ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΘΕΜΑ : ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ

Transcript

1 1 ο ΓΕΛ Φιλιππιάδας Σχ. Έτος : Τάξη : Α ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΘΕΜΑ : ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟΣ : ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ ΜΑΪΟΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή 3 Περίληψη.. 4 Ιστορία του καπνίσματος.. 5 Εθισμός. 7 Η εξάρτηση από τη νικοτίνη 8 Κάπνισμα και έφηβοι.. 14 Ποιες ουσίες περιέχονται σε ένα τσιγάρο. 26 Κάπνισμα συνέπειες. 28 Επιπτώσεις του καπνίσματος στα παιδιά.. 31 Επιπτώσεις του παθητικού καπνίσματος.. 31 Το ηλεκτρονικό τσιγάρο 33 Προτάσεις για τη διακοπή του καπνίσματος. 36 Ερωτηματολόγιο για όλους τους μαθητές Ερωτηματολόγιο για τους καπνιστές μαθητές.. 47 Τέστ εθισμού. 58 Συντελεστές ερευνητικής ομάδας 59 Βιβλιογραφία Πηγές. 60 2

3 Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Στην Ελλάδα το κάπνισμα μεταξύ των εφήβων είναι συχνότερο από ποτέ, αν και υπάρχει πλέον η επαρκής γνώση ότι οδηγεί σε καρκίνο, καρδιοπάθειες, πνευμονοπάθειες και αγγειακά επεισόδια. Δυστυχώς σήμερα εμφανίζεται η τάση να παραμένει σταθερή η αναλογία των εφήβων αγοριών νέων καπνιστών και να αυξάνει η αναλογία των κοριτσιών που πρωτοκαπνίζουν. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Οι μαθητές αρχίζουν να καπνίζουν συνήθως για έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω λόγους: Για να μιμηθούν τους γονείς τους ή τους δασκάλους τους. Για να αποδείξουν ότι μεγάλωσαν. Για να κάνουν ό,τι και οι φίλοι τους και να μην αισθάνονται απομονωμένοι στις παρέες τους. Γιατί πέφτουν θύματα καλοστημένων διαφημίσεων. Γιατί δεν υπάρχει επαρκής ενημέρωσή τους για τις συνέπειες του καπνίσματος. Επομένως, οι παράγοντες που οδηγούν τα παιδιά στο κάπνισμα είναι πολλοί και δρουν σε πολλαπλά επίπεδα: περιέργεια, αίσθηση ανεξαρτησίας, προσπάθεια αυτοεπιβεβαίωσης, εξασφάλιση εκτίμησης από την παρέα, κοινωνικοποίηση. Τα περισσότερα παιδιά καπνίζουν διότι αυτό τα βοηθά να ξεπερνούν το stress της εφηβικής ηλικίας. Η έρευνά μας λοιπόν έχει στόχο τη αναζήτηση των αιτίων που οδηγούν τους νέους στο κάπνισμα καθώς και την αναζήτηση τρόπων και μέτρων για την αποφυγή του ή το σταμάτημα αυτής της συνήθειας. 3

4 Π Ε Ρ Ι Λ Η Ψ Η Η έρευνά μας περιορίστηκε μεταξύ των μαθητών του 1 ου ΓΕΛ Φιλιππιάδας και έγινε με δύο ερωτηματολόγια. Το ένα απαντήθηκε από όλους τους μαθητές καπνιστές και μη καπνιστές και είχε στόχο να διερευνήσει τις αντιλήψεις των μαθητών για το κάπνισμα και τις επιπτώσεις του στους καπνιστές και στους γύρω τους.το δεύτερο απαντήθηκε μόνο από τους μαθητές που καπνίζουν για να δούμε τους πραγματικούς λόγους που κάποιος αρχίζει να καπνίζει και αν ξέρει τι επιπτώσεις έχει το κάπνισμα στην υγεία του. Τα αποτελέσματα δείχνουν διαφορές ανάμεσα στο τι πιστεύουν οι μαθητές και στο τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Επίσης μέσω του διαδικτύου βρήκαμε τις επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία των καπνιστών και στην υγεία των παθητικών καπνιστών καθώς και τα οφέλη από τη διακοπή του καπνίσματος. 4

5 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ Το κάπνισμα ορίζεται ως «η εισπνοή του καπνού που βγαίνει από καιγόμενα φύλλα ή τρίμματα καπνού». Το κάπνισμα είναι γνωστό στον άνθρωπο τουλάχιστον από το 3000 π.χ., οπότε οι Αιγύπτιοι έκαιγαν γλυκά χόρτα όταν θυσίαζαν στους θεούς τους. Στην αρχαία Ελλάδα από το π.χ. η ιέρεια των χρησμών στους Δελφούς λέγεται ότι προφήτευε καθώς ήταν ζαλισμένη από τους ατμούς που εξέρχονταν από μια σχισμή των βράχων κάτω από τα πόδια της. Μετέπειτα οι Έλληνες άρχισαν να προσφέρουν λιβάνι στους βωμούς τους. Στην αρχή της χριστιανικής εποχής σύμφωνα με το Ρωμαίο Πλίνιο τον πρεσβύτερο στο «Naturalishistoriae» η εισπνοή καπνού από καιόμενη γούνα λαγού συστηνόταν ως αποχρεμπτικό, ο καπνός από καιόμενο κατσικίσιο κέρατο χρησιμοποιείτο για τη διάγνωση της επιληψίας, ενώ ο καπνός εισπνεόμενος (μέσω καλαμιού) αποξηραμένης κοπριάς βοδιούεθεωρείτο θεραπευτικός για πολλές αρρώστιες. Είναι ευρέως γνωστό ότι η γενέτειρα του καπνού, ένα φυτό που ανήκει στο είδος Nicotiana (συγκεκριμένα NicotianaTabacum και NicotianaRustica ) είναι κάπου στην αμερικανική ήπειρο. Πώς και πότε το πρώτον ανακαλύφτηκε είναι άγνωστο. Πιθανώς ένας ιθαγενής μαγειρεύοντας φαγητό πάνω σε ένα φύλλο πάνω από φωτιά παρατήρησε ότι ανάδιδε ένα ιδιαίτερα ελκυστικό άρωμα και πήρε την πρώτη του εισπνοή. Στη συνέχεια είναι πιθανό να πέταξε το φαγητό μακριά και να κάπνισε κανονικά. Αυτό που είναι σίγουρο, είναι ότι το κάπνισμα του καπνού γινόταν από τους πρώτους Μάγια πιθανότατα στην περιοχή Ταμπάσκο στο Μεξικό στα πλαίσια θρησκευτικών τελετών. Από ιστορικά στοιχεία φαίνεται ότι στην εποχή του Χριστού, οι φυλές του νοτίου Μεξικού κάπνιζαν πρωτόγονα τσιγάρα. Αφού δεν είχαν χαρτί τύλιγαν τον καπνό με φύλλα φοίνικα ή καλαμποκιού και στην συνέχεια το έβαζαν σε μπαμπού ή απλώς τύλιγαν φύλλα καπνού. Στους επόμενους αιώνες το κάπνισμα φύλλων καπνού απλώθηκε σε όλη την περιοχή του Μεξικού και στις Αντίλλες. Έγινε ακόμα πιο δημοφιλές όταν οι φυλές που ήδη κάπνιζαν μετανάστευσαν βόρεια ηπειρωτικά στην κοιλάδα του Μισσισσιππή και στην Βραζιλία. Οι Ινδιάνοι ακόμα πιο βόρεια έφτιαχναν πίπες, κάποιες όμοιες με τις σημερινές, άλλες με σχήμα Υ, όπου τα άκρα τοποθετούνταν στα ρουθούνια. Επίσης, άλεθαν τον καπνό με άλλα φυτά για να ενισχύσουν τη γεύση του. Ένας ιδανικός μύθος λέει ότι πολύ πριν φτάσει ο λευκός, υπήρχε μεγάλη πείνα σε όλη την χώρα. Όλες οι φυλές συγκεντρώθηκαν σε συμβούλιο και κάλεσαν το μεγάλο πνεύμα Μανιτού για βοήθεια. Σε απάντηση ένα όμορφο και γυμνό κορίτσι κατέβηκε από τα σύννεφα. Κάθισε στο έδαφος μπροστά στους ανθρώπους και 5

6 ανακοίνωσε ότι είχε έρθει για να φέρει φαγητό. Στη συνέχεια επέστρεψε στον ουρανό. Όπου είχε ακουμπήσει την δεξιά της παλάμη, φύτρωσε καλαμπόκι και την αριστερή της, πατάτες. Εκεί όμως όπου κάθισε, φύτρωσε καπνός. Στη νότια Αμερική οι Ατζέκοι κάπνιζαν και εισέπνεαν καπνό. Στην υπόλοιπη αμερικανική ήπειρο τον καπνό τον μασούσαν, τον έτρωγαν, τον κάπνιζαν, ή έτριβαν με αυτό το σώμα τους. Φυσικά, η χρήση του καπνού ήταν δημοφιλής πολύ πριν οι Ευρωπαίοι φτάσουν να διεκδικήσουν τον νέο κόσμο τους. Ο Μοντεζούμα ΙΙ ( μ.χ.), ο τελευταίος Ατζέκος αυτοκράτορας του Μεξικού λέγεται ότι συνήθιζε να καπνίζει πίπα πριν το δείπνο. Μερικοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι οι Κινέζοι εφηύραν την πίπα και ότι οι Ασιάτες κάπνιζαν πολύ πριν την χριστιανική εποχή, αλλά κάπνιζαν χορτάρι και όχι καπνό, ο οποίος δεν φύτρωνε πουθενά αλλού εκτός από την Αμερική, πριν τον Κολόμβο. Για τους Ευρωπαίους η ιστορία με τον καπνό ξεκίνησε στις 12 Οκτωβρίου 1942 όταν ο Χριστόφορος Κολόμβος έφτασε σε ένα νησί που οι κάτοικοί του το ονόμαζαν Guananani και το οποίο στην συνέχεια ονόμασε sansalvador. Οι ιθαγενείς είπαν στον Κολόμβο για ένα ακόμα μεγαλύτερο νησί κοντά, το οποίο δεν ήταν άλλο από την Κούβα στην οποία έφτασε στις 28 Οκτωβρίου Μη γνωρίζοντας τι να περιμένει έστειλε δύο από τους συντρόφους του τον RodriguodeJerez και τον LuisdeTorres, να ανιχνεύσουν την περιοχή. Στο ημερολόγιό του ο Κολόμβος αναφέρει ότι << ότι οι δύο Ισπανοί κονκισταδόρες συνάντησαν πολλούς άντρες και γυναίκες που περπατούσαν ενώ κρατούσαν κάτι που καιγόταν σιγά-σιγά φτιαγμένο από κάποιο είδος φυτό, του οποίου τον καπνό εισέπνεαν >>. Την ίδια μέρα ο RodriguodeJerez πήρε την πρώτη του διστακτική εισπνοή από την πρώτη έκδοση του τσιγάρου στο νέο κόσμο, του οποίου η διάμετρος ενός αντρικού χεριού και έγινε ο πρώτος Ευρωπαίος καπνιστής στην ιστορία. Όταν ο Κολόμβος και το πλήρωμά του επέστρεψαν με μερικά φύλλα καπνού ο Rodriguo, οποίος είχε συνηθίσει να καπνίζει ένα πούρο την ημέρα έκανε το λάθος να καπνίσει δημόσια. Αμέσως μπήκε φυλακή για 3 χρόνια από την Ισπανική Ιερά εξέταση και ήταν το πρώτο θύμα τον αντικαπνιστών. Από τότε ακόμα υπήρξαν και οι πρώτες αντιδράσεις. Το 1604 ο βασιλιάς της Αγγλίας Ιάκωβος Ά κατήγγειλε τη χρήση του καπνού ως απαίσια για τα μάτια, μισητή για τη μύτη, καταστροφική για το μυαλό κι επικίνδυνη για τα πνευμόνια. Το πέρασμα από το κάπνισμα ακατέργαστου καπνού στο τσιγάρο έγινε μόλις τον 20 ο αιώνα, όταν με την πρόοδο την μηχανικής έγινε δυνατό να παραχθεί σε μεγάλες ποσότητες. Τότε δημιουργήθηκαν και οι πρώτες καπνοβιομηχανίες, που σημείωσαν μεγάλη άνοδο στην παραγωγή τους κατά τη διάρκεια του Ά Παγκόσμιου Πολέμου, όταν κάτω από το στρες της μάχης, οι στρατιώτες κάπνιζαν όλο και πιο πολύ, με συνέπεια να εθιστούν στην νικοτίνη. 6

7 Μετά τον πόλεμο και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 20 το τσιγάρο πέρασε στο χώρο της διαφήμισης κι έγινε το σύμβολο μιας λαμπρής ανέμελης ζωής. Αυτή η εικόνα συνεχίστηκε ως τη δεκαετία του 60, όταν η ιατρική κοινότητα και οι κυβερνήσεις, με προεξάρχουσες τις ΗΠΑ, άρχισαν να συνειδητοποιούν τις βλαβερές συνέπειες του καπνού και να επιβάλουν σταδιακά απαγορεύσεις και μέτρα για τη δημόσια υγεία. Η πρώτη επιστημονική έρευνα επί του θέματος παρουσιάστηκε το 1962, από τον ιατρικό σύλλογο της Μ. Βρετανίας. Δύο χρόνια αργότερα, τις 31 Ιανουαρίου 1964, αμερικάνικη κυβερνητική έκθεση με τίτλο <<Καπνός και Υγεία>> συνέδεσε για πρώτη φορά το κάπνισμα με τον καρκίνο των πνευμόνων και τη χρόνια βρογχίτιδα. Τότε άρχισαν να κάνουν την εμφάνιση τους και οι πρώτες αντικαπνιστικές καμπάνιες, που οδήγησαν τα ο1965 σε νόμο, ο οποίος προέβλεπε μεταξύ άλλων την αναγραφή σε όλα τα πακέτα των τσιγάρων ότι <το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία.> Στις 6 Φεβρουαρίου 1987 τέθηκαν σε εφαρμογή τα πρώτα μέτρα κατά του καπνίσματος στις αμερικάνικες δημόσιες υπηρεσίες. Στην Ελλάδα το κάπνισμα απαγορεύτηκε στους κλειστούς δημόσιους χώρους και τους χώρους εργασίας από την 1 η Σεπτεμβρίου Αντίστοιχος νόμος είχε τεθεί σε εφαρμογή και στην Κύπρο από την 1 η Ιανουαρίου

8 Ε Θ Ι Σ Μ Ο Σ Η νικοτίνη είναι το συστατικό εθισμού του τσιγάρου. Το Φεβρουάριο 2000 το RoyalCollegeofPhysicians δημοσίευσε μία έκθεση, για τον εθισμό που προκαλεί η νικοτίνη, η οποία καταλήγει «Τα τσιγάρα έχουν υψηλή απόδοση μηχανισμού απελευθέρωσης νικοτίνης και είναι τόσο εθιστική ως ναρκωτικό, όπως η ηρωίνη ή η κοκαΐνη». Εισπνεόμενος ο καπνός μεταφέρει τη νικοτίνη βαθιά στους πνεύμονες όπου απορροφάται ταχύτατα από το αίμα και μεταφέρεται στην καρδιά και τον εγκέφαλο. Η νικοτίνη έχει ποικίλες επιδράσεις στον άνθρωπο, κυρίως στην καρδιά και το ορμονικό σύστημα. Επίσης σημαντικότερες επιδράσεις έχει στον εγκέφαλο. Ορισμένες χημικές ουσίες που υπάρχουν στον εγκέφαλο (νευρο- διαβιβαστές) εμπλέκονται στη δημιουργία εξάρτησης από τον καπνό. Η νικοτίνη, μιμείται την ακετυλοχολίνη, δεσμεύει τις απολήξεις των νεύρων προκαλώντας απελευθέρωση των 2- νευροδιαβιβαστών, ντοπαμίνης και αδρεναλίνης. Αυτές με τη σειρά τους οδηγούν σε αίσθημα διέγερσης, ευεξίας και άλλα συμπτώματα των ναρκωτικών ουσιών. Όσο περνάει ο καιρός, ο εγκέφαλος του καπνιστή προσαρμόζεται στην παρουσία της νικοτίνης. Ο εγκέφαλος ενός καπνιστή είναι δομικά διαφορετικός από αυτόν ενός μη καπνιστή. Εν τούτοις, τα καλά νέα είναι ότι η πορεία είναι αναστρέψιμη και μέσα σε 2-6 εβδομάδες διακοπής οεγκέφαλος αναπροσαρμόζεται στη νέα απονικοτινοποιημένη κατάσταση. Άλλωστε, κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης ο πρώην καπνιστής βιώνει τα συμπτώματα της στέρησης της νικοτίνης. Η εξάρτηση είναι εκείνη η κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός συνηθίζει σε μια ουσία και δεν μπορεί να λειτουργήσει κανονικά αν δεν υπάρχει η ουσία αυτή στο αίμα του ανθρώπου. Η εξάρτηση μπορεί να είναι σωματική ή ψυχολογική. Για σωματική εξάρτηση μιλούμε όταν μετά το σταμάτημα της ουσίας παρουσιάζονται μια σειρά από σωματικά στερητικά προβλήματα πόνοι σε διάφορα σημεία του σώματος, τρεμούλιασμα, δυσκοιλιότητες, πονοκέφαλοι, διαταραχές στον ύπνο, πτώση της αρτηριακής πίεσης και καρδιακού ρυθμού και άλλα. Στον χρόνιο καπνιστή ηψυχολογική εξάρτηση είναι πολύ πιο εμφανής.τοάτομο πολύ δύσκολα σταματά μια τέτοια συνήθεια. Μια παροδική έλλειψη τσιγάρων, ή μόνο η σκέψη πως δεν υπάρχει το επόμενο τσιγάρο, ή η παραμονή σε χώρο όπου δεν επιτρέπεται το κάπνισμα προκαλεί δυστροπία, παθολογικό άγχος, εκνευρισμό και ισχυρό πόθο για ένα τσιγάρο και ελαφρύ αίσθημα ταλαιπωρίας από το οποίο κανείς ανακουφίζεται μόλις μπορέσει να ανάψει ένα τσιγάρο. Σε σχέση με άλλα φάρμακα και ουσίες η Νικοτίνη προκαλεί ελαφριά μέχρι μέτρια σωματική εξάρτηση αλλά προκαλεί πολύ ισχυρή ψυχολογική εξάρτηση. 8

9 Η ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗ ΝΙΚΟΤΙΝΗ Η Π.Ο.Υ. (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας) έχει κατατάξει το κάπνισμα στις εξαρτήσεις (Σύνδρομο στέρησης από τον καπνό: Κατάταξη F17.2 στη Διεθνή Κατάταξη Ασθενειών, Δέκατη Αναθεώρηση [ICD-10]. Ένα από τα κριτήρια διάγνωσης του ICD- 10 για εξάρτηση από ουσίες, είναι ότι η χρήση ουσιών συνεχίζεται παρά τη γνώση ότι το επίμονο ή περιοδικό σωματικό ή ψυχολογικό πρόβλημα είναι πιθανό να δημιουργείται ή να επιδεινώνεται από την ίδια την ουσία. Εντυπωσιακά παραδείγματα του πόσο ισχυρή είναι η εξάρτηση αποτελούν τα ακόλουθα γεγονότα: μετά από εγχείρηση καρκίνου του πνεύμονα οι μισοί σχεδόν ασθενείς ξαναρχίζουν το κάπνισμα, 38%επιστρέφουν στο κάπνισμα ενώ βρίσκονται ακόμη στο νοσοκομείο μετά από καρδιακή προσβολή και40% καπνίζουν πάλι μετά από λαρυγγεκτομή. Μέσα σε μερικά χρόνια καθημερινού καπνίσματος η πλειοψηφία των καπνιστών αναπτύσσει εξάρτηση. Μεταξύ των μεγαλύτερης ηλικίας καθημερινών καπνιστών στις Ηνωμένες Πολιτείες, υπολογίζεται ότι το87% (περίπου 40 εκατομμύρια) πληρούν τα κριτήρια για εξάρτηση από νικοτίνη. Η σοβαρότητα της εξάρτησης αντανακλάται στο γεγονός ότι μόνο το 1/3 όσων διακόπτουν το κάπνισμα χωρίς παρέμβαση συμπεριφοράς ή φαρμακευτική παρέμβαση, παραμένουν εγκρατείς για τουλάχιστον 2 ημέρες και λιγότεροι από 5% είναι τελικά αυτοί που τα καταφέρνουν σε οποιαδήποτε προσπάθεια διακοπής. Μέσα σε λίγα χρόνια καθημερινού καπνίσματος οι καπνιστές, μετά την διακοπή, βιώνουν συμπτώματα στέρησης. Γενικά τα συμπτώματα στέρησης αρχίζουν μέσα σε λίγες ώρες από τη διακοπή του καπνίσματος και κορυφώνονται σε 24 με 48 ώρες. Τα περισσότερα από αυτά τα συμπτώματα συνεχίζονται για περίπου 4 εβδομάδες, αν και το αίσθημα της πείνας και η έντονη επιθυμία για κάπνισμα, μπορεί να συνεχισθούν για 6 μήνες ή και περισσότερο. Τα συμπτώματα στέρησης μπορούν να περιλαμβάνουν έντονη επιθυμία για καπνό, αυξημένο βήχα, δυσφορία ή κατάθλιψη, αϋπνία, εκνευρισμό,απογοήτευση ή θυμό, άγχος, δυσκολία στη συγκέντρωση, ανησυχία, χαμηλότερο καρδιακό ρυθμό,αυξημένη όρεξη ή επιθυμία για γλυκά, αύξηση βάρους. Η σοβαρότητα της εξάρτησης από τη νικοτίνη μετριέται συνήθως με το testfagerstrom. Αποτελέσματα μεγαλύτερα του 7 αυτής της κλίμακας, δείχνουν εξάρτηση από τη νικοτίνη. Ο βαθμός εξάρτησης που προκαλείται από το κάπνισμα τσιγάρων είναι το αποτέλεσμα πολλών συντελεστών. Η νικοτίνη δημιουργεί πολυάριθμα θετικώς ενισχυτικά αποτελέσματα συμπεριλαμβανομένης της βελτίωσης στη συγκέντρωση και διάθεση και ελάττωσης του θυμού και του βάρους. Μία ποσότητα νικοτίνης φθάνει στον εγκέφαλο ταχύτατα (μέσα σε 10 δευτερόλεπτα) μετά την εισπνοή καπνού. Η δόση της νικοτίνης μπορεί να ελεγχθεί ακριβώς με τον τρόπο που καπνίζεται το τσιγάρο. 9

10 Ο καπνιστής ενός πακέτου την ημέρα αυτο-χορηγεί δόσεις νικοτίνης πάνω από 200 φορές την ημέρα. Λόγω της συχνότητας των δόσεων υπάρχουν πολλές ευκαιρίες καπνίσματος. Εθισμένοι στο τσιγάρο από την εφηβεία... Το 70-90% των ενήλικων καπνιστών - όπως δείχνουν οι στατιστικές - έχουν αρχίσει το τσιγάρο πριν από την ηλικία των 18 χρόνων. Έξι στα δέκα αγόρια στην Ελλάδα - σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα - αρχίζουν να καπνίζουν στα χρόνια τους και ένα στα τέσσερα πριν από τα 15. Η κρίσιμη ηλικία που τα παιδιά δοκιμάζουν το κάπνισμα είναι τα χρόνια, όπως προκύπτει από ελληνικές και ξένες έρευνες. «Το τραγικό είναι ότι οι δοκιμές αυτές μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα τον εθισμό στη νικοτίνη, γιατί είναι πια αποδεδειγμένο ότι η νικοτίνη είναι έντονα εθιστική και εξαρτησιογόνος ουσία», τονίζει η επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής κ. Πόπη Αναστασέα- Βλάχου. «Διάφορες μελέτες δείχνουν ότι στην ηλικία των χρόνων λίγα μόνο τσιγάρα προκαλούν εθισμό. Παλιότερα πιστεύαμε ότι χρειάζεται πολύ περισσότερος χρόνος για να δημιουργηθεί εθισμός. Αυτό το εύρημα παραξένεψε και τους ερευνητές, που δεν πίστευαν τα αποτελέσματά τους». Η Αμερικανική Πνευμονολογική Εταιρεία αναφέρει ότι οι περισσότεροι από τους εφήβους που έχουν καπνίσει 100 τσιγάρα θα ήθελαν να το κόψουν, αλλά είναι πλέον ανίκανοι να το κάνουν _ έχουν ήδη εθισθεί. «Αναμφίβολα πρόκειται για χρήση ενός σκληρού ναρκωτικού», λέει ο πνευμονολόγος, αναπληρωτής καθηγητής Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για το Κάπνισμα «Σ. Δοξιάδης και Γ. Γεννηματάς» κ. Παναγιώτης Μπεχράκης. «Η νικοτίνη, εισπνεόμενη περνά από τους πνεύμονες στο αίμα και φτάνει σχεδόν αμέσως στον εγκέφαλο, όπου ενεργοποιεί την ίδια ακριβώς νευροβιολογική διεργασία που διεγείρουν και τα αλκαλοειδή (μορφίνη, ηρωίνη) και η κοκαΐνη». Σε αυτόν τον κατ' εξοχήν φαρμακευτικό μηχανισμό εξάρτησης προστίθεται και η επανάληψη των στερεότυπων τις οποίες συνηθίζει ο νέος καπνιστής: ο ερεθισμός των χειλιών και του στόματος, η σύνδεση του καπνίσματος με ψυχολογικές διακυμάνσεις της καθημερινότητας (χαρά, λύπη, θυμός, αδημονία, αγωνία κ.λπ.) και με βιολογικές διεργασίες (φαγητό, σεξ) κ.ά. «Πολύ σημαντικό για τους νέους είναι το λεγόμενο lifestyle, όπου το κάπνισμα γίνεται μέρος της προσωπικότητας του καπνιστή ή της καπνίστριας και 10

11 χρησιμοποιείται ως μέσο επικοινωνίας και συναναστροφής στη διασκέδαση», προσθέτει ο κ. Μπεχράκης. «Με βάση τα παραπάνω, είναι προφανές ότι πρόκειται για ένα τεραστίων διαστάσεων πρόβλημα εξάρτησης, με νευροβιολογικές και ψυχολογικές συνιστώσες». Οι μελέτες προειδοποιούν και για μια άλλη επικίνδυνη παράμετρο: «Φαίνεται ότι τα νεαρά άτομα που άρχισαν το τσιγάρο στην εφηβεία τους είναι πιο ευάλωτα στο να δοκιμάσουν οινοπνευματώδη ποτά και ναρκωτικά, αλλά και να έχουν σεξουαλική συμπεριφορά υψηλού κινδύνου», επισημαίνει η κ. Βλάχου. ΒΙΝΤΕΟ Pafa Poufa To Tsigaro - Official (Hmiz!).mp4 Γιατί αρχίζουν Γιατί όμως αρχίζουν τα παιδιά το κάπνισμα; «Οι παραστάσεις του περιβάλλοντος παίζουν κυρίαρχο ρόλο», απαντά ο κ. Μπεχράκης. «Το κάπνισμα των γονέων είναι πολύ σημαντικό, όπως σημαντικός είναι και ο ρόλος των χώρων διασκέδασης. Η καφετέρια, το Ίντερνετ καφέ, οι χώροι νυκτερινής διασκέδασης των εφήβων, αλλά και οι τουαλέτες των σχολείων αποτελούν χώρους παραγωγής νέων καπνιστών». Άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η διαφήμιση, δηλαδή η ανεξέλεγκτη γιγαντοαφίσα. «Σε πρόσφατη ανακοίνωση του Πανεπιστημίου Κρήτης (Κ. Βαρδαβάς και συνεργάτες) αποδεικνύεται ότι κάθε μαθητής της πόλης του Ηρακλείου εκτίθεται κατά μέσον όρο σε 108 γιγαντοαφίσες που διαφημίζουν τσιγάρο και κάπνισμα κατά την καθημερινή μετάβασή του από το σπίτι στο σχολείο και αντίστροφα». 11

12 ΠΑΛΙΕΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΣΙΓΑΡΑ 12

13 13

14 Κατερίνα, πες μου εσύ γιατί καπνίζεις; ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΕΦΗΒΟΙ -Επειδή οι φίλοι μου καπνίζουν και επειδή μ αρέσει. Ξέρεις ότι το να καπνίζεις είναι ίσως επικίνδυνο; -Ναι. Είναι κάποιοι που το λένε. Γενικά πρόκειται για γιατρούς ή ανθρώπους που δεν έχουν καπνίσει ποτέ. Αλήθεια, ποτέ κανείς δεν μου εξήγησε γιατί είναι επικίνδυνο. Ξέρεις Κατερίνα, από που κατάγεται ο καπνός; -Όχι. Από την Αμερική ίσως; Από την Αμερική, σωστά. Το 1492,ο Χριστόφορος Κολόμβος και οι ναύτες του έφτασαν στην Κούβα. Εκεί με έκπληξη είδαν, σε μια ιεροτελεστία, τους ιθαγενείς να ρουφούν με το στόμα και να βγάζουν από τα ρουθούνια καπνό που προερχόταν από δέσμη ξηρών φύλλων που καίονταν. Ο καπνός αυτός είχε μεθυστικό άρωμα, προκαλούσε μια γλυκιά νάρκη, και προερχόταν από τα φύλλα ενός φυτού που οι ιθαγενείς ονόμαζαν πετούν. Τα φύλλα, τυλιγμένα κυλινδρικά, καίονταν μέσα σε σωλήνα ή πίπα που καλούνταν ταμπάκο. Οι πρώτοι σπόροι μεταφέρθηκαν στην Ευρώπη γύρω στο 1556,στη Γαλλία, Πορτογαλία και Ισπανία ταυτόχρονα. Ξέρεις από ποιόν έγινε γνωστός ο καπνός στη Γαλλία; - Όχι. Από το JeanNicot, γάλλο πρεσβευτή στη Λισσαβόνα.Αυτός θέλοντας να ανακουφίσει τη βασίλισσα των Μεδίκων και το γιο της από τους φοβερούς πονοκεφάλους που τους ταλαιπωρούσαν, της έστειλε αποξηραμένα φύλλα καπνού με μια λεπτομερή περιγραφή για το πώς να τα χρησιμοποιεί και ποιες ωφέλειες προκύπτουν από τη χρήση τους. Την εποχή εκείνη πολύς κόσμος πίστευε στις θεραπευτικές ιδιότητες του καπνού. Τότε κάπνιζαν τόσα τσιγάρα όσα και σήμερα; - Ασφαλώς όχι. Κάπνιζαν λιγότερο γιατί ο καπνός ήταν ακριβός και δεν ήταν για όλους. Εξάλλου δεν υπήρχαν τσιγάρα σαν αυτά που καπνίζεις τώρα εσύ. Το τσιγάρο με τη σημερινή του μορφή εμφανίστηκε τον 19ο αιώνα και από τότε συνεχώς εξελίσσεται. Πότε ήρθε ο καπνός στην Ελλάδα; - Στην Ελλάδα ήρθε στις αρχές του 18ου αιώνα. Η διάδοση της χρήσης του καπνού τα πρώτα χρόνια προκάλεσε σφοδρές συζητήσεις και πολεμήθηκε από την εκκλησία 14

15 και το κράτος. Οι θρησκευτικοί αρχηγοί αναθεμάτιζαν όσους κάπνιζαν. Μέχρι σήμερα σώζονται στις βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους αφορισμοί και απαγορεύσεις των Πατριαρχών και άλλων Πατέρων της χριστιανικής Εκκλησίας. Πολλοί σουλτάνοι επέβαλαν την ποινή του θανάτου στους καπνιστές. Όμως παρόλη την καταδίωξη, ίσως και χάριν σ αυτήν, ο καπνός επιβλήθηκε και συνεχίζει να χρησιμοποιείται ως σήμερα. Ξέρεις τι είναι ένα τσιγάρο; - Ναι, ασφαλώς. Είναι ψιλοκομμένος καπνός τυλιγμένος από χαρτί. - Ακριβώς. Ένα τσιγάρο είναι ένας κύλινδρος ψιλοκομμένου καπνού, τυλιγμένο σ ένα χαρτί από φυτικές ίνες, πορώδες και εύφλεκτο. Το μήκος του ποικίλει από 7 εκ. έως 12 εκ. Τα τσιγάρα τα πιο μακριά είναι πιο πρόσφατα. Πολλές μάρκες τσιγάρων είναι εφοδιασμένες μ ένα φίλτρο συχνά έγχρωμο, από ειδικό χαρτί για να μην κολλάει στα χείλη. Το φίλτρο είναι αναμφισβήτητα μια πρόοδος αλλά η προστασία του δεν είναι απόλυτη. Δεν κρατάει παρά 30% έως 40% των τοξικών ουσιών. Από πότε καπνίζεις; -Εδώ και 2 χρόνια. Κάπνισες δηλαδή το πρώτο σου τσιγάρο στα 14. -Ναι. Πόσα τσιγάρα καπνίζεις σήμερα; - Περίπου δέκα πέντε. Με φίλτρο. -Κάποια συγκεκριμένη μάρκα; - Όχι. Μ αρέσει ν αλλάζω. Μερικές φορές μου συμβαίνει να καπνίζω ένα πακέτο την ημέρα. - Να ένα ενδιαφέρων θέμα έρευνας για τους υπεύθυνους της Δημόσιας Υγείας. - Γιατί το λες αυτό; Επειδή οι ασθένειες που συνδέονται με το καπνό εμφανίζονται τόσο πιο νωρίς όσο πιο νέος αρχίζει κάποιος το κάπνισμα. Δυστυχώς η ηλικία που αρχίζει κανείς το κάπνισμα δεν παύει να μικραίνει. Δεν είναι πια σπάνια να βλέπεις παιδία 12 χρονών να καπνίζουν. Και κορίτσια. Καταλαβαίνεις τώρα γιατί οι υπεύθυνοι υγείας ανησυχούν; Πες μου, εσύ γιατί καπνίζεις - Επειδή όλοι καπνίζουν Επειδή είναι ευχάριστο μ αρέσει 15

16 Γιατί πιστεύεις ότι οι άνθρωποι καπνίζουν; - Για τους ίδιους λόγους. Οι λόγοι είναι στην πραγματικότητα διάφοροι και ποικίλουν ανάλογα με τα άτομα. Ποιος σου έδωσε το πρώτο τσιγάρο; - Ο Κώστας. Καπνίζει εδώ και τρία χρόνια. Και του αρέσει. Λέει ότι τον χαλαρώνει, ότι τον κάνει λιγότερο νευρικό, λιγότερο αγχωμένο, τον επιτρέπει να δουλεύει καλύτερα. Λέει ακόμη ότι του αρέσει να βλέπει τα δαχτυλίδια του καπνού. Και εγώ θέλησα να κάνω σαν αυτόν, να δω, να δοκιμάσω, από περιέργεια. Και σου αρέσει; - Στην αρχή όχι. Άρχισα να βήχω, τα μάτια μου μ έτσουζαν. Δεν ήταν ωραία. Και έπειτα αυτό το άρωμα, η γεύση! Οι φίλοι σου καπνίζουν; - Ναι, η Άννα πλήττει, το κάπνισμα την διασκεδάζει. Ξεχνάει τον χρόνο που περνάει, και έτσι νικάει την μοναξιά και την κατάθλιψη. Ο Νίκος πήρε το πρώτο του τσιγάρο για να κάνει την επανάστασή του απέναντι στους γονείς του, στους καθηγητές, απέναντι στις απαγορεύσεις, όπως λέει. - Α, στις απαγορεύσεις! - Εμένα ποτέ δεν μου απαγόρευσαν τίποτε. Η μαμά μου καπνίζει πολύ. Έτσι, τα τσιγάρα τα γνωρίζω καλά, στο σπίτι. Πάντα κυκλοφορεί ένα πακέτο κοντά στην τηλεόραση. Σου πρότεινε ποτέ τσιγάρο η μητέρα σου; - Όχι. Δεν ξέρει ότι καπνίζω και σίγουρα δεν θα θελα να το μάθει. Πού καπνίζεις; - Στο δρόμο, βγαίνοντας από το σχολείο. Μόνη ή με τους φίλους μου, όταν βρισκόμαστε. Εκεί, στην παρέα, τα τσιγάρα κυκλοφορούν. Όταν δέχεσαι ένα τσιγάρο, είναι σαν να δέχεσαι τον άλλον, κάνεις φίλους. Δημιουργείται ένας δεσμός μεταξύ μας. Γενικά, σ αρέσει το κάπνισμα; - Ναι. Και έπειτα; - Έπειτα; 16

17 Ναι έπειτα; - Μίλησέ μου για την μαμά σου. - Η μαμά καπνίζει πολύ, περίπου 40 τσιγάρα την ημέρα. Καπνίζει όταν τηλεφωνεί, όταν είναι συγχυσμένη, το πρωί μόλις ξυπνήσει, το βράδυ για να μην νυστάζει. Καπνίζει οδηγώντας και με ενοχλεί ειδικά τον χειμώνα όταν τα παράθυρα είναι κλειστά. Καπνίζει με τον καφέ, βλέποντας τηλεόραση. Γενικά καπνίζει πολύ και παντού. Αισθάνεται πολύ δυστυχισμένη όταν την Κυριακή το απόγευμα, τελειώνει το πακέτο της. Εκνευρίζεται θυμώνει με όλους και με όλα. Και τότε ο μπαμπάς πάει να της αγοράσει τσιγάρα. Και τότε όλα ηρεμούν. Η μαμά δεν μιλάει ποτέ για απόλαυση. Ίσως δεν αισθάνεται καμία απόλαυση. Θα λέγε κανείς ότι είναι σκλάβα του τσιγάρου. Και ο μπαμπάς σου; - Αυτός δεν καπνίζει. Κάπνιζε όταν ήταν νέος αλλά σταμάτησε πριν να γεννηθώ. Θεωρεί τον εαυτό του πολύ τυχερό γι αυτό. Ο καπνός τον ενοχλεί; - Μερικές φορές. Παραπονιέται ότι τσούζουν τα μάτια του, ότι πονάει ο λαιμός του και του φέρνει βήχα. Αλλά δεν λέει τίποτα. Αγαπάει πολύ την μαμά. Ωστόσο, θα θελε πολύ να την έβλεπε να σταματάει το κάπνισμα. Μου χει μιλήσει γι αυτό. Αν ήξερε ότι κι εγώ καπνίζω! Δυστυχώς η μαμά δεν καταφέρνει να το κόψει οριστικά. Προσπάθησε αρκετές φορές. Πήγε σε ειδικούς, δοκίμασε διάφορα προγράμματα, μαστίχες, χάπια. Σταματάει για λίγο αλλά μετά πάλι το ξαναρχίζει για το τίποτε. Η συνήθεια βλέπεις, η εξάρτηση. Εσύ θα θελες να γίνεις σαν την μητέρα σου; - Όχι. Λυπάμαι όμως τον μπαμπά μου που είναι παθητικός καπνιστής. Έκανε τον αγώνα του, έκοψε το κάπνισμα αλλά δυστυχώς ζει σ ένα περιβάλλον γεμάτο καπνό και είναι σαν να καπνίζει και ο ίδιος. Το ίδιο ισχύει και για σένα και για όλα τα παιδία που μεγαλώνουν σε περιβάλλον όπου οι μεγάλοι καπνίζουν. Έτσι εθίζονται από πολύ μικρά και υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να γίνουν καπνιστές μόλις μεγαλώσουν 17

18 Η Νικοτίνη Και αυτή η εξάρτηση που κάνει τον καπνό ναρκωτικό και κάνει εξαρτημένους όλους αυτούς που καπνίζουν ξέρεις που οφείλεται; - Στην Νικοτίνη. Μπράβο. Ξέρεις τι είναι στ αλήθεια η νικοτίνη; - Όχι. Η νικοτίνη είναι το σημαντικότερο αλκαλοειδές ανάμεσα στα άλλα που υπάρχουν στα φύλλα του καπνού. Τα αλκαλοειδή είναι αζωτούχες ουσίες φυτικής προέλευσης με αλκαλικές αντιδράσεις που επιδρούν βαθιά στο νευρικό σύστημα των ζώντων οργανισμών. Τέτοια είναι η κοκαΐνη, η μορφίνη, η στρυχνίνη, η καφεΐνη. Όλα τα φύλλα καπνού την περιέχουν. Είναι ένα δηλητήριο. Δηλητήριο; - Ναι. Ένα δυνατό δηλητήριο. Η νικοτίνη στην φυσική της μορφή είναι ένα άχρωμο έλαιο, πικρό και καυτερό που σκουραίνει όταν εκτεθεί στον αέρα. Η νικοτίνη διαλύεται στο νερό και στο σάλιο. Αν κάνουμε μια ένεση με έξι σταγόνες νικοτίνης σ ένα σκύλο, ο σκύλος θα ψοφήσει αμέσως, 8 σταγόνες είναι αρκετές για να σκοτώσουν ένα άλογο. Πρόσεξες που σου είπα ότι η νικοτίνη διαλύεται στο σάλιο; - Ναι. - Μ αυτόν τον τρόπο απορροφάται με μεγάλη ευκολία και ταχύτητα, από το βρογχικό επιθήλιο και το επιθήλιο των πνευμονικών κυψελίδων. Αυτό εξηγεί γιατί οι επιδράσεις ενός τσιγάρου γίνονται αντιληπτές από ένα καπνιστή. Μόλις περάσει μέσα στην κυκλοφορία του αίματος, η απορροφημένη νικοτίνη καταστρέφεται κατά 18

19 μεγάλο ποσοστό από το συκώτι, το υπόλοιπο από άλλα όργανα άμυνας και αποβάλλεται από τα ούρα και τον ιδρώτα. Χρειάζεται περίπου μισή ώρα για να αποβληθεί η ποσότητα νικοτίνης που έχει απορροφηθεί. Ενεργεί άμεσα στο κεντρικό νευρικό σύστημα δημιουργώντας εθισμό. Τα καρδιαγγειακά νοσήματα οφείλονται κατά κύριο λόγο στη νικοτίνη. Τα αιμοφόρα αγγεία κάτω από μια συνεχή διακύμανση πιέσεων τείνουν να χάσουν την ελαστικότητά τους και φθείρονται. Γι αυτό όταν κάποιος έχει καρδιακά προβλήματα, υψηλή πίεση ή είναι διαβητικός είναι καλύτερο να μην καπνίζει. Γιατί; - Γιατί τα προβλήματα που οφείλονται σ αυτές τις αρρώστιες εμφανίζονται πολύ πιο νωρίς στους καπνιστές, απ ότι στους μη καπνιστές. Κάνεις σπορ; - Ναι. - Τότε λοιπόν, πρέπει να ξέρεις ότι η νικοτίνη είναι επικίνδυνη για τους αθλητές επειδή προκαλεί υπογλυκαιμία. Από την άλλη, προκαλεί αύξηση του γαλακτικού οξέος το οποίο καταστρέφει την βιταμίνη C, απαραίτητη για τους αθλητές. - Ωστόσο μερικοί αθλητές καπνίζουν - Δεν έχουν δίκιο. Οι πραγματικοί αθλητές, αυτοί που κάνουν σπορ υψηλού επιπέδου για οποίους η αντοχή και η αναπνοή είναι απαραίτητες, δεν καπνίζουν. Γνωρίζεις το ποσοστό νικοτίνης των τσιγάρων που καπνίζεις; - 1,09mg. Αυτό γράφει πάνω στο πακέτο. Τα πιο ελαφριά τσιγάρα περιέχουν 0,09mg. Δυστυχώς οι καπνιστές δεν το εκτιμούν αυτό, γιατί έχουν την εντύπωση ότι καπνίζουν άχυρο. Όμως η νικοτίνη δεν είναι η μοναδική τοξική ουσία του τσιγάρου. - Ναι, ξέρω, πίσω της κρύβονται κι άλλες ουσίες ένα μόνο τσιγάρο. Για φαντάσου! - Όλες δεν είναι τοξικές και κάποιες φεύγουν μαζί με τον καπνό. Όμως θα ήθελα να μιλήσουμε για τομονοξείδιο του άνθρακα. -Για το μονοξείδιο του άνθρακα ; -Ακριβώς.Το μονοξείδιο του άνθρακα είναι ένα αέριο βλαβερό για τον οργανισμό. Μπορεί να προκαλέσει το θάνατο σε περίπτωση δηλητηρίασης. Για να ζήσει ο 19

20 άνθρωπος έχει ανάγκη από οξυγόνο και όχι από μονοξείδιο του άνθρακα στο αίμα. Σ ένα μη καπνιστή το ποσοστό του CO είναι 1% ενώ σ ένα καπνιστή φτάνει το 6%. Το μονοξείδιο του άνθρακα φτάνει στους πνεύμονες μαζί με τον καπνό, τοποθετείται στην αιμοσφαιρίνη, σχηματίζοντας ανθρακοαιμοσφαιρίνη και εμποδίζει τη δημιουργία οξυγονοαιμοσφαιρίνης, που είναι το συστατικό που μεταφέρεται από το οξυγόνου, σαν να ζούσε συνεχώς σε μεγάλο υψόμετρο όπου λείπει το οξυγόνο, πράγμα που μειώνει την ενέργειά του. - Ώστε έτσι. - Και οι άλλες βλαβερές ουσίες; Τι προβλήματα προκαλούν; - Καταστρέφουν το επιθήλιο των βρόγχων. Έτσι μειώνεται η αντίσταση του οργανισμού και ευνοείται η εμφάνιση ασθενειών. Ο καπνιστής αρχίζει να βήχει και να φτύνει. Σιγά σιγά αποκτά χρόνια βρογχίτιδα και αναπνευστικά προβλήματα. Έτσι, κάποιες καθημερινές δραστηριότητες όπως το ν ανέβει σκαλιά, να ανέβει μια ανηφόρα γίνονται όλο και πιο δύσκολες. - Και αν ο καπνιστής σταματήσει να καπνίζει; - Τότε η κατάσταση μπορεί σιγά σιγά να καλυτερεύσει. Όλα εξαρτώνται από το στάδιο στο οποίο βρίσκεται.δυστυχώς, κάποιοι καπνιστές παρά τις συμβουλές του γιατρού τους δεν καταλαβαίνουν και συνεχίζουν να καπνίζουν. Συνεχίζουν επειδή τους λείπει η θέληση. Έτσι βήχουν, φτύνουν, υποφέρουν και προκαλούν προβλήματα και στεναχώρια στον εαυτό τους αλλά και στα άτομα του περιβάλλοντός τους. -Το κάπνισμα έχει άλλες δυσάρεστες επιπτώσεις; -Ναι. Ορισμένες είναι ανώδυνες, αλλά ενοχλητικές, όπως τα κιτρινισμένα δάχτυλα και δόντια, η δυσάρεστη αναπνοή, η δυσάρεστη μυρωδιά των ρούχων. Άλλες είναι πιο σοβαρές, όπως η πρόωρη εμφάνιση των ρυτίδων, οι σακούλες κάτω από τα μάτια, το αραίωμα των μαλλιών και η μείωση του χρόνου ζωής. Μείωση του χρόνου ζωής; -Ναι. Κάθε τσιγάρο που καπνίζεις κονταίνει τη ζωή σου κατά 15 λεπτά. Σε σχέση μ ένα μη καπνιστή, ο καπνιστής κόβει την ελπίδα ζωής κατά 4 έως 8 χρόνια. Επιτρέπεται να καπνίζει μια γυναίκα που περιμένει παιδί; - Όχι. Η νικοτίνη περνάει στο έμβρυο. Μια έγκυος γυναίκα που καπνίζει κινδυνεύει να γεννήσει πρόωρα ή να γεννήσει ένα μωρό μικρού βάρους με καρδιακά προβλήματα. Επίσης τα παιδιά των καπνιστών προσβάλλονται ευκολότερα από αναπνευστικά προβλήματα, βρογχίτιδες, ωτίτιδες, πόνους στο λαιμό από τα παιδιά των μη καπνιστών. 20

21 Και πως γίνεται αυτό; -Τα παιδιά που εισπνέουν τον καπνό του τσιγάρου που καίει στο τασάκι δίπλα τους είναι παθητικοί καπνιστές. Δηλαδή; Τι είναι ακριβώς το παθητικό κάπνισμα; -Το παθητικό κάπνισμα μπαίνει στην κατηγορία του άφιλτρου καπνίσματος. Όσο το τσιγάρο καίει στο τασάκι, ο καπνός εισέρχεται στον οργανισμό μας σαν να μην υπήρχε καθόλου φίλτρο. Έτσι «τα ξεχασμένα» τσιγάρα είναι αυτά τα τσιγάρα που καπνίζουμε, και μάλιστα διπλά, γιατί η περιεκτικότητα σε πίσσα και νικοτίνη που αναφέρονται πάνω σε κάθε πακέτο αφορά την εισπνοή με το φίλτρο. Τώρα καταλαβαίνω γιατί με πιάνει πονοκέφαλος όταν μείνω πολλές ώρες σε ένα μπαρ. Καπνίζω το τσιγάρο μου αλλά εισπνέω και τον καπνό των άλλων. -Ίσως μπορείς τώρα να καταλάβεις γιατί οι μη καπνιστές υποφέρουν όταν βρίσκονται σε χώρο με πολύ καπνό και κάνουν αγώνες για να διεκδικήσουν το δικαίωμα για χώρους καθαρούς χωρίς καπνό, αποπνικτική ατμόσφαιρα και άσχημη μυρωδιά. Μίλησε μου για τον καρκίνο. - Καταστρέφοντας το επιθήλιο των βρόγχων, οι βλαβερές ουσίες ευνοούν τη δημιουργία του καρκίνου των πνευμόνων. Η πίσσα δημιουργεί μια μαύρη επικάλυψη στις κυψελίδες και στους βρόγχους των πνευμόνων, η οποία παραμένει για αρκετά χρόνια αφότου ο ασθενής διακόψει το κάπνισμα. Στην ουσία, το τσιγάρο είναι ένα θερμοδυναμικό σύστημα. Στην αναμμένη άκρη του, στην καύτρα, η θερμοκρασία φτάνει τους 800ο C,ενώ στο φίλτρο η θερμοκρασία είναι μόνο 25ο. Τα μόρια του καπνού δέχονται αλλεπάλληλες πυρολύσεις, διασπώνται δηλαδή με την επίδραση της υψηλής θερμοκρασίας και περνούν σε ασταθή κατάσταση. Στη συνέχεια κρυώνουν, μέχρι να δεχθούν την επόμενη ηλεκτρόλυση. Τα ελεύθερα ηλεκτρόνια που περιέχουν τα ασταθή αυτά μόρια εισέρχονται στα κύτταρα των πνευμόνων και προκαλούν ζημιά. Με τις σημερινές γνώσεις πάνω στο θέμα μπορούμε να επιβεβαιώσουμε χωρίς ίχνος αμφιβολίας ότι υπάρχει στενή σχέση ανάμεσα στον καπνό και το καρκίνο των πνευμόνων που συνεχώς αυξάνει. Ένας μέσος καπνιστής έχει 70% περισσότερες πιθανότητες να προσληφθεί από καρκίνο σε σύγκριση με έναν που καπνίζει σε σύγκριση με ένα που δεν καπνίζει. -Παρ όλα αυτά γνωρίζω δυο άτομα που έχουν καρκίνο του πνεύμονα και δεν έχουν καπνίσει ποτέ! 21

22 - Ασφαλώς. Οι καρκίνοι των πνευμόνων παρατηρούνται επίσης και σε μη καπνιστές. Ούτε βέβαια όλοι οι καπνιστές παθαίνουν καρκίνο των πνευμόνων, απλά τα ποσοστά εμφάνισης τους είναι μεγαλύτερα στους καπνιστές. Πως εξηγείται αυτό; - Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, ο υπερήλικας, που πέρασε τα 65 χρόνια μπορεί να συνεχίσει το κάπνισμα με τον ίδιο ρυθμό, χωρίς να παρουσιάσει αναπνευστικές ή αγγειοκαρδιακές διαταραχές. Υπάρχουν σπάνιες περιπτώσεις που ο οργανισμός έχει πλέον συνηθίσει τα ναρκωτικά και έμαθε να ελέγχει τα αποτελέσματα. Η φυσιολογική τους κατάσταση μάλιστα μπορεί να χειροτερέψει από μια ριζική έλλειψη καπνού. Σε τι ηλικία εμφανίζονται οι καρκίνοι; -Αργά, μετά από χρόνια,αν εισπνέει κανείς τον καπνό. Δεν πρέπει λοιπόν να εισπνέουμε τον καπνό; -Σίγουρα όχι, πρέπει επίσης να χει καπνίσει κάποιος πάνω από τσιγάρα. Πόσα τσιγάρα καπνίζεις την ημέρα; - Περίπου 20. Ωραία, αν τα πολλαπλασιάσουμε με το 365 θα βρούμε πόσα καπνίζεις το χρόνο Μπράβο. Πολλαπλασιάζοντας με το 10 θα έχουμε τον αριθμό των τσιγάρων σε 10 χρόνια Ναι,πολλαπλασιάζοντας με τον αριθμό 30, τον αριθμό των τσιγάρων σε 30 χρόνια Αν δεν σταματήσεις να καπνίζεις οι γιατροί θα σε κατατάξουν γύρω στα 44 στην κατηγορία των καπνιστών υψηλού κινδύνου. Ο καπνός προκαλεί άλλους καρκίνους; -Ναι, τον καρκίνο των χειλέων, του νεφρού, της ουροδόχου κύστης, του οισοφάγου, του στομάχου. 22

23 Υπάρχουν καλά και κακά τσιγάρα; Για παράδειγμα,τα «ελαφριά» είναι λιγότερο επικίνδυνα; -Ένας από τους βασικούς παράγοντες που καθορίζουν τον κίνδυνο που διατρέχει ένας καπνιστής είναι οι προσωπικές του συνήθειες. Η χρονική διάρκεια της συνήθειας και ο ημερήσιος αριθμός τσιγάρων που καταναλώνονται είναι οι πιο σημαντικοί συντελεστές. Θα πρέπει όμως να συνυπολογίσουμε και άλλους παράγοντες, όπως, για παράδειγμα, με πόσες ρουφηξιές καταναλώνουμε ένα τσιγάρο, τον όγκο του καπνού που αντιστοιχεί σε καθεμιά, το βάθος και τη διάρκεια κάθε εισπνοής. Η ιδέα ότι τα τσιγάρα που περιέχουν χαμηλό ποσοστό νικοτίνης είναι λιγότερο επιβλαβή, είναι λανθασμένη. Αν η βαθύτερη εισπνοή είναι το πρώτο μείον του ελαφρού τσιγάρου, το δεύτερο είναι η αύξηση της ποσότητας του καπνού που λαμβάνουμε για να διατηρηθούν τα επίπεδα της νικοτίνης σταθερά. Ένας καπνιστής που περνάει σε πιο ελαφρύ τσιγάρο έχει την τάση να καπνίζει περισσότερο, για να δώσει στον οργανισμό του το ποσοστό της νικοτίνης στην οποία είναι εθισμένος. Το αποτέλεσμα είναι πως μειώνει έτσι τον κίνδυνο του κάρκινου των πνευμόνων αυξάνοντας ταυτόχρονα τον κίνδυνο των καρδιαγγειακών ασθενειών. Το αποτέλεσμα της χρήσης των ελαφρών τσιγάρων θεωρείται αρνητικό αν δεν συνοδεύεται από παράλληλη μείωση του ποσοστού της νικοτίνης. Πόσο μας προστατεύουν τα φίλτρα των τσιγάρων; Ο παραλληλισμός του φίλτρου των τσιγάρων με τα φίλτρα των εξατμίσεων των αυτοκινήτων είναι αρκετά επιτυχημένος. Το άφιλτρο τσιγάρο, γευστικότερο για αρκετούς καπνιστές, μοιάζει με μια εξάτμιση που αφήνει τα καυσαέρια ανεπεξέργαστα στην ατμόσφαιρα. Στην ελληνική αγορά κυκλοφορεί σήμερα το φίλτρο ΒF, που βασίζεται σε ένα συνδυασμό οξικής κυτταρίνης, ενεργού άνθρακα και αιμοσφαιρίνης. Παρ όλο που το συγκεκριμένο φίλτρο έχει διεθνή αναγνώριση 23

24 και τα αποτελέσματα του είναι επιστημονικά τεκμηριωμένα, η δράση του αμφισβητείται από πολλούς ερευνητές. Καλύτερα λοιπόν λίγα βαριά τσιγάρα τη ημέρα ή περισσότερα ελαφριά; -Υπάρχει κίνδυνος και από τα δυο. Στην ουσία δεν μπορεί να είναι παρά προσωπική επιλογή. Αν επιμένει κάποιος να καπνίζει πολλά τσιγάρα, τότε καλύτερα να είναι ελαφριά. Αν μπορεί όμως να κρατήσει σε χαμηλά επίπεδα το ποσοστό της νικοτίνης που χρειάζεται, τότε καλύτερα λιγότερα και πιο βαριά. -Ένα πράγμα κατάλαβα. Ο καπνός είναι βλαβερός για την υγεία με όποιο τρόπο και αν καταναλώνεται. Γι αυτό κάθε καπνιστής πρέπει να γνωρίζει τους κινδύνους που διατρέχει και να διαλέγει ΥΓΕΙΑ Η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ. Πόσο σου στοιχίζει ένα πακέτο τσιγάρα; -Δυο ευρώ περίπου. Δεν θέλεις να αγοράσεις κάτι για τον εαυτό σου κάπου-κάπου; -Ναι, αλλά η ζωή είναι ακριβή. Αν εξοικονομούσες 2 ευρώ την ημέρα; Έχεις σκεφτεί τι θα μπορούσες να αγοράσεις για τον εαυτό σου; Πόσα αρώματα; Πόσα μπλουζάκια; -Ομολογώ ότι δεν το έχω σκεφτεί! Και όλα αυτά τα πακέτα που είναι πεταμένα στους δρόμους, στα πάρκα, στα πάρκινγκ, σου αρέσουν; -Όχι! Τότε, γιατί καπνίζεις; -.. -Δεν θα ήταν καλύτερα να μυρίζεις ωραία,να έχεις κατάλευκα δόντια, να ξοδεύεις το χαρτζιλίκι σου όπως σου αρέσει, να μπορείς να λες περήφανα «Όχι, ευχαριστώ, δεν καπνίζω!»; Πιστεύεις ότι είναι τόσο εύκολο να το κόψω; -Σίγουρα δεν είναι τόσο εύκολο, αλλά ούτε τόσο δύσκολο. Κατ αρχήν πρέπει να πιστέψεις ότι ζωή χωρίς τσιγάρο έχει περισσότερα πλεονεκτήματα και απολαύσεις απ ότι η ζωή η εξαρτημένη από τον καπνό. 24

25 Είναι αρκετό μόνο αυτό; Και ο εθισμός, η παρέα; - Πρέπει να διαλέξεις εσύ τη μέρα και τη στιγμή που θα κόψεις το τσιγάρο. Σίγουρα δεν βοηθάει μια περίοδος άγχους και πολλής δουλειάς. Και οι φίλοι; -Στην αρχή θα κάνεις παρέα με φίλους που δεν καπνίζουν ή έχουν αποφασίσει κι εκείνοι να κόψουν το τσιγάρο. Ίσως τότε ο αγώνας να είναι πιο εύκολος. Είναι προτιμότερο να κόψω το τσιγάρο μια κι έξω ή να το μειώνω σταδιακά; -Σίγουρα ο καλύτερος τρόπος είναι να το κόψεις μια κι έξω. Καλό είναι επίσης να ακολουθήσεις μια δίαιτα πλούσια σε βιταμίνες με φρούτα και λαχανικά. Να αποφεύγεις τον καφέ, το αλκοόλ. Αυτό θα σε βοηθήσει. Νομίζω ότι πρέπει να προσπαθήσω για τον εαυτό μου και για τους ανθρώπους που αγαπώ. - Και κάτι ακόμη. Όταν κάποια στιγμή νιώσεις έντονη την επιθυμία να καπνίσεις πάλι, πάρε πολλές βαθιές αναπνοές, μετά πιες ένα ποτήρι νερό και..σκέψου πάλι την απόφασή σου. Και αν αποτύχεις την πρώτη φορά, ξαναδοκίμασε! Λίγοι τα καταφέρνουν με την πρώτη. Καλή τύχη! 25

26 ΠΟΙΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΠΕΡΙΕΧΟΝΤΑΙ ΣΕ ΕΝΑ ΤΣΙΓΑΡΟ Είστε μορφωμένοι, είστε έξυπνοι και είστε ενημερωμένοι. Νομίζετε πως γνωρίζετε όλη την αλήθεια για το τσιγάρο. Είναι όμως έτσι; Γνωρίζετε, πραγματικά,ποιες ουσίες περιέχονται, σε ένα τσιγάρο; Ξέρατε πως τα τσιγάρα περιέχουν φορμαλδεΰδη, την ίδια ουσία, που χρησιμοποιείται, για τη συντήρηση των νεκρών βατράχων; Ξέρατε ότι το ίδιο κυανιούχο άλας, που χρησιμοποιείται στο ποντικοφάρμακο, περιέχεται στον καπνό του τσιγάρου, που βρίσκεται δίπλα σας- είτε καπνίζετε είτε συναναστρέφεστε άτομα, που καπνίζουν; Και η νικοτίνη στα τσιγάρα; Πιθανότατα, ήδη, ξέρετε πως είναι υψηλά εθιστική, αλλά ξέρατε ότι είναι, επίσης, ένα πολύ ισχυρό εντομοκτόνο; Ο επεξεργασμένος καπνός μπορεί να προκαλέσει έξι φορές περισσότερη μόλυνση, από ό,τι μια μεγάλη λεωφόρος σε ώρα αιχμής, όταν τον καπνίζετε, σε ένα κατάμεστο εστιατόριο. Ο επεξεργασμένος καπνός προκαλεί 30 φορές περισσότερους θανάτους, από καρκίνο των πνευμόνων, από το συνδυασμό όλων των γνωστών μολυσματικών ουσιών. Ο επεξεργασμένος καπνός δίνει μια δυσάρεστη μυρωδιά τόσο στα ρούχα όσο και στα μαλλιά. Ο επεξεργασμένος καπνός προκαλεί δυσκολία στην αναπνοή, βήχα, πόνους στα αυτιά και κρίσεις άσθματος. Ο επεξεργασμένος καπνός γεμίζει την ατμόσφαιρα, με πολλά από τα ίδια δηλητήρια, που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα των νεκροταφείων τοξικών απορριμμάτων. Ο επεξεργασμένος καπνός καταστρέφει τη μυρωδιά και τη γεύση του φαγητού. Ο επεξεργασμένος καπνός προκαλεί κοκκίνισμα και φαγούρα, στα μάτια καθώς και ερεθισμό των δακρυϊκών αδένων. Ο επεξεργασμένος καπνός σκοτώνει σχεδόν παθητικούς καπνιστές, κάθε χρόνο, λόγω καρκίνου των πνευμόνων. Ο επεξεργασμένος καπνός προκαλεί έως και μολύνσεις των πνευμόνων (όπως η πνευμονία και η βρογχίτιδα), σε νήπια και μικρά παιδιά, κάθε χρόνο. Καθημερινά, στις Η.Π.Α., περισσότερα από νεαρά άτομα γίνονται κανονικοί καπνιστές. Αυτό σημαίνει πάνω από ένα εκατομμύριο καινούργιοι καπνιστές, ετησίως. Επιπλέον: Μετά από χρόνια παραμονής σε σταθερά επίπεδα, τα ποσοστά καπνιζόντων εφήβων άρχισαν να αυξάνονται, κάθε χρόνο, από το Μεταξύ 1991 και 1996, το ποσοστό των καπνιζόντων, για περισσότερο από ένα μήνα, αυξήθηκε από 14,3% σε 21,0%, για τα παιδιά της δευτέρας τάξης του Γυμνασίου και από 20,8% σε 30,4%, για τα παιδιά της πρώτης τάξης του Λυκείου. Στους ενηλίκους, το κάπνισμα προκαλεί καρδιακές παθήσεις και εγκεφαλικά. Μελέτες έχουν δείξει πως οι αρχικές ενδείξεις φθοράς των αγγείων, που χαρακτηρίζουν αυτές τις παθήσεις, μπορούν να βρεθούν ακόμη και στους ανηλίκους, που καπνίζουν. Το να αρχίσετε το κάπνισμα, σε νεαρή ηλικία, αυξάνει, σημαντικά, τον κίνδυνο να προσβληθείτε από καρκίνο των πνευμόνων. Ο κίνδυνος ενός ανθρώπου να 26

27 προσβληθεί από την πλειοψηφία των υπολοίπων μορφών καρκίνου, που σχετίζονται με το κάπνισμα, επίσης, αυξάνεται, ανάλογα με το χρονικό διάστημα, που κάποιο άτομο καπνίζει. Οι έφηβοι καπνιστές υποφέρουν από δυσκολίες στην αναπνοή, σχεδόν τρεις φορές περισσότερο, από τους εφήβους, που δεν καπνίζουν. Επίσης, παράγουν φλέγμα, πάνω από δυο φορές περισσότερο, από τους εφήβους, που δεν καπνίζουν. Η χρήση καπνού μειωμένης νικοτίνης, από τη νεολαία, είναι ένα παραμένον πρόβλημα. Δεδομένα, από πρόσφατες έρευνες, σε σχολεία, δείχνουν πως περίπου ένας στους πέντε μαθητές, μεταξύ τρίτης τάξης του Γυμνασίου και τρίτης τάξης του Λυκείου, χρησιμοποιεί καπνό μειωμένης νικοτίνης. Ο καπνός μειωμένης νικοτίνης μπορεί να προκαλέσει ασθένειες των ούλων και καρκίνο του στόματος, του φάρυγγα και του οισοφάγου. Μπορεί, επίσης, να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων και εγκεφαλικού. Το 1991, οι έφηβοι καπνιστές κατανάλωναν, κατά μέσο όρο, 28,3 εκατομμύρια τσιγάρα, ανά ημέρα (516 εκατομμύρια πακέτα, κάθε χρόνο). Κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου, σύμφωνα με εκτιμήσεις, 225 εκατομμύρια πακέτα τσιγάρων πωλήθηκαν παράνομα, σε νεαρά άτομα, κάτω των 18 ετών. Η καπνοβιομηχανία κέρδισε σχεδόν 190 εκατομμύρια ευρώ, από την παράνομη πώληση τσιγάρων, σε ανηλίκους το Το 1995, σχεδόν το 57% των μαθητών, μεταξύ της τρίτης τάξης του Γυμνασίου και της τρίτης τάξης του Λυκείου, που κάπνιζαν, εκείνη την περίοδο, συνήθως, αγόραζαν τα τσιγάρα τους από μαγαζιά λιανικής, από μηχανές πώλησης τσιγάρων ή μέσω ενός άλλου ατόμου, που αγόραζε τα τσιγάρα γι αυτούς. Αρκετές έρευνες διαπίστωσαν πως η νικοτίνη είναι εθιστική, όπως η ηρωίνη, η κοκαΐνη και το αλκοόλ. Μεταξύ των νεαρών καπνιστών, η μετάβαση, από τον πειραματισμό στην εξάρτηση, συμβαίνει, το ίδιο συχνά όπως και μεταξύ των χρηστών ηρωίνης και κοκαΐνης. Μεταξύ ανηλίκων ηλικίας από 10 έως 18 ετών, περίπου τα τρία τέταρτα των καπνιζόντων, καθημερινά και των χρηστών καπνού μειωμένης νικοτίνης, σε καθημερινή βάση, αναφέρουν πως συνεχίζουν το κάπνισμα, γιατί τους είναι πραγματικά δύσκολο να το σταματήσουν. Περίπου το 93% των καπνιζόντων, καθημερινά, αλλά και των χρηστών καπνού μειωμένης νικοτίνης, σε καθημερινή βάση, που έχουν προσπαθήσει να το κόψουν, αναφέρουν, τουλάχιστον, ένα σύμπτωμα στέρησης, από τη νικοτίνη. Τα προϊόντα καπνίσματος είναι από τα πιο συχνά διαφημιζόμενα και προωθούμενα, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1994, οι καπνοβιομηχανίες ξόδεψαν περίπου 5 δισεκατομμύρια ευρώ, ή περισσότερα από 13 εκατομμύρια ευρώ ανά ημέρα, για να διαφημίσουν και να προωθήσουν τα τσιγάρα. Το 1991, σχεδόν το 82% όσων κάπνιζαν, καθημερινά, ξεκίνησαν να καπνίζουν πριν την ηλικία των 18, και μέχρι εκείνη την ηλικία, το 53% κάπνιζε, ήδη, σε καθημερινή βάση. Το κάπνισμα, στην εφηβεία, είναι, συχνά, μια πρώτη ένδειξη μελλοντικών προβλημάτων. Οι έφηβοι, που καπνίζουν, είναι τρεις φορές πιο πιθανό να χρησιμοποιήσουν αλκοόλ, από ότι οι μη καπνιστές, οχτώ φορές πιο πιθανό να χρησιμοποιήσουν μαριχουάνα και 22 φορές πιο πιθανό να κάνουν χρήση κοκαΐνης. Το κάπνισμα συνδέεται, επίσης, με ένα πλήθος άλλων επικίνδυνων συμπεριφορών, μεταξύ των οποίων οι καβγάδες και το σεξ, χωρίς προφυλάξεις. Καταναλωτικά Βήματα - Τεύχος Απριλίου - Μαϊου

28 ΚΑΠΝΙΣΜΑ- ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Στην Ελλάδα το κάπνισμα μεταξύ των εφήβων είναι συχνότερο από ποτέ αν και υπάρχει πλέον η επαρκής γνώση ότι οδηγεί σε καρκίνο, καρδιοπάθειες, πνευμονοπάθειες και αγγειακά επεισόδια. Αναφέρεται ότι τα προϊόντα καύσεις του καπνού (στους 950οC της ζώνης πυρόλυσης του τσιγάρου) φτάνουν τις αέριες και υδροστερεές ενώσεις. Ανάμεσα τους μονοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου, φορμαλδεΰδη, νικοτίνη, πίσσα, αρωματικοί υδρογονάνθρακες, χρώμιο, κάδμιο, άζωτο, αλδευδες, μεθάνιο, βουτάνιο, ανιλίνη, αμμωνία, ακετυλένιο, κυάνιο κλπ. Τα σωματίδια της υγροστερεάς μορφής είναι και τα κατ εξοχήν καρκινογόνα. Η παρουσία των ουσιών αυτών στον εισπνεόμενο αέρα, δημιουργεί τα διάφορα προβλήματα υγείας. Οι ουσίες αυτές είναι ίδιες και για τους καπνιστές των mild ή light τσιγάρων. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα ελαφρά τσιγάρα δεν είναι λιγότερο βλαβερά από τα αντίστοιχα βαριά τσιγάρα και εκείνοι που καπνίζουν ελαφριά τσιγάρα διατρέχουν ακριβώς τον ίδιο κίνδυνο με τους καπνιστές των κανονικών τσιγάρων. Όταν ο καπνιστής αρχίσει να χρησιμοποιεί πιο ελαφριά τσιγάρα εισπνέει βαθύτερα τον καπνό, καπνίζει συνήθως περισσότερα τσιγάρα και έτσι η ποσότητα νικοτίνης και τοξικών ουσιών παραμένει ίδια. Διαπιστώθηκε ότι το 26% τον προϊόντων και υποπροϊόντων καπνού μένει μέσα στο τσιγάρο, το 28% εισπνέει από τον καπνιστή και το 46% σκορπίζεται στον αέρα και τον εισπνέουν εκείνοι που δεν καπνίζουν. Ένα παιδί που ζει σε οικογένεια καπνιστών καπνίζει παρά την θέληση του τσιγάρα τον χρόνο. Τα προβλήματα υγείας που δημιουργεί το κάπνισμα είναι πολλά. Μερικά από αυτά ο καπνιστής τα διαπιστώνει και τα βιώνει καθημερινά. Άλλα κτίζονται σταδιακά και τα αποτελέσματα εμφανίζονται σαν την κορυφή του παγόβουνου πολύ αργότερα στην ζωή του. Οι κυριότερες βλάβες εντοπίζονται στα μέρη του σώματος που έρχονται απευθείας σε επαφή με τον καπνό. ΣΤΟ ΣΤΟΜΑ : -Καρκίνος του στόματος -Καταστροφή των δοντιών -Προβλήματα στα ούλα -Δυσάρεστη αναπνοή, που έχει συνέπειες στις κοινωνικές συναναστροφές. 28

29 ΣΤΟ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ : -Καρκίνος του πνεύμονα. Ο πιο συχνός καρκίνος παγκοσμίου. -Καρκίνος του λάρυγγα. -Εμφύσημα. -Βήχας, δύσπνοια, αλλοίωση και κόπωση της φωνής. -Άσθμα, βρογχίτιδα, και άλλες ασθένειες των πνευμόνων. ΣΤΟ ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΎΣΤΗΜΑ : -Καρκίνος στομάχου -Καρκίνος σε διάφορα άλλα μέρη του πεπτικού συστήματος -Προβλήματα χώνευσης. Ένα μόνο τσιγάρο μετά το φαγητό καθυστερεί την χώνεψη κατά μία ώρα. -Καταστροφή θρεπτικών στοιχείων και βιταμινών με αποτέλεσμα την κακή θρέψη του σώματος. 29

30 ΣΤΟ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ : -Θρόμβοι και στενώσεις αιμοφόρων αγγείων και αρτηριών -Εγκεφαλικά επεισόδια από τις πιο συχνές αιτίες θανάτου -Γάγγραινα εξαιτίας τις παρακώλυσης της κυκλοφορίας του αίματος -Σεξουαλική ανικανότητα άντρες έχουν καταγραφεί στην Μ. Βρετανία ως πάσχοντες από πλήρης σεξουαλική ανικανότητα που οφείλεται στο κάπνισμα. Ανυπολόγιστος ο αριθμός αυτών που είναι μερικώς ή παροδικά ανίκανοι λόγω καπνίσματος. ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ : -Στεφανιαία νόσος, καρδιακή προσβολή και άλλες ασθένειες. Το κάπνισμα βλάπτει κάθε κύτταρο του ανθρώπινου σώματος. Ακόμα και όργανα που δεν έρχονται καθόλου σε επαφή με τον καπνό, παθαίνουν βαριές βλάβες. ΣΤΟ ΔΕΡΜΑ : -Ο καπνιστής έχει τριπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξει κακοήθη καρκίνο του δέρματος από ένα μη καπνιστή. Εκτός από την περιοχή των χειλιών που η καταστροφή του δέρματος είναι εμφανής, όλο το δέρμα του καπνιστή γερνάει με ταχύτερους ρυθμούς από αυτό του μη καπνιστή. ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ : -Τύφλωση από διάφορες αρρώστιες όπως καταρράκτης, εκφύλιση ώχρας κηλίδας και άλλες. Σήμερα είναι καταγεγραμμένοι Βρετανοί πολίτες που είναι τυφλοί λόγω του καπνίσματος. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ : -Η πίσσα που περιέχεται στον καπνό των τσιγάρων ενοχοποιείται για την εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα. Αρχικά τα επιθηλιακά κύτταρα λόγω συνεχούς ερεθισμού τους σκληραίνουν, οι βλεφαρίδες τους εκφυλίζονται και έτσι η βλέννα και η σκόνη δεν απομακρύνονται εύκολα. Στη συνέχεια πολλά κύτταρα αρχίζουν να 30

31 πολλαπλασιάζονται με εντονότερο ρυθμό, δημιουργούνται όγκοι κυττάρων, οι οποίοι πιέζουν τους γειτονικούς ιστούς και τελικά εισβάλλουν σε αυτούς. Υπολογίζεται ότι το 85-90% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα προκαλείται από το κάπνισμα. Επίσης, είναι γνωστό ότι υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ καπνίσματος και κατάθλιψης. Μελέτες σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων που πάσχουν από χρόνια κατάθλιψη έδειξαν ότι ο αριθμός των καπνιστών είναι διπλάσιος σε σχέση με τους μη καπνιστές. Επίσης, έρευνες έδειξαν ότι το κάπνισμα είναι αποτέλεσμα της προσπάθειας για μείωση των αρνητικών φαινομένων της κατάθλιψης και του άγχους, ενώ τα άτομα αυτά είναι ιδιαίτερα δύσκολο να απαλλαγούν από το κάπνισμα. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ Το κάπνισμα αποτελεί παγκόσμια έναν από τους κύριους αιτιολογικούς παράγοντες για την εμφάνιση διαφόρων νοσημάτων, τόσο στους καπνιστές όσο και στους παθητικούς καπνιστές, σε βαθμό που να λαμβάνει διαστάσεις επιδημίας. Τα παιδιά γονέων καπνιστών εκτός του ότι εκτίθενται περισσότερο χρόνο στον καπνό, είναι πιο ευαίσθητα, με συνέπεια παθήσεις όπως το βρογχικό άσθμα, οι ιογενείς και οι μικροβιακές λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος αλλά και στην ενήλικη ζωή οι χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, ο καρκίνος των βρόγχων και η καρδιακή νόσος εμφανίζονται συχνότερα σε αυτά ενώ ολέθριες επιπτώσεις έχει για το έμβρυο το κάπνισμα της εγκύου. Σημαντική επίπτωση του καπνίσματος των γονέων έχει η έναρξη του στην παιδική ηλικία, ιδίως όταν συνυπάρχουν και άλλοι προδιαθεσικοί παράγοντες γι αυτό. Η έγκαιρη ενημέρωση γα τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος αλλά και η εκπαίδευση κατά του καπνίσματος αποτελούνε ακρογωνιαίους λίθους για την μείωση των καπνιστών και σε αυτήν την διαδικασία ο ρόλος του παιδίατρου είναι και οφείλει να είναι σημαντικός. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ Στην Ελλάδα κάθε χρόνο πεθαίνουν άνθρωποι από το παθητικό κάπνισμα.. Από μεγάλη έρευνα που έγινε στην Αγγλία αποδείχθηκε ότι το παθητικό κάπνισμα σκοτώνει στη χώρα αυτή 3 εργαζομένους κάθε μέρα. Κάθε χρόνο στην Ευρώπη πεθαίνουν μη καπνιστές εξαιτίας του παθητικού καπνίσματος. Μόνο από το παθητικό κάπνισμα η Ευρώπη θρηνεί κάθε χρόνο 26 φορές περισσότερα θύματα από αυτά τον δίδυμων πύργων. Αν γνώριζαν οι μη καπνιστές της βλάβες που επιφέρει στην υγεία τους το παθητικό κάπνισμα, θα προτιμούσαν να τσακώνονται με τους καπνιστές που επιμένουν να καπνίζουν μπροστά τους, παρά να υπόκεινται τις βλαβερές συνέπειες του καπνού. 31

32 Μπορούμε εδώ να αναφέρουμε και ένα πολύ ενδιαφέρον επιστημονικό εύρημα το οποίο δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό ακόμα και στους γιατρούς. Το παθητικό κάπνισμα βλάπτει πολύ και τους καπνιστές! Καπνιστές που εκτίθενται συστηματικά σε παθητικό κάπνισμα έχουν 50% περισσότερες πιθανότητες να πάθουν εγκεφαλικό επεισόδιο σε σχέση με καπνιστές που δεν εκτίθενται και σε παθητικό κάπνισμα. Γνωρίζετε ότι... Στους 100 εφήβους που καπνίζουν, 250 περίπου θα πεθάνουν νωρίς από ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα και θα χάσουν10-15 χρόνια από την ζωή τους. το 95% των ανθρώπων που πάσχουν από βρογχίτιδα είναι καπνιστές. Το 90% των ανθρώπων που πεθαίνουν από καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές. Οι καπνιστές 20 τσιγάρων την ημέρα συντομεύουν την ζωή τους κατά 5 χρόνια ή αλλιώς κάθε τσιγάρο κοστίζει 5,5 λεπτά ζωής. Οι καπνίστριες γεννούν μωρά με βάρος λιγότερο κατά 200 γραμμάρια περίπου από τις μη καπνίστριες. Τέσσερα στα πέντε παιδιά που καπνίζουν ακόμη και ένα τσιγάρο την εβδομάδα καταλήγουν ισόβιοι καπνιστές. Οι υπηρεσίες υγείας πληρώνουν ετησίως εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για την περίθαλψη ασθενών οι οποίοι πάσχουν από ασθένειες που σχετίζονται με το κάπνισμα. Οι καπνοβιομηχανίες ξοδεύουν ετησίως εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για την διαφήμιση των προϊόντων τους. Ένας καπνιστής έχει εξαιτίας το CO, 5% λιγότερο Ο2 στο αίμα του από έναν μη καπνιστή. Αν καπνίζεις αυξάνεις την πιθανότητα να εμφανίσεις αθηροσκλήρυνση και διπλασιάζεις την πιθανότητα να πεθάνεις από καρδιαγγειακή πάθηση. 32

33 ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΤΣΙΓΑΡΟ Το ηλεκτρονικό τσιγάρο εφευρέθηκε στην Κίνα (στην οποία καταναλώνεται το 30% των τσιγάρων παγκοσμίως) και πλέον πωλείται σε αρκετές άλλες χώρες στον κόσμο. Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, που επίσης ονομάζονται e-τσιγάρα, είναι συσκευές που λειτουργούν με μπαταρίες και έχουν φυσίγγια/ανταλλακτικά/αναλώσιμα φίλτρα (catridges) τα οποία περιέχουν νικοτίνη, αρωματικές ουσίες και άλλα χημικά. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο μετατρέπει τη νικοτίνη, η οποία είναι ιδιαίτερα εθιστική, και άλλα χημικά σε αέριο, το οποίο εισπνέεται από τον χρήστη. Επίσης διατίθενται σε διάφορες γεύσεις, όπως μέντα και σοκολάτα, οι οποίες μπορεί να ελκύουν νεαρά άτομα. Αυτά τα προϊόντα κυρίως απευθύνονται και πωλούνται σε νεαρά άτομα και είναι άμεσα διαθέσιμα στο internet και σε διάφορα καταστήματα. Ειδήμονες των επιστημών υγείας εξέφρασαν την ανησυχία τους για το ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα μπορεί να αυξήσουν το ποσοστό εθισμού στη νικοτίνη και χρήση καπνού στα νεαρά άτομα. Η FDA ανησυχεί για την ασφάλεια αυτών των προϊόντων και τον τρόπο που διαφημίζονται στο κοινό. Γιατροί και χρήστες μπορούν να αναφέρουν τις σοβαρές παρενέργειες που συναντούν ή προβλήματα με την ποιότητα των ηλεκτρονικών τσιγάρων στην FDA μέσω internet, fax ή τηλεφώνου. Προειδοποιήσεις για το ηλεκτρονικό τσιγάρο Η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ανακοίνωσε πως η εργαστηριακή ανάλυση δειγμάτων ηλεκτρονικών τσιγάρων έδειξε πως περιέχουν γνωστές καρκινογόνες και τοξικές χημικές ουσίες οι οποίες μπορεί να βλάψουν τους χρήστες. Συγκεκριμένα, η ανάλυση 18 δειγμάτων αναλώσιμων φίλτρων από δύο από τις μεγαλύτερες εταιρίες που δραστηριοποιούνται στο χώρο των ηλεκτρονικών τσιγάρων (SmokingEverywhere, Njoy), έδειξαν τα παρακάτω : Ανιχνεύτηκαν καρκινογόνεςνιτροσαμίνες (TSNA), τοξικές ουσίες όπως διαιθυλικήγλυκόλη και προσμίξεις (αναβασίνη, μυοσμίνη, β-νικοτυρίνη) Τα ανταλλακτικά φίλτρα τα οποία διαφημίζονταν ως χωρίς νικοτίνη είχαν χαμηλές συγκεντρώσεις νικοτίνης (με την εξαίρεση ενός δείγματος) Τρία φίλτρα (της ίδιας εταιρεία, του ιδίου τύπου) που αναλύθηκαν παρείχαν διαφορετικές ποσότητες νικοτίνης σε κάθε εισπνοή. Τα επίπεδα νικοτίνης κυμαίνονταν από 26.8 έως 43.2 mcg νικοτίνης/100 ml εισπνοή. 33

34 Ένα από τα φίλτρα υψηλής περιεκτικότητας σε νικοτίνη παρείχε διπλάσια νικοτίνη στο χρήστη από ότι τα εγκεκριμένα από την FDA προϊόντα για τη διακοπή του καπνίσματος. Η παραπάνω ανάλυση αποκάλυψε πως δεν υπάρχουν διαδικασίες ποιοτικού ελέγχου κατά την παραγωγή των προϊόντων αυτών, είτε πως αυτές είναι αναξιόπιστες. Επίσης, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν φέρουν ετικέτες προειδοποίησης για τις παρενέργειες στην υγεία του χρήστη όπως τα υπόλοιπα εγκεκριμένα υποκατάστατα νικοτίνης ή τα συμβατικά τσιγάρα. Η FDA σημειώνει υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ της ποιότητας των προϊόντων ηλεκτρονικών τσιγάρων και καθώς υπάρχουν στοιχεία για λίγα δείγματα, από τα αποτελέσματα της ανάλυσης δεν μπορούν ακόμα να διεξαχθούν τελικά συμπεράσματα το ποιες ουσίες περιέχονται ή όχι σε συγκεκριμένα ηλεκτρονικά τσιγάρα ή μάρκες. Η θέση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) Αντίθετα από ότι υπαινίσσονται ορισμένες εταιρίες στις διαφημίσεις τους, ο Π.Ο.Υ. δεν θεωρεί το ηλεκτρονικό τσιγάρο ως μια γνήσια και εγκεκριμένη θεραπεία για τους καπνιστές που προσπαθούν να διακόψουν το κάπνισμα. Οι παραγωγοί του ηλεκτρονικού τσιγάρου γενικά το διαφημίζουν ως ένα μέσο που μπορεί να βοηθήσει τους καπνιστές να απεξαρτηθούν από τον καπνό. Κάποιοι από αυτούς έχουν φτάσει ακόμα και στο σημείο να υπονοούν ότι θεωρείται εγκεκριμένη θεραπεία αντικατάστασης της νικοτίνης, όπως οι τσίχλες, παστίλιες και τα αυτοκόλητα νικοτίνης. Ο Π.Ο.Υ. τονίζει πως χρειάζεται να διεξαχθούν κλινικές δοκιμές και αναλύσεις τοξικότητας, και να ακολουθούνται οι οδηγίες και κανονισμοί ασφαλείας κατά τη διαδικασία της παραγωγής. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν είναι μια δοκιμασμένη θεραπεία αντικατάστασης νικοτίνης. Ο Π.Ο.Υ. δεν έχει επιστημονικά δεδομένα για να επιβεβαιώσει την ασφάλεια και αποτελεσματικότητα των ηλεκτρονικών τσιγάρων, και φυσικά δεν μπορεί να δεχτεί αναληθή υπονοούμενα, όπως ότι έχει εγκρίνει και υποστηρίζει τη χρήση του προϊόντος. Οι κατασκευαστές τους θα πρέπει να αφαιρέσουν από τις διαφημίσεις τους και τα ενημερωτικά φυλλάδια οτιδήποτε υπονοεί πως ο Π.Ο.Υ. το θεωρεί ασφαλές και αποτελεσματικό μέσο για τη διακοπή του καπνίσματος. Ο Π.Ο.Υ. δεν απορρίπτει την πιθανότητα ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο θα μπορεί να είναι χρήσιμο στη διακοπή του καπνίσματος, αλλά αυτό χρειάζεται να διερευνηθεί. Ελλάδα: κάπνισμα και ηλεκτρονικό τσιγάρο Τα επιδημιολογικά στοιχεία όσον αφορά το κάπνισμα στην Ελλάδα είναι πολύ ανησυχητικά καθώς η Ελλάδα κατέχει στο κάπνισμα μία από τις υψηλότερες θέσεις διεθνώς: Συνολικά, πάνω από Έλληνες πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας του καπνίσματος. 34

35 το 40% των ενηλίκων Ελλήνων είναι καπνιστές (49,9% των ανδρών και το 30,8% των γυναικών), με αυξητικές τάσεις και στα δύο φύλα τα τελευταία χρόνια, τέσσερις στους δέκα καπνιστές καπνίζουν πάνω από 20 τσιγάρα ημερησίως. Το 24,6% των μαθητών ηλικίας ετών καπνίζει καθημερινά Το 44,3% των νέων καπνίζουν καθημερινά. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Π.Ο.Υ., η μέση κατανάλωση τσιγάρων στην Ευρωπαϊκή Ένωση ανερχόταν τα προηγούμενα χρόνια σε 1.661,64 κατ άτομο ετησίως, ενώ ο αντίστοιχος δείκτης στην Ελλάδα ήταν 2.457,17 (δηλαδή +47% περισσότερο από το μέσο όρο). Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί και το παθητικό κάπνισμα, καθώς από τους μηκαπνιστές το 31,5% δηλώνει ότι εκτίθεται σε κάπνισμα στο σπίτι και το 38% στην εργασία. Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα κυκλοφορούν στην Ελλάδα από το 2008, αλλά σε αυτά δόθηκε ιδιαίτερη δημοσιότητα τους τελευταίους μήνες, με αφορμή την απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους στην Ελλάδα, στις 1 Ιουλίου 2009 (Νόμος 3730/2008). Σχετικά με την αρμοδιότητα ελέγχου προϊόντων που χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατα του καπνίσματος και περιέχουν νικοτίνη, ο Ε.Ο.Φ. απάντησε με το ακόλουθο έγγραφο σε ερώτηση του Γενικού Χημείου του Κράτους: «Τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατα του καπνίσματος και περιέχουν νικοτίνη υπάγονται στα φαρμακευτικά προϊόντα (τα προϊόντα αρμοδιότητας ΕΟΦ είναι εκείνα τα οποία αναφέρονται στο νόμο 1316). Η διάθεσή τους στην αγορά προϋποθέτει τη χορήγηση άδειας κυκλοφορίας φαρμάκου από τον ΕΟΦ: α) στην κατηγορία αυτή υπάγεται και το ηλεκτρονικό τσιγάρο, το οποίο περιέχει νικοτίνη. Μέχρι σήμερα ο ΕΟΦ δεν έχει χορηγήσει άδεια κυκλοφορίας σε ανάλογο προϊόν για την ελληνική αγορά. β) προϊόντα τα οποία παρουσιάζονται ως ηλεκτρονικά τσιγάρα που δεν περιέχουν νικοτίνη θα πρέπει να εξεταστούν από άλλους αρμόδιους φορείς, όπως το υπουργείο Ανάπτυξης.» Απομένει λοιπόν ο ΕΟΦ να διεξάγει τους απαραίτητους ελέγχους στην ελληνική αγορά, ώστε να προστατέψει τους καταναλωτές, διασφαλίζοντας πως δεν περιέχουν τοξικές και καρκινογόνες ουσίες. ΒΙΝΤΕΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΤΣΙΓΑΡΟ ΙΑΦΗΜΗΣΕΙΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑΣ.mp4 35

36 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΚΟΠΗ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ Τέσσερα βήματα βοήθειας για εφήβους καπνιστές 1. Ενημέρωση και ήρεμος διάλογος 2. Σωματική άσκηση 3. Υγιεινή διατροφή 4. Εάν χρειάζεται, ψυχολογική βοήθεια * Τα ειδικά φάρμακα δεν συνιστώνται (απευθύνονται αποκλειστικά σε ενηλίκους) Ο ρόλος του γιατρού και του δασκάλου Καθώς η αγωγή υγείας στα ελληνικά σχολεία ουσιαστικά δεν υπάρχει, ο ρόλος του κάθε γιατρού και του κάθε δασκάλου είναι καθοριστικός. «Είναι διαπιστωμένο, όχι μόνο εμπειρικά αλλά και επίσημα στατιστικά, ότι ο ρόλος της ιατρικής κοινότητας στη μείωση του καπνίσματος, αν και είναι δυνητικά πολύ σημαντικός, δεν έχει ακόμη μπει σε ικανοποιητική τροχιά στην χώρα μας», επισημαίνει ο κ. Μπεχράκης. «Δεν είναι μόνο το παράδειγμα του καπνιστή γιατρού, που ουσιαστικά εξασθενίζει αυτή την προσπάθεια. Είναι και η έλλειψη μεθοδικής ενεργοποίησης της γνώσης». Στη μελέτη του Οικονομικού Πανεπιστημίου του Πειραιά, φαίνεται ότι περίπου οι μισοί καπνιστές που ερωτήθηκαν, όταν είχαν επισκεφθεί τον γιατρό τους, δεν πήραν καμία οδηγία για διακοπή του καπνίσματος. «Η λήψη καπνιστικού ιστορικού και η άμεση διασύνδεση του νοσήματος με το κάπνισμα, για το οποίο προσέρχεται το παιδί στον γιατρό, αποτελούν τον αποτελεσματικότερο τρόπο παρέμβασης του κάθε γιατρού και ιδίως του παιδιάτρου», λέει ο κ. Μπεχράκης. «Η μεταφορά στοιχείων γνώσης από τον γιατρό στο παιδί εγγράφεται και λειτουργεί όχι μόνο άμεσα, αλλά και πολλαπλασιαστικά από το ένα παιδί στο άλλο». Εξίσου σημαντικός _ ίσως και σημαντικότερος _ είναι ο ρόλος του δασκάλου. «Ο κάθε δάσκαλος ή καθηγητής οποιασδήποτε βαθμίδας, οφείλει _ χωρίς να περιμένει καμία συντονισμένη ειδική δράση _ να αναζητήσει στο διαδίκτυο τη σχετική γνώση και με τον δικό του προσωπικό τρόπο να τη μεταφέρει στους μαθητές του, παρεμβαίνοντας έτσι στην απόφασή τους για κάπνισμα ή μη κάπνισμα», τονίζει ο κ. Μπεχράκης. «Μία τέτοια δραστηριότητα είναι εύκολη και απαιτεί μόνο ελάχιστο χρόνο και το σχετικό ενδιαφέρον». Οι παιδίατροι είναι πιο κοντά στην ελληνική οικογένεια από κάθε άλλο γιατρό. «Καλό είναι, από την πρώτη επίσκεψη του παιδιού, να εξηγούν τα ολέθρια αποτελέσματα του τσιγάρου και να συνιστούν στους γονείς να μην καπνίζουν στο 36

37 σπίτι ή να διακόψουν το κάπνισμα», συνιστά η κ. Βλάχου. «Οι παιδίατροι πρέπει να συνεχίζουν την πληροφόρηση σε κάθε επίσκεψη και να συμβουλεύουν τους γονείς να μην επιτρέπουν ούτε στους επισκέπτες τους να καπνίζουν μπροστά στα παιδιά τους». Εάν το παιδί σας έχει την ακόλουθη συμπεριφορά, θα πρέπει να υποψιασθείτε ότι καπνίζει κρυφά και να είστε σε εγρήγορση: -Έχει κακή απόδοση στα μαθήματα. - Kάνει σκασιαρχεία. - Έχει επιθετική συμπεριφορά. «Εάν μάθετε ότι το παιδί σας καπνίζει, χρειάζεται ψυχραιμία και ήρεμος διάλογος», συμβουλεύει η κ. Βλάχου. «Αυτός άλλωστε, πρέπει να αρχίζει από τη νηπιακή ηλικία και να συνεχίζεται χωρίς διακοπή». Είναι απαραίτητο, να παρουσιάσει ο γονιός εναλλακτικούς μηχανισμούς απόρριψης του τσιγάρου στο παιδί του. Πρέπει να του εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους του απαγορεύει το κάπνισμα και να το προειδοποιήσει για τις συνέπειες που θα έχει εκ μέρους του εάν συνεχίσει αυτή του τη συνήθεια. Μια έρευνα έχει δείξει ότι τα παιδιά δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τον καρκίνο, τις καρδιακές προσβολές και τα υπόλοιπα. Άρα πρέπει ο γονιός να ρίξει το βάρος στα πιο άμεσα αποτελέσματα του καπνίσματος: δύσοσμη αναπνοή, κίτρινα δόντια, μυρωδιά τσιγάρου στα μαλλιά και τα ρούχα, εύκολη κόπωση και βήχας. Παρ όλα αυτά, πολλοί γονείς εξακολουθούν να μη δείχνουν την απαραίτητη προσοχή και σοβαρότητα στην αντικαπνιστική τους προσπάθεια. Εάν οι γονείς κάνουν πολύ σαφείς στα παιδιά τους τις προσδοκίες τους, αυτά στο τέλος θα συμμορφωθούν με τις οδηγίες τους, παρ ότι στην αρχή μπορεί να εκφρασθούν με θυμό ή αγανάκτηση για τις γονεϊκές συμβουλές. Οι γονείς πρέπει να είναι βέβαιοι ότι εάν καπνίζουν οι ίδιοι, τα παιδιά τους δεν θα δώσουν καμία προσοχή στις προειδοποιήσεις τους για το δικό τους κάπνισμα. Έχει επίσης βρεθεί ότι εάν οι γονείς καπνίζουν, τα παιδιά τους θα ξεκινήσουν το κάπνισμα κλέβοντας από τα δικά τους τσιγάρα. Το πρώτο μέρος από το οποίο οι γονείς θα ξεκινήσουν τις προσπάθειές τους είναι το σπίτι. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μοντέλο συμπεριφοράς τα μεγαλύτερα αδέλφια, οι φίλοι ή άνθρωποι τους οποίους τα παιδιά θαυμάζουν. Θα πρέπει να δοθεί έμφαση στο ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν καπνίζουν. Επίσης είναι σημαντικό τα παιδιά να μετέχουν σε διάφορες δραστηριότητες, αθλητικές ή άλλες. Διότι εάν έχουν κάτι να κάνουν έχουν λιγότερο χρόνο για να καπνίσουν. Ακόμη, οι περισσότερες από αυτές τις δραστηριότητες προωθούν ή συμβαδίζουν με έναν αντικαπνιστικό τρόπο ζωής. Τέλος το σχολείο μπορεί να παίξει έναν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη του καπνίσματος. Δυστυχώς όμως, στην Ελλάδα το λυπηρό φαινόμενο η πλειονότητα των καθηγητών να καπνίζει στο σχολείο ακόμη και μπροστά στους μαθητές τους μόνο παράδειγμα προς μίμηση δεν μπορεί να αποτελέσει. Διότι το κάπνισμα στην εφηβική ηλικία ξεκινά και ως μία μιμητική ενέργεια με την οποία ο έφηβος 37

38 προσπαθεί να επιβεβαιωθεί στον εαυτό του και τον κοινωνικό του περίγυρο. Το κάπνισμα των καθηγητών του, μαζί με το κάπνισμα των γονέων του, αποτελεί αναμφίβολα μια από τις ισχυρότερες δυνάμεις ώθησης προς την παγίωση του δικού του καπνίσματος. Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι το κάπνισμα εντάσσεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο παιδείας που διακρίνει μία κοινωνία ως σύνολο, αλλά και αποτελεί ένδειξη σεβασμού προς τον εαυτό μας και τους συνανθρώπους γύρω μας. Μόνο έτσι θεωρώντας το κάπνισμα μπορούμε να αντισταθούμε στον ορυμαγδό της διαφήμισης και της έντεχνης προώθησης του τσιγάρου και να προστατέψουμε και τα παιδιά μας. Άλλωστε αυτό το τελευταίο είναι κάτι που τους το οφείλουμε. ΒΙΝΤΕΟ PARAMOUNT ADV - ΟΧΙ ΣΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ - ΠΥΞΙ Α.mp4 Οφέλη από τη διακοπή του καπνίσματος : Τα άμεσα και τα μακροπρόθεσμα οφέλη στην υγεία μετά το κάπνισμα του τελευταίου τσιγάρου είναι : Μετά από : 20 λεπτά Η αρτηριακή πίεση επανέρχεται στα κανονικά επίπεδα. Ο αριθμός των σφίξεων ομαλοποιείται (ελαττώνεται). Η θερμοκρασία των χεριών και ποδιών επανέρχεται στο φυσιολογικό (αυξάνει). 8 ώρες Το επίπεδο του μονοξειδίου του άνθρακα στο αίμα φυσιολογικό, το επίπεδο του οξυγόνου αυξάνει και φτάνει στα φυσιολογικά επίπεδα. 12 ώρες Σχεδόν όλη η νικοτίνη έχει αποβληθεί από τον οργανισμό. 24 ώρες Η πιθανότητα καρδιακών επεισοδίων αρχίζει ήδη να μειώνεται. 48 ώρες Βελτιώνονται η αίσθηση της γεύσης και της όσφρησης. 72 ώρες Η αναπνοή γίνεται ευκολότερη. Η αναπνευστική χωρητικότητα των πνευμόνων αυξάνεται. 5 ημέρες Έχουν αποβληθεί από το σώμα τα περισσότερα υποπροϊόντα της νικοτίνης. 38

39 2 εβδομάδες έως 3 μήνες Η κυκλοφορία του αίματος συνεχώς βελτιώνεται. Το περπάτημα γίνεται ευκολότερο. Η λειτουργία των πνευμόνων αυξάνει μέχρι 30%. 1 έως 9 μήνες Λιγότερο λαχάνιασμα. Αύξηση της ενεργητικότητας του σώματος. Καλύτερη κατάσταση των πνευμόνων ικανή να αντισταθούν σε μολύνσεις. 1 έτος Μειώνεται κατά το ήμισυ ο κίνδυνος καρδιακού επεισοδίου. 5 έτη Έχει ήδη μειωθεί σημαντικά ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο του στόματος και του τραχήλου. 10 έτη Μειώνεται ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο πνευμόνων και από άλλες μορφές καρκίνου. 15 έτη Ο κίνδυνος καρδιακών επεισοδίων είναι ο ίδιος με των ανθρώπων που δεν κάπνισαν ποτέ. Όσοι διακόψουν το κάπνισμα αρρωσταίνουν λιγότερο από λοιμώξεις και γενικότερα μειώνουν τις πιθανότητες να εμφανίσουν κάποια από τις ασθένειες που προκαλεί το κάπνισμα. Το σώμα γενικά αποκτά μεγαλύτερη σφριγηλότητα, η αναπνοή είναι καλύτερη και η αντοχή στην κούραση μεγαλύτερη. Στις εγκύους η διακοπή του καπνίσματος επιτρέπει να φτάσει στο έμβρυο περισσότερο οξυγόνο και να αναπτυχθεί σε πιο υγιείς συνθήκες. ΒΙΝΤΕΟ ANT1_World day against smoking.mp4 39