«Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 20 ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»

Transcript

1 ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ» ΤΙΤΛΟΣ: «Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 20 ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» ΣΜΥΡΝΗ ΜΑΡΙΑ ΦΩΤΕΙΝΗ ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΓΕΛΑΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ Πάτρα, Οκτώβριος 2016

2 Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Ιατρικής Σχολή Επιστημών Υγείας Μαρία- Φωτεινή Σμυρνή 2016 Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος 2

3 Τριμελής Επιτροπή: Γελαστοπούλου Ελένη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Υγιεινής του Ιατρικού Τμήματος Πανεπιστημίου Πατρών. Καλόφωνος Χαράλαμπος, Καθηγητής Παθολογίας- Ογκολογίας του Ιατρικού Τμήματος Πανεπιστημίου Πατρών. Παναγιωτάκης Γεώργιος, Καθηγητής Ιατρικής Φυσικής του Ιατρικού Τμήματος Πανεπιστημίου Πατρών. 3

4 Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως την επιβλέπουσα καθηγήτριά μου, κ. Γελαστοπούλου Ελένη, για την καθοδήγησή του στην εκπόνηση της διπλωματικής μου εργασίας. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τα μέλη της τριμελούς επιτροπής, κ. Καλόφωνο Χαράλαμπο και τον κ. Παναγιωτάκη Γεώργιο για την υποστήριξή τους κατά τη διάρκεια των σπουδών μου. Τέλος, ευχαριστώ την οικογένειά μου για την ουσιαστική συμπαράσταση που μου προσέφεραν. 4

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τον όρο χρόνιες παθήσεις καταλαμβάνουν και τα μακροχρόνια νοσήματα, όπως για παράδειγμα οι καρδιαγγειακές παθήσεις, οι κακοήθεις νεοπλασίες και ο διαβήτης, υπεύθυνα για τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα του πληθυσμού. Το προσδόκιμο ζωής συσχετίζεται άμεσα με το φορτίο νοσηρότητας ή την επιβάρυνση της υγείας από μια νόσο και μετριέται με τη νοσηρότητα, τη θνησιμότητα, τα προσαρμοσμένα στην ανικανότητα ή αναπηρία έτη ζωής (DALYs), τα χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας ή αναπηρίας (YLL) και τα έτη ζωής με ανικανότητα ή αναπηρία (YLDs). Αυτό επιτυγχάνεται μέσω του Global Burden of Disease (GBD) μιας παγκόσμιας επιστημονικής μεθοδολογίας, όπου έργο και σκοπός του είναι, να ενσωματώσει το ευρύτερο δυνατό φάσμα αξιόπιστων γνώσεων για την υγεία και τους καθοριστικούς παράγοντες της σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο για την υγεία, ώστε να είναι δυνατές οι συγκρίσεις μεταξύ των χωρών, σε σχέση με την πάροδο του χρόνου, και εν τέλει να ποσοτικοποιήσει τις εισφορές των διαφόρων ασθενειών και τους παράγοντες κινδύνου για την συνολική επιβάρυνση. Επιπλέον χρησιμοποιεί και άλλα μεγέθη, όπως τα Προσαρμοσμένα στην ανικανότητα έτη ζωής (DALYs), το κυριότερο μέγεθος που συνδυάζει τα χαμένα χρόνια λόγω πρόωρης θνησιμότητας και τα χαμένα χρόνια λόγω ζωής και τα χρόνια ζωής με κακή κατάσταση υγείας. Η Ελλάδα κατείχε κατά το παρελθόν τη δεύτερη θέση και σήμερα την ενδέκατη, σχετικά με το προσδόκιμο ζωής ανάμεσα στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σπουδαιότερο είναι το γεγονός, ότι οι νεοπλασίες δεν οφείλονται μόνο σε μικροβιακούς, αλλά σε συμπεριφορικούς, σε μεταβολικούς και σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. Με την πάροδο της ηλικίας, της αλλαγής και της προώθησης διαφόρων κοινωνικών προτύπων συμβάλλουν σημαντικά στην διαχρονική εξέλιξη των νεοπλασιών στην Ελλάδα τα τελευταία είκοσι χρόνια. Σε κάθε κράτος η οικονομική του κατάσταση, η πολιτική υγείας, η πρόληψη, η αγωγή υγείας και θεραπείας είναι σημαντικό ότι υποδηλώνουν, πως η εμφάνιση του καρκίνου αυξάνεται συνεχώς, αιτιώμενη από την εξέλιξη της γήρανσης του πληθυσμού, αλλά και τους παράγοντες κινδύνου όπως το 5

6 κάπνισμα, η παχυσαρκία, οι διατροφικές και οι κοινωνικές συνήθειες και επιρροές. Η εξέλιξη της θνησιμότητας λόγω των νεοπλασιών από το 1990 έως το 2013 προσέδιδε στην Ελλάδα συνεχώς χαμηλή θέση συγκρινόμενη με τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Επίσης σκέψη και διερεύνηση προκαλεί το γεγονός, ότι τόσο το 1990 όσο και το 2013 η Ελλάδα βρισκόταν στην ίδια θέση, συγκρίνοντας τα προσαρμοσμένα έτη ζωής στην αναπηρία ή στην ανικανότητα από τις νεοπλασίες, σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, διαχωρίζοντας μόνο το είδος της νεοπλασίας σχετικά με το φύλο του πληθυσμού στόχου. Στην Ελλάδα και τη Δυτική Ευρώπη το 1990 αλλά και το 2013 και στα δύο φύλα, σε όλες τις ηλικίες το μεγαλύτερο ποσοστό θανάτων οφείλεται κατά κύριο λόγο στον καρκίνο του πνεύμονα και κατά δεύτερον στον καρκίνο του παχέος εντέρου. Άρα λοιπόν συμπεραίνουμε, ότι μέσα στα τελευταία είκοσι χρόνια δεν είναι εύκολο να τροποποιηθούν αποτελεσματικά οι επιρροές από τα κοινωνικά και τα διατροφικά πρότυπα, οι κοινωνικές ανάγκες αλλά και οι συνήθειες. Είκοσι χρόνια πριν στην Ελλάδα αλλά και στη Δυτική Ευρώπη τα χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας (YLDs) και στα δύο φύλα σε όλες τις ηλικίες προκαλούσε ο καρκίνος του μαστού κατά κύριο λόγο, με αύξηση της αναγκαιότητας για τακτικό ιατρικό έλεγχο, με απώτερο σκοπό την προαγωγή της υγείας τόσο του ατόμου όσο και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Όμως η άνοδος των (DALYs) έγινε με τον καρκίνο του πνεύμονα, πιθανόν λόγω καπνίσματος ή επαγγελματικών νόσων. Λέξεις Κλειδιά: Νεοπλασίες, καρδιαγγειακά νοσήματα, φορτίο νοσηρότητας, επιβάρυνση υγείας, χρόνια νοσήματα, θνησιμότητα, προσαρμοσμένα έτη ζωής στην ανικανότητα ή αναπηρία, χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας, έτη ζωής με αναπηρία ή ανικανότητα, παράγοντες κινδύνου, συμπεριφορικοί παράγοντες, μεταβολικοί παράγοντες, περιβαλλοντικοί παράγοντες, πρόληψη, κόστος. 6

7 ABSTRACT The term chronic diseases, among other diseases, concern long term diseases such as cardiovascular diseases, malignant tumors and diabetes that are responsible for the morbidity and mortality of the population. Life expectancy is directly related to the burden of morbidness or aggravation of a disease and is measured by morbidity, mortality, customized to the inability or disability life years (DALYs), the lost years of life due to disability or disability (YLL), and years of life with inability or disability (YLDs). This obtained through a global scientific methodology of the Global Burden of Disease (GBD), which aim to incorporate the widest range of reliable knowledge on health determinants in a global context for health in order to be possible the comparisons between countries in connection with time and finally the quantification of the various diseases contributions and the risk factors for the overall burden. Moreover, it use and other dimensions, such as the Adaptation of the Years in Inability (DALYs), the main dimension that combines the last years because of premature mortality and the last years because of life and the years of life with bad health condition. Greece held the second place and now the eleventh in life expectancy among others European Union countries. More important is the fact that neoplasia is not only due to microbial but also to behavioral, metabolic and environmental factors. The age, the change and promoting of various social standards contribute significantly to the evolution of neoplasia in Greece over the last twenty years. The economic situation, the health policy, the prevention, the treatment in every country indicate that the incidence of cancer is increasing, because of the age progress of the population, but also by risk factors such as smoking, obesity, eating and social habits and influences. The progress of mortality because of neoplasia from 1990 to 2013 gave to Greece constantly a low position compared with Western Europe countries. Also is a matter for investigation the fact that in 1990 but also in 2013, Greece was in the same position as concern the customized years of life in inability or disability from neoplasia in every age group, separating only the type of neoplasia in relation with the gender of the target population. In 7

8 Greece and Western Europe in 1990 and 2013, in both sexes, at all ages, the highest death rate is primarily obliged to lung cancer and secondly to colon cancer. So, we can suppose that in the last twenty years is not easy to change effectively the influences from the social and nutritional standards, the social needs and habits. Twenty years ago in Greece and in Western Europe, lost years of life due to inability (YLDs) in both sexes at all ages was owing in breast cancer mainly, by increasing the need for regular medical supervision, with a view to promoting the health of both the individual and society. However, the rise of(dalys) was by lung cancer, possibly because of smoking or occupational diseases. Keywords: Neoplasia, cardiovascular diseases, burden of disease, aggravation of chronic diseases, mortality, adjusted life years of incompetence or disability, lost years of life due to disability, years living with inability or disability, risk factors, behavioral factors, metabolic factors, environmental factors, prevention, cost. 8

9 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Ευχαριστίες... 4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 5 ABSTRACT... 7 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... 9 ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΩΝ...10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...17 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ...23 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ...28 ΣΥΖΗΤΗΣΗ...78 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...87 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

10 ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1α. Συνολικά χαμένα έτη ζωής λόγω νεοπλασιών, 1990, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 1b. Συνολικά χαμένα έτη ζωής λόγω νεοπλασιών, 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 2. Κατανομή των θανάτων ανά κατηγορία νοσημάτων, και τα δύο φύλα, Ευρωπαϊκή Ένωση, 1990 και Εικόνα 3. Κατανομή των θανάτων ανά κατηγορία νοσημάτων, και τα δύο φύλα, Ελλάδα, 1990 και Εικόνα 4a. Κατανομή των προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 2013, σε ηλικίες ετών, και τα δύο φύλα. 31 Εικόνα 4b. Κατανομή των προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 2013, σε ηλικίες 70 και άνω ετών, και τα δύο φύλα Εικόνα 5a. Κατανομή των θανάτων λόγω νεοπλασιών στην Ελλάδα, 2013, σε ηλικίες ετών, και τα δύο φύλα Εικόνα 5b. Κατανομή των θανάτων λόγω νεοπλασιών στην Ελλάδα, 2013, σε ηλικίες 70 και άνω ετών, και τα δύο φύλα Εικόνα 6a. Κατανομή των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες στην Ελλάδα, 2013, σε όλες τις ηλικίες, και τα δύο φύλα Εικόνα 6b. Κατανομή των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες στην Ελλάδα, 2013, σε όλες τις ηλικίες, και τα δύο φύλα Εικόνα 7a. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας προσαρμοσμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας, 2013, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες της Ευρώπης, στους άνδρες, σε όλες τις ηλικίες

11 Εικόνα 7b. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας προσαρμοσμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας, 2013, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες της Ευρώπης, στους άνδρες, σε όλες τις ηλικίες Εικόνα 8a. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας, συγκριτικά το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 8b. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας προσαρμοσμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας, συγκριτικά το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 9a. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 1990, στους άνδρες ετών. 39 Εικόνα 9b. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 2013, στους άνδρες ετών Εικόνα 10a. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 1990, στις γυναίκες ετών Εικόνα 10b. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 2013, στις γυναίκες ετών Εικόνα 11a. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 1990, στους άνδρες, 70 και άνω ετών Εικόνα 11b. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 2013, στους άνδρες, 70 και άνω ετών Εικόνα 12a. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 1990, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών

12 Εικόνα 12b. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 2013, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών Εικόνα 13a. Συνολικά προσαρμοσμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες, 2013, στους άνδρες, σε όλες τις ηλικίες Εικόνα 13b. Συνολικά προσαρμοσμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες, 2013, στις γυναίκες, σε όλες τις ηλικίες Εικόνα 14a. Συνολικοί θάνατοι λόγω νεοπλασιών, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες, 1990, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 14b. Συνολικοί θάνατοι λόγω νεοπλασιών, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες, 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 15a. Συνολικά χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες, 1990, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 15b. Συνολικά χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες, 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 16. Συνολικά προσαρμοσμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 17a. Σύγκριση προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας, των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 17b. Σύγκριση προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας, των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα

13 Εικόνα 18a. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας, των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 18b. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας, των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 19a. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω, των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 19b. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω, των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 20a. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 20b. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα Εικόνα 21a. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, ετών Εικόνα 21b. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, ετών Εικόνα 22a. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, 70 και άνω ετών Εικόνα 22b. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, 70 και άνω ετών

14 Εικόνα 23a. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, ετών Εικόνα 23b. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, ετών Εικόνα 24a. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών Εικόνα 24b. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών Εικόνα 25a. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, ετών Εικόνα 25b. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, ετών Εικόνα 26a. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες και οι παράγοντες κινδύνου, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, 70 και άνω ετών Εικόνα 26b. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, 70 και άνω ετών Εικόνα 27a. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, ετών Εικόνα 27b. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, ετών

15 Εικόνα 28a. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών Εικόνα 28b. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών Εικόνα 29a. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, ετών Εικόνα 29b. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, ετών Εικόνα 30a. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, 70 και άνω ετών Εικόνα 30b. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, 70 και άνω ετών Εικόνα 31a. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, ετών Εικόνα 31b. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, ετών Εικόνα 32a. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών Εικόνα 32b. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών

16 Εικόνα 33a. Σύγκριση των συνολικών θανάτων από νεοπλασίες στην Ελλάδα, με άλλες χώρες, 1990, σε όλες τις ηλικίες, στους άνδρες και γυναίκες Εικόνα 33b. Σύγκριση των συνολικών θανάτων από νεοπλασίες στην Ελλάδα, με άλλες χώρες, 2013, σε όλες τις ηλικίες, στους άνδρες και γυναίκες Εικόνα 34a. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες στην Ελλάδα, με άλλες χώρες, 1990, σε όλες τις ηλικίες, στους άνδρες και γυναίκες Εικόνα 34b. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες στην Ελλάδα, με άλλες χώρες, 2013, σε όλες τις ηλικίες, στους άνδρες και γυναίκες Εικόνα 35a. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες στην Ελλάδα, με άλλες χώρες, 1990, σε όλες τις ηλικίες, στους άνδρες και γυναίκες Εικόνα 35b. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες στην Ελλάδα, με άλλες χώρες, 2013, σε όλες τις ηλικίες, στους άνδρες και γυναίκες Πίνακας 1. Συνολικός πίνακας των νεοπλασιιών στην Ελλάδα, σετους άνδρες κι στις γυναίκες όλων των ηλικιών, Πίνακας 2. Συνολικός πίνακας των νεοπλασιών στην Ελλάδα, στους άνδρες και στις γυναίκες όλων των ηλικιών,

17 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Με τον όρο «χρόνια νόσος», ορίζεται η οποιαδήποτε επιδείνωση ή απόκλιση από τη φυσιολογική κατάσταση με ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: α) η νόσος είναι μόνιμη, β) αφήνει υπολείμματα ανικανότητας, γ) προκαλείται από μη αναστρέψιμες παθολογικές μεταβολές και μπορεί να απαιτεί μακροχρόνια επίβλεψη, παρακολούθηση ή φροντίδα.[1]. Στις χρόνιες παθήσεις περιλαμβάνονται τα μακροχρόνια νοσήματα, όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις, οι κακοήθεις νεοπλασίες, ο διαβήτης, τα οποία ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής νοσηρότητας και της θνησιμότητας. Κυριότερο χαρακτηριστικό είναι το γεγονός, ότι δεν οφείλονται μόνο σε μικροβιακούς παράγοντες, αλλά σε ιδιοσυγκρασιακούς και σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. Αξιοσημείωτο είναι, ότι κατείχαμε τη δεύτερη θέση και τώρα φτάσαμε την ενδέκατη, δηλαδή πιο χαμηλά σχετικά με το προσδόκιμο ζωής καταλαμβάνει η Ελλάδα ανάμεσα στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η επιβίωση από καρκίνο ποικίλλει ευρέως μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών παρά τις σημαντικές βελτιώσεις που έχουν επέλθει στη διάγνωση και τη θεραπεία του καρκίνου κατά την πρώτη δεκαετία του 21ού αιώνα. Περισσότερα από 2,6 εκατομμύρια αποτελούν τα εκτιμώμενα νέα κρούσματα καρκίνου που εμφανίστηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2012, εκ των οποίων το 54% αναφερόταν σε άνδρες και το 46% σε γυναίκες. Εν τέλει ο εκτιμώμενος συνολικός αριθμός θανάτων που σχετίζονταν με τον καρκίνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2012 ανήλθε σε 1,263 εκατομμύρια, εκ των οποίων το 56% αφορά τους άνδρες και το 44% τις γυναίκες. [3]. Οι διαπιστώσεις αυτές οφείλονται κυρίως στην ανεξέλεγκτη δράση των παραγόντων κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα και νεοπλασίες, λόγω της ελλιπής οργανωμένης προσπάθειας για πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή πρόληψη στη χώρα μας. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως στις περισσότερες χώρες του κόσμου, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, οι νεοπλασίες αποτελούν τη δεύτερη αιτία θανάτου μετά τα καρδιαγγειακά νοσήματα (IARC 2008), [2]. Οι πιο συχνές αιτίες 17

18 θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως είναι κατά φθίνουσα σειρά οι εξής (WHO 2006). Αλλά και νεότερες έρευνες αποδεικνύουν ότι ο καρκίνος του πνεύμονα, με εκτιμώμενους θανάτους στο 24,5% του συνόλου ήταν η συνηθέστερη αιτία θανάτου από καρκίνο στην Ευρώπη το 2012, ακολουθούμενος από τον καρκίνο του παχέος εντέρου με 11,9%, τον καρκίνο του μαστού με 7,2% και τον καρκίνο του στομάχου με 4,6%. Ο καρκίνος του πνεύμονα παρόλα αυτά συνέχισε να αποτελεί τη συνηθέστερη αιτία θανάτου από καρκίνο για τους άνδρες με ποσοστό περίπου στο 25,9% και ακολουθούμενος από τους καρκίνους του παχέος εντέρου μ ε 11,6% και τον καρκίνο του προστάτη με 10%. Ο καρκίνος του μαστού ήταν η κυριότερη αιτία θανάτου για τις γυναίκες μ ε 16,3%, ακολουθούμενος από τους καρκίνους του παχέος εντέρου με 12,3%, τον καρκίνο του πνεύμονα με 14,7% και τον καρκίνο των ωοθηκών με ποσοστό γύρω στο 5,4%. [4,5]. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ο.Ο.Σ.Α, η θνησιμότητα από τον καρκίνο παραμένει γενικά χαμηλότερη απ ότι στις υπόλοιπες ανεπτυγμένες χώρες. Μεταξύ των 34 χωρών μελών του Ο.Ο.Σ.Α, η Ελλάδα κατατασσόταν το 2004 στη 19η θέση ως προς τη θνησιμότητα στους άνδρες και στην 23η στις γυναίκες. Βέβαια θα πρέπει να σημειωθεί ότι, η ευνοϊκή θέση της χώρας μας είναι σε κάποιο βαθμό πλασματική, λόγω των ελλείψεων στη διάγνωση, των σφαλμάτων στην ταξινόμηση και κυριότερα στην έλλειψη του εθνικού αρχείου νεοπλασιών [6]. Ωστόσο όμως στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες, μεταξύ των ετών παρατηρείται σταθερά αυξητική τάση στους θανάτους από καρκίνο τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Στους άνδρες και στις γυναίκες πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο θεωρείται ο καρκίνος του πνεύμονα, και ακολουθούν για τους άνδρες, ο καρκίνος του προστάτη και ο καρκίνος του παχέος εντέρου. Ενώ στις γυναίκες ακολουθούν ο καρκίνος του μαστού και ο καρκίνος του παχέος εντέρου, όμως φαίνεται ότι η θνησιμότητα από καρκίνο διαφοροποιείται μεταξύ των γεωγραφικών διαμερισμάτων της χώρας. Μεταξύ του 2004 και του 2013 σημειώθηκε στην Ευρώπη μείωση της θνησιμότητας λόγω του καρκίνου κατά 11,0 % στους άνδρες και κατά 5,9 % στις γυναίκες. Ειδικότερα το τυποποιημένο ποσοστό θνησιμότητας για τον καρκίνο του μαστού μειώθηκε κατά 10,1 % στις 18

19 γυναίκες. Ο καρκίνος του πνεύμονα της τραχείας και των βρόγχων, στους άνδρες το ποσοστό θνησιμότητας μειώθηκε κατά 20,8 % ενώ στις γυναίκες αυξήθηκε κατά 71,9 %. [7]. Το κόστος του καρκίνου στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έφτασε στα 126 δισεκατομμύρια ευρώ το Σε γενικές γραμμές όμως, το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης για τον καρκίνο εκτιμήθηκε στο ισοδύναμο 102 ευρώ ανά άτομο. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι συγκεκριμένες εκτιμήσεις είναι συντηρητικές, καθώς ορισμένες κατηγορίες κόστους της υγειονομικής περίθαλψης, όπως προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου, δεν συμπεριλήφθηκαν λόγω αδυναμίας συγκέντρωσης αυτών των δεδομένων για όλες τις υπό μελέτη χώρες. [8]. Αρκετά στοιχεία σχετικά με το άμεσο κόστος στην Ελλάδα δεν υπάρχουν, ωστόσο όμως εκτιμάται ότι το κόστος για τη θεραπεία του καρκίνου κυμαίνεται με ποσοστό περίπου στο 6,5% των συνολικών δαπανών για την υγειονομική περίθαλψη. Επιπλέον προκύπτει ότι ένα υψηλό έμμεσο οικονομικό κόστος λόγω της μειωμένης παραγωγικότητας, τόσο του πάσχοντα, όσο και της οικογένειάς του, που επιβαρύνεται με την κατ οίκον νοσηλεία αυτού, αλλά και από την απώλεια ημερών εργασίας από τον ίδιο τον ασθενή αλλά και από τους φροντιστές του. Σε τελική ανάλυση το έμμεσο κόστος υπολογίζεται ότι είναι τουλάχιστον το διπλάσιο του άμεσου κόστους. Το κοινωνικό κόστος των νεοπλασιών είναι αρκετά δυσβάστακτο και πλήττει καίρια την κοινωνική ανάπτυξη καθώς και την ευημερία ενός κοινωνικού συνόλου, ενώ δοκιμάζει και την κοινωνική συνοχή του. Οι πάσχοντες υφίστανται αρνητικές συνέπειες στην προσωπική, την οικογενειακή, την επαγγελματική και την κοινωνική τους ζωή. Στην επαγγελματική τους ζωή υφίστανται τον παροπλισμό ή τη στασιμότητα στην ανέλιξή τους. Στο φιλικό και οικογενειακό τους περιβάλλον, αντιμετωπίζουν συχνά τον οίκτο και την απόρριψη. Παράλληλα η εκδήλωση κοινωνικού στιγματισμού εις βάρος των καρκινοπαθών πλήττει ανεπανόρθωτα την προσωπικότητα και την αξιοπρέπειά τους, καθιστώντας τη μαρτυρική. [6]. Οι νεοπλασίες ή ο καρκίνος είναι μια πάθηση για την οποία έχουν ενοχοποιηθεί ποικίλες μεταλλάξεις του γενετικού υλικού (DNA). Για τις οποίες παίζουν καθοριστικό ρόλο, πέραν των γονιδιακών παραγόντων και οι 19

20 περιβαλλοντικοί παράγοντες, για τους οποίους τόσο τα άτομα, όσο και οι οργανωμένες κοινωνίες μπορούν να παρέμβουν. Οι ατομικοί παράγοντες κινδύνου μπορεί να είναι το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η διατροφή, η παχυσαρκία και η έλλειψη σωματικής άσκησης. Το κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο του πληθυσμού στόχου σχετίζεται με την πιθανότητα εμφάνισης κάποιων μορφών καρκίνου. Οι καρκίνοι του πνεύμονα, του στομάχου και του οισοφάγου εμφανίζονται συχνότερα στα κατώτερα οικονομικά και κοινωνικά στρώματα ενός κοινωνικού συνόλου. Ο καρκίνος του μαστού εντοπίζεται συχνότερα στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, ενώ ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Το σύνολο δε της θνησιμότητας από κακοήθεις νεοπλασίες είναι φανερό πως σχετίζεται άμεσα με το χαμηλό κοινωνικο - οικονομικό επίπεδο, τη χρόνια ψυχο - κοινωνική επιβάρυνση και την ανεργία. Άξιο λόγου είναι ότι ενοχοποιούνται λοιμογόνοι και περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως είναι οι ιοί της Ηπατίτιδας Β και C, ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), κάποιοι τύποι του οποίου αποτελούν την κύρια αιτία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και ο HIV που είναι συνδεδεμένος με την εμφάνιση άλλων μορφών καρκίνου. Ακόμη, οι παράγοντες που σχετίζονται με το σύγχρονο τρόπο ζωής όπως για παράδειγμα οι ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες, φαίνεται ότι σχετίζονται με συγκεκριμένες μορφές των κακοηθών νεοπλασιών. Όλα αυτά τα δεδομένα θα προσπαθήσω να προσεγγίσω και να αναλύσω, στο μέγιστο βαθμό μέσω της μελέτης μου χρησιμοποιώντας τα αξιόλογα για την επιστήμη υγείας εργαλεία του GLOBAL BURDEN OF DISEASE (GBD). 20

21 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ Η έρευνα που πραγματοποίησα στα πλαίσια εκπόνησης της διπλωματικής εργασίας μου με σκοπό την απονομή του μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών «Δημόσια Υγεία», περιέγραψε αναλυτικά τα στάδια μελέτης και συγκέντρωσης δεδομένων, αναφορικά με την αναζήτηση βιβλιογραφίας σχετικής με το θέμα, τη διερεύνηση, την επιλογή και την συλλογή των δεδομένων από την πηγή GBD, την συγγραφή του πρωτοκόλλου διπλωματικής εργασίας, τη δημιουργία ενός χρονοδιαγράμματος τύπου GANTT για την οριοθέτηση της συνολικής εργασίας, και τελευταίο στάδιο αναφερόταν στη συγγραφή και στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας. Του Global Burden of Disease (GBD) το έργο, είναι μία παγκόσμια επιστημονική μεθοδολογία, με σκοπό να ενσωματώσει το ευρύτερο δυνατό φάσμα αξιόπιστων γνώσεων για την υγεία και τους καθοριστικούς παράγοντες της σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο για την υγεία. Ώστε να είναι δυνατές οι συγκρίσεις μεταξύ των χωρών, σε σχέση με την πάροδο του χρόνου, και εν τέλει να ποσοτικοποιήσει τις εισφορές των διαφόρων ασθενειών και τους παράγοντες κινδύνου για την συνολική επιβάρυνση. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στην GBD, συμπεριλαμβάνουν τη συστηματική προσέγγιση για την αντιπαραβολή αιτίας θανάτου από διάφορες χώρες, τη χαρτογράφηση σε διάφορες αναθεωρήσεις και τις εθνικές παραλλαγές της Διεθνούς Ταξινόμησης των Νόσων και τραυματισμών (ICD), και την αιτία του θανάτου με την προσέγγιση μοντελοποίησης που χρησιμοποιούνται για κάθε αιτία. Μέσα από αυτή την έρευνα θα γίνει μια συστηματική προσπάθεια συλλογής δεδομένων, με απώτερο σκοπό τη συλλογική αποτύπωση της εξέλιξης του φορτίου νοσηρότητας και θνησιμότητας των νεοπλασιών τα τελευταία 20 χρόνια στην Ελλάδα. Σε γενικές γραμμές, το φορτίο νοσηρότητας (burden) ή η επιβάρυνση από ένα πρόβλημα υγείας μπορεί να μετρηθεί με τη νοσηρότητα, δηλαδή με τα μέτρα της επίπτωσης και του επιπολασμού, με τη θνησιμότητα δηλαδή με τους ειδικούς δείκτες θνησιμότητας συγκεκριμένα για τις νεοπλασίες που μας ενδιαφέρουν κατά ηλικία και αιτία, το οικονομικό κόστος. Επιπλέον χρησιμοποιούμε και άλλα μεγέθη, όπως τα Προσαρμοσμένα στην 21

22 ανικανότητα έτη ζωής (DALYs), ένα μέγεθος που συνδυάζει χαμένα χρόνια λόγω πρόωρης θνησιμότητας και χαμένα χρόνια λόγω ζωής με κακή κατάσταση υγείας. Για να αντλήσω στοιχεία για το «φορτίο» νοσηρότητας και τα DALYs χρησιμοποίησα το «GLOBAL BURDEN OF DISEASE, INJURIES AND RISK FACTOR STUDY 2010». Η μέθοδος των DALYs αναπτύχθηκε το 1990, στην πρώτη μελέτη Διεθνούς Επιβάρυνσης από Ασθένειες (Global Burden of Disease, GBD), από την παγκόσμια τράπεζα με στόχο την εκτίμηση της επιβάρυνσης από ασθένειες με έναν ενιαίο τρόπο για όλες τις ασθένειες, τους παράγοντες κινδύνου και τις περιοχές του κόσμου. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, ανέλαβε να κάνει την πρώτη σημαντική αναθεώρηση του προγράμματος του 1990, με την αναφορά GBD και στη συνέχεια κατέθεσε το 2008 μια νέα αναθεωρημένη αναφορά GBD 2004 [9]. Θα πρέπει να θεωρούμαστε πολύ τυχεροί, που έχουμε τα πιο πρόσφατα αποτελέσματα της έρευνας. Η έρευνα για την συνολική επιβάρυνση των ασθενειών του 2010 (GBD 2010) είναι ένα νέο πρόγραμμα συνεργασίας περίπου 500 ερευνητών σε 50 χώρες υπό την επιστημονική επίβλεψη του Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον. Είναι η μεγαλύτερη συστηματική επιστημονική προσπάθεια με απώτερο στόχο να ποσοτικοποιηθούν τα επίπεδα και οι τάσεις της απώλειας καθώς και της ποιότητας της υγείας που οφείλονται σε ασθένειες, σε τραυματισμούς, και στους ποικίλους παράγοντες κινδύνου. Το πρόγραμμα GBD χρησιμεύει ως ένα παγκόσμιο δημόσιο αγαθό για την χάραξη της κατάλληλης πολιτικής υγείας βασισμένη στην τεκμηρίωση και τον σχεδιασμό συστημάτων υγείας. Σκοπός του DALY είναι να συμπεριλάβει την επίδραση της θνησιμότητας και της νοσηρότητας μιας συγκεκριμένης αιτίας σε έναν δείκτη. 22

23 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΩΝ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ Το GBD είναι ένα διαδραστικό εργαλείο με επικαιροποιημένα στοιχεία σχετικά με τα επίπεδα και τις τάσεις για την υγεία του κόσμου μεταξύ των τελευταίων είκοσι ετών ( ). Με τη χρήση των treemaps, των χαρτών και των διαγραμμάτων συγκρίνουμε τις αιτίες και τους κινδύνους μέσα σε μια χώρα, συγκρίνουμε επίσης τις χώρες με τις περιφέρειες ή με τον κόσμο, και εξερευνούμε τα πρότυπα και τις τάσεις ανά χώρα, ανά ηλικία και ανάλογα το φύλο. Παρέχει μια περιεκτική αξιολόγηση της επίπτωσης, της θνησιμότητας και της αναπηρίας ή της ανικανότητας, για όλες τις σημαντικές ασθένειες και τους τραυματισμούς και παράγοντες κινδύνου που είναι απαραίτητες εισροές για τεκμηριωμένη χάραξη πολιτικής υγείας. Αυτό το γεγονός υποδηλώνει, ότι η υγεία του κόσμου υφίσταται ραγδαίες αλλαγές. Θεωρείται ένα παγκόσμιο δημόσιο αγαθό που θα είναι χρήσιμο για την ενημέρωση του σχεδιασμού των συστημάτων υγείας και τη δημιουργία της πολιτικής για τη δημόσια υγεία. [9]. Επιπρόσθετα μέσω αυτού υπολογίζεται η επίπτωση της θνησιμότητας, εκτιμώντας την για κάθε είδος νεοπλασίας, τη χώρα, την ηλικία, το φύλο, και το έτος. Η εκτίμηση της θνησιμότητας βασίζεται στην αιτία θανάτου, στους παράγοντες κινδύνου στη συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου για κάθε χώρα, κάθε έτος, την ηλικία και το φύλο. [10]. Η GBD τοποθετεί κατηγορίες ασθενειών εντός τεσσάρων επιπέδων ιεραρχίας της αιτίας. Το πρώτο επίπεδο χωρίζει αιτίες σε μεταδοτικές ασθένειες, σε μη μεταδοτικές ασθένειες, και τους τραυματισμούς. Το δεύτερο επίπεδο αποτελείται από την κύρια ασθένεια ή τον τραυματισμό των ομάδων, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα ή τους τραυματισμούς μεταφοράς. Το τρίτο επίπεδο υποδιαιρείται περαιτέρω στην πρόκληση της νόσου ή τους τύπους τραυματισμού, όπως αγγειακό ή ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο και ένα τελικό τέταρτο επίπεδο το οποίο χωρίζει αυτές τις μορφές της νόσου. [10]. 23

24 Η GBD έχει τρεις ειδικούς στόχους, να ενσωματώσει συστηματικά τις πληροφορίες σχετικά με τα μη θανατηφόρα αποτελέσματα στην αξιολόγηση της κατάστασης της υγείας του πληθυσμού στόχου, να εξασφαλίσει ότι όλες οι εκτιμήσεις και οι προβλέψεις που προέκυψαν βάσει των επιδημιολογικών και των δημογραφικών μελετών και τέλος να μετρήσει το βάρος της νόσου χρησιμοποιώντας τα DALY, YLD και YLL. [11-18]. Η μελέτη GBD 2010 διαπίστωσε ότι οι κύριες αιτίες του πρόωρου θανάτου και της αναπηρίας ή ανικανότητας, έχουν εξελιχθεί δραματικά κατά τα τελευταία 20 χρόνια, επίσης έχει διενεργηθεί για 291 αιτίες θανάτου (για τις ασθένειες και τους παράγοντες κινδύνου τους), για 20 ηλικιακές ομάδες, και για τα δύο φύλα, και για 187 χώρες στον κόσμο. Τέθηκε σε εφαρμογή ως μια συνεργασία, από 488 συνεργάτες συγγραφείς από 303 ιδρύματα, 50 χώρες και μεταξύ των επτά ιδρυμάτων, το Ινστιτούτο Metrics Υγείας και Αξιολόγησης (Ihme) ως το κέντρο συντονισμού, το Πανεπιστήμιο του Queensland School Πληθυσμού Υγείας, του Harvard Σχολή Δημόσιας Υγείας, το Johns Hopkins Bloomberg School της Δημόσιας Υγείας, το Πανεπιστήμιο του Τόκιο, το Imperial College του Λονδίνου, και την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας. [10]. Σε εξέλιξη του Global Burden of Diseases, Μελέτη 2010 έχει δημιουργηθεί η μελέτη 2013 (GBD 2013), η οποία προβλέπει δύο βελτιώσεις στα δεδομένα και είναι η πρόοδος της μεθοδολογίας σε σχέση με τις προηγούμενες εκδόσεις του GBD 4,5, 6, 7. Αυτές οι εξελίξεις περιλαμβάνουν μια πολύ βελτιωμένη προσέγγιση για την ταυτοποίηση της συνεισφοράς των διαφόρων παραγόντων κινδύνου και των συνδυασμών των κινδύνων, με βασική προϋπόθεση οι υπάρχουσες ενημερώσεις να είναι έγκυρες και να υπάρχουν πολλές πηγές δεδομένων.[10]. Γι αυτό το λόγο στην παρούσα επιδημιολογική μελέτη χρησιμοποιήθηκαν ειδικοί δείκτες, βασιζόμενοι στη βάση δεδομένων του Global Burden of Disease, GBD. Η μέθοδος των DALYs η οποία αναπτύχθηκε το 1990, στην πρώτη μελέτη Διεθνούς Επιβάρυνσης από Ασθένειες (Global Burden of Disease, GBD), από την παγκόσμια τράπεζα με στόχο την ακριβή εκτίμηση της επιβάρυνσης από ασθένειες, με μία ενιαία μέθοδο καλύπτοντας όλες τις ασθένειες, καθώς και τους παράγοντες κινδύνου αλλά και όλες τις περιοχές του κόσμου. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ.), αναλαμβάνοντας να πραγματοποιήσει την πρώτη επίσημη αναθεώρηση του προγράμματος του 24

25 1990, με την αναφορά GBD και στη συνέχεια καταθέτοντας το 2008 μια νέα αναθεωρημένη αναφορά την GBD [11-18]. Τα προσαρμοσμένα έτη ζωής με αναπηρία ή ανικανότητα (DALYs), τα οποία συνδυάζουν την απώλεια της υγείας με την πρόωρη θνησιμότητα, υπολογίζονται με βάση το άθροισμα των (YLLs) και (YLDs). Οι κύριες αιτίες των DALYs σε παγκόσμιο επίπεδο θεωρούνται, η γήρανση του πληθυσμού, οι αυξήσεις των μη μεταδοτικών ασθενειών. Τα χαμένα έτη ζωής λόγω αναπηρίας ή ανικανότητας (YLL) υπολογίζονται με πολλαπλασιασμό του αριθμού που προκάλεσε θανάτους από το πρότυπο προσδόκιμο ζωής για κάθε ομάδα χωρών ηλικία - φύλο. Τα έτη ζωής με αναπηρία ή ανικανότητα (YLDs) υπολογίζονται πολλαπλασιάζοντας την επικράτηση του καθενός επιβαρυντικού παράγοντα της αναπηρίας ξεχωριστά. [11-18]. Τα «Χαμένα έτη ζωής» (YLLs) ποσοτικοποιούν την πρόωρη θνησιμότητα σταθμίζοντας τους θανάτους σε νεανική ηλικία περισσότερο από, ότι τους θανάτους σε μεγαλύτερη ηλικία. Επιπροσθέτως έγινε αναφορά στον αριθμό των χαμένων ετών ζωής (YLLs), λόγω της πρόωρης θνησιμότητας στην Ελλάδα, σχετιζόμενη με την χρονική εξέλιξη των νεοπλασιών, αλλά και στις αιτίες που μπορούν να προκαλούν αυτή την κατάσταση κατηγοριοποιώντας αυτές, ανά φύλο και ανά ηλικία. Τα χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας (YLDs) υπολογίζονται σταθμίζοντας τον επιπολασμό των διάφορων ασθενειών και συνθηκών υγείας με βάση τη βαρύτητα τους. Οι πέντε κύριες αιτίες των YLDs δηλαδή των χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας, στην Ελλάδα είναι ο πόνος στην μέση, η μείζων καταθλιπτική διαταραχή, οι πτώσεις, ο πόνος στον αυχένα, και άλλες μυοσκελετικές διαταραχές. Επιπλέον μέσω αυτών προσπαθούμε να σταθμίσουμε τον επιπολασμό των νεοπλασιών σχετικά με τις συνθήκες υγείας καθώς και την ποιότητα ζωής, βασιζόμενη στη βαρύτητα τους. [11-18]. Ο κύριος δείκτης για το φορτίο της νοσηρότητας, είναι τα λεγόμενα DALYs, ή «Προσαρμοσμένα στην ανικανότητα έτη ζωής», τα οποία ποσοτικοποιούν τα χαμένα έτη ζωής λόγω πρόωρης θνησιμότητας (YLLs) σε συνδυασμό με τα χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας (YLDs) μέσα σε ένα πληθυσμό. Στην Ελλάδα, οι πέντε πρώτες ομάδες αιτίων των DALYs μέχρι σήμερα είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα, οι νεοπλασίες, τα μυοσκελετικά νοσήματα, οι ψυχικές διαταραχές και ο διαβήτης. [5]. Αξιοποιώντας με την κατάλληλη επιστημονική μέθοδο τα DALYs από τα οποία γίνεται 25

26 ποσοτικοποίηση των χαμένων ετών ζωής, λόγω πρόωρης θνησιμότητας (YLLs), συνδυάζοντας τα με τα χαμένα έτη ζωής, λόγω ανικανότητας ή αναπηρίας (YLDs) στον πληθυσμό στόχο στην Ελλάδα που κάθε φορά μελετούμε. Επίσης ερευνήθηκαν ποιοι είναι οι βασικοί και κυριότεροι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση των νεοπλασιών στη χώρα μας, αλλά και πως ακριβώς επηρεάζουν την ποιότητα ζωής, αλλά και την ποιότητα εργασίας και απόδοσης στον εργασιακό χώρο. Ακόμη αξιολογώντας τη σύγκριση της επιβάρυνσης που προκαλούν οι νεοπλασίες, σε διάφορες χώρες του κόσμου, υπολογίζοντας το «προσδόκιμο ζωής» και το «προσαρμοσμένο στην υγεία προσδόκιμο ζωής» και στο τελικό στάδιο της έρευνας έγινε προσπάθεια μελέτης και σύγκρισης της επιβάρυνσης των νεοπλασιών σε διάφορες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, κατά τη χρονική διάρκεια μεταξύ του 1990 έως του

27 Χρονοδιάγραμμα διπλωματικής εργασίας GANTT: 27

28 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Στα διαγράμματα 1α και 1β παρουσιάζονται τα χαμένα έτη ζωής από τις νεοπλασίες για το 1990 και το 2013, αντίστοιχα. Παρατηρούμε ότι στην Ελλάδα τα τελευταία 23 χρόνια το ποσοστό των YLLs λόγω νεοπλασιών σε σχέση με το σύνολο των YLLs αυξήθηκε από 25,6% στο 29,3%. (Εικόνες 1a, 1b) Εικόνα 1α. Συνολικά χαμένα έτη ζωής λόγω νεοπλασιών, 1990, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. Εικόνα 1b. Συνολικά χαμένα έτη ζωής λόγω νεοπλασιών, 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. Στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης η θνησιμότητα το 1990 και στα δύο φύλα, σε όλες τις ηλικίες έφερνε σε πρώτη θέση τα καρδιαγγειακά 28

29 νοσήματα με ποσοστό 45,68% επί των συνολικών θανάτων ενώ οι νεοπλασίες ήταν στην δεύτερη θέση με ποσοστό 22,92% επί των συνολικών θανάτων. Η ίδια εικόνα επικρατεί και το 2013 όπου την πρώτη θέση κατέχουν τα καρδιαγγειακά νοσήματα με ποσοστό 38,86% επί των συνολικών θανάτων και οι νεοπλασίες με ποσοστό 26,27% να καταλαμβάνουν ξανά την δεύτερη θέση. Έτσι είναι φανερό ότι παρατηρείται αύξηση του ποσοστού των θανάτων από νεοπλασίες στο γενικότερο σύνολο των θανάτων (από 22,92% σε 26,27%). (Εικόνα 2). Καρδιαγγειακές παθήσεις: 45,68% Νεοπλασίες: 22,92% των συνολικών θανάτων Καρδιαγγειακές παθήσεις: 38,86% Νεοπλασίες: 26,27% των συνολικών θανάτων Εικόνα 2. Κατανομή των θανάτων ανά κατηγορία νοσημάτων, και τα δύο φύλα, Ευρωπαϊκή Ένωση, 1990 και Δεν θα μπορούσε βέβαια να αποτελεί εξαίρεση η Ελλάδα όπου όπως διαπιστώνουμε από τη συλλογή και την επεξεργασία των στοιχείων και εδώ συμβαίνει το ίδιο καις τις δύο χρονολογίες σταθμούς που μελετάμε, το 1990 τα καρδιαγγειακά νοσήματα ήταν στην πρώτη θέση με ποσοστό 50,66% και οι νεοπλασίες στην δεύτερη θέση με ποσοστό 21,89%. Αλλά και το 2013 στην πρώτη θέση τα καρδιαγγειακά νοσήματα με ποσοστό 47,44% και στην δεύτερη 29

30 θέση οι νεοπλασίες με ποσοστό 23,66%. Συμπερασματικά παρατηρείται μια παρόμοια τάση και στην Ελλάδα, ξεκινώντας όμως από χαμηλότερο ποσοστό (δηλαδή από το 21,89% στο 23,7%). Με αυτή την παρατήρηση δηλώνεται, ότι με την πάροδο των είκοσι ετών υπάρχει μια διακύμανση στα ποσοστά, αλλά όμως κρατώντας σταθερά τις διαφορές στις θέσεις στη λίστα των χρόνιων νοσημάτων. (Εικόνα 3). Καρδιαγγειακές παθήσεις: 50,66% Νεοπλασίες: 21,89% των συνολικών θανάτων Καρδιαγγειακές παθήσεις: 47,44% Νεοπλασίες: 23,66% των συνολικών θανάτων Εικόνα 3. Κατανομή των θανάτων ανά κατηγορία νοσημάτων, και τα δύο φύλα, Ελλάδα, 1990 και Στην Ελλάδα το 2013 σε ηλικίες ετών και στα δύο φύλα οι νεοπλασίες αποτελούν το 25,05% των συνολικών DALYs, δηλαδή των 25,05% των συνολικών περιπτώσεων των νόσων και καταστάσεων που οδηγούσαν σε προσαρμοσμένα στην προκαλούμενη ανικανότητα έτη ζωής (Εικόνες 4a, 4b), καθώς και το 45,48% των συνολικών θανάτων από τις νεοπλασίες. Ενώ σε ηλικίες 70 ετών και άνω το ποσοστό των προσαρμοσμένων ετών στην ανικανότητα να ανέρχεται στο 17,12%, καθώς και το ποσοστό των θανάτων να αυξάνεται στο 19,91% στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. Γενικότερα σε όλες τις 30

31 ηλικίες και στα δύο φύλα το 2013 αναφέρθηκε, ότι οι νεοπλασίες κατείχαν το 2,02% των συνολικών YLDs, δηλαδή αποτελούσαν το 2,02% των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω της προκαλούμενης ανικανότητας από τις νεοπλασίες (Εικόνες 5a, 5b). Ταυτόχρονα αποτελούσαν και στα δύο φύλα σε όλες τις ηλικίες το 16,83% των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας (DALYs). (Εικόνες 6a,6b). Νεοπλασίες: 21,89% των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας Εικόνα 4a. Κατανομή των προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 2013, σε ηλικίες ετών, και τα δύο φύλα. 31

32 Εικόνα 4b. Κατανομή των προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 2013, σε ηλικίες 70 και άνω ετών, και τα δύο φύλα. Νεοπλασίες: 45,48% των συνολικών θανάτων Εικόνα 5a. Κατανομή των θανάτων λόγω νεοπλασιών στην Ελλάδα, 2013, σε ηλικίες ετών, και τα δύο φύλα. 32

33 Νεοπλασίες: 19,91% των συνολικών θανάτων Εικόνα 5b. Κατανομή των θανάτων λόγω νεοπλασιών στην Ελλάδα, 2013, σε ηλικίες 70 και άνω ετών, και τα δύο φύλα. Νεοπλασίες: 2,02% των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας Εικόνα 6a. Κατανομή των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες στην Ελλάδα, 2013, σε όλες τις ηλικίες, και τα δύο φύλα. 33

34 Νεοπλασίες: 16,83% των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας Εικόνα 6b. Κατανομή των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες στην Ελλάδα, 2013, σε όλες τις ηλικίες, και τα δύο φύλα. Είναι φανερό, ότι η ανικανότητα που προκαλούν οι διαφορετικές μορφές νεοπλασίας αποδίδονται στους συμπεριφερικούς παράγοντες, όπως για παράδειγμα το κάπνισμα, οι διατροφικές συνήθειες, η άσκηση, τόσο στους άνδρες με ποσοστό 53,92% επί των συνολικών ετών ανικανότητας. Ακολουθούν οι περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως για παράδειγμα η ατμοσφαιρική ρύπανση, και η επαγγελματική έκθεση του ατόμου σε παράγοντες κινδύνου νεοπλασιών, με ποσοστό 9,37% και τελευταίοι οι μεταβολικοί παράγοντες όπως ο δείκτης μάζας σώματος, με ποσοστό 4,05%. Αντίθετα στις γυναίκες οι συμπεριφορικοί παράγοντες κατέχουν ποσοστό 25,61%, ακολουθούν οι μεταβολικοί παράγοντες με ποσοστό 6,43% και τελευταίοι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες με ποσοστό 2,97%. Συσχετίζοντας τους παράγοντες μεταξύ του 1990 και του 2013 παρατηρούμε, ότι το 1990 και στα δύο φύλα, σε όλες τις ηλικίες, ότι οι συμπεριφορικοί παράγοντες, όπως για παράδειγμα οι διατροφικές συνήθειες, η σωματική κατάσταση, η ψυχική κατάσταση και οι κοινωνικές συνήθειες, αποτελούν την πρώτη αιτία κινδύνου με σκοπό να προκαλέσουν ανικανότητα και κατά συνέπεια χαμένα έτη ζωής από 34

35 ανικανότητα. Ακολούθως οι μεταβολικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο για τον προσδιορισμό των χαμένων ετών ζωής, λόγω ανικανότητας, ενώ οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι η δεύτερη αιτία που προσδιορίζει τα προσαρμοσμένα έτη ζωής, λόγω ανικανότητας. Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι στην Ελλάδα και στα δύο φύλα όλων των ηλικιών το 2013 πρώτος παράγοντας κινδύνου για προσαρμοσμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, αποτελούσαν οι συμπεριφορικοί παράγοντες, δεύτεροι στη σειρά ήταν οι περιβαλλοντικοί παράγοντες και τρίτοι οι μεταβολικοί. Ενώ συσχετίζοντας την Ελλάδα με τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης παρατηρούμε, ότι έχουμε τις ίδιες επιρροές και συνήθειες εκτός από την Ιρλανδία και την Ισλανδία, όπου είναι περισσότερο επιρρεπείς στους μεταβολικούς παράγοντες, δηλαδή στην αύξηση του δείκτη μάζας σώματος. (Εικόνες 7a, 7b). Συγκριτικά το 1990 με το 2013 και στα δύο φύλα, σε όλες τις ηλικίες στην Ελλάδα πρώτη θέση κατέχουν οι μεταβολικοί παράγοντες που προκαλούν χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας (YLDs), στη δεύτερη θέση οι συμπεριφορικοί παράγοντες και στην Τρίτη θέση οι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Τροποποιώντας το 1990 και φέρνοντας στην πρώτη θέση τους συμπεριφορικούς παράγοντες και στη δεύτερη θέση τους μεταβολικούς, μόνο στην Ανδόρα, την Αυστρία, την Ολλανδία, την Ισλανδία, την Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο, την Μάλτα και τη Δανία. Αντίθετα το 2013 αυτή η διαφορά παρατηρείται μόνο στην Δανία, την Ισλανδία, την Μάλτα και την Ολλανδία. Αυτό ουσιαστικά ίσως να συσχετίζεται με την ανάπτυξη και υιοθέτηση λανθασμένων προτύπων από την μεριά της κοινωνίας και από τη μεριά της πολιτείας φαίνεται, ότι με την πάροδο των είκοσι ετών κατόρθωσε να αναπτύξει το κοινωνικό επίπεδο του πληθυσμού αλλά και να προάγει την αγωγή υγείας καθώς και τη διαπαιδαγώγηση σε θέματα διατροφής, άσκησης του ατόμου. Επίσης πιθανόν να βοήθησαν στην προστασία από τις νεοπλασίες και η υλοποίηση στρατηγικών και πολιτικών υγείας κατά του καπνίσματος. (Εικόνες 8a, 8b). 35

36 Εικόνα 7a. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας προσαρμοσμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας, 2013, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες της Ευρώπης, στους άνδρες, σε όλες τις ηλικίες. Εικόνα 7b. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας προσαρμοσμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας, 2013, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες της Ευρώπης, στους άνδρες, σε όλες τις ηλικίες. 36

37 Εικόνα 8a. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας, συγκριτικά το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. Εικόνα 8b. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας προσαρμοσμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας, συγκριτικά το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. 37

38 Συγκεκριμένα οι νεοπλασίες που έχουν προκληθεί από συμπεριφορικούς παράγοντες στους άνδρες ηλικίας ετών το 1990 οφείλονται στο 79,5% επί του γενικότερου οφειλόμενου φορτίου νοσηρότητας και το 37,97% επί του συνολικού φορτίου που προκαλεί χαμένα έτη ζωής από ανικανότητα (YLDs), ενώ στις γυναίκες το 61,53% επί του οφειλόμενου φορτίου και το 19,32% επί του συνολικού. Το 2013 οι άνδρες βρίσκονται στο 80,9% επί του οφειλόμενου φορτίου και το 35,07% επί του συνολικού φορτίου, ενώ στις γυναίκες το 62,02% επί του οφειλόμενου και το 18,37% επί του συνολικού φορτίου (Εικόνες 9a, 9b -10a,10b). Όμως στους άνδρες σε ηλικία 70 ετών και άνω το ποσοστό παρουσιάζει μικρή αύξηση το 1990 στο 81,97% επί του οφειλόμενου φορτίου νοσηρότητας και το 31,58% ελαφρώς μειωμένο επί του συνολικού φορτίου. Ενώ στις γυναίκες επίσης παρουσιάζει αύξηση στο 69,08% επί του οφειλόμενου και το 21,31% επί του συνολικού. Επιπλέον το 2013 στους άνδρες 70 ετών και άνω αλλά και στις γυναίκες ίδιας ηλικίας παρουσιάζει άνοδο το ποσοστό σε 83,56% επί του οφειλόμενου και σε ποσοστό 27,44% επί του συνολικού και αντίστοιχα στις γυναίκες σε 68,29% επί του οφειλόμενου και σε 19,47% επί του συνολικού. Θα μπορούσε να πει κανείς, ότι οι συμπεριφορικοί παράγοντες έχουν συγκεντρωτικό χαρακτήρα με την πάροδο της ηλικίας αλλά και με την πάροδο των ετών στο κοινωνικό σύνολο, πιθανόν λόγω αλλαγής προσώπων, προώθησής τους αλλά και τη χαλαρότητα από την μεριά των πολιτών στην αντιμετώπιση των διαφόρων επιλεγόμενων μορφών πολιτικών υγείας και πρόληψης, τόσο πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς. (Εικόνες 11a, 11b-12a,12b). 38

39 Εικόνα 9a. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 1990, στους άνδρες ετών. Εικόνα 9b. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 2013, στους άνδρες ετών. 39

40 Εικόνα 10a. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 1990, στις γυναίκες ετών. Εικόνα 10b. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 2013, στις γυναίκες ετών. 40

41 Εικόνα 11a. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 1990, στους άνδρες, 70 και άνω ετών. Εικόνα 11b. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 2013, στους άνδρες, 70 και άνω ετών. 41

42 Εικόνα 12a. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 1990, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών. Εικόνα 12b. Παράγοντες κινδύνων προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα, 2013, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών. Άξιο λόγου είναι να επισημανθεί, ότι στη μελέτη μου κατά το 2013 στους άνδρες όλων των ηλικιών ο πρώτος παράγοντας κινδύνου που είναι υπεύθυνος για την πρόκληση προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας (DALYs), 42

43 από νεοπλασίες είναι το κάπνισμα, και ακολούθως οι νεοπλασίες εξαρτώμενες από την αύξηση των επιπέδων του σακχάρου, της χοληστερόλης και του αλκοόλ του αίματος και κατά συνέπεια στην χαμηλή απόδοση της σπειραματικής διήθησης. Αντίστοιχα στην Ιρλανδία και Ισλανδία είναι στην δεύτερη θέση. Έκπληξη προκαλεί το γεγονός, ότι στην Σουηδία είναι στην τρίτη θέση και στη Φιλανδία στην τέταρτη θέση. Σε αυτό το σημείο μπορούμε να σκεφτούμε ότι τόσο η Σουηδία όσο και η Φιλανδία έχουν καταφέρει να μειώσουν το ποσοστό των DALYs που οφείλονται στο κάπνισμα, λόγω πιθανόν της αυστηρής αντικαπνιστικής πολιτικής. Αντίθετα στις γυναίκες όλων των ηλικιών είναι εμφανές, ότι πρώτος παράγοντας αύξησης του ποσοστού των DALYs αποτελεί η υψηλή αρτηριακή πίεση, δεύτερος κατανέμεται ο υψηλός δείκτης μάζας σώματος και τρίτος το κάπνισμα και ακολούθως οι νεοπλασίες που παρατηρούνται αλληλένδετες από την αύξηση της γλυκόζης, της χοληστερόλης στο αίμα, την υπολειτουργία των νεφρών αλλά και την χαμηλή είτε ανύπαρκτη αθλητική δραστηριότητα. Αυτό μας κάνει να συμπεραίνουμε ότι η αύξηση των δραστηριοτήτων και των ευθυνών καθώς και η συνήθεια του ανθυγιεινού και γρήγορου φαγητού απειλούν περισσότερο το γυναικείο φύλο, παρά το κάπνισμα, προωθώντας τη γυναίκα ενεργά στην αγορά εργασίας. Μόνο στην Ολλανδία, στην Δανία και την Ισλανδία παραμένει στην πρώτη θέση το κάπνισμα.( Εικόνες 13a, 13b). Στην Ελλάδα και στη Δυτική Ευρώπη τόσο το 1990 όσο και το 2013 και στα δύο φύλα, σε όλες τις ηλικίες οι θάνατοι οφείλονται κατά πρώτο λόγο στον καρκίνο του πνεύμονα και κατά δεύτερον στον καρκίνο του παχέος εντέρου, χωρίς διαφορά. Όμως διαφοροποίηση παρουσιάζεται στην τρίτη θέση όπου το 1990 κατείχε ο καρκίνος του στομάχου, ενώ το 2013 την θέση κατέλαβε ο καρκίνος του μαστού με τροποποίηση των θέσεων μόνο στο Ισραήλ, στην Πορτογαλία, την Ιταλία και τη Μάλτα. Στο Ισραήλ πιθανόν λόγω έλλειψης έγκαιρης διάγνωσης και τακτικού ελέγχου μέσω κολονοσκόπησης έχει φτάσει στην πρώτη θέση ο καρκίνος του παχέος εντέρου και στην τέταρτη θέση ο καρκίνος του προστάτη, λόγω μειωμένου ελέγχου των ειδικών δεικτών από τους άνδρες. Στην Πορτογαλία το 1990 ήταν στην πρώτη θέση ο καρκίνος του στομάχου, ενώ το 2013 ο καρκίνος του παχέος εντέρου, πιθανότατα οφειλόμενος στις διατροφικές συνήθειες. Στην Ιταλία στην δεύτερη θέση ήταν ο 43

44 καρκίνος του στομάχου και στη Μάλτα ο καρκίνος του μαστού το 1990, ενώ το 2013 στην δεύτερη θέση στην Ιταλία ήταν ο καρκίνος του παχέος εντέρου και στη Μάλτα, σημείο που δείχνει ότι η διατροφή με χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και αυξημένη σε υδατάνθρακες συμβάλλει αρνητικά. Άρα λοιπόν συμπεραίνουμε, ότι μέσα στην τελευταία εικοσαετία τα πρότυπα και οι κοινωνικές ανάγκες καθώς και οι συνήθειες δεν έχουν μεταβληθεί. (Εικόνες 14a, 14b). Εικόνα 13a. Συνολικά προσαρμοσμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες, 2013, στους άνδρες, σε όλες τις ηλικίες. 44

45 Εικόνα 13b. Συνολικά προσαρμοσμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες, 2013, στις γυναίκες, σε όλες τις ηλικίες. Εικόνα 14a. Συνολικοί θάνατοι λόγω νεοπλασιών, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες, 1990, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. 45

46 Εικόνα 14b. Συνολικοί θάνατοι λόγω νεοπλασιών, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες, 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. Το 1990 στην Ελλάδα αλλά και στις περισσότερες χώρες της Δυτικής Ευρώπης πρώτος παράγοντας κινδύνου αύξησης των χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας (YLDs) και στα δύο φύλα σε όλες τις ηλικίες αποτελούσε ο καρκίνος του μαστού με μοναδική διαφορά στην Ανδόρα όπου ήταν ο καρκίνος του παχέος εντέρου, στην Ισλανδία που ήταν ο καρκίνος της ουροδόχου κύστεως, στην Νορβηγία και τη Σουηδία που ήταν ο καρκίνος του προστάτη. Αυτό δείχνει τη σπουδαιότητα του προσυμπτωματικού ελέγχου (screening test), τόσο στους άνδρες, όσο και στις γυναίκες, αλλά και η έλλειψη ελέγχου των ανδρών των ειδικών νεοπλασματικών δεικτών ενδεικτικών για τον καρκίνο του προστάτη. Το 2013 στη Δυτική Ευρώπη και την Ελλάδα την πρώτη θέση κατέχει ο καρκίνος του προστάτη που δείχνει για ακόμη μία φορά την έλλειψη βαρύτητας από το ανδρικό φύλο στον έλεγχο του προστάτη εκτός από την Ολλανδία, την Κύπρο, το Λουξεμβούργο, τη Μάλτα, τη Δανία και την Ισπανία. Έτσι είναι φανερό ότι η έλλειψη βαρύτητας στον καθιερωμένο μαστολογικό έλεγχο βάσει ατομικού ιστορικού, φέρνοντας στην πρώτη θέση τον καρκίνο του μαστού και στην Ανδόρρα φέρνοντας στην πρώτη θέση τον καρκίνο του παχέος εντέρου, λόγω έλλειψης απαιτούμενου ελέγχου του γαστρεντερικού συστήματος βάσει ιστορικού. (Εικόνες 15a, 15b). 46

47 Συνοψίζοντας είναι σπουδαίο να σημειωθεί ότι τόσο το 1990 όσο και το 2013 και στα δύο φύλα σε όλες τις ηλικίες, ο πρώτος παράγοντας που αύξησε το ποσοστό των προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας (DALYs) αποτελούσε ο καρκίνος του πνεύμονα, πιθανώς οφειλόμενος στο κάπνισμα ή τις επαγγελματικές παθήσεις λόγω επιβάρυνσης. Εξαίρεση όμως αποτελεί το 1990 όπου στην Πορτογαλία είχε δώσει τη θέση του τοποθετώντας τον στην πρώτη, ο καρκίνος του στομάχου ίσως λόγω διατροφικών συνηθειών, μειώνοντας με αυτό τον τρόπο την ποιότητα τόσο της ζωής όσο και της εργασίας του πληθυσμού στόχου. (Εικόνες 16a, 16b). Εικόνα 15a. Συνολικά χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες, 1990, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. 47

48 Εικόνα 15b. Συνολικά χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες, 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. 48

49 Εικόνα 16. Συνολικά προσαρμοσμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες, στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες χώρες, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. 49

50 Στην Ελλάδα οι μη μεταδιδόμενες ασθένειες και ειδικότερα ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο σημαντικότερος παράγοντας καταλαμβάνοντας την πρώτη θέση αυξάνοντας τα προσαρμοσμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας (DALYs) και στα δύο φύλα σε όλες τις ηλικίες και το 1990 αλλά και το Επιπλέον οι συμπεριφερικοί παράγοντες και συγκεκριμένα το κάπνισμα συμβάλλουν στην ανάπτυξη των DALYs κατέχοντας την πρώτη θέση με την πάροδο των είκοσι ετών. (Εικόνες 17a, 17b). Από την άλλη μεριά οι παράγοντες που ενοχοποιούνται για την αύξηση του ποσοστού των χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας-αναπηρίας (ΥLDs) το 1990 και στα δύο φύλα, σε όλες τις ηλικίες ήταν ο καρκίνος του μαστού και στη δεύτερη θέση ο καρκίνος του προστάτη. Αντίθετα το 2013 άλλαξαν θέση με την πρώτη θέση στον καρκίνο του προστάτη και την δεύτερη στον καρκίνο του μαστού. Δηλαδή το 1990 δεν ήταν τόσο διαδεδομένος ο έλεγχος του μαστού, ενώ το 2013 οι άνδρες δεν ελέγχονται σε επαρκές ποσοστό για την κατάσταση του προστάτη τους. Επιπλέον το κάπνισμα και ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος εξακολουθούν τα τελευταία είκοσι χρόνια να αποτελούν την πρώτη και την δεύτερη θέση αντίστοιχα προκαλώντας χαμένα έτη ζωής λόγω ανικανότητας από τις νεοπλασίες, για τις οποίες είναι υπεύθυνοι. (Εικόνες 18a, 18b). Εικόνα 17a. Σύγκριση προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας, των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. 50

51 Εικόνα 17b. Σύγκριση προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας, των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. Εικόνα 18a. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας, των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. 51

52 Εικόνα 18b. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας, των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. Πρώτη αιτία θανάτου ήταν ο καρκίνος του πνεύμονα και δεύτερη ο καρκίνος του παχέος εντέρου στην Ελλάδα τόσο το 1990 όσο και το 2013, και στα δύο φύλα σε όλες τις ηλικίες, ενοχοποιώντας αντίστοιχα στις πρώτες δύο θέσεις τους συμπεριφερικούς παράγοντες συγκεκριμένα το κάπνισμα και τους μεταβολικούς παράγοντες και ειδικότερα τον αυξημένο δείκτη μάζας σώματος. (Εικόνες 19a, 19b). Αντίστοιχα οι αιτίες που προκαλούν χαμένα έτη ζωής λόγω πρόωρης θνησιμότητας (YLLs) το 1990 και το 2013 είναι ο καρκίνος του πνεύμονα. Ενώ το 1990 στην δεύτερη θέση βρισκόταν ο καρκίνος του μαστού με αύξηση της παχυσαρκίας και κατά συνέπεια του δείκτη μάζας σώματος, καθώς και των περιβαλλοντικών τοξινών. Στη δεύτερη θέση ο καρκίνος του παχέος εντέρου με συνοδό αύξηση της κατανάλωσης αλκοόλ. Τροποποίηση σημειώνεται το 2013 όπου στη δεύτερη θέση έρχεται ο καρκίνος του παχέος εντέρου και στην τρίτη θέση ο καρκίνος του μαστού. Με άμεσο συμπέρασμα, ότι με την πάροδο των ετών άλλαξαν τα κοινωνικά πρότυπα και δίνεται βαρύτητα στην προαγωγή της υγείας. (Εικόνες 20a, 20b). 52

53 Εικόνα 19a. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω, των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. Εικόνα 19b. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω, των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. 53

54 Εικόνα 20a. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. Εικόνα 20b. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, σε όλες τις ηλικίες και τα δύο φύλα. 54

55 Στους άνδρες ηλικίας ετών αλλά και 70 ετών και άνω στην Ελλάδα οι θάνατοι το 1990 και το 2013 οφείλονταν κατά κύριο λόγο στον καρκίνο του πνεύμονα με υπεύθυνους παράγοντες κινδύνου το κάπνισμα, να είναι στην πρώτη θέση και τους περιβαλλοντικούς και επαγγελματικούς μολυσματικούς παράγοντες στην δεύτερη θέση το 1990 και το 2013 αντίστοιχα. (Εικόνες 21a, 21b 22a, 22b). Μελετώντας τις γυναίκες ηλικίας ετών οι θάνατοι οφείλονται στον καρκίνο του μαστού στην πρώτη θέση και τον καρκίνο του πνεύμονα στη δεύτερη θέση, αντιστοιχίζοντας την πρώτη θέση το κάπνισμα και στη δεύτερη τον αυξημένο δείκτη μάζας σώματος, τόσο στο 1990 όσο και στο (Εικόνες 23a, 23b). Έκπληξη προκαλεί η ηλικιακή ομάδα των γυναικών 70 ετών και άνω, όπου το 1990, την πρώτη θέση κατείχε ο καρκίνος του παχέος εντέρου και τη δεύτερη ο καρκίνος του μαστού, ενώ το 2013 την πρώτη θέση κατείχε ο καρκίνος του μαστού και τη δεύτερη θέση ο καρκίνος του παχέος εντέρου. Συμπεραίνουμε λοιπόν πως οι γυναίκες με την πάροδο της ηλικίας δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στον έλεγχο του γαστρεντερικού συστήματος παραμελώντας τους μαστούς. Εικόνα 21a. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, ετών. 55

56 Εικόνα 21b. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, ετών. Εικόνα 22a. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, 70 και άνω ετών. 56

57 Εικόνα 22b. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, 70 και άνω ετών. Εικόνα 23a. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, ετών. 57

58 Εικόνα 23b. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, ετών. Σημαντικό είναι να εντοπιστεί, ότι με την πάροδο της ηλικίας οι γυναίκες διατηρούν στην πρώτη θέση τους συμπεριφερικούς παράγοντες κινδύνου και στη δεύτερη θέση τους μεταβολικούς παράγοντες και ειδικότερα τον αυξημένο δείκτη μάζας σώματος, ο οποίος θεωρείται άμεσα συνδεδεμένος με την εξέλιξη των νεοπλασιών. (Εικόνες 24a, 24b). Στους άνδρες ηλικίας ετών αλλά και άνω των 70 ετών ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί την πρώτη αιτία αύξησης του ποσοστού των χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας-αναπηρίας (YLDs), με πρώτο παράγοντα κινδύνου το κάπνισμα και δεύτερο τη χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου μέσω της διατροφής. (Εικόνες 25a, 25b 26a, 26b). Εικόνα 24a. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών. 58

59 Εικόνα 24b. Σύγκριση των συνολικών θανάτων λόγω των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών. Εικόνα 25a. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, ετών. 59

60 Εικόνα 25b. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, ετών. Εικόνα 26a. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες και οι παράγοντες κινδύνου, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, 70 και άνω ετών. 60

61 Εικόνα 26b. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, 70 και άνω ετών. Στις γυναίκες ηλικίας ετών καθώς και 70 ετών και άνω στην πρώτη θέση βρίσκεται ο καρκίνος του μαστού και στη δεύτερη ο καρκίνος του παχέος εντέρου, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την αύξηση του ποσοστού των YLDs, με κυριότερους παράγοντες κινδύνου στην πρώτη θέση να βρίσκεται ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος και στη δεύτερη η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, τόσο το 1990 όσο και το Απόρροια αυτών θεωρείται ότι σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες οι γυναίκες δεν επηρεάζονται από κοινωνικά και πολιτικά πρότυπα. (Εικόνες 27a, 27b 28a, 28b). Οι άνδρες σε ηλικίες ετών και σε ηλικίες όμως άνω των 70 ετών παρουσιάζουν αυξημένα ποσοστά DALYs, λόγω εξέλιξης του καρκίνου του πνεύμονα, με άμεσους παράγοντες κινδύνου το κάπνισμα και τις μολύνσεις από αιωρούμενα σωματίδια, και το 1990 και το Λεπτομέρεια άξια λόγου είναι ότι σε ηλικία άνω των 70 ετών τη δεύτερη θέση την καταλαμβάνει ο καρκίνος του προστάτη, στοιχείο που υποδηλώνει τη σταδιακή μείωση ελέγχου των ανδρών με την πάροδο της ηλικίας. (Εικόνες 29a, 29b 30a, 30b). 61

62 Εικόνα 27a. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, ετών. Εικόνα 27b. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, ετών. 62

63 Εικόνα 28a. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών. Εικόνα 28b. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών. 63

64 Εικόνα 29a. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, ετών. Εικόνα 29b. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, ετών. 64

65 Εικόνα 30a. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, 70 και άνω ετών. Εικόνα 30b. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στους άνδρες, 70 και άνω ετών. Στις γυναίκες ηλικίας ετών η αύξηση των DALYs προκαλείται από τον καρκίνο του μαστού στην πρώτη θέση, τον καρκίνο του πνεύμονα στην δεύτερη θέση και τον καρκίνο του παχέος εντέρου στην τρίτη θέση, με άμεση συσχέτιση των παραγόντων κινδύνου. Εκ των οποίων στην πρώτη θέση οι συμπεριφερικοί παράγοντες ειδικότερα το κάπνισμα και στη δεύτερη θέση τον 65

66 αυξημένο δείκτη μάζας σώματος, το 1990 και το (Εικόνες 31a, 31b). Στην ηλικιακή ομάδα των 70 και άνω ετών η πρώτη θέση διατηρεί τον καρκίνο του μαστού και η δεύτερη τον καρκίνο του παχέος εντέρου και το 1990 και το Απαιτούμενος συσχετισμός αποτελεί το γεγονός ότι στην πρώτη θέση των συμπεριφορικών παραγόντων βρίσκεται το κάπνισμα και στη δεύτερη θέση των μεταβολικών παραγόντων ο αυξημένος δείκτης μάζας σώματος. Κατανοητό γίνεται ότι σε ηλικίες άνω των 70 ετών οι γυναίκες μειώνουν τον τακτικό έλεγχο του γαστρεντερικού συστήματος. (Εικόνες 32a, 32b). Εικόνα 31a. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, ετών. 66

67 Εικόνα 31b. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, ετών. Εικόνα 32a. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των μη μεταδοτικών ασθενειών όπως οι νεοπλασίες, στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών. 67

68 Εικόνα 32b. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας των παραγόντων κινδύνου των νεοπλασιών στην Ελλάδα, το 1990 και 2013, στις γυναίκες, 70 και άνω ετών. Το 1990 η Ελλάδα κατείχε την δέκατη τρίτη θέση ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στους θανάτους με ποσοστά 9,04% για τον καρκίνο του πνεύμονα βρόγχων τραχείας για τους άνδρες και το 1,8% για τις γυναίκες, επί των συνολικών θανάτων και το 2,18% για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού και το 3,37% για τον καρκίνο του μαστού. Σε αντίθεση το 2013 η Ελλάδα βρίσκεται στην εικοστή θέση αλλά με αυξανόμενα ποσοστά στους άνδρες για τον καρκίνο της τραχείας βρόγχων - πνεύμονα με 9,38%, τον καρκίνο του προστάτη με ποσοστό 3,27% και τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού με ποσοστό 2,87%, φυσικά επικεντρώνοντας στις γυναίκες με ποσοστό 3,65% για τον καρκίνο του μαστού, με ποσοστό 2,7% για το καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού και με ποσοστό 2,16% για τον καρκίνο της τραχείας βρόγχων πνευμόνων. (Εικόνες 33a, 33b). Συγκρίνοντας τη σχέση του φύλου και των νεοπλασιών το 1990 η Ελλάδα καταλάμβανε την δέκατη τρίτη θέση επικεντρώνοντας στους άνδρες με τον καρκίνο του προστάτη σε ποσοστό 0,41% επί των συνολικών θανάτων και με τον καρκίνο της τραχείας βρόγχων πνευμόνων σε ποσοστό 0,22% και στις γυναίκες με τον καρκίνο του μαστού σε ποσοστό 0,42% και με τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού σε ποσοστό 0,12%. 68

69 Προχωρώντας σταδιακά στο 2013 η Ελλάδα έφθασε στην τρίτη θέση εστιάζοντας στους άνδρες στον καρκίνο του προστάτη με ποσοστό 0,88%, επί των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας ή αναπηρίας, στον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού σε ποσοστό 0,27%, στον καρκίνο της τραχείας βρόγχων πνευμόνων σε ποσοστό 0,26%, στον καρκίνο της κύστης με ποσοστό 0,24% και αντίστοιχα στον έλεγχο των γυναικών στον καρκίνο του μαστού με ποσοστό 0,69% και στον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού με ποσοστό 0,2%. (Εικόνες 34a, 34b). Το 1990 η Ελλάδα βρισκόταν στην δέκατη έβδομη θέση σχετικά με τις νεοπλασίες που προκαλούσαν έτη ζωής προσαρμοσμένα στην αναπηρία σε όλες τις ηλικιακές ομάδες στους άνδρες με τον καρκίνο της τραχείας βρόγχων πνευμόνων με ποσοστό 6,25%, με τον καρκίνο του στομάχου με ποσοστό 1,3%, με τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού με ποσοστό 1,15% και τελευταίο τον καρκίνο του ήπατος με ποσοστό 0,92%. Στις γυναίκες με τον καρκίνο του μαστού με ποσοστό 3%, με τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού με ποσοστό 1,31%, με τον καρκίνο της τραχείας βρόγχων πνευμόνων με ποσοστό 1,24%, με τον καρκίνο του στομάχου με ποσοστό 0,98% και τον καρκίνο του ήπατος με ποσοστό 0,71%. Ο πίνακας 1 περιλαμβάνει συνοπτικά τις βασικότερες νεοπλασίες και τους αντίστοιχους δείκτες για το έτος Στον αντίποδα βρίσκεται το 2013 που έρχεται να ανατρέψει τα ποσοστά τοποθετώντας την Ελλάδα στην ίδια θέση, αλλά στους άνδρες φέρνοντας σε υψηλότερο ποσοστό εμφάνισης τον καρκίνο της τραχείας βρόγχων πνευμόνων σε ποσοστό 6,86% τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού σε ποσοστό 1,78%, τον καρκίνο του προστάτη σε ποσοστό 1,73% και τον καρκίνο του στομάχου σε ποσοστό 1,13% και στις γυναίκες με τον καρκίνο του μαστού σε ποσοστό 3,17%, με τον καρκίνο της τραχείας βρόγχων πνευμόνων σε ποσοστό 1,66% και με τον καρκίνο του παχέος εντέρου με ποσοστό 1,31%. (Εικόνες 35a, 35b). Ο πίνακας 2 περιλαμβάνει συνοπτικά τις βασικότερες νεοπλασίες και τους αντίστοιχους δείκτες για το έτος

70 Θάνατοι Άνδρες Θάνατοι Γυναίκες Νεοπλασίες στην (ποσοστό επί των (ποσοστό επί των Ελλάδα 1990 συνολικών θανάτων) συνολικών θανάτων) Καρκίνος πνεύμονα 9,04% 1,8% Καρκίνος μαστού 3,37% Καρκίνος παχέος εντέρου 2,18% Εικόνα 33a. Σύγκριση των συνολικών θανάτων από νεοπλασίες στην Ελλάδα, με άλλες χώρες, 1990, σε όλες τις ηλικίες, στους άνδρες και γυναίκες. 70

71 Νεοπλασίες στην Ελλάδα 2013 Θάνατοι Άνδρες (ποσοστό επί των συνολικών θανάτων) Θάνατοι Γυναίκες (ποσοστό επί των συνολικών θανάτων) Καρκίνος πνεύμονα 9,38% 2,16% Καρκίνος μαστού 3,65% Καρκίνος προστάτη 3,27% Καρκίνος παχέος εντέρου 2,87% 2,7% Εικόνα 33b. Σύγκριση των συνολικών θανάτων από νεοπλασίες στην Ελλάδα, με άλλες χώρες, 2013, σε όλες τις ηλικίες, στους άνδρες και γυναίκες. 71

72 Θάνατοι Άνδρες (ποσοστό Νεοπλασίες στην επί των συνολικών χαμένων Ελλάδα 1990 ετών ζωής λόγω ανικανότητας) Καρκίνος πνεύμονα 0,22% Θάνατοι Γυναίκες (ποσοστό επί των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας) Καρκίνος μαστού 0,42% Καρκίνος προστάτη 0,41% Καρκίνος παχέος εντέρου 0,12% Εικόνα 34a. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες στην Ελλάδα, με άλλες χώρες, 1990, σε όλες τις ηλικίες, στους άνδρες και γυναίκες. 72

73 Θάνατοι Γυναίκες Θάνατοι Άνδρες (ποσοστό επί Νεοπλασίες στην (ποσοστό επί των των συνολικών χαμένων ετών Ελλάδα 2013 συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας) ζωής λόγω ανικανότητας) Καρκίνος πνεύμονα 0,26% Καρκίνος μαστού 0,69% Καρκίνος προστάτη 0,88% Καρκίνος ουροδόχου 0,42% κύστης Καρκίνος παχέος εντέρου 0,27% 0,2% Εικόνα 34b. Σύγκριση των συνολικών χαμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες στην Ελλάδα, με άλλες χώρες, 2013, σε όλες τις ηλικίες, στους άνδρες και γυναίκες. 73

74 Νεοπλασίες στην Ελλάδα 1990 Θάνατοι Άνδρες (ποσοστό επί των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας) Θάνατοι Γυναίκες (ποσοστό επί των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας) ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΝΕΥΜΟΝΑ 6,25% 1,24% ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΜΑΣΤΟΥ 3% ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗ 1,05% ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΣΤΟΜΑΧΟΥ 1,3% 0,98% ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΗΠΑΤΟΣ 0,92% 0,71% ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ 1,15% 1,31% Εικόνα 35a. Σύγκριση των συνολικών προσαρμοσμένων ετών ζωής λόγω ανικανότητας από νεοπλασίες στην Ελλάδα, με άλλες χώρες, 1990, σε όλες τις ηλικίες, στους άνδρες και γυναίκες. 74