Ο ΗΓΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ

Transcript

1 Ο ΗΓΟΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ Ο παρών οδηγός έχει δηµιουργηθεί στα πλαίσια του Ευρωπαικού Προγράµµατος MaTrID (Market Transformation Towards Nearly Zero Energy Buildings Through Widespread Use of Integrated Energy Design) που αφορά στην προσαρµογή της αγοράς στην κατασκευή κτιρίων σχεδόν µηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης µέσω της εφαρµογής ολοκληρωµένου ενεργειακού σχεδιασµού. Αποτελεί ένα προσχέδιο και δεν έχει λάβει ακόµα την τελική του µορφή. 1

2 Συγγραφείς: Anne Sigrid Nordby, Peer Jørgensen Asplan Viak, Νορβηγία Αποποίηση ευθύνης Το πρόγραµµα MaTrID project υποστηρίζεται από την Ευρωπαική Ένωση στα πλαίσια του προγράµµατος Intelligent Energy for Europe. Η ευθύνη για το περιεχόµενο αυτού του δηµοσιεύµατος έγκειται στους συγγραφείς και δεν αντικατοπτρίζει απαραίτητα τη γνώµη της Ευρωπαικής Ένωσης.

3 Πρόλογος Το Ευρωπαικό πρόγραµµα MaTrID (Intelligent Energy Europe) -Market Transformation Towards Nearly Zero Energy Buildings Through Widespread Use of Integrated Energy Design- στοχεύει στην υποστήριξη της υλοποίησης των Κτιρίων Σχεδόν Μηδενικής Ενεργειακής Κατανάλωσης έως το 2020 µε την εφαρµογή του Ολοκληρωµένου Σχεδιασµού. Σε αυτό το πλαίσιο η φάση σχεδιασµού του κτιρίου είναι ιδιαίτερα σηµαντική. Ο Ολοκληρωµένος Σχεδιασµός (ΟΣ) αποτελεί την πλέον κατάλληλη προσέγγιση για τη µείωση της πολυπλοκότητας της σχεδιαστικής φάσης και για τη διευκόλυνση της αλληλεπίδρασης των µελών της σχεδιαστικής οµάδας. Αυτός ο Οδηγός ΟΣ δίνει σαφείς βήµα προς βήµα διευκρινίσεις σχετικά µε την προσέγγιση του ΟΣ και αποτελεί ένα από τα κύρια παραδοτέα του προγράµµατος MaTrID. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε το πρόγραµµα µπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα

4 Περιεχόµενα ΕΙΣΑΓΩΓΗ...5 ΑΠΟ ΟΕΣ ΣΕ ΟΣ...5 ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ ΟΣ?...6 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΣ;...12 Ο ΟΣ ΒΗΜΑ ΠΡΟΣ ΒΗΜΑ...15 ΒΗΜΑ 0 Ανάπτυξη έργου...15 ΒΗΜΑ 1 Βάση σχεδιασµού...17 ΒΗΜΑ 2 Επαναληπτική επίλυση προβληµάτων...19 ΒΗΜΑ 3 Συνεχής παρακολούθηση...25 ΒΗΜΑ 4 Παράδοση ΒΗΜΑ 5 Χρήση

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο Ολοκληρωµένος Σχεδιασµός (Ο.Ε.) αποτελεί τον πιο ενδεδειγµένο τρόπο για τη διαχείριση των θεµάτων που ανακύπτουν στο σχεδιασµό των κτιρίων µε υψηλούς ενεργειακούς και περιβαλλοντικούς στόχους. Στη διαδικασία του σχεδιασµού, η έµφαση δίνεται στη συνεργασία µιας οµάδας πολλών ειδικοτήτων που θέτει σαφείς στόχους και πραγµατοποιεί συστηµατικούς ελέγχους από τα αρχικά στάδια. Η αρχική φάση σχεδιασµού προσφέρει την ευκαιρία παρεµβάσης στο χαµηλότερο κόστος. Έτσι, η µετατόπιση του φόρτου εργασίας στα αρχικά στάδια θα αποδόσει στον κύκλο ζωής του κτιρίου. ΑΠΟ ΟΕΣ ΣΕ ΟΣ Αρχικά η έννοια του Ολοκληρωµένου Ενεργειακού Σχεδιασµού (ΟΕΣ) εστίασε στην επίτευξη ενός όσο το δυνατόν χαµηλότερου λειτουργικού ενεργειακής ζήτησης µέσω µιας ολοκληρωµένης διαδικασίας σχεδιασµού και ολοκληρωµένων ενεργειακών αποδοτικών µέτρων στα πρώτα στάδια. Τα τελευταία χρόνια όµως, η συνολική ανάγκη για να µειωθούν οι εκποµπές των αερίων του θερµοκηπίου (Green House Gas, GHG) έχει ολοένα περισσότερο επικεντρωθεί σε συζητήσεις σχετικά µε τη δηµιουργία πολιτικών για τα κτίρια: Η πλήρωση των απαιτήσεων της ΕΕ για κτίρια µε σχεδόν µηδενικές εκποµπές (Nearly Zero Emission Buildings, NZEB) µέχρι το 2020 σηµαίνει ότι, πέραν της µείωσης της ενέργειας, ένα ευρύτερο φάσµα των περιβαλλοντικών θεµάτων πρέπει επίσης να συµπεριληφθεί. εδοµένου ότι η σηµερινή πρόκληση είναι µε βάση τις κλιµατικές αλλαγές, το πλαίσιο για την αξιολόγηση θα πρέπει εποµένως να προσανατολιστεί στην αντιµετώπιση όλων των επιπτώσεων που προκαλούν οι εκποµπές των αερίων του θερµοκηπίου GHGs. Η ποιότητα του αέρα των εσωτερικών χώρων, η αποφυγή των επικίνδυνων ουσιών, η υπεύθυνη χρήση των πόρων, η βιοποικιλότητα και οι πράσινες µεταφορές αποτελούν παραδείγµατα των δεικτών που χρησιµοποιούνται σε περιβαλλοντικά συστήµατα αξιολόγησης όπως τα BREEAM, LEED ή DGNB. Τα συστήµατα αυτά µπορούν να βοηθήσουν να καθοριστούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι και να µεταφράσουν τη µείωση των εκποµπών των αερίων του φαινοµένου θερµοκηπίου σε µέτρα µε σαφείς και µετρήσιµους 5

6 στόχους για το σχεδιασµό των κτιρίων. Ως εκ τούτου προκύπτει η ανάγκη για ολοκληρωµένο σχεδιασµό και βέλτιστη διεπιστηµονική προσέγγιση. Επιπλέον, η προσέγγιση του Ολοκληρωµένου Σχεδιασµού (Integrated Design, ID) είναι χρήσιµη όχι µόνο για κτίρια µε υψηλές περιβαλλοντικές φιλοδοξίες, αλλά και για πολλές άλλες κατασκευαστικές προκλήσεις. Υπάρχει ένας αυξανόµενος αριθµός νέων απαιτήσεων που πρέπει να ενσωµατωθεί στο σχεδιασµό των σύγχρονων κτιρίων, και η σύγχρονη αυτή διαδικασία σχεδιασµού συνήθως συνεπάγεται ένα ευρύ φάσµα από επαγγελµατίες και ειδικούς. Ο καθορισµός σαφών στόχων και η επικοινωνία µεταξύ των ενδιαφεροµένων έιναι ιδιαίτερα σηµαντικό να στεφθούν µε επιτυχία κατά τον βέλτιστο τρόπο. Για τους λόγους αυτούς, θα πρέπει να χρησιµοποιείται ο πιο γενικός όρος του Ολοκληρωµένου Σχεδιασµού (Integrated Design, ID), αντικαθιστώντας τον προηγούµενο ορισµό του Ολοκληρωµένου Ενεργειακού Σχεδιασµού (Integrated Energy Demand, IED). Εικόνα 1 Παθητικό κτίριο, παιδική χαρά στη Νορβηγία ΓΙΑΤΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ ΟΣ? Ο Ολοκληρωµένος Σχεδιασµός δεν αποτελεί µια νέα ιδέα ή αντίληψη. Είναι αντίθετα το επόµενο στάδιο της εξέλιξης των βέλτιστων πρακτικών καθώς η διαδικασία για σύγχρονη σχεδίαση οδηγεί σε µεγαλύτερη πολυπλοκότητα και ιδιαίτερες απαιτήσεις για το κτίριο. Η σηµασία της έννοιας βασίζεται στην παγιωµένη παρατήρηση ότι οι αλλαγές και οι βελτιώσεις του σχεδιασµού είναι σχετικά πιο εύκολο να γίνουν στην αρχή της σχεδιαστικής διαδικασίας, ενώ γίνεται όλο και περισσότερο δύσκολη καθώς η διαδικασία ολοκληρώνεται. Οι αλλαγές ή οι βελτιώσεις για το σχεδιασµό κτιρίων όταν αυτός έχει οριστικοποιηθεί και τα έγγραφα της 6

7 σύµβασης είναι στη διαδικασία της προετοιµασίας, είναι πιθανό να είναι πολύ δαπανηρές και να καθυστερήσουν εξαιρετικά τη διαδικασία. Επιπλέον, µπορεί να αποδειχθεί ότι οι καθυστερηµένες απόπειρες βελτίωσης είναι επίσης πιθανό να οδηγήσουν σε µέτρια κέρδη στην απόδοση του κτιρίου. Εικόνα 2 Η αρχική φάση σχεδιασµού προσφέρει την ευκαιρία παρεµβάσεις στο χαµηλότερο κόστος. Έτσι, η µετατόπιση του φόρτου εργασίας στα αρχικά στάδια θα αποδώσει στον κύκλο ζωής του κτιρίου Έτσι, οι αποδόσεις των κτιρίων θα πρέπει να αξιολογούνται κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής του κτιρίου, τόσο όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιδόσεις όσο και τα κόστη. Το µοντέλο ΟΣ της συνεργατικής σχεδίασης τονίζει ότι τα πολύ αρχικά στάδια του σχεδιασµού χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή διότι σωστές και πολύ καλά ενηµερωµένες αποφάσεις σε αυτό το στάδιο θα «προπληρώσουν» το υπόλοιπο της διαδικασίας δόµησης, καθώς και τη διάρκεια ζωής του κτιρίου. Επίσης ένας αρχικά πολύ καλά ενηµερωµένος σχεδιασµός µπορεί να επιτρέψει στα κτίρια να επιτύχουν πολύ χαµηλή χρήση ενέργειας και µειωµένο λειτουργικό κόστος σε πολύ µικρό επιπλέον κόστος κεφαλαίου. Όταν θεωρείται ότι σε σχέση µε τον κύκλο ζωής ενός κτιρίου, το κόστος λειτουργίας είναι σηµαντικά υψηλότερο απ' ότι η κατασκευή και την ανακαίνιση, είναι προφανές ότι πρόκειται για µία «κοντόφθαλµη» προσέγγιση για να πιεστεί η πρώτη φάση του σχεδιασµού των πόρων. Η εµπειρία από οικοδοµικά έργα όπου εφαρµόζεται ΟΣ δείχνει ότι το κόστος της επένδυσης µπορεί να είναι περίπου 5% υψηλότερο, αλλά το ετήσιο κόστος λειτουργίας θα µειωθεί κατά %. Έχει παρατηρηθεί ότι, σε εµπορικές κατασκευές το κεφαλαίο και τα λειτουργικά έξοδα συχνά προκύπτουν από διάφορα µέρη, τελικά και οι δύο αυτές οι δαπάνες 7

8 επιβαρύνουν τους ενοίκους των διαµερισµάτων είτε ως κόστος ενοικίασης, χρεώσεις υπηρεσιών κλπ. Καθήκοντα Κόστος Σχόλια Ιδέα και 5-10 % µεγαλύτερο Βασίζεται στην εµπειρία Πρώιµος σχεδιασµός Λεπτοµερής τεχνική < 5 % µεγαλύτερο για τα αρχικά έργα 5-10% λιγότερο στα επόµενα έργα Βασίζεται στην εµπειρία ευκολότερη διαδικασία αν η ιδέα είναι λεπτοµερής Κόστος κτιρίου 5 10 % µεγαλύτερο 3-6 % για Παθητικά κτίρια Λειτουργικό κόστος % µικρότερα Βασίζεται στην εµπειρία Ελαττώµατα κτιρίου % µικρότερα Καλύτερος σχεδιασµός και καλύτερη παρακολούθηση Εικόνα 3 Εκτίµηση της αύξησης/µείωσης του κόστους σε σχέση µε τον ΟΣ Σύµφωνα µε έκθεση σχετικά µε το επιχειρηµατικό ενδιαφέρον για Πράσινα κτίρια, η διαδικασία του Ολοκληρωµένου Σχεδιασµού θα διαδραµατίσει αυξανόµενα καθοριστικό ρόλο στο να συγκρατείται το κόστος σε χαµηλά επίπεδα χωρίς συµβιβασµούς στην ποιότητα. Ο σχεδιασµός και η κατασκευή ενός πράσινου κτίριο δεν χρειάζεται απαραίτητα να κοστίσει περισσότερο, αλλά να εξασφαλίσει µια ευρέως κατανοητή περιβαλλοντική στρατηγική. Η προσέγγιση ενός Ολοκληρωµένου Σχεδιασµού που συνδυάζει έξυπνα, παθητικό σχεδιασµό, θερµικά αποδοτικό κέλυφος κτιρίου και αποτελεσµατική χώροταξία στοχεύει να µειώσει την ενεργειακή ζήτηση ως ένα πρώτο βήµα, και σε συνδυασµό µε εξαιρετικά αποτελεσµατικά συστήµατα, να παρέχει µια οικονοµικά αποδοτική εναλλακτική λύση σε συστήµατα που είναι εγκατεστηµένα σε διαφορετικά κτίρια χαµηλής απόδοσης. Εκτός από τις µειωµένες δαπάνες λειτουργίας και συντήρησης, τα πράσινα κτίρια είναι αποδεδειγµένο όλο και περισσότερο ότι βοηθούν να αυξηθεί η εµπορευσιµότητας και να βελτιωθεί η παραγωγικότητα των εργαζοµένων καθώς και οι υγεία των ενοίκων. Αντίθετα, είναι πλέον ευρέως αποδεκτό ότι τα κτίρια χαµηλής περιβαλλοντικής απόδοσης επηρεάζουν 8

9 αρνητικά την αξία του κτιρίου. Στην εικόνα 4 απεικονίζονται τα διάφορα οφέλη των πράσινων κτιρίων για τους εργολάβους, τους ιδιοκτήτες και τους ενοίκους. (WGBC 2013) Εικόνα 4 Η αλληλεπίδραση των οφελών του Πράσινου Κτιρίου για τους αναπτυξιακούς φορείς, τους ιδιοκτήτες και τους ενοίκους Πλεονεκτήµατα του ΟΣ: Υψηλότερη ενεργειακή απόδοση Βελτιστοποίηση της µορφής του κτιρίου, του προσανατολισµού και των προσόψεων επιτυγχάνεται µέσα από ανοιχτές διεπιστηµονικές συζητήσεις για το σχεδιασµό στο πρώιµο στάδιο του έργου, όπου η γνώση σχετικά µε σηµαντικά θέµατα χρησιµοποιείται για να ενηµερωθεί πλήρως ο σχεδιασµός του κτιρίου. Μείωση του ενσωµατωµένου άνθρακα Η βελτιστοποιηµένη σχεδίαση αποτελεί προτεραιότητα πριν από τα προηγµένα τεχνολογικά συστήµατα και τους µηχανισµούς ελέγχου. Έτσι µειώνονται τα υψηλά ποσοστά του ενσωµατωµένου άνθρακα. Βελτιστοποίηση του εσωτερικού κλίµατος 9

10 Το κτίριο και τα τεχνικά συστήµατα λειτουργούν από κοινού, προκειµένου να επιτευχθεί επαρκής ποιότητα του εσωτερικού αέρα, έλεγχος θερµοκρασίας, επαρκές ηλιακό φώς αλλά και ηλιακή προστασία. Χαµηλότερο κόστος λειτουργίας Τα απλουστευµένα τεχνικά συστήµατα είναι πιο αποτελεσµατικά από άποψη του κόστους επένδυσης για την κατασκευή και την εγκατάσταση όσο και από την άποψη των δαπανών λειτουργίας και συντήρησης. Μείωση των κινδύνων και των κατασκευαστικών ελαττωµάτων Βελτίωση του σχεδιασµού και του συντονισµού στο στάδιο του σχεδιασµού οδηγεί σε λιγότερα σφάλµατα σε στάδιο κατασκευής: έτσι, δηµιουργούνται λιγότερα ζητήµατα για την αποκατάσταση και τη µείωση του κινδύνου της νοµικής διαµάχης, που οδηγεί µε τη σειρά της τόσο στην εξοικονόµηση κόστους κατά την κατασκευή αλλά και κατά των µετα-ολοκλήρωσης φάσεων. Μεγαλύτερη συµµετοχή του χρήστη Έγκαιρη συµµετοχή των χρηστών και ενσωµάτωση των αναγκών των χρηστών στη διαδικασία σχεδιασµού είναι εξαιρετικά πιθανό να βελτιώσουν τις επιδόσεις του κτιρίου στην φάση λειτουργίας, καθώς και να αυξήσουν την ικανοποίηση του χρήστη. Μεγαλύτερη αξία Μια υψηλή απόδοση κτιρίου µπορεί συχνά να επιτύχει υψηλότερο κόστος ενοικίασης που µπορεί να αντισταθµιστεί από χαµηλότερη κατανάλωση ρεύµατος (ή χαµηλότερες χρεώσεις υπηρεσιών) - µια αµφίδροµα επιτυχηµένη κατάσταση για τους ενοίκους και τον ιδιοκτήτη του κτιρίου. Η αξία πώλησης του ακινήτου θα αυξηθεί. Πράσινη εικόνα και θετική έκθεση του κτιρίου Μια πράσινη εικόνα µπορεί να ωφελήσει τον ιδιοκτήτη του κτιρίου ή την ενοικίαση του. Κύρια εµπόδια: Συµβατικός τρόπος σκέψης Ιστορικά, ο κατασκευαστικός τοµέας αποδέχεται αργά τους νέους τρόπους σχεδίασης. Ο Ολοκληρωµένος Σχεδιασµός περιλαµβάνει την απόφαση διαδικασιών και µεθόδων σχεδιασµού που απαιτεί εξοικείωση µε το θέµα και υψηλές δεξιότητες επικοινωνίας. Οι 10

11 επαγγελµατίες από κάθε τοµέα θα πρέπει να συνεργάζονται πλήρως και ανοιχτά και θα πρέπει επιπλέον να παραµερίσουν τις παραδοσιακά "αµυντικές" συνήθειες για συνεργασία. Φαινοµενικά υψηλό κόστος Ολοκληρωµένου Σχεδιασµού Οι κατασκευαστές παραδοσιακά δίνουν µεγαλύτερη προσοχή στις δαπάνες κατασκευής παρά στον κύκλο ζωής του κτιρίου. Ωστόσο, όταν η κατανάλωση ενέργειας και συντήρησης περιλαµβάνεται στους υπολογισµούς, συνήθως υποστηρίζει επενδύσεις για υψηλή απόδοση και ισχυρές λύσεις( Εικόνα 3). Οι χρονικοί περιορισµοί στην αρχική φάση σχεδιασµού Οι κατασκευαστές αδυνατούν µερικές φορές να καταλάβουν την αξία του σχεδιασµού σχολαστικά, και αναµένουν γρήγορους ρυθµούς στην προµελέτη ενός κτιρίου. Μπορεί να είναι µια πρόκληση για να πειστεί ο κατασκευαστής ότι η αρχική φάση είναι ζωτικής σηµασίας, και ότι το να δοθεί χρόνος για τον σχεδιασµό συχνά αποδίδει πολύ καλύτερα. Αδιαλλαξία στη συνεργασία Όπως ο Ολοκληρωµένος Σχεδιασµός απαιτεί περισσότερη συνεργασία µεταξύ των ενδιαφεροµένων οι οποίοι µπορούν να έχουν διαφορετικούς στόχους, οι συγκρούσεις µπορούν να οξυνθούν στο σχεδιασµό ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο όλα τα µέλη της οµάδας να µην καταφεύγουν σε ανελαστικές θέσεις ανάλογα µε τον τοµέα τους, και να προσπαθούν να εργαστούν µε µια ολιστική προσέγγιση και να αποδεχθούν εναλλακτικές δυνατότητες για κοινή έρευνα. 11

12 Case 1 Powerhouse Sandvika, Norway. Rehabilitation of 1980s offices into plus energy buildings Energy for operation, embodied energy and production of renewables will give a positive energy balance over the lifecycle. E.g. glass panels from facades will be reused in the interior. Architects; Snøhetta Energy consultants and tenants; Asplan «Όλα αυτά είναι η γνωστή τεχνολιγία. Το μυστικό είναι ο τρόπος με τον οποίο συνεργαστήκαμε και συντονίσαμε το έργο. Διότι κανείς δεν μπορεί να κατασκευάσει ένα plus house μόνος του. Η καινοτομία έγκειται στη συνεργασία» Project Leader, Shanska (main contractor) ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΟΣ; Ο Ολοκληρωµένος Σχεδιασµός είναι µια προσέγγιση που θεωρεί ότι η διαδικασία σχεδιασµού καθώς και οι φυσικές λύσεις έχουν σαν συνολικό στόχο τη βελτιστοποίηση των κτιρίων ως σύνολο συστηµάτων καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους. 12

13 Αρχικά, προκειµένου να εντοπίστεί η καταλληλότερη διαδικασία σχεδιασµόυ για την απόδοση των κτιρίων, θα πρέπει να αναπτυχθούν και να συζητηθούν από τη διεπιστηµονική οµάδα οι εναλλακτικές σχεδιαστικές και τεχνικές λύσεις. Ο Ολοκληρωµένος Σχεδιασµός τονίζει ότι η διαδικασία των αποφάσεων πρέπει να βασίζεται σε συνειδητές επιλογές σχετικά µε τους στόχους και σε συστηµατική αξιολόγηση των προτάσεων σχεδιασµού. Αυτή η προσέγγιση για το σχεδιασµό σε συνδυασµό µε τις αρχές της περιβαλλοντικής διαχείρισης αναφέρεται στα ιεθνή πρότυπα ISO Ο προσδιορισµός και η ιεράρχηση των στόχων καθώς και η ανάπτυξη ενός σχεδίου αξιολόγησης µε βασικό σηµείο την παρακολούθηση, είναι κεντρικά ζητήµατα. εύτερον, η προσέγγιση του Ολοκληρωµένου Σχεδιασµού πρέπει να ευνοεί την επίτευξη τεχνικών απαιτήσεων που να περιλαµβάνουν σχεδιασµό λύσεων αντί για πρόσθετα κτιριακά συστήµατα. Η ποιότητα του αέρα των εσωτερικών χώρων, η οπτική άνεση και η ανάγκη για θέρµανση και ψύξη, σε µεγάλο βαθµό επηρεάζεται από τις παθητικές ιδιότητες του κτιρίου, συµπεριλαµβανοµένων της γεωµετρίας και των ιδιότήτων των υλικών. Σε µια ολοκληρωµένη διαδικασία σχεδιασµού, η εσωτερική άνεση και η χαµηλή κατανάλωση ενέργειας θα πρέπει να επιτευχθεί µέσω µέτρων παθητικού σχεδιασµού, και στη συνέχεια στο κτίριο θα πρέπει να εφαρµοστούν τεχνικά συστήµατα για να επιτευχθούν οι προδιαγραφές. Όσο το δυνατόν περισσότερο µπορεί να «πιεστεί» το αρχιτεκτονικό σχήµα, µε προσόψεις και υλικά επιλογής στην κατεύθυνση αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας, του φωτός της ηµέρας και της φυσικής ροής του αέρα για τον εξαερισµό, τόσο λιγότερος ενεργειακός εφοδιασµός θα απαιτείται στην λειτουργική φάση του κτιρίου. Σχήµα 5 Απλές µελέτες των εννοιών του κτιρίου µπορεί να είναι αποτελεσµατικοί τρόποι οπτικοποίησης των πλεονεκτηµάτων και µειονεκτηµάτων των διαφόρων εναλλακτικών λύσεων. Φωτογραφία - NTNU/ Ole Tolstad 13

14 Ορισµός Ο Ολοκληρωµένος Σχεδιασµός ορίζεται ως ένας συνδυασµός 1. Συνεργασίας µεταξύ των µετόχων (του πελάτη, του αρχιτέκτονα και των άλλων συµβούλων, και αν είναι δυνατών και των χρηστών) στις αρχές της διαδικασίας σχεδιασµού. 2. Για την επίτευξη υψηλών ενέργειακων/ περιβαλλοντικών φιλοδοξιών, η εφαρµογή της ολοκληρωµένης αρχιτεκτονικής λύσης και των παθητικών στοιχείων, αποτελεί προτεραιότητα σε σχέση µε τα ενεργητικά συστήµατα. Ο οδηγός δίνει κατευθύνσεις σχετικά µε το πώς να εξασφαλιστεί µια ολοκληρωµένη διαδικασία σχεδιασµού. Παρόλο που οι κατευθυντήριες γραµµές της διαδικασίας πρέπει να προσαρµόζονται σε διαφορετικές καταστάσεις, υπάρχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά που µπορεί να καθοριστούν. Στην Εικόνα 6 οπτικοποιούνται τα κύρια βήµατα της διαδικασίας ΟΣ. Εικόνα 1 Επισκόπηση της διαδικασίας αναγνώρισης. Η δηµιουργική επίλυση προβληµάτων διεργασίας (2) είναι παράλληλη χρονικά µε την παρακολούθηση της προόδου σύµφωνα µε τους στόχους (3). Αυτή είναι µια σπάνια διαδικασία, και το στάδιο θα πρέπει να παραµείνει ανοικτό για χρόνο που επαρκεί για όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που πρέπει να ενσωµατωθεί στο σχεδιασµό. Η ανάγκη και ο σκοπός του ολοκληρωµένου σχεδιασµού εξαρτάται από την πολυπλοκότητα του σχεδίου, το είδος της σύµβασης και το επίπεδο των στόχων. Η θέση των στόχων είναι ένα σηµαντικό βήµα επειδή η διαδικασία σχεδιασµού θα εξαρτηθεί από τους στόχους που θα τεθούν και σε ποιο βαθµό είναι κατανοητή ως µια κοινή κατεύθυνση για τη σχεδιαστική οµάδα. Μια "διαδικασία σχεδιαστικού προγραµµατισµού" µπορεί να ηγηθεί της διαδικασίας του Ολοκληρωµένου Σχεδιασµού για να διευκολύνει τον αποτελεσµατικό συντονισµό της οργάνωσης του έργου. Ωστόσο, η έκβαση του έργου δεν εξαρτάται αναγκαστικά από την συµµετοχή µεσολαβητών- το σηµαντικό κριτήριο είναι το αν οι στόχοι έχουν επιτευχθεί ή όχι. 14

15 Ο ΟΣ ΒΗΜΑ ΠΡΟΣ ΒΗΜΑ Βήµα 0 Ανάπτυξη έργου 0.1 Ανάλυση σχεδίου, και αρχική προσέγγιση του πελάτη (εισαγωγική ενηµέρωση) Στη φάση της εκκίνησης µε τον πελάτη θα πρέπει να συζητηθούν οι αρχικές απαιτήσεις. Οι στόχοι µπορεί να περιλαµβάνουν πολλά στοιχεία όπως η ενεργειακή σήµανση των συσκευών, κατάταξη κατά BREEAM κλπ. σύµφωνα µε τις επαγγελµατικές ανάγκες και προτιµήσεις του πελάτη. Θα πρέπει να γίνονται προσπάθειες για να συζητηθούν τα πιθανά µακροπρόθεσµα πλεονεκτήµατα ενός κτιρίου υψηλής απόδοσης προκειµένου να διασφαλιστεί ότι ο πελάτης µπορεί να πραγµατοποιήσει µια εµπεριστατωµένη απόφαση: Η παρουσίαση του κόστους του κύκλου ζωής του κτιρίου µπορεί να αποτελέσει κατάλληλο µέσο για να µπορεί ένας πελάτης να δει ένα βελτιωµένο επιχειρηµατικό µοντέλο πέρα από την εστίαση σε βραχυπρόθεσµα κέρδη. Παραδείγµατα από ερωτήσεις που µπορεί να δηµιουργηθούν στον πελάτη και στους µελλοντικούς ενοικιαστές που θα βοηθήσουν την ανάπτυξη του έργου σχετικά µε θέµατα βιωσιµότητας: Έχει αυτή η οργάνωση µια πολιτική για το περιβάλλον; Τι εικόνα θα πρέπει να έχει το κτίριο; Ποιες είναι οι απαιτήσεις σχετικά µε το περιβάλλον των εσωτερικών χώρων (φωτισµός, ποιότητα του αέρα, τις θερµοκρασίες και θόρυβος) ; Ποιοι είναι οι εµπορικοί στόχοι του πελάτη, και ποιες είναι οι οικονοµικές δυσχέρειες ή οι ανάγκες για κέρδος (π. χ. χρόνος απόσβεσης, κόστος επένδυσης, κλπ ); Ποιες είναι οι απόψεις του πελάτη σχετικά µε την ισορροπία µεταξύ του χρόνου, κόστους και ποιότητας; 15

16 Εικόνα 7 Αξιολόγηση του κύκλου ζωής, Πηγή Isover 0.2 -Αρχική διαδικασία του Ολοκληρωµένου Σχεδιασµού, κατά προτίµηση αξιοποιώντας συµβάσεις συνεργασίας Κατά τη φάση της εκκίνησης, ο αρχιτέκτονας και/ή οι σύµβουλοι µπορεί να παρουσιάσουν την έννοια του Ολοκληρωµένου Σχεδιασµού. Προηγούµενα παραδείγµατα ή σχέδια επίδειξης µπορεί να συµβάλουν στην υποστήριξη αυτών των συζητήσεων. Να σηµειωθεί ότι, καθώς οι συµβατικές προϋποθέσεις για Ολοκληρωµένο Σχεδιασµό µπορεί να διαφέρουν σε διαφορετικές χώρες, τα µοντέλα για τον Ολοκληρωµένο Σχεδιασµό µπορεί να υπόκειται σε εθνικές παραλλαγές. Στην περίπτωση των συµβατικών κατασκευαστικών αναθέσεων, δεν υπάρχουν κίνητρα για την εµπλοκή των σύµβουλων/µελετητών στα αντίστοιχα συµβόλαια ή συµβάσεις (π.χ. ώστε να υπερκαλύπτονται οι παράµετροι του ενεργειακά αποδοτικού σχεδιασµού). Οι αµοιβές αποτελούν συνήθως είτε ποσοστό επί του συνολικού κόστους της κατασκευής, είτε ένα προκαθορισµένο ποσό, το οποίο προκύπτει σα συνάρτηση του χρόνου απασχόλησης ή των «τιµών αγοράς» κατά τη συγκεκριµένη περίοδο. Αυτή η πραγµατικότητα αποθαρρύνει την περαιτέρω ενασχόληση των µελετητών µε το σχεδιασµό, η οποία ίσως οδηγούσε σε βελτίωση της συνολικής απόδοσης του κτιρίου, αφού δεν υπάρχει κίνητρο για την υπέρβαση των ελάχιστων προϋποθέσεων που προβλέπει η σύµβαση. Επιπρόσθετα, καθώς οι σύµβουλοι επιδιώκουν την αποφυγή αντιδικιών λόγω παραλείψεων ή αδυναµιών του σχεδιασµού, δεν είναι ασυνήθιστο να προδιαγράφονται και να εγκαθίστανται υπερδιαστασιολογηµένα συστήµατα, λόγω της έλλειψης κινήτρων για την εξοικονόµηση εξοπλισµού και ενεργειακού κόστους. Ενώ δεν είναι υποχρεωτική η υιοθέτηση του «Ολοκληρωµένου Σχεδιασµού», µπορεί να ενθαρρυνθεί µε τη χρήση εναλλακτικών µεθόδων ανάθεσης. Νέα µοντέλα αναθέσεων υπάρχουν σε κτιριακά έργα που εστιάζουν στη συνεργασία µεταξύ των οµάδων, ώστε να εξασφαλιστούν οι βέλτιστες φυσικές και τεχνικές λύσεις, αλλά και η ιδανική κτιριακή λειτουργία. Ένας τέτοιος τύπος σύµβασης είναι η εταιρική, που αποτελεί µια δοµηµένη προσέγγιση διαχείρισης που διευκολύνει το έργο των οµάδων 16

17 εργασίας σε όλα τα πεδία. Οι λέξεις κλειδιά είναι οι συµφωνηµένοι κοινοί στόχοι και οι µέθοδοι επίλυσης των προβληµάτων και η ενεργή έρευνα για διαρκή βελτίωση. Το «εταιρικό» µοντέλο µπορεί να περιλαµβάνει κάποιο είδος συµβασιοποίησης της απόδοσης, όπου ο πελάτης πληρώνει την οµάδα σχεδιασµού ανάλογα µε τον στόχοι που επιτεύχθηκε. Αν το κτίριο τελικά δεν επιτύχει το στόχο (π.χ. αναφορικά µε την ενεργειακή κατανάλωση), η οµάδα σχεδιασµού ή ο εργολάβος θα πρέπει να πληρώσει στον πελάτη µια προκαθορισµένη χρηµατική ποινή (ως ένα µέγιστο ποσό). Αντίθετα, αν το κτίριο έχει υψηλότερη απόδοση από την αναµενόµενη, ο πελάτης θα ανταµείψει την οµάδα σχεδιασµού ή τον εργολάβο µε ένα προσυµφωνηµένο επίδοµα. Προκειµένου να αποδεικνύεται σαφώς η επίτευξη των προκαθορισµένων στόχων, αυτοί θα πρέπει να τίθενται µε ακρίβεια και προσοχή. Βήµα 1 Βάση Σχεδιασµού 1.1 Επιλογή διεπιστηµονικής οµάδας σχεδιασµού, συµπεριλαµβανοµένης ενός συντονιστή ΟΣ, µε κίνητρο µια στενή συνεργασία Τα µέλη της οµάδας σχεδιασµού θα πρέπει να είναι εξειδικευµένα για τα σχετικά επαγγελµατικά θέµατα, αλλά ίσως το σηµαντικότερο που πρέπει να έχουν είναι πραγµατικά κίνητρα για στενή συνεργασία. Όπως περιγράφεται παρακάτω στο βήµα 2,1, η προθυµία για συνεργασία και διαφάνεια θα πρέπει να απαιτείται από όλα τα µέλη της οµάδας. Ανάλογα µε την πολυπλοκότητα του σχεδίου και τους στόχους της, ενδέχεται να υπάρχει ανάγκη για ένα ή περισσότερα ειδικευµένα µέλη της οµάδας (π. χ. οικολογία, υλικά, φως ηµέρας, ελέγχων κλπ. ), και είναι σκόπιµο να οριστούν οι προσδοκίες για κάθε έναν από τους διαφορετικούς ειδικούς στην αρχή της διαδικασίας. Η εµπλοκή του "συντονιστή της διαδικασίας σχεδιασµού" πρέπει να ληφθεί υπόψη, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου ο αρχιτέκτονας και ο πελάτης παρουσιάζουν έλλειψη γνώσης της συνεργατικής εργασίας ή όταν το έργο έχει ιδιαίτερα απαιτητικούς στόχους απόδοσης. Το άτοµο αυτό συνιστάται να επικοινωνεί χωριστά µε τον πελάτη, προκειµένου να εξασφαλισθεί ο αποτελεσµατικός συντονισµός και η διαχείριση της διαδικασίας του ΟΣ καθώς επίσης και για την αποφυγή και επίλυση τυχόν προβληµάτων του στόχου/συµφέροντος. Η επίβλεψη σε ολόκληρη τη διαδικασία σχεδιασµού θα πρέπει να εκτελείται από έναν συντονιστή ή άλλο πρόσωπο µε την αρχή να προκαλεί τόσο την οµάδα σχεδιασµού όσο και τον πελάτη. Ο συντονιστής θα πρέπει, επίσης, να είναι υπεύθυνος για την υποβολή εκθέσεων προς τον πελάτη τυχόν αλλαγών έναντι του σχεδίου των στόχων που αρχικά ορίζονται. Μια διαδικασία πιστοποίησης όπως το BREEAM ή LEED µε διαπιστευµένους επαγγελµατίες µπορεί να είναι η σωστή επιλογή για τις περιπτώσεις όπου περιβαλλοντικοί στόχοι επιδιώκονται µέσω ενός περιβαλλοντικού συστήµατος αξιολόγησης. 17

18 1.2 - Ανάλυση των οριακών συνθηκών Κάθε κτίριο ή έργο αστικού σχεδιασµού έχει ένα σύνολο οριακών συνθηκών και θεµατικά ζητήµατα που θα επηρεάσουν τους σχεδιαστικούς στόχους και τη διαδικασία. Οι σχετικές γνώσεις θα πρέπει να βασίζονται σε κατάλληλες πληροφορίες από τις τοπικές αρχές καθώς και από τους γείτονες. Παραδείγµατα θεµάτων τα οποία θα πρέπει να καθοριστούν και να συζητηθούν θα πρέπει να περιλαµβάνουν: Θέση και χωροταξία Ενσωµάτωση στο αστικό περιβάλλον (γύρω κτίρια καθώς και µελλοντικά κτίρια), τοπική αρχιτεκτονική και γύρω τοπίο Προσανατολισµός- ηλιακή πρόσβαση και συνθήκες ανέµου Φυσικοί πόροι στο χώρο ή σε στενή γειτνίαση, ηλιακή, γεωθερµική, θάλασσα/λίµνη νερού, κ. κλπ. Γύρω κυκλοφορία, θόρυβος και ποιότητα του αέρα Υποδοµές - µεταφορές και ενεργειακός εφοδιασµός(π. χ. σύστηµα τηλεθέρµανσης) κλπ. Τάσεις και αγορά Ποιά είναι η προβλεπόµενη απόδοση των επενδύσεων; Ποιες είναι οι αναµενόµενες µελλοντικές τιµές ενέργειας και το επίπεδο ενδιαφέροντος; Ποια είναι η αναµενόµενη µελλοντική περιβαλλοντική νοµοθεσία για τα κτίρια (π. χ. φόρος για τον άνθρακα, συστήµατα σήµανσης, κώδικες, κλπ) ; Ποιες είναι οι αναµενόµενες µελλοντικές απαιτήσεις των χρηστών σε σχέση µε τις περιβαλλοντικές επιδόσεις και την ποιότητα του κτιρίου; Ποιες είναι οι αναµενόµενες τεχνολογικές εξελίξεις που ενδέχεται να επηρεάσουν τις περιβαλλοντικές επιδόσεις των κτιρίων (π. χ. οι τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών); Εικόνα 8 Η τοποθεσία καθορίζει σηµαντικές συνοριακές συνθήκες για ένα οικοδοµικό έργο 18

19 1.3 Επαναπροσδιορισµός της περιγραφής των εργασιών και καθορισµός των φιλοδοξιών του έργου, κατά προτίµηση ως λειτουργικοί στόχοι Οι απαιτήσεις του πελάτη θα πρέπει να µεταφράζονται σε σαφείς στόχους επιδόσεων και κριτήρια σχεδιασµού στην τελική περιγραφή εργασιών. Κατά προτίµηση, οι στόχοι θα πρέπει να είναι προτεραιότητά έτσι ώστε να είναι σαφές για την οµάδα σχεδίασης πώς να διαθέσει τους πόρους. Προφανώς, ο πελάτης είναι ο βασικός παράγοντας στον καθορισµό των στόχων της οµάδας, και ο/ η δέσµευσή της για την υποστήριξη µέτρων για υψηλή απόδοσης είναι επιτακτική. Οι στόχοι θα πρέπει να είναι λειτουργικοί και όχι υπερβολικά συγκεκριµένοι. Για παράδειγµα, είναι συνήθως πολύ σηµαντικό να δηµιουργηθεί καλή ποιότητα του αέρα των εσωτερικών χώρων, η οποία θα µπορούσε να είναι ένας επιθυµητός στόχος, ενώ ο καθορισµός συγκεκριµένων απαιτήσεων όσον αφορά τα ποσοστά αλλαγής του αέρα ή συγκεκριµένων τεχνικών λύσεων µπορούν να προορίζονται για να επιτευχθεί το ίδιο αποτέλεσµα, αλλά θα είναι ένας ανεπιθύµητος στόχος να οριστεί. Από αυτή την άποψη, ο πελάτης και/ή οι ένοικοι θα πρέπει να διασφαλίζεται ότι κατανοούν την ανάγκη να µην θέτονται υπερβολικά συγκεκριµένες απαιτήσεις: Οι λειτουργικές απαιτήσεις θα δώσουν περισσότερη ελευθερία κατά τη φάση του σχεδιασµού, και θα παρέχουν περισσότερο ευέλικτες λύσεις που είναι πιθανό να βοηθήσουν µακροπρόθεσµα. Έτσι λοιπόν, οι λειτουργικοί στόχοι πρέπει να είναι ποσοτικά όπου αυτό είναι εφικτό, προκειµένου να διευκολυνθεί η απόδειξη ότι έχουν επιτευχθεί. Στην σύντοµη περιγραφή φάσης, ο σχεδιασµός φυσικών λύσεων θα πρέπει να αποφευχθεί, ώστε το έργο να µη δεσµευτεί σε µία λύση πολύ νωρίς. Βήµα 2 Επαναληπτική Επίλυση Προβληµάτων 2.1 ιευκόλυνση της στενής συνεργασίας µεταξύ του αρχιτέκτονα, των µηχανικών και των σχετικών εµπειρογνωµόνων µέσω συνεντόπισης/ workshop Η στενή συνεργασία µπορεί να διευκολυνθεί µέσω της χρήσης κοινού χώτου για την οµάδα σχεδιασµού κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, καθώς και µέσω workshops όπου τα θέµατα του σχεδιασµού θα συζητηθούν ανοιχτά. Ωστόσο, προκειµένου να συνεργάζονται πιο αποτελεσµατικά, οι αρχιτέκτονες και οι µηχανικοί µπορούν να προσαρµόσουν τις µεθόδους εργασίας και τους τρόπους επικοινωνίας (βλέπε ξεχωριστό πλαίσιο κειµένου κάτω).σωστή επικοινωνία, προθυµία για συνεργασία και διαφάνεια θα πρέπει να απαιτείται από όλα τα µέλη της οµάδας. (Poel 2002 " A Blueprint for a Kick-off Workshop " ). 19

20 Εικόνα 9 20

21 Τρόποι λειτουργίας Παραδοσιακός σχεδιασµός: Παραδοσιακά, οι αρχιτέκτονες και οι µηχανικοί έχουν εντελώς διαφορετικό τρόπο εργασίας. Ο µηχανικός είναι εκπαιδευµένος να επιλύει ακριβώς καθορισµένα προβλήµατα, και συνήθως ο τρόπος εργασίας είναι αναλυτικός και µεθοδικός, µέχρις ότου επιτευχθεί µία λύση. Είναι κοινώς γνωστό ότι αυτά τα προβλήµατα έχουν µόνο µία (ή σε ένα περιορισµένο αριθµό) "σωστή" απάντηση: η διαδικασία είναι σχεδόν γραµµική και η ανάγκη για την ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων συχνά παραβλέπεται. Ο αρχιτέκτονας, από την άλλη, συνήθως ξεκινά µε ένα πιο πολύπλοκο, ασαφές πρόβληµα και µία ποικιλία πιθανών λύσεων. Είναι εξαιρετικά απίθανο ότι θα υπάρχει µία "σωστή" απάντηση. Η επίλυση των προβληµάτων απαιτεί µια δηµιουργική διαδικασία, η οποία χαρακτηρίζεται από µια σειρά από κυκλικές κινήσεις και όχι µια γραµµική ακολουθία. Αυτό θα ξεκινήσει από µια προκαταρκτική ιδέα βασιζόµενη στις ατοµικές εµπειρίες µέσα από µια επαναληπτική ανάλυση των σχετικών επιπτώσεων. Η δηµιουργία της λύσης και ο προσδιορισµός του προβλήµατος διερευνώνται ταυτόχρονα. ΟΣ σχεδιασµός: Ο σχεδιασµός των κτιρίων, και ιδίως στο περιβάλλον κτιριακό σχεδιασµό µε εστίαση στην παθητική ποιότητα, εξαρτάται από την προµελέτη των σηµαντικών παραµέτρων σχεδιασµού σε ένα κτίριο προδιαγραφών. Το σχήµα και τη διάταξη, ο σχεδιασµός της πρόσοψης και υλικά αποτελούν µια σύνθεση που προορίζεται να επιλυθεί στην περιγραφή του σχεδιασµού. Με τις λειτουργικές πτυχές του προγράµµατος οικοδόµησης ως σηµείο εκκίνησης, η εφαρµογή των τεχνικών και περιβαλλοντικών πτυχών στο κτίριο σε µια οπτική λογική και µε ένα ευχάριστο τρόπο είναι παραδοσιακά η ευθύνη του αρχιτέκτονα. Την ίδια στιγµή, ειδικές αναλύσεις για τα τεχνικά θέµατα πρέπει να πραγµατοποιούνται ταυτόχρονα ώστε να εξασφαλισθεί ότι οι αποφάσεις βασίζονται σε ισχυρά στοιχεία, και αυτό είναι παραδοσιακά η ευθύνη του µηχανικού. Απαραίτητες αλλαγές: Προκειµένου να συνεργάζονται πιο αποτελεσµατικά, οι αρχιτέκτονες και οι µηχανικοί πρέπει να προσαρµόσουν τις µεθόδους εργασίας και να διευρύνουν τον τρόπο που επικοινωνούν. Οι αρχιτέκτονες χρειάζονται για να κάνουν τις θεωρητικές ιδέες περισσότερο σαφείς. Είναι ανάγκη να είναι ανοιχτοί για να λάβουν τα δεδοµένα από τους µηχανικούς και τους ειδικούς και να περιµένουν την ανατροφοδότηση πριν από το επόµενο βήµα. Παράλληλα µε αυτό, οι µηχανικοί έχουν να εργαστούν σε µια πιο δυναµική αλληλεπίδραση µε τον αρχιτέκτονα, και ταυτόχρονα να αξιολογούν και προτείνουν ιδέες και λύσεις, όπως εξελίσσεται ο σχεδιασµός. Χρειάζονται να παρουσιάσουν τις ιδέες τους και τις συστάσεις χωρίς τη χρήση εξειδικευµένης ορολογίας αλλά µε τη βοήθεια οπτικοποίησης των προτάσεων σε επίπεδο κτιρίου Κατά το πρώιµο στάδιο µελέτης της σκοπιµότητας, συνιστάται ο µηχανικός να χρησιµοποιεί απλούς "πίνακες-εργαλεία" για να δοθεί άµεση τροφοδοσία στον αρχιτέκτονα για όλες τις διαφορετικές κατευθύνσεις, αντί για περίπλοκα εργαλεία όταν η επεξεργασία των αποτελεσµάτων διαρκεί πολλές µέρες. Ως οµάδα, οι αρχιτέκτονες και οι µηχανικοί έχουν να παρουσιάσουν τις προτεινόµενες λύσεις και συναφείς συνέπειες για τον πελάτη. Στην πρώτη συνάντηση ("kick-off" meeting) κατά την έναρξη της πρώτης φάσης του σχεδιασµού, συνιστάται να αναλυθεί η φύση του Ολοκληρωµένου Σχεδιασµού (ΟΣ) και να 21

22 υποστηρίχθεί το οµαδικό πνεύµα. Ο κύριος στόχος του σεµιναρίου (workshop) είναι να δηµιουργήσει κοινή κατανόηση στην αρχή της διαδικασίας σχεδιασµού σε σχέση µε την προσέγγιση ΟΣ και τη σηµασία της συνεργασίας και της ανοικτής στάσης προς τους άλλους ενδιαφεροµένους. Αυτό είναι ένα µεγάλο πλεονέκτηµα για να γίνει σαφής η αντίληψη για το έργο του σχεδιασµού και να συµφωνήσουν σε µια κοινή κατανόηση των στόχων. Προτάσεις για ένα workshop: 1. Παρουσίαση των γενικών στόχων για το κτίριο από τον κατασκευαστή του έργου 2. Μια εισαγωγή στον Ολοκληρωµένο Σχεδιασµό 3. Συζήτηση για τον τρόπο µε τον οποίο η οµάδα σχεδίασης θα επωφεληθεί στο έπακρο από τη γνώση όλων των ενδιαφερόµενων και πώς να συνεργάζονται στην πράξη 4. Συζήτηση για τις κύριες απαιτήσεις των έργων και πώς να τις αντιµετωπίσουν 5. Απόφαση των σηµαντικών σηµείων του έργου και τον τρόπο παρακολούθησης Το τελευταίο καθήκον του workshop θα πρέπει να περιλαµβάνει ένα σχέδιο για περαιτέρω εργασίες και µετέπειτα workshop. Θέµατα για περαιτέρω έρευνα θα πρέπει να καθοριστούν, µαζί µε τους υπεύθυνους για την εκτέλεση των εργασιών. Αυτό θα πρέπει να τεθεί σε εφαρµογή στο σχέδιο ελέγχου της ποιότητας (βλέπε σηµείο 3.2 ). Μετά την πρώτη συνάντηση, ένα αρχικό workshop θα πρέπει να διεξαχθεί όπου οι ειδικοί θα προσκληθούν να παρουσιάσουν µία σύντοµη επισκόπηση των θεµάτων. Σε µικρά έργα, η πρώτη συνάντηση και το αρχικό workshop µπορούν να συγχωνευθούν. Ωστόσο, πριν την έναρξη της διαδικασίας σχεδιασµού και τη συζήτηση των φυσικών λύσεων, η σχεδιαστική βάση για το σχέδιο θα πρέπει να ρυθµιστεί (βλέπε σηµείο 1.3 ). Όσο µεγαλύτερη είναι η συναίνεση για το ότι η οµάδα είναι σε θέση να επιτύχει όσον αφορά τους στόχους της εκ των προτέρων, τόσο ευκολότερο θα γίνει το έργο σχεδιασµού Στη διάρκεια της παρακάτω διαδικασίας σχεδιασµού, πολλά µικρότερα και περισσότερα εστιασµένα workshop θα πρέπει να προγραµµατίζονται µεταξύ των διαφόρων επαγγελµατιών. Ο πελάτης πρέπει να προσκληθεί για σηµαντικές αποφάσεις. Μέσω των συζητήσεων µπορεί να αναγνωριστεί την ανάγκη για απόκτηση πρόσθετης εξειδικευµένης υποστήριξης, η οποία µπορεί να κληθεί σε συνάντηση. Στην ιδανική περίπτωση, όλη η οµάδα σχεδίασης πρέπει να λειτουργεί σε στενή καθηµερινή συνεργασία. Ωστόσο, επειδή αυτό δεν είναι πάντα εφικτό στην πράξη, απλοί τρόποι συνεργασίας, όπως µέσω µπορεί να είναι χρήσιµοι σε µικρότερα έργα και σε περιπτώσεις µε λιγότερο αυστηρές προθεσµίες. 22

23 Κύριες παράµετροι του περιβαλλοντικού σχεδιασµού (Πηγή, Steemers 2006) Πολεοδοµικά ζητήµατα (συµπαγής έναντι ανοικτής δοµής, ενεργειακές υποδοµές και δυνατοτήτες για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, ηλιακά πρόσβασης/σκίασης, συνθήκες ανέµου, θόρυβος, ρύπανση, κυκλοφοριακός σχεδιασµός, έδαφος νερό/ επιφανειακά ύδατα καθώς και εκτιµήσεις της οικολογίας, του τοπίου και της παραγωγής τροφίµων). Κτιριακή µορφή και διάταξη (αποδοτικότητα του χώρου, µεταβάσεις θερµικών ζωνών εσωτερικού/εξωτερικού χώρου, θερινή ώρα πρόσβασης, στρατηγικές εξαερισµού, παθητική θέρµανση και ψύξη, διανοµή του αέρα, ευελιξία της χρήσης και των µελλοντικών αλλαγών). Σχεδιασµός πρόσοψης (περιοχή τζαµιών, µέγεθος παραθύρου και τοποθέτηση, ηλιακή σκίαση, συστήµατα φυσικού φωτός, τα ανοίγµατα εξαερισµού, θερµική µόνωση και αποφυγή ψυχρών γεφυρών, αεροστεγανότητα). Ιστός κτιρίου (κατασκευή συστήµατος, µόνωση, χρήση πόρων, ανθεκτικότητα (τεχνικά/ αισθητικό) και συστήµατα συντήρησης, θερµική µάζα, ποιότητα του αέρα των εσωτερικών χώρων / εκποµπές, διαχείριση απορριµµάτων και ανακύκλωση) Μηχανικές Υπηρεσίες (θέρµανση, ψύξη, εξαερισµός και φωτισµός, σύστηµα σχεδιασµού, συστήµατα ελέγχου και παρακολούθησης) Χρήση δηµιουργικών και αναλυτικών τεχνικών στη διαδικασία σχεδιασµού Η σχεδίαση µπορεί να οριστεί ως µια επαναληπτική διαδικασία επίλυσης προβληµάτων η οποία περιλαµβάνει τον εντοπισµό των προκλήσεων, τη συλλογή δεδοµένων, την αποσαφήνιση των προβληµάτων, την παραγωγή ιδεών και την επιλογή λύσεων. Αυτά τα 23

24 µέτρα περιλαµβάνουν δηµιουργικότητα καθώς και κριτική σκέψη, και απαιτούν εναλλαγή µεταξύ ανάλυσης και επίλυσης προβληµάτων. Ο πελάτης, καθώς και η ολόκληρη οµάδα σχεδίασης πρέπει να γνωρίζει ότι ο βέλτιστος σχεδιασµός κτιρίων σπάνια δηµιουργείται µε την πρώτη προσπάθεια. Συχνά πολλές δοκιµές, µε συχνές ήττες, είναι αναπόφευκτες. Εικόνα 10 ηµιουργική επίλυση προβληµάτων. Η κριτική και δηµιουργική σκέψη είναι απαραίτητη στη διαδικασία σχεδιασµού. Οδηγοί και βιβλιογραφία για τη δηµιουργική επίλυση προβληµάτων µπορεί να είναι χρήσιµα εργαλεία στα workshops, καθώς και κατά τη συνέχιση της διαδικασία σχεδιασµού Συζήτηση και εκτίµηση πολλαπλών εννοιών Σκοπός είναι να παραµείνει µια ανοιχτή συζήτηση στις σχεδιαστικές επιλογές σε σχέση µε τους στόχους και τις προτεραιότητες, το κόστος και άλλες συνέπειες. Να συζητηθεί πώς οι διαφορετικές επιλογές µπορεί να βελτιωθούν σε σχέση µε την ενεργειακή απόδοση και άλλους στόχους, και σε τι άλλες συνέπειες µπορεί να οδηγήσει αυτό. Επίσης η ανάπτυξη εναλλακτικών εννοιών είναι συνήθως ένα µέρος κάθε διαδικασίας σχεδιασµού, και αυτή η φάση θα πρέπει να παραµείνει ανοικτή για αρκετό διάστηµα Ολοκλήρωση βελτιστοποιηµένης σχεδίασης Στο τελευταίο µέρος της διαδικασίας για την επίλυση του προβλήµατος, εµπλέκεται συνήθως ο πελάτης στην απόφαση για το προτιµώµενο σύστηµα προόδου. Τα επιχειρήµατα σχετικά µε το τι πρόγραµµα να επιλεχτεί θα πρέπει να δηλώνεται σαφώς, µε αναφορά στους αρχικούς στόχους. Τελικοί έλεγχοι για τους στόχους, όπως LCC, πρέπει επίσης να πραγµατοποιούνται. Σε περίπτωση που η µελλοντική παρακολούθηση της απόδοσης είναι να λάβει χώρα, αυτό θα πρέπει να προγραµµατιστεί για την επόµενη φάση λεπτοµερώς. 24

25 Εικόνα 11 Τοπική κλιµατολογική ανάλυση στο Broset της Νορβηγίας. Ο χάρτης δείχνει την ηλιακή πρόσβαση, τους καλοκαιρινούς και χειµερινούς ανέµους, την συσσώρευση του κρύου αέρα, τη βλάστηση καςι τις περιοχές που είναι εκτεθειµένες στο θόρυβο της κυκλοφορίας / ρύπανση. Η ανάλυση πραγµατοποιήθηκε ως µέρος µια ενηµέρωση για ένα αρχιτεκτονικό διαγωνισµό Βήµα 3. Συνεχής παρακολούθηση 3.1 Χρήση στόχων ως µέτρο της επιτυχίας των σχεδιαστικών προτάσεων Οι στόχοι θα πρέπει να ακολουθηθούν καθόλη τη διάρκεια τη διαδικασία σχεδιασµού καθώς και στη φάση της κατασκευής για να εξασφαλιστεί ότι οι αποφάσεις θα έχουν πράγµατι τεθεί σε εφαρµογή, στο έτοιµο κτίριο. Είναι σηµαντικό να έχουµε ένα συµφωνηµένο επίπεδο αναφοράς για την αξιολόγηση της απόδοσης του σχεδιασµού. Όταν χρησιµοποιείται ένα σχέδιο αξιολόγησης όπως το BREEAΜ, µια τυποποιηµένη διαδικασία τεκµηρίωσης 25

26 διασφαλίζει τους επιλεγµένους στόχους. Ωστόσο, η χρήση τέτοιων µεθόδων αξιολόγησης δεν θα πρέπει να αποθαρρύνει τον πελάτη και την οµάδα σχεδίασης από τη ρύθµιση και την παρακολούθηση των στόχων που δεν εµπίπτουν στην µέθοδο Σχέδιο ελέγχου της ποιότητας Ένα πρόγραµµα διασφάλισης ποιότητας περιγράφει τις συνολικές φιλοδοξίες για το κτίριο, και είναι ένας στόχος προσανατολισµένος στην έκδοση της περιγραφής των εργασιών για τον πελάτη. Αντιπροσωπεύει αυτό που ο πελάτης επιθυµεί, µε τους στόχους που καθορίζονται για καθένα από τους απαιτήσεις. Μπορεί επίσης να είναι χρήσιµο για τη στάθµιση των στόχων ή για την ταξινόµηση τους. Είναι σηµαντικό ότι το πρόγραµµα διασφάλισης της ποιότητας είναι βαθιά ριζωµένο στην λήψη αποφάσεων του έργου, και θα πρέπει να δοθεί η ίδια σηµασία όπως στον προϋπολογισµό και στο χρονοδιάγραµµα. Το πρόγραµµα διασφάλισης της ποιότητας πρέπει να συνοδεύεται και από ένα πρόγραµµα ελέγχου της ποιότητας. Αυτό το σχέδιο είναι ένα εργαλείο για την οµάδα έργου και ένα έγγραφο, το οποίο καθιστά δυνατόν για τον ιδιοκτήτη του κτίρίου να ελέγχει και να παρακολουθεί τους στόχους. Το σχέδιο ελέγχου της ποιότητας καθορίζει τους βασικούς και τους επιµέρους στόχους, καθορίζει τα κρίσιµα σηµεία κατά τη διάρκεια της σχεδιαστικής και κατασκευαστικής φάσης και καθορίζει ποιος είναι υπεύθυνος για κάθε έργο. Η εισαγωγή συστήµατος αξιολόγησης όπως BREEAM, LEED ή DGNB µπορεί να καθιερωθεί ως ένα σχέδιο ελέγχου της ποιότητας και να αποτελέσει ένα χρήσιµο εργαλείο στην εκτίµηση και τεκµηρίωση. 26

27 Συστήµατα Περιβαλλοντικής αξιολόγησης Η έννοια της αειφορίας κατά DGNB καλύπτει τις ακόλουθες βασικές πτυχές της βιώσιµης δόµησης: περιβαλλοντικές, οικονοµικές, κοινωνικο-πολιτιστικές και λειτουργικές, την τεχνολογία, τις διεργασίες και τοποθεσία. Οι εκτιµήσεις βασίζονται σε όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής ενός κτιρίου. Η πολυπλοκότητα των επιδιωκόµενων στόχων σε περιβαλλοντική εκτίµηση σχεδίων όπως Building Research Establishment Environmental Assessment Method (BREEAM) ηγετική θέση στο ενεργειακό και περιβαλλοντικό σχεδιασµό (LEEDή η Deutsche Gesellschaft für Nachhaltiges Bauen (DGNB) θέτει υψηλές απαιτήσεις στην ολιστική απόδοση των κτιρίων και των αστικών περιοχών, καθώς και µια διασυνοριακή διεπιστηµονική προσέγγιση στο σχεδιασµό διεργασιών. Για παράδειγµα, σε µια BREEAM-διαδικασία, όπως και στον Ολοκληρωµένο Σχεδιασµό, µια έγκαιρη συµφωνία των κοινών στόχων στα πλαίσια της οµάδας σχεδιασµού είναι σηµαντική. Ένας ιδιαίτερος ρόλος δίνεται στην παρουσία συµβούλου ο οποίος θα παρακολουθεί τη διαδικασία και θα διασφαλίζει την επίτευξη των στόχων. Ορισµένα σηµεία στην αξιολόγηση συστηµάτων ενδέχεται να πρέπει να συλλέγονται στα πρώτα στάδια της διαδικασίας σχεδιασµού, οπότε προσοχή πρέπει να δοθεί στο σωστό συγχρονισµό. Για να επιτευχθεί η επιθυµητή ταξινόµηση, είναι σηµαντικό να αναληφθεί κατάλληλη δράση τη βέλτιστη στιγµή για το µέγιστο όφελος. Πέραν της παροχής ενέργειας και της ενεργειακής αποτελεσµατικότητας, µια σειρά από θεµατικές ενότητες µπορεί να αποτελέσουν καθοριστικό ρόλο για το σχεδιασµό των κτιρίων. Στο BREEAM NOR, υπάρχουν 9 κεφάλαια που αφορούν διάφορα περιβαλλοντικά κριτήρια. Το θέµα της ενέργειας αποτελεί ένα κεφάλαιο και µετράει 19% της συνολικής βαθµολογίας. Τα υπόλοιπα κεφάλαια ασχολούνται µε τη διαχείριση, την υγεία και την άνεση, τις µεταφορές, τα ύδατα, τα υλικά, τα απόβλητα, τη χρήση γης και την οικολογία, τη ρύπανση, και τέλος υπάρχουν σηµεία στη διάθεση για καινοτοµία. Η οµάδα σχεδίασης θα πρέπει να αποφασίσει σε ποια από αυτά τα θέµατα να επικεντρωθεί για να συνεχίσει σε βάθος και να φτάσει στην επιθυµητή διαβάθµιση. Ο ρόλος της BREEAM AP είναι να παρέχει στην οµάδα σχεδιασµού συµβουλές για την εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων καθώς και γενικές συµβουλές σχετικά µε ενσωµατωµένο περιβάλλον, αειφορία και περιβαλλοντική µελέτη. Ένα AP θα διευκολύνει τις προσπάθειες της οµάδας για να προγραµµατιστούν δραστηριότητες, προτεραιότητες και να διαπραγµατευθεί το trade-offs που απαιτούνται για να επιτευχθεί η επιθυµητή διαβάθµιση. BREEAM είναι αρχικά µια "assesor led" διαδικασία µέσω της οποίας οι σχεδιαστές υποβάλουν αποδεικτικά στοιχεία σε ένα διαπιστευµένο άτοµο που δεν αναλαµβάνει ευθύνη σχεδιασµού. 27

28 3.3 - Αξιολόγηση του σχεδιασµού και έγγραφο τα επιτεύγµατα σε κρίσιµα σηµεία/ ορόσηµα Οι στόχοι θα πρέπει να παρακολουθούνται µέσω της επίλυσης του προβλήµατος. Η µεταβίβαση µεταξύ φάσεων σχεδιασµού µπορεί να θεωρηθεί ορόσηµο όταν η τρέχουσα κατάσταση του σχεδιασµού έχει αξιολογηθεί, οι σηµαντικές αποφάσεις έχουν ληφθεί, και η τεκµηρίωση έχει πραγµατοποιηθεί. Τα έγγραφα µπορούν να περιλαµβάνουν ενηµερωµένη διασφάλιση ποιότητας και ελέγχου, προϋπολογισµούς και προδιαγραφές αποδόσεων. Αν το έργο έχει έναν συντονιστή, αυτό το άτοµο µπορεί να είναι αρµόδιο για αυτόν τον έλεγχο. Αν ο συντονιστής είναι µισθωτός, είναι σηµαντικό ότι όποιος κι αν είναι ο επιβλέπων έχει την εξουσία να αµφισβητήσει την οµάδα σχεδίασης και του πελάτη, και να υποβάλει έκθεση στον πελάτη για την πρόοδο του έργου έναντι των στόχων που είχαν αρχικά οριστεί. Βήµα 4. Παράδοση Σηµείο Εξασφάλιση ότι οι στόχοι είναι σωστά ορισµένοι και έχουν κοινοποιηθεί στον φάκελο της πρόσκλησης υποβολής προσφορών και συµβάσεων για την κατασκευή Σε οποιοδήποτε κατασκευαστικό έργο, το να σχεδιαστεί ένα υψηλής απόδοσης κτίριο (όσο δύσκολο και αν είναι) είναι λιγότερο δύσκολο από το να διασφαλιστεί ότι το κτίριο έχει παραδοθεί επιτυχώς. Όταν ο κύριος κατασκευαστής του έργου δεν έχει λάβει µέρος στο σχεδιασµό της αναπτυξιακής διαδικασίας, µπορεί να δηµιουργηθούν δυσκολίες. Εποµένως, είναι σηµαντικό το γεγονός ότι ο πελάτης, η οµάδα σχεδίασης και ο πιθανός κύριος κατασκευαστής κατανοεί τη σηµασία του να αποκτηθεί µία βαθύτερη κατανόηση της προτεινόµενης σχεδίασης, και έτσι ο πελάτης να εξασφαλίσει ότι η κύρια ανάδοχος αναλαµβάνει την ευθύνη για την επίτευξη των στόχων των σχεδίων. Είναι σηµαντικό ότι οι ποιοτικές απαιτήσεις που καθορίζονται κατά το στάδιο του σχεδιασµού είναι συνέχεια στη φάση κατασκευής. Τα Ειδικά θέµατα που πρέπει να γνωρίζει κατά την φάση κατασκευής περιλαµβάνουν: Η προσφορά και τα έγγραφα της σύµβασης θα πρέπει να απαιτούν από τους αναδόχους και τους υπεργολάβους να αναφέρουν γραπτά τους στόχους υψηλής απόδοσης κατά την κατασκευή. Κάθε αλλαγή και εναλλακτική λύση ή χρήση υλικού πρέπει να ελέγχεται σε εννοιολογικό επίπεδο. Ο κίνδυνος εισαγωγής αντιφατικών λεπτοµερειών ή στοιχείων θα πρέπει να αποφεύγεται επιµελώς. 28

29 Οι τεχνικές παράµετροι της απόδοσης των σχετικών βασικών παραµέτρων πρέπει να είναι τεκµηριωµένες λόγω της κεντρικής τους επίδραση στη συνολική επίδοση Παρακίνηση και εκπαίδευση των εργατών της οικοδοµής για να εφαρµοστούν τα κατάλληλα κριτήρια ποιότητας Τα κίνητρα και η εκπαίδευση των εργαζοµένων σχετικά µε τις κρίσιµες κατασκευαστικές εργασίες και τον χειρισµό των υλικών (π. χ. θερµικές γέφυρες, αεροστεγανότητα, χαµηλές εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα και τη χαµηλή εκποµπή υλικών, διαχωρισµός των απορριµµάτων) θα πρέπει να διασφαλίζεται. Επιτόπιους ελέγχους και µερική ανάθεση κατά την κατασκευή µε αντίστοιχες δοκιµές ποιότητας συνιστώνται σε κρίσιµα σηµεία στην πρόοδο και στην περίπτωση απρόβλεπτων γεγονότων (π.χ. BlowerDoor - έλεγχο αεροστεγανότητας, και κατά συνέπεια επισκευή των αδύναµων σηµείων, κακής ποιότητας εξαρτήµατα κλπ ) ιευκόλυνση για οµαλή προσαρµογή. ηµιουργία ενός εγχειρίδιου για το χρήστη για τη λειτουργία και συντήρηση του κτιρίου Μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής, τα δεδοµένα σχεδιασµού θα πρέπει να ενηµερωθούν για να παρέχουν τελικά στοιχεία για την µελλοντική λειτουργία του κτιρίου, συνήθως µέσω διαχείρισης των εγκαταστάσεων στο εσωτερικό για τον ιδιοκτήτη/κάτοικο. Τα καταγεγραµµένα σχέδια και το εγχειρίδιο χρήστη για τη λειτουργία θα πρέπει να παραδοθούν στον πελάτη/ιδιοκτήτη από το σηµείο της πληρωµής, και θα πρέπει επίσης να περιλαµβάνει το αρχικό σχέδιο των στόχων, όπως ορίζεται από τον πελάτη και την οµάδα σχεδίασης καθώς και µια εξήγηση για το πώς η σχεδίαση επιτυγχάνει τους στόχους αυτούς. Στο µέτρο του δυνατού, η προσέγγιση για οµαλή προσαρµογή για την παράδοση του κτιρίου θα πρέπει να παρέχεται, όπου ο ανάδοχος και η σχεδιαστική οµάδα υποστήριξης µπορούν να µάθουν πώς να λειτουργήσει καλύτερα το κτίριο. Για να εξασφαλιστεί η ορθή ενσωµάτωση, η λεπτοµερής και ποσοτική οµαλή προσαρµογή θα πρέπει να συµπεριληφθεί στο σχέδιο προσφοράς (και πιθανώς ως µέρος του στόχου). Ένα πρόγραµµα για την παρακολούθηση των συστηµάτων θα πρέπει να συνιστάται στον πελάτη/ιδιοκτήτη, ιδίως αν υπάρχουν πειραµατικά σηµεία. Το προσωπικό λειτουργίας και οι χρήστες θα πρέπει να είναι εκπαιδευµένοι και εξοικειωµένοι µε την λειτουργία των συστηµάτων. 29

30 Βήµα 5. Χρήση Η διευκόλυνση της διαχειρισης και έλεγχος ότι τα τεχνικά συστήµατα κλπ λειτουργούν όπως προβλέφθηκε εν υπάρχει απόλυτα ασφαλής τρόπος για να επιβεβαιωθεί ότι τα κτίρια µε ενεργειακά αποδοτικό σχεδιασµό θα µπορούν να λειτουργήσουν στην πραγµατικότητα µε αυτόν τον τρόπο. Σε πολλές περιπτώσεις στα κτίρια δεν γίνεται πλήρης εκµετάλλευση των δυνατοτήτων ενεργειακής απόδοτικότητας και αειφορίας λόγω προβληµάτων και ελλείψεων στη διαχείριση και τη λειτουργία του κτιρίου. Πολλά κτίρια λειτουργούν χωρίς κατάλληλο πρόγραµµα διαχείρισης και λειτουργίας και πολλοί αυτοµατισµοί λειτουργούν σε default mode. Σε αυτό το πλαίσιο η διαχείριση του κτιρίου, γι αυτό το λόγο ο ΟΣ δίνει έµφαση σε αυτό. Η προσέγγιση ΟΣ διασφαλίζει την ορθή λειτουργία των συστηµάτων και την εναρµόνισή τους µε τις σχεδιαστικές απαιτήσεις. Κατά τη φάση σχεδιασµού είναι απαραίτητο να πραγµατοποιηθούν τα ακόλουθα: Αναλυτική περιγραφή των τεχνικών συστηµάτων περιλαµβάνοντας τον τρόπο λειτουργίας: Πώς πρεπει τα συστήµατα να λειτουργούν υπό διαφορετικές συνθήκες. Αυτή η λογική που συνήθως δεν υπάρχει στον συµβατικό σχεδιασµό δίνει σαφείς οδηγίες για τον προγραµµατισµό των αυτοµατοποιηµένων συστηµάτων. Ανάπτυξη και ολοκλήρωση συστήµατος παρακολούθησης το οποίο διασφαλίζει την ύπαρξη των απαραίτητων δεδοµένων για τη σύγκριση της πραγµατικής και της προβλεπόµενης απόδοσης. Μέτρα για τη βελτίωση της απόδοσης θα πρέπει να αναπτυχθούν αν η σύγκριση δείχνει αποκλίσεις. Σηµειώνεται ότι αυτές οι εργασίες απαιτούν χρόνο, συνήθως 6-12 µήνες από την αρχή της λειτουργίας του κτιρίου. 5.2 Παρακολούθηση της απόδοση του κτιρίου πάνω από ένα χρόνο, όσον αφορά π. χ. κατανάλωση ενέργειας, ικανοποίηση του χρήστη κλπ Η παρακολούθηση της απόδοση του κτιρίου είναι πολύ σηµαντική για την ολιστική αξιολόγηση κατά τη διάρκεια του χρόνου. Η παρακολούθηση πρέπει να προγραµµατιστεί κατά τη φάση του σχεδιασµού, και να ακολουθηθεί από µία τρίτη οµάδα µετά την ολοκλήρωση. Κατά προτίµηση, µια ευρεία βάση της εκτίµησης της απόδοση του κτιρίου θα πρέπει να χρησιµοποιηθεί, και ο συνδυασµός των στοιχείων είναι συχνά απαραίτητος για να αξιολογηθεί ολόκληρη η εικόνα του αποτελέσµατος της κατασκευής. Για παράδειγµα, είναι 30

31 µικρής σηµασίας εάν ένα κτίριο λειτουργεί θαυµάσια ενεργειακά, εάν οι χρήστες δεν είναι ικανοποιηµένοι µε το θόρυβο και την κακή ποιότητα του αέρα των εσωτερικών χώρων και έχουν µετακοµίσει αλλού. Πληροφορίες σχετικά µε την πραγµατική κατανάλωση ενέργειας είναι σηµαντικές για την εκτίµηση των συνολικών επιπτώσεων των επιλεγµένων µέτρων. Καθώς µια σειρά από εκθέσεις διαφορετικές περιλαµβάνουν διαφορές µεταξύ της υπολογισµένης και της πραγµατικής ενεργειακής κατανάλωσης, εγείρονται ζητήµατα σχετικά µε το κατά πόσο τα ενεργειακά µοντέλα είναι αξιόπιστα. Επίσης, δεδοµένου ότι τα υψηλά πρότυπα ενέργειας συνήθως περιλαµβάνουν διευρυµένο όγκο υλικών για µόνωση, καθώς και αυξηµένη τεχνική εγκαταστάσεων, οι επιπτώσεις αυτών των επιπλέον επενδύσεων θα µπορούσε να διεκπεραιωθεί µέσω της ανάλυσης του κύκλου ζωής (LCA), και σε σχέση µε τα πραγµατικά κέρδη. Πράγµατι, η ανασκόπηση του κτιρίου συµπεριλαµβανοµένων δεδοµένων παρακολούθησης σε συνδυασµό µε τις αναλύσεις του κύκλου ζωής µπορεί να δώσει χρήσιµες πληροφορίες σχετικά µε τη δηµιουργία πολιτικών και κωδίκων. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 31