Ψ ΥΧ Α Ν Α Λ Υ Τ Ι Κ Ο Σ Σ Υ Λ Λ Ο Γ Ο Σ F R E U D L ACAN. Πρόγραμμα Εργασιών Τι είναι η ψυχανάλυση; Που οδηγεί μια ανάλυση;

Transcript

1 Ψ ΥΧ Α Ν Α Λ Υ Τ Ι Κ Ο Σ Σ Υ Λ Λ Ο Γ Ο Σ F R E U D L ACAN Πρόγραμμα Εργασιών Τι είναι η ψυχανάλυση; Που οδηγεί μια ανάλυση;

2 Ψυχαναλυτικός Σύλλογος FREUD LACAN Πληροφορίες συμμετοχής Σεμινάρια: Όλα τα σεμινάρια του Ψυχαναλυτικού Συλλόγου Freud - Lacan είναι ανοικτά στο κοινό με ελεύθερη είσοδο. Μετάδοση της Ψυχανάλυσης: Για τις διημερίδες της Μετάδοσης απαιτείται εγγραφή. Για πληροφορίες απευθύνεστε στο Γραφείο του Συλλόγου. Χ. Στριφτόμπολα: info@psychoanalysis.net.gr Αθηναϊκό Κέντρο Ψυχαναλυτικής Κλινικής Παρουσίαση Κλινικών Περιστατικών & Εργαστήριο Ανάγνωσης & Επεξεργασίας Ψυχαναλυτικών Κειμένων. Για τη συμμετοχή στις εργασίες του Αθηναϊκού Κέντρου απαιτείται εγγραφή. Υποδοχή - Εγγραφές: Λ. Κεσανοπούλου: kentro@psychoanalysis.net.gr freudlacankentro@gmail.com Παρουσίαση Ασθενών. Κλινικό Σεμινάριο για την Ψυχαναλυτική Προσέγγιση των Ψυχώσεων. Για τη συμμετοχή στην Παρουσίαση Ασθενών προαπαιτείται ατομική συνέντευξη. Υποδοχή - Εγγραφές: Δ. Σακελλαρίου: dimps@free.fr Γ. Κακούλας: yianniskakoulas@yahoo.com Π. Παπαθεοδώρου: p_paps@otenet.gr

3 Ψ ΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ Σ ΥΛΛΟΓΟΣ F REUD L ACAN Τι είναι η ψυχανάλυση; Που οδηγεί μια ανάλυση; Πρόγραμμα Εργασιών σε συνεργασία με: Μ.Κ.Ο. Κλίμακα Πάντειο Πανεπιστήμιο Le Pari de Lacan

4

5 ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ Πάντειο Πανεπιστήμιο Αίθουσα Γ5 Τι είναι η ψυχανάλυση; Που οδηγεί μια ανάλυση; ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: 20/10, 3/11, 1/12, 12/1, 9/2, 9/3, 4/5, 18/5, 1/6, 29/6 ΩΡΑ: 20:30-22:00 Πού οδηγεί μια ανάλυση; Εάν έπρεπε να ορίσουμε την χρονολογία γέννησης της αναλυτικής εμπειρίας θα είχαμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε τρία ορόσημα που αντιστοιχούν σε ισάριθμες επιστημικές τομές που έχουν τροποποιήσει οριστικά την σχέση μας με την γνώση. Το πρώτο αντιστοιχεί στο 1893, όταν ο Φρόυντ εγκαταλείπει την ύπνωση και την υποβολή, προκρίνοντας την μέθοδο των ελεύθερων συνειρμών. Το δεύτερο αντιστοιχεί στο όταν ο Φρόυντ εγκαταλείπει την ιδέα ότι η αιτιολογία των νευρώσεων και των ψυχονευρώσεων έγκειται στην αποπλάνηση από τον πατέρα. Η θεωρία της αποπλάνησης του επέτρεπε να διακρίνει Υστερία, Καταναγκαστική νεύρωση και Παράνοια ανάλογα με την ηλικία κατά την οποία συνέβη η τραυματική εμπειρία. Το τρίτο αντιστοιχεί στο 1900, έτος έκδοσης της ερμηνείας των ονείρων, έργο στο οποίο ο Φρόυντ θεμελιώνει την ανακάλυψή του, ότι η προσέγγιση της ασυνείδητης επιθυμίας περνά μέσα από τα όνειρα. Συνεπώς, η αναλυτική εμπειρία δεν υιοθετεί την υποβολή ως την ενδεδειγμένη οδό ούτε την πραγματικότητα ως δεδομένη εκ προοιμίου. Τα μορφώματα του ασυνειδήτου μαρτυρούν την ύπαρξη μιας Άλλης σκηνής 2, όπου διαδραματίζεται η σχέση του υποκειμένου με το αίνιγμα της επιθυμίας, όπως ενσαρκώνεται από τον πρωταρχικό Άλλο. Η σχέση αυτή κάθε άλλο παρά απλή είναι, όπως το αναδεικνύουν συμπτώματα, αναστολές, παραπραξίες, φαντασιώσεις, που καθιστούν συχνά τη ζωή αβίωτη, στο βαθμό που χρειάζεται μια περαιωμένη ανάλυση για να δει το υποκείμενο εάν θέλει ό,τι επιθυμεί 3. Η κατεύθυνση μιας ανάλυσης αφορά στον προσανατολισμό της επιθυμίας αναφορικά με το αίτημα του Άλλου, όπως αναδύεται μέσα από την ομιλία του αναλυόμενου. Η επιθυμία δεν ανάγεται σε μια υποκειμενική περιπέτεια. Βρίσκεται ένθεν και στο επέκεινα του αιτήματος. Θα μπορούσε να αποτελέσει μια πρόθεση χειραφέτησης από κάθε εξάρτηση από τον Άλλο. Λόγω όμως της δομικής αδυνατότητας να αρθρωθεί κάτι τέτοιο, η επιθυμία συ- Επιστολή της 21ης/09/1897 στον Fliess H έκφραση ανήκει στον Φρόυντ όπως το έθεσε ο Λακάν, στα «Γραπτά» ( crits, βλ. βιβλιογραφία) νιστά την αδυνατότητα χειραφέτησης της ομιλίας από το αίτημα. Το υποκείμενο παραμένει αμετάκλητα διαγραμμένο, διχασμένο, εξαρτώμενο από το αίτημα, πριν ακόμη αρθρώσει οποιοδήποτε αίτημα. Η συνάντηση με τον αναλυτή ως παραπληρωματική του συμπτώματος μπορεί να οδηγήσει στη συνάρθρωση της επιθυμίας του υποκειμένου με εκείνη του αναλυτή ως επιθυμία της απόλυτης διαφοράς. Το διακύβευμα αυτής της συνάντησης έγκειται στο ενδεχόμενο της πράξης μέσω της οποίας ο αναλυόμενος δύναται να συλλάβει ότι «...όλα τα αιτήματά του και κυρίως το αίτημα να γίνει ψυχαναλυτής δεν ήταν τίποτε άλλο από μεταβιβάσεις που αποβλέπουν στην διατήρηση μιας ασταθούς και αμφίβολης επιθυμίας ως προς την προβληματική της 4. Η πράξη αυτή, που σηματοδοτεί μια καμπή στην αναλυτική διαδικασία, κατά την οποία διασαλεύονται όλα τα αιτήματα και τα προσχήματα (semblants), είναι απαραίτητη για την μετάβαση στη θέση του αναλυτή. Το σεμινάριο πλαισιώνεται από τους Γ. Κακούλα, Α. Κλαμπατσέα, Π. Παπαθεοδώρου, Δ. Σακελλαρίου και άλλους συναδέλφους Βιβλιογραφία Σ. Φρόυντ : -«Για τη δυναμική της μεταβίβασης» (1912), στο: Για τη δυναμική της μεταβίβασης-παρατηρήσεις για τον έρωτα μεταβίβασης, μτφ. Γιώργος Σαγκριώτης, εκδ. Πλέθρον, 2010, σελ «Άρνηση» (1925), μτφ. Θάνος Λίποβατς, περιοδικό Ο Πολίτης. -Η ερμηνεία των ονείρων (1900), μτφ. Λευτέρης Αναγνώστου, εκδ. Επίκουρος, Αθήνα, Ζ. Λακάν: -Le S minaire livre VIII Le transfert ( ), εκδ. Seuil, La direction de la cure et les principes de son pouvoir (1958), στο: crits, εκδ. Seuil, 1966, σελ L tourdit, Scilicet N 4, εκδ. Seuil, 1973, σελ Autres crits, εκδ. Seuil, 2001, σελ Lacan, J., La direction de la cure, στο: crits, εκδ. Seuil, 1966, σελ. 636

6 ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ (Α.Κ.Ψ.Κ.) Νεόφρονος 3, Ιλίσια Παρουσίαση Κλινικών Περιστατικών ΩΡΑ: 10:00-12:00 Εργαστήριο Ανάγνωσης & Επεξεργασίας Ψυχαναλυτικών Κειμένων. ΩΡΑ: 12:00-14:00 ΣΑΒΒΑΤΟ: 18/11, 16/12, 27/1, 24/2, 24/3, 21/4, 5/5, 2/6 ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ: Λ. Κεσανοπούλου - Χ. Στριφτόμπολα - C. Arbez-Gindre Το ΑΚΨΚ αποτελεί το τμήμα εκείνο του Ψυχαναλυτικού Συλλόγου Freud-Lacan το οποίο από το 2000 είναι επιφορτισμένο με την κατάρτιση εκείνων που επιθυμούν να διαμορφωθούν στον αναλυτικό Λόγο. Η διαμόρφωση αυτή είναι προσανατολισμένη πρωτίστως απο τη σχέση του καθενός ξεχωριστά με το αναλυτικό αίτιο. Καμία Σχολή δεν μπορεί να του εγγυηθεί τη σχέση αυτή. Μια Σχολή μπορεί να προσφέρει κατάρτιση και προσανατολισμό, είναι άλλο πράγμα η σχέση με το αναλυτικό αίτιο. Η σχέση αυτή αποτελεί ένα ανοικτό διακύβευμα που τίθεται διαρκώς στη δοκιμασία της πράξης. Πράξη υπάρχει μόνο απο τη στιγμή που το υποκείμενο μιλά, όχι όταν ακούει ή για να το πούμε διαφορετικά μαθαίνουμε να ακούμε όταν πρώτα έχουμε καταφέρει να μιλήσουμε. Για την πράξη αυτή δεν υπάρχει δίπλωμα πανεπιστημιακού τύπου αλλά δεν υπάρχει και αυτοπροσδιορισμός του καθενός με έναν τίτλο που θα του εγγυώταν την πράξη του. Αναλυτικός λόγος υπάρχει μόνον εκεί που το «είναι» μπορεί να μιλά αδιαφορώντας για το «έχειν» μίας εγκατεστημένης γνώσης του γνωρίζειν. Ο καθένας λοιπόν προσέρχεται μαζί με άλλους, εφόσον το επιθυμεί, για να δώσει λόγο για αυτό που μέσα στην πράξη του αναμοχλεύει τη σχέση με το αναλυτικό αίτιο. Η εργασία αυτή είναι μία πράξη απο την πλευρά του «ειδέναι» μαζί με άλλους. Η εργασία του καθενός σε ένα κλινικό κολλέγιο διακρίνεται απο αυτή στην ανάλυση και την εποπτεία του. Είναι η θέση του τρίτου προσώπου που αλλάζει τα πράγματα. Η προσωπική ανάλυση και η εποπτεία είναι αναγκαία αλλά δεν είναι η ικανή συνθήκη που θα μπορούσε να διαμορφώσει τη σχέση του αναλυτικού αιτίου με τον κοινωνικό δεσμό και αυτό διότι δίνει την ψευδαίσθηση μίας αυτάρκειας. Πρόταγμα και αυτό του καπιταλιστικού λόγου, ιδιώτευση μίας κατανάλωσης. Αλήθεια, όταν κανείς είναι αυτάρ-

7 ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ (Α.Κ.Ψ.Κ.) Νεόφρονος 3, Ιλίσια κης μπορεί να μιλήσει; Μιλάμε μόνον όταν κάτι λείπει. Αυτός είναι ο κινητήρας. Ο κινητήρας μίας πράξης που αναζητά προσανατολισμό. Μια τέτοια πράξη αποτελεί και η κλινική πράξη. Ο Freud μας παρέδωσε τις πέντε περιπτώσεις κλινικών περιστατικών. Πρόκειται για κείμενα επιμελώς γραμμένα που έχουν ως στόχο να αναδείξουν την άρθρωση μίας εμπερίας προσανατολισμένης απο τη δομή, τη μεταβίβαση και τον τρόπο με τον οποίο ο αναλυτής ενέχεται ο ίδιος μέσα στη μεταβιβαστική εμπειρία μαζί με τη θεωρητική σκευή του. Πρόκειται για μία κλινική της υποκειμενικότητας. Ο Lacan δεν μας παρέδωσε κάτι αντίστοιχο και οι όποιες αναφορές του σε κλινικά περιστατικά είναι λίγες και αποσπασματικές. Διάλεξε την «παρουσίαση ασθενών», διαδικασία έμπλουτη μιας διδασκαλίας που προκύπτει απο τη συζήτηση και την επεξεργασία μέσα απο τον λόγο του ασθενούς. Οι εργασίες του κλινικού κολλεγίου περιλαμβάνουν: Την «παρουσίαση ασθενών» (βλέπε κείμενο του προγράμματος) Την παρουσίαση κλινικών περιστατικών Το εργαστήριο ανάγνωσης κειμένων. Στις εργασίες αυτές συμμετέχουν μόνο όσοι είναι εγγεγραμένοι στο ΑΚΨΚ. Ο προσανατολισμός στη φροϋδική και λακανική κλινική προκύπτει απο την εγγραφή της εργασίας του καθενός στη βάση της επιθυμίας του για εργασία και της ενεργούς συμμετοχής του στις εργασίες του κλινικού κολλεγίου. Αυτό σημαίνει ότι ο κάθε συμμετέχων αναλαμβάνει, απο την στιγμή που εγγράφεται, να εγγράψει κάτι απο την προσωπική του εργασία σε μια ανταλλαγή με άλλους συναδέλφους, διερωτώμενος για τα κλινικά και θεωρητικά ερωτήματα που προκύπτουν στην πρακτική του, καθώς δεν υπάρχει σχέση με το αναλυτικό αίτιο χωρίς ερωτηματικά, αινίγματα, προσκόμματα αλλά και αδιέξοδα που προκύπτουν σε μία κλινική της υποκειμενικότητας. Ο καθένας διδάσκεται απο τη στιγμή που μιλά για αυτό που του θέτει ερωτήματα στην αναλυτική πράξη και αναζητά απαντήσεις, θέτoντας σε δοκιμασία τη μέχρι εκείνη τη στιγμή, διαμορφωμένη θεωρητική του σκευή. Η θεωρητική αυτή σκευή προκύπτει μέσα απο την προσωπική επιθυμία ανάγνωσης των θεωρητικών κειμένων και αυτή είναι μία δοκιμασία ανταλλαγής στο πλαίσιο του εργαστηρίου ανάγνωσης. Μια δοκιμασία ανταλλαγής απο το σημείο εκείνο στο οποίο βρίσκεται η ανά-γνωση του. Η ανάγνωση ενός κειμένου είναι δομικά ομόλογη με την ανάγνωση ενός κλινικού περιστατικού. Συνεπώς στο ΑΚΨΚ δεν διαλέξαμε την κλασσική διαφοροποίηση των συμμετεχόντων σε διδάσκοντες και διδασκόμενους και κανείς δεν ορίζει τους διδάσκοντες. Ο προσανατολισμός αυτός προκύπτει απο τη διάκριση μεταξύ του κυρίου και του Λόγου του κυρίου. Διδασκόμενος είναι εκείνος που διδάσκεται απο την ανάγνωσή του, θέτoντας την ανάγνωση αυτή στη δοκιμασία της ανταλλαγής με τους άλλους που βρίσκονται σε μία διαφορετική στιγμή της επεξεργασίας και της εμπειρίας τους. Πρόκειται για μια άλλη δοκιμασία τελείως διαφορετική απο εκείνη της επαγγελματικής τους πληρότητας και ικανότητας. Πρόκειται για μια διαδικασία πλαισίωσης μέσα απο το Λόγο του Άλλου.

8 ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ (Α.Κ.Ψ.Κ.) Δεκελέων 50, Β Όροφος, Κέντρο Ημέρας «Ομόνοια» - Μ.Κ.Ο. Κλίμακα Παρουσίαση Ασθενών. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: 17/11, 26/1, 23/3 ΩΡΑ: 20:30-22:00 ΣΥΝΟΜΙΛΗΤΗΣ: Δημήτρης Σακελλαρίου ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ: Γ. Δασούκης, Γ. Κακούλας, Π. Παπαθεοδώρου, Δ. Σακελλαρίου Δόμηση και λειτουργία των παρουσιάσεων Η παρουσίαση ασθενών διατάσσεται ως εξής: Ένας αναλυτής είναι ο συνομιλητής που δίνει τον λόγο απευθύνοντας ερωτήσεις στον ασθενή που βρίσκεται εκεί με δική του προαίρεση (συνοδεύεται στον χώρο της συνομιλίας από μέλη της νοσηλευτικής μονάδας στα οποία έχει δείξει εμπιστοσύνη). Ο αναλυτής κατευθύνει τη συνομιλία οδηγούμενος από τον λόγο του ασθενούς. Ένα ακροατήριο επιλεγμένο με περιορισμένο αριθμό παρόντων με «σάρκα και οστά» το οποίο δεν παρεμβαίνει κατά τη διάρκεια της συνέντευξης του ασθενούς, αλλά ασκεί μια συγκεκριμένη λειτουργία: τη θέση του τρίτου, λειτουργία η οποία έρχεται να υπενθυμίσει στον συνομιλητή ότι τελικά ο ίδιος δεν αποτελεί κάτι άλλο παρά ένα εφεδρικό στοιχείο (relais) της εκδήλωσης της ασθένειας. Έτσι διασφαλίζεται η «εγγύηση επιστροφής» σχετικά με τη θέση που κατέχει απέναντι στον ασθενή κατά την ουσιαστική λειτουργία της συνέντευξης, εφόσον δεν απευθύνεται στους ακροατές, παρακάμπτοντας έτσι τον ασθενή και υποκύπτοντας στην τάση να τον μετατρέψει σε παράδειγμα ή περίπτωση. Αυτό επιτρέπει επίσης στον ίδιο και στους παρευρισκόμενους να διαπιστώσουν πόσο θα μπορούσε να περιπλανηθεί ή ενδεχομένως να «τυφλωθεί» παρασυρόμενος στην κατανόηση της περίπτωσης. Το διακύβευμα της παρουσίασης και της συζήτησης που ακολουθεί έγκειται στο να καταστεί εμφανής η θεμελιώδης δομή μιας υποκειμενικής απάντησης. Ο αναλυτής έχοντας αποπέμψει κάθε πειρασμό θεραπευτικής παρέμβασης (δεν αποτελεί μέλος της θεραπευτικής ομάδας), προσφέρεται ως συνομιλητής χωρίς προκατάληψη. Δεν σημαίνει όμως ότι είναι αφελής, εφόσον έχει κάποια ιδέα σχετικά με τη γνώση της δομής. Αξίζει δε να επισημάνουμε ότι ο ασθενής δεν βρίσκεται σε μεταβιβαστική σχέση με τον αναλυτή - συνομιλητή σε αυτήν τη συνάντηση. Η επιλογή του ασθενούς δεν αφήνεται στην τύχη χωρίς κανένα κριτήριο, αλλά εμφορείται από διερευνητικό πνεύμα. Εντούτοις καμία παραγκώνιση της θέλησης του ασθενούς δεν είναι επιτρεπτή. Ο ασθενής είναι ελεύθερος να αλλάξει γνώμη ακόμη και την τελευταία στιγμή, να διακόψει τη συνέντευξη και να συνοδευτεί από τους νοσηλευτές στον χώρο υποδοχής ή διαμονής του. Σχετικά με την επιλογή του ακροατηρίου, αυτή γίνεται δια μέσου μιας προηγηθείσας συνέντευξης από ένα από τα μέλη που πλαισιώνουν την παρουσίαση. Οφείλουμε να υπογραμμίσουμε την αναγκαιότητα ακριβούς τήρησης ωραρίου (κλείσιμο των θυρών από τη στιγμή έναρξης της συνέντευξης), εγκράτειας και διακριτικότητας, όπως και την απαγόρευση οποιασδήποτε μαγνητοφώνησης. Η συζήτηση κατόπιν της συνέντευξης επιτρέπει ενίοτε να σταθμίσει κανείς την απόσταση ανάμεσα στον λόγο του ασθενούς ο οποίος ενδεχομένως επιφέρει την έκπληξη, και τη γνώση ή την κατανόηση της θεραπευτικής ομάδας, η οποία στηρίζεται στην ανάμνηση ή την ανασυγκροτημένη ιστορία του. Η διεργασία των ερωτημάτων τα οποία αναδύονται είναι επιθυμητή κυρίως ως προς τη σχέση του υποκειμένου με το Συμβολικό, αναλόγως με το καθεστώς του Άλλου του λόγου (εάν δηλαδή έχει ή όχι υπόσταση για το υποκείμενο όποιος και αν είναι ο τρόπος υποκειμενικής ένταξης - υποταγής στη Δομή, Νεύρωση - Ψύχωση - Διαστροφή). Επίσης ως προς τη σχέση του με την απόλαυση - οδύνη, όπως αυτή αναδεικνύεται στην πυκνότητα των συμπτωμάτων του. Οφείλουμε να διερευνήσουμε κατά πόσον το υποκείμενο αποτελεί μια ένσταση στη γνώση, όπως επίσης και το βάρος του πραγματικού σχετικά με αυτό που οδηγεί στο να υπάρξει ή όχι συνάντηση.

9 ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ (Α.Κ.Ψ.Κ.) Νεόφρονος 3, Ιλίσια Κλινικό Σεμινάριο: Η Ψυχαναλυτική Προσέγγιση των Ψυχώσεων. Κλινική - Δομή - Ηθική. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: 15/12, 23/2, 20/4 ΩΡΑ: 20:30-22:00 ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ: Κλινικό Καρτέλ Προβληματική της πραγματικότητας στην ψύχωση Είναι πλέον κοινή η διαπίστωση ότι όλες οι ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι έχουν ως γνώμονα την πραγματικότητα και ως στόχο την προσαρμογή των θεραπευόμενων, υποθέτοντας ότι η πραγματικότητα αποτελεί ένα a priori και αμετάβλητο δεδομένο. Αυτή η θεώρηση της πραγματικότητας υπερβαίνει το χώρο της ψυχικής υγείας και συναντάται γενικότερα στο πεδίο των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών όπως και στην οικονομία και την πολιτική. Η ψυχανάλυση ανατρέπει το δόγμα της πρωτοκαθεδρίας της πραγματικότητας και επικρίνει αυτό το καθεστώς της υποστασιοποίησής της. Υπενθυμίζουμε ότι η ψυχανάλυση γεννήθηκε επί της ουσίας από την στιγμή που ο Φρόυντ, στις 21/09/1897 1, απέρριψε την θεωρία της Neurotica, σύμφωνα με την οποία η νεύρωση και οι ψυχονευρώσεις είναι αποτέλεσμα μιας πρώιμης πραγματικής τραυματικής σεξουαλικής εμπειρίας, αυτουργός της οποίας είναι ο ίδιος ο πατέρας. Οι λόγοι της απόρριψης αυτής της θεώρησης ήταν σαφείς: από τη μία πλευρά, δεν υπάρχει δείκτης της πραγματικότητας στο ασυνείδητο που να τη διαχωρίζει από την επινόηση υπό το κράτος της θυμικής φόρτισης, γεγονός που επιβεβαιώνει η ίδια η λειτουργία των ονείρων. Από την άλλη, η ανάλυση δεν είχε κανένα αποτέλεσμα στον επικαλούμενο «ψυχικό τραυματισμό». Όσον αφορά στις ψυχώσεις δε, καμία ανάμνηση τραυματισμού δεν αφορά στην πραγματικότητα ως αντικειμενική, ακόμη και στην περίπτωση του παραληρήματος. Ο Φρόυντ θεμελιώνει την έννοια της ψυχικής πραγματικότητας, η οποία δεν αντιτίθεται στην υλική πραγματικότητα αλλά αποτελεί τον τόπο όπου διαρθρώνεται η εμπειρία της πραγματικότητας του αισθητού εξωτερικού κόσμου με την αναδιαμόρφωσή της στο πλαίσιο της φαντασίωσης. Όσον αφορά στην έννοια «δοκιμασία της πραγματικότητας», η οποία έχει δημιουργήσει τόσες παρανοήσεις, ο Φρόυντ είναι κατηγορηματικός: η επαλήθευση μιας παράστασης ως υπάρχουσας στην πραγματικότητα προϋποθέτει τη δυνατότητα μιας πρωταρχικής συμβολοποίησης που καθιερώνει το υποκείμενο. Τέλος, στην αντιπαράθεση με τον Γιουνγκ, ο οποίος ισχυρίζεται ότι δεν είναι δυνατόν να μιλάμε στην ψύχωση για απόσυρση της λίμπιντο από το αντικείμενο στο εγώ γιατί αν ίσχυε αυτό τότε η απώλεια θα αφορούσε μόνο το αντικείμενο και όχι γενικότερα την πραγματικότητα, ο Φρόυντ απαντά ξεκάθαρα: «Η πραγματικότητα δεν υπάρχει καθεαυτό, κάθε πραγματικότητα εξαρτάται από το ενδιαφέρον που της αποδίδω και αυτό το ενδιαφέρον είναι πάντοτε σεξουαλικό». Όπως θα δούμε, για τον Λακάν η έννοια της πραγματικότητας δεν ανάγεται σε κατηγορία, όπως είναι το Πραγματικό. Αυτόν τον άκρως προβληματικό για την ψυχανάλυση όρο, Πραγματικότητα, θα επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε στο κλινικό σεμινάριο που πλαισιώνει και αυτή την χρονιά την «Παρουσίαση Ασθενών». Κείμενο αναφοράς για τη προσέγγιση αυτή θα είναι το Σεμινάριο του Λακάν Οι Ψυχώσεις (κυρίως τα μαθήματα Δ και Ε ) σε συνδυασμό με άλλα κείμενα από το φροϋδικό και λακανικό έργο, τα οποία παρατίθενται στο τέλος αυτής της ενότητας. Η διάταξη των εργασιών που συνθέτουν την «Παρουσίαση Ασθενών» γι αυτή την χρονιά, είναι η ακόλουθη: οι τρεις συναντήσεις αφορούν στην συνομιλία με τον ασθενή (παρουσίαση per se) και την συζήτηση/ανταλλαγή που θα ακολουθεί με τους εγγεγραμμένους συμμετέχοντες.

10 ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ (Α.Κ.Ψ.Κ.) Νεόφρονος 3, Ιλίσια Κάθε παρουσίασης θα έπεται, σε διαφορετική ημερομηνία, συνάντηση κατά την οποία θα πραγματοποιείται μια περισσότερο περιεκτική επεξεργασία με βάση το κείμενο του κλινικού υλικού της εκάστοτε παρουσίασης και μια εισήγηση σχετικά με την προβληματική της πραγματικότητας στην ψύχωση (κλινικό σεμινάριο). Οι τρεις εισηγήσεις θα πλαισιώνονται από ένα καρτέλ 2 που θα αναλάβει την επιμέλεια του σεμιναρίου και των συζητήσεων/ανταλλαγών με τους συμμετέχοντες. Ευελπιστούμε ότι η λειτουργία και άλλων καρτέλ 3 που θα συγκροτηθούν από τους εγγεγραμμένους θα συμβάλει ουσιαστικά στην συλλογική επεξεργασία των παρουσιάσεων και των εκάστοτε ερωτημάτων που αφορούν στην ψυχαναλυτική προσέγγιση των ψυχώσεων. Βιβλιογραφία Σ. Φρόυντ : - «Οι αμυντικές νευροψυχώσεις» (1894), σχέδιο μετάφρασης του Γεράσιμου Ιωαννίδη, στο πλαίσιο καρτέλ με θέμα «Σύντομα Κείμενα του Φρόυντ». Διαθέσιμο στον δικτυακό τόπο: Νέες παρατηρήσεις πάνω στις ψυχονευρώσεις άμυνας (1896), μτφ. Παναγιώτης Σ. Παπαδόπουλος, εκδ. Principia, Αθήνα, «Ψυχαναλυτικές παρατηρήσεις για μια αυτοβιογραφικά καταγραμμένη περίπτωση παράνοιας (ο Πρόεδρος Σρέμπερ)», στο: Τρία ιστορικά ασθενείας ο Ράτενμαν/ο Πρόεδρος Σρέμπερ/ο Βόλφσμαν, Αθήνα, μτφ. Λευτέρης Αναγνώστου, εκδ. Επίκουρος, 1995, σελ «Μία περίπτωση παράνοιας που αντιτίθονταν στην ψυχαναλυτική θεωρία για την νόσο» (1915), στο: Κείμενα για την παράνοια και τις ψυχώσεις, μτφ. Παναγιώτης Σ. Παπαδόπουλος, εκδ. Principia, 2016, σελ «Νεύρωση και ψύχωση» (1924), idem, σελ «Η απώλεια της πραγματικότητας στην νεύρωση και την ψύχωση» (1924), idem, σελ «Άρνηση» (1925), μτφ. Θάνος Λίποβατς, Περιοδικό Ο Πολίτης. Ζ. Λακάν : - Σεμινάριο Τρίτο Οι ψυχώσεις ( ), μτφ. Ρούλη Χριστοπούλου, Βλάσης Σκολίδης, εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα, Introduction et r ponse un expose de Jean Hyppolite sur la Verneinung de Freud, στο: Le Sιminaire livre I Les crits techniques de Freud ( ), εκδ. Seuil, 1975, σελ Commentaire parl sur la «Verneinung» de Freud, par Jean Hyppolite, Appendice I, στο: crits, εκδ. Seuil, 1966, σελ Introduction au commentaire de Jean Hyppolite sur la «Verneinung» de Freud, στο: crits, εκδ. Seuil, 1966, σελ Πρόκειται για την ημερομηνία της σχετικής επιστολής του Φρόυντ προς τον Fliess 2 To καρτέλ που πλαισιώνει φέτος την παρουσίαση και το κλινικό σεμινάριο απαρτίζεται από τους: Γιάννη Δασούκη, Γιάννη Κακούλα, Πάνο Παπαθεοδώρου, Έλντα Πουλή και Δημήτρη Σακελλαρίου. Για μια γενική αναφορά περί της λακανικής επινόησης του καρτέλ, βλ. Πρόγραμμα Διακαρτελικής Συνάντησης της 4ης Νοεμβρίου 2017, στην ιστοσελίδα του Συλλόγου: 3 Όσοι επιθυμούν να συμμετάσχουν σε καρτέλ μπορούν να το δηλώσουν αποστέλλοντας μήνυμα στον Πάνο Παπαθεοδώρου, στην ηλεκτρονική διεύθυνση: p_paps@otenet.gr

11 ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗΣ Νεόφρονος 3, Ιλίσια Μετάδοση της Ψυχανάλυσης: Προσέγγιση της δομής (structure) και μαθηματικών γραφημάτων (math mes). ΣΑΒΒΑΤΟ: 10/3 ΩΡΑ: 10:00-12:30 & 14:00-16:30 ΚΥΡΙΑΚΗ: 11/3 ΩΡΑ: 10:00-13:00 ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: Christian Fierens Απώθηση, Άρνηση, Διάψευση ΣΑΒΒΑΤΟ: 19/5 ΩΡΑ: 10:00-12:30 & 14:00-16:30 ΚΥΡΙΑΚΗ: 20/5 ΩΡΑ: 10:00-13:00 ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: Fabienne Guillen Φαλλός και φαλλική λειτουργία Ο Λακάν εισήλθε στο Φροϋδικό Πεδίο με ένα σκουπάκι, όπως αρεσκόταν να το υπενθυμίζει ο ίδιος : πρόκειται για το στάδιο του καθρέπτη όπως ονόμασε μετά το τέλος του πολέμου (1949) την παρέμβαση που είχε παρουσιάσει το 1936, όταν ο Φρόυντ ήταν ακόμη εν ζωή. Η πρώτη αυτή συνεισφορά είχε δομικό χαρακτήρα και απέβλεπε στην αποτροπή της παρέκκλισης που επικρατούσε τότε στους κόλπους των απογόνων του Φρόυντ ξεκινώντας από τις Η.Π.Α. και επιστρέφοντας στην Ευρώπη. Η παρέκκλιση αυτή αφορούσε στη μετακίνηση από το ασυνείδητο στο εγώ, από την ψυχανάλυση στην ψυχολογία, από την δομική προσέγγιση στην εικονοποιημένη κατανόηση των ψυχαναλυτικών εννοιών. Ο Λακάν εγκαθιδρύει την φροϋδική ανακάλυψη του ασυνειδήτου και την επινόηση της αναλυτικής διαδικασίας στο ορθολογικό πλαίσιο που της αξίζει. Αναδεικνύει δε μια νέα επιστημολογική κατεύθυνση εστιάζοντας ταυτόχρονα στη δομική προσέγγιση του ασυνειδήτου και στην έννοια του υποκειμένου, χωρίς το οποίο η ψυχανάλυση δεν θα παρουσίαζε κανένα ενδιαφέρον για την ανθρωπότητα. Αυτή η ρηξικέλευθη τοποθέτηση τον οδηγεί στο να αποχωριστεί το κίνημα του στρουκτουραλισμού. Η λακανική διδασκαλία θα στηριχτεί, πέρα από την αναλυτική εμπειρία, στην γραφή μαθηματικών τύπων (math mes), γραφημάτων, τοπολογικών αντικειμένων, λογικών τύπων, βορρόμειων κόμβων και αλυσίδων. Πέρα από την θεμελίωση της ψυχανάλυσης στον τομέα των επιστημών (sciences conjecturales) μας μεταδίδει ένα υλικό που δεν διδάσκεται από την απλή εμπειρία, και αποτελεί βασικό φορέα μετάδοσης και προσανατολισμού της καθοδήγησης της αναλυτικής διαδικασίας. Η πρότυπη αυτή διάταξη διεργασίας όλων αυτών των τύπων που ονομάσαμε Μετάδοση της Ψυχανάλυσης στοχεύει στην μεθοδική και ενδελεχή επεξεργασία βασικών εννοιών και τύπων, όπως διαμορφώνονται στην ακολουθία της λακανικής διδασκαλίας έως τις ύστατες εκφάνσεις της. Πρακτικά η ιδιόμορφη αυτή διεργασία θα πραγματοποιηθεί φέτος σε δύο παραδόσεις που θα διαρκούν ένα σαββατοκύριακο η κάθε μία (σε τρεις χρονικές ενότητες: Σάββατο πρωί κι απόγευμα - κυριακή πρωϊ). Η δέσμευση των εγγεγραμμένων θα έγκειται στην πλήρη παρακολούθηση ολόκληρης της παράδοσης των παρεμβαινόντων, ενώ θα διατίθεται φυσικά χρόνος για ερωτήσεις και επισημάνσεις με τους εκάστοτε εισηγητές.

12 ΖΩΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ Νεόφρονος 3, Ιλίσια Ανοικτές θεματικές ολομέλειες ανταλλαγής και επεξεργασίας: Πέρασμα - Μετάδοση - Συλλογικότητα (Σχολή). ΣΑΒΒΑΤΟ: 10/2 ΩΡΑ: 11:00-13:00 (Ανοικτή Ολομέλεια) & 14:00-16:30 (Εισήγηση) ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ: Chantal Thirion-Delabre Διάκριση ανάμεσα στο πέρασμα και στο τέλος της ανάλυσης ΣΑΒΒΑΤΟ: 30/6 ΩΡΑ: 11:00-13:00 (Ανοικτή Ολομέλεια) & 14:00-16:30 (Εισήγηση) ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ: Isabelle Morin Πέρασμα και περάτωση της Ψυχανάλυσης Από τη στιγμή της θεμελίωσής της από τον Φρόυντ, η ψυχανάλυση αντιμετωπίστηκε με επιφύλαξη, δυσπιστία αλλά και εχθρότητα. Έκτοτε, παράλληλα με τη διάδοσή της, αυτό το φάσμα αντιδράσεων τη συνοδεύει σταθερά, καθ όλη τη διάρκεια της πορείας της. Αν και κόρη της επιστήμης, από ιστορική και μεθοδολογική άποψη, δεν ταυτίστηκε ποτέ άλλα επιβλήθηκε στην τελευταία ως ένα γεγονός, ως συμβάν που επαναφέρει στην ανθρώπινη συνθήκη αυτό που η επιστήμη δεν μπορεί παρα να συνεχίζει να αποκλείει: το ίδιο της το υποκείμενο, ως τέτοιο. την αλήθεια ως αίτιο, και όχι ως αξία δυαδικού υπολογιστικού συστήματος. Οι αντιδράσεις εναντίον της ψυχανάλυσης θα μπορούσαν να συνοψιστούν σε τρεις, οι οποίες, αν και φαινομενικά πολύ διαφορετικές, έως και αντίθετες, συγκλίνουν απολύτως ως προς το στόχο τους. Η πρώτη ήταν η αποδοχή - με απώτερο σκοπό ωστόσο, την αφομοίωση και τον έλεγχό της από ένα κατά βάθος αντιδραστικό ιατρικό (και όχι μόνο ιατρικό) κατεστημένο. Μία άλλη ήταν η δριμεία επίκρισή της κυρίως με επιστημονικοφανή επιχειρήματα στην υπηρεσία ιδεολογικών προκαταλήψεων, πέρα από τη συλλήβδην απόρριψή της από τους εκπροσώπους της πειραματικής ψυχολογίας. Το μεγαλύτερο όμως πλήγμα το υπέστη «εξ οικείων» από τους ίδιους τους απογόνους του Φρόυντ, οι οποίοι την μετέτρεψαν άλλοτε σε ψυχολογία του εγώ, άλλοτε σε θεωρητικές φαντασιοπληξίες και άλλοτε σε θεραπευτικές πρακτικές, ομαδικές ή ατομικές με στόχο την προσαρμογή στο περιβάλλον, σύμφωνα με την κοινωνική επιταγή της πολιτικής ορθότητας. Σε αυτές τις εκ των έσω και έξωθεν επιθέσεις, ο Φρόυντ και αργότερα ο Λακάν, ακόμη πιο αποφασιστικά, «απάντησαν» με τη συγκρότηση της ψυχανάλυσης ως Λογικής, δηλαδή ως επιστήμης του Πραγματικού. Παρ όλα αυτά, τίποτα δεν μπορεί να εγγυηθεί την άσκηση/τη λειτουργία της ψυχανάλυσης στο διηνεκές. Eξάλλου τίποτα δεν εγγυάται την εξέλιξή της σε «success story». Η επιτυχία δεν αποτελεί αυτοσκοπό για την ανάλυση, όπως έχει επισημάνει και ο Λακάν. Καθώς δεν πρόκειται για μια εφαρμογή μιας θεωρίας, η ψυχανάλυση απαιτεί συνεχή επεξεργασία της θεωρητικής διδασκαλίας και γενικότερα συνεχή επανεφεύρεση της αναλυτικής πράξης. Κατά συνέπεια, τα ζωτικά ερωτήματα αναφορικά με τη λειτουργία του αναλυτικού Λόγου απαιτούν κάτι περισσότερο από τη διατύπωση ορισμών ή την από στήθους αναπαραγωγή αποσπασμάτων από το φροϋδικό και το λακανικό έργο. Η λειτουργία της ανάλυσης ως ζωντανής πρακτικής μας υπαγορεύει να μην υποχωρούμε σε επικοινωνιακές απλουστεύσεις αλλά να επανεξετάζουμε τα θεμελιώδη συστατικά στοιχεία της αναλυτικής εμπειρίας, συγκρίνοντας και ανταλλάσσοντας τα ευρήματά μας με εκείνα άλλων συναδέλφων, που μπορεί να προέρχονται και από διαφορετικά πλαίσια, στο μέτρο που ουδείς μπορεί να διεκδικήσει το ψυχαναλυτικό αλάθητο. Ελπίζουμε ότι οι ανοικτές αυτές συναντήσεις μας, λαμβάνοντας υπ όψιν τον υποκειμενικό χρόνο του καθενός μας, θα οδηγήσουν σε μια δημιουργική πορεία αναζήτησης σε σχέση με τα ερωτήματά μας και θα μας επιτρέψουν να υποστηρίξουμε την πρακτική μας στο πλαίσιο μιας νέου τύπου συλλογικότητας, τουλάχιστον στον τόπο όπου ζούμε και εργαζόμαστε.

13 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΛΩΝ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ Πάντειο Πανεπιστήμιο Αίθουσα Γ5 Η διαφορά και η διαφορά των φύλων ή η λακανική χειρονομία και η γυναίκα ως διαφορά ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: Άντα Κλαμπατσέα Εναρκτήρια Ημερομηνία: ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 19 Ιανουαρίου 2018 ΩΡΑ: 20:30-22:00 Πληροφορίες: Άντα Κλαμπατσέα ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ Νεόφρονος 3, Ιλίσια Εργαστήριο Ανάγνωσης του κειμένου του Ζακ Λακάν η «Τρίτη» Από την Άντα Κλαμπατσέα Πρώτη Συνάντηση: ΔΕΥΤΕΡΑ 30 Οκτωβρίου 2017 ΩΡΑ: 21:00 Πληροφορίες: Άντα Κλαμπατσέα Εργαστήριο Ανάγνωσης και μετάφρασης του γραπτού του Ζακ Λακάν ETOURDIT Από την Άντα Κλαμπατσέα Πρώτη Συνάντηση: ΚΥΡΙΑΚΗ 12 Νοεμβρίου 2017 ΩΡΑ: 12:30 Πληροφορίες: Άντα Κλαμπατσέα

14

15 Περί του ιστορικού μας Ο Ψυχαναλυτικός Σύλλογος Freud - Lacan ξεκίνησε τις εργασίες του το 2000 στην Αθήνα για να στηρίξει τη μετάδοση του ψυχαναλυτικού λόγου. Οι εργασίες του Συλλόγου προσανατολίστηκαν όλα αυτά τα χρόνια από το έργο του Sigmund Freud και τη διδασκαλία Jacques Lacan. Με πρότυπο την ίδρυση από τον Lacan το 1976, του Τομέα Ψυχαναλυτικής Κλινικής, ο Σύλλογος έχει σκοπό να συμβάλλει στη συγκρότητση και μετάδοση της γνώσης που πηγάζει από την ψυχαναλυτική κλινική ως συνέπεια της αναλυτικής πράξης. Ο Σύλλογος εγγράφεται στο πλαίσιο της συνεχούς εκπαίδευσης και κλινικής κατάρτισης όλων όσων ενδιαφέρονται για τον προσανατολισμό της κλινικής από τον αναλυτικό Λόγο είτε ασκούν οι ίδιοι κλινική είτε όχι. Λειτουργεί και συνεργάζεται με φορείς ομοειδούς αντικειμένου που επιδιώκουν τους ίδιους ή ανάλογους στόχους με αυτόν σε διεθνές επίπεδο. Θεματικές Εργασιών : «Το Σώμα, η Σεξουαλικότητα και το Αίτιο στην ψυχαναλυτική κλινική» : «Η Κλινική των Ενορμήσεων και το πεπρωμένο του Υποκειμένου» : «Ψύχωση και Κοινωνικός Δεσμός» : «Η ψυχαναλυτική προσέγγιση του Άγχους στις κλινικές δομές» : «Η Είσοδος στην Ανάλυση» : «Υπερεγώ, Κοινωνικός Δεσμός & Ηθική της Ψυχανάλυσης» : «Σύμπτωμα και Φαντασίωση στις Κλινικές Δομές» : «Μεταβίβαση και Πράξη στη Αναλυτική Εμπειρία» : «Αναλυτικός Λόγος versus Καπιταλιστικός Λόγος» : «Η Ηθική του ψυχαναλυτή ανάμεσα στο Προσχηματικό και την Απόλαυση» : «Τι είναι η ψυχανάλυση;»

16 Flectere si nequeo superos, Acheronta movebo. Maro Michalakakos, Variations Carmin, mixed media Photo by BAI Centre d art contemporain du château des Adhémar, Montélimar, France - Matières à rêver group show, 2016 Νεόφρονος 3, Ιλίσια info@psychoanalysis.net.gr - kentro@psychoanalysis.net.gr