: Άστεγοι χρήστες Χρήστες μεγαλύτερης ηλικίας Χρήστες ΛΟΑΔ Ειδικά προγράμματα για χρήστες κάνναβης 50% χωρών, τάση Αλλού: θεραπεία στο πλαίσιο γενικών προγραμμάτων. Είδη παρεμβάσεων: βραχείες μέσω διαδικτύου έως μακροχρόνιες θεραπείες σε εξειδικευμένα κέντρα. Θεραπεία: κυρίως κοινότητα ή δομή εξωτερικής παραμονής 1/5 χρήστες: χρήση υπηρεσιών εσωτερικής διαμονής Ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις: Έφηβοι: ιδίως παρεμβάσεις στην οικογένεια. Ενήλικες: γνωσιακές-συμπεριφορικές παρεμβάσεις. Καλύτερα αποτελέσματα: Συνδυασμός γνωσιακήςσυμπεριφορικής θεραπείας, παρακινητικής συνέντευξης, συντελεστικής ενίσχυσης. Θεραπεία σε χρήστες μεγαλύτερης ηλικίας Σύντομα οι χρήστες >40 >50% προβληματικών χρηστών οπιοειδών σε θεραπεία. Ολοένα περισσότερα & συχνότερα προβλήματα υγείας, χορήγηση φαρμάκων, κ.λπ. Στοχευμένα προγράμματα για χρήστες μεγαλύτερης ηλικίας: μικρός αριθμός χωρών. Γερμανία, Ολλανδία: οίκοι ευγηρίας που καλύπτουν ανάγκες χρηστών μεγαλύτερης ηλικίας. Ανάγκες: Τροποποίηση & ανάπτυξη προγραμμάτων θεραπείας και μέριμνας. Κατάρτιση προσωπικού, αλλαγές στις παρεχόμενες υπηρεσίες. Χρήστες >40: δύσκολα απευθύνεται στο γενικό σύστημα υγείας, ελλιπής συμμόρφωση σε θεραπεία λοιμώξεων που σχετίζονται με χρήση ναρκωτικών είναι. Ανάγκη υιοθέτησης διεπιστημονικής προσέγγισης για αδιάλειπτη φροντίδα και μετά την ολοκλήρωση 27

28 Πρόληψη Διάδοσης Λοιμωδών Νοσημάτων Κοινή χρήση συνέργων ή μη χρήση προφυλακτικού από ΧΕΝ: κίνδυνος προσβολής από λοιμώδη νοσήματα. Θεραπεία υποκατάστασης: επικίνδυνων συμπεριφορών Συνδυασμός με προγράμματα διανομής βελόνων & συρίγγων: προστατευτικής επίδρασης : εκατ. σύριγγες διανεμήθηκαν σε 24 χώρες (48% πληθυσμού της ΕΕ). Εθνικό επίπεδο: 50% χωρών - 50% Θεραπεία Ηπατίτιδας C: Βελτίωση Μέτρα πρόληψης της μετάδοσης HEP-C παρόμοια με μέτρα πρόληψης HIV. χώρες που έχουν υιοθετήσει ή καταρτίζουν ειδική στρατηγική. Εργαστηριακοί έλεγχοι ΧΕΝ για HEP-C (π.χ. Fibroscan), παροχή συμβουλευτικής: αλλά περιορισμένα. Νέα φάρμακα: μείωση διάρκειας θεραπείας, λίγες ανεπιθύμητες ενέργειες διευκόλυνση συμμόρφωσης. Aγωγή κατά του ιού HEP-C σε ΧΕΝ: αποτελεσματική αλλά περιορισμένη (υψηλό κόστος νέων φαρμάκων). Πρόληψη θανάτων από overdose και επιπλοκές λόγω χρήσης Πρόγραμμα απεξάρτησης (ιδίως υποκατάστασης): προλαμβάνει overdose, κίνδυνο θνησιμότητας. Προγράμματα ναλοξόνης: 7 χώρες. Nαλοξόνη σε κρατούμενους «υψηλού κινδύνου» κατά την αποφυλάκισή σημαντική θανάτων λόγω οπιοειδών εντός 4 εβδομάδων από την αποφυλάκιση. Αίθουσες Eπιτηρούμενης Xρήσης: συχνότητα overdose, % επιβίωσης μετά από overdose. 28

29 ΘΕΡΑΠΕΙΑ & ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ Πληθυσμοί κρατουμένων: % χρήσης ναρκωτικών από γενικό πληθυσμό - πιο επιβλαβή πρότυπα χρήσης 6-31% κρατουμένων: ενέσιμη χρήση ναρκωτικών τουλάχιστον μία φορά. Εγκλεισμός: μείωση ή διακοπή χρήσης. Ναρκωτικά: κατορθώνουν να μπαίνουν σε πολλές φυλακές αρκετοί κρατούμενοι συνεχίζουν ή και ξεκινούν χρήση κατά τον εγκλεισμό. Φυλακή: Υψηλός επιπολασμός ηπατίτιδας C και λοιμωδών νοσημάτων. Υψηλή συχνότητα προβληματικής χρήσης ναρκωτικών μεταξύ κρατουμένων: Απαραίτητη η αξιολόγηση της κατάστασης της υγείας τους κατά τον εγκλεισμό. Σύσταση Π.Ο.Υ.: δωρεάν έλεγχο για λοιμώδη νοσήματα σε εθελοντική βάση, διανομή προφυλακτικών και αποστειρωμένων υλικών ενέσιμης χρήσης, θεραπεία λοιμωδών νοσημάτων & θεραπεία απεξάρτησης. Πολλές χώρες: Συμπράξεις υγειονομικών υπηρεσιών εντός και εκτός φυλακών παρεμβάσεις αγωγής υγείας & θεραπείας εντός + αδιάλειπτη φροντίδα εκτός Προτιμάται κεντρικός φορέας υγειονομικής περίθαλψης κρατουμένων (π.χ. Υπουργείο Υγείας) διευκόλυνση ολοκληρωμένης παροχής υπηρεσιών εντός και εκτός φυλακών. 26/30 χώρες: θεραπεία υποκατάστασης στις φυλακές (3 από αυτές: καμία δραστηριότητα το 2013). διαθεσιμότητα θεραπείας υποκατάστασης στις φυλακές. Αποστειρωμένα σύνεργα σε φυλακές: 4/30 χώρες 29