ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ Π.Γ. ΝΙΚΑΣ Α.Β.Ε.Ε.

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΜΒΑ ΣΤΗΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ Π.Γ. ΝΙΚΑΣ Α.Β.Ε.Ε. ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α.Μ. 06 ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: Τσάμπρα Μαρία Επίκουρος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών Αγρίνιο, Μάιος 204

2 Περιεχόμενα Κεφάλαιο : Εισαγωγή. Αντικείμενο έρευνας... Σελ. 4.2 Μεθοδολογία... Σελ. 5 Κεφάλαιο 2: Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη 2. Διαχρονική εξέλιξη της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Σελ Ορισμός της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης.... Σελ Διαστάσεις της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης.... Σελ Εσωτερική Διάσταση.. Σελ Εξωτερική Διάσταση.. Σελ Βασικοί συντελεστές και δρώντες της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Τα ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholders) ή συμμέτοχοι... Σελ Τα οφέλη της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης για τις επιχειρήσεις... Σελ Δείκτες Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Σελ Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη από την παγκόσμια σκοπιά... Σελ Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη στην Ευρώπη και στην Ελλάδα... Σελ Συμπεράσματα... Σελ. 3

3 Κεφάλαιο 3: Εμπειρική τεκμηρίωση με βάση δευτερογενή δεδομένα 3.. Παγκόσμια παραδείγματα.. Σελ Παραδείγματα στην Ελλάδα Σελ. 37 Κεφάλαιο 4: Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και Χρηματοοικονομική Απόδοση 4. Εισαγωγή Σελ Αριθμοδείκτες και Χρηματοοικονομική Απόδοση. Σελ Η σχέση της Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και της Χρηματοοικονομική Απόδοση... Σελ Εμπειρικές μελέτες για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και την Χρηματοοικονομική Απόδοση.... Σελ. 50 Κεφάλαιο 5: Μελέτη Περίπτωσης ΝΙΚΑSA.B.E.E. 5. Πορεία της ΝΙΚΑS A.B.E.E... Σελ Δραστηριότητες της εταιρίας... Σελ Στόχοι της εταιρίας.... Σελ Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη.. Σελ Χρηματοοικονομική Απόδοση της εταιρίας... Σελ Ανάλυση Αριθμοδεικτών... Σελ. 63. Αριθμοδείκτες ρευστότητας.. Σελ. 63 2

4 Δείκτης Γενικής Ρευστότητας.. Σελ Αριθμοδείκτες δραστηριότητας ή κυκλοφοριακής ταχύτητα... Σελ. 64 Δείκτης Ταχύτητας Εισπράξεως Απαιτήσεων Σελ Αριθμοδείκτες κεφαλαιακής διαρθρώσεως κεφαλαίων ή μόχλευσης.. Σελ. 66 Δείκτης Κάλυψης Χρηματοοικονομικών Εξόδων Σελ Αριθμοδείκτες αποδοτικότητας. Σελ. 67 Δείκτης Καθαρού Κέρδους μετά φόρων... Σελ. 67 Δείκτης Αποδοτικότητας Ιδίων Κεφαλαίων. Σελ. 67 Δείκτης Αποδοτικότητας Ενεργητικού... Σελ Αριθμοδείκτες επενδύσεων ή επενδυτικοί αριθμοδείκτες Σελ. 69 Market to Book Σελ. 69 Κεφάλαιο 6: Συμπεράσματα 6. Συμπεράσματα για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Σελ Συμπεράσματα για την Χρηματοοικονομική Απόδοση. Σελ Γενικά συμπεράσματα.... Σελ. 76 Βιβλιογραφία Σελ. 77 3

5 Κεφάλαιο : Εισαγωγή. Αντικείμενο έρευνας Πολλές έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί εδώ και χρόνια με αντικείμενο την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και το πώς οι δραστηριότητες της επηρεάζουν τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς. Οι περισσότερες από αυτές κατέληξαν πως η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη μπορεί να έχει θετική επίδραση στις επιχειρήσεις σε διάφορους τομείς. Η θετική αυτή επίδραση μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω της λήψης διάφορων μέτρων στοχεύοντας στην μείωση της κατανάλωσης της ενέργειας και των υλικών ώστε οι επιχειρήσεις να μειώσουν το κόστος τους. Επίσης σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι τα αποτελέσματα των περιβαλλοντικών πρακτικών που χρησιμοποιούν προκείμενο να πετύχουν την μείωση του, μπορούν πιο εύκολα να μετρηθούν και να αξιολογηθούν σε σχέση με άλλους τομείς. Στον τομέα των ανθρωπίνων πόρων, υπάρχει σημαντική θετική σχέση μεταξύ της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, παρά το γεγονός ότι βραχυπρόθεσμα το κόστος ξεπερνά τα οφέλη. Επιπλέον, βελτιώνεται η φήμη της εταιρίας ως προς τους υποψηφίους εργαζομένους ενώ η θετική επίδραση είναι σχετική για όλες τις εταιρίες ανεξαρτήτως μεγέθους και μπορεί να συνεισφέρει στην ανάπτυξη της επιχείρησης ως αποτέλεσμα της οικονομίας της γνώσης. Εκτός από τους εσωτερικούς της πελάτες (εργαζόμενοι), η επιχείρηση πρέπει να ικανοποιήσει και τους εξωτερικούς της πελάτες. Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην αύξηση της ζήτησης και στην διατήρηση του υπάρχοντος πελατολογίου. Ο βαθμός αυτός όμως εξαρτάται και από την ανταγωνιστική στρατηγική των επιχειρήσεων, ενώ σημαντικό ρόλο κατέχει στην διατήρηση του πελατολογίου η ανάπτυξη και υλοποίηση πράσινων πρακτικών. Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη σχετίζεται επιπλέον και με την χρηματοοικονομική απόδοση των επιχειρήσεων, καθώς οι τιμές των μετοχών αποτελούν δείκτη γενικής χρηματοοικονομικής απόδοσης και συνεπώς αντιπροσωπεύουν στην ουσία και την 4

6 αξία των πρακτικών της. Παρά το ότι η σχέση συνήθως είναι θετική, παραμένει μικρή καθώς η σύνδεση δεν είναι τόσο ξεκάθαρη. Όμως ο αριθμός των επενδυτών και των αναλυτών που συμπεριλαμβάνουν στην αποτίμηση των μετοχών τις πρακτικές της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης αυξάνεται συνεχώς. Έτσι, αντικειμενικός σκοπός της διπλωματικής αυτής εργασία είναι να διερευνήσει τη σημασία του θεσμού της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και της Χρηματοοικονομικής Απόδοσης μέσα στη σύγχρονη επιχειρηματική δραστηριότητα. Για το σκοπό αυτό, αρχικά παρουσιάζονται οι δυο αυτές έννοιες και στην συνέχεια γίνεται αναφορά στο πώς διάφορες έρευνες καταλήγουν στην σχέση τους..2 Μεθοδολογία Η εργασία χωρίζεται σε δυο μέρη. Το ποιοτικό που περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας και το ποσοτικό που χρησιμοποιείται κυρίως για την χρήση των αριθμοδεικτών στο 5 κεφάλαιο. Το ποιοτικό μέρος στηρίζεται κυρίως σε ένα μεγάλο εύρος παγκόσμιων και ευρωπαϊκών βιβλιογραφικών πηγών που αφορούν την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και την Χρηματοοικονομική απόδοση. Το υλικό που αντλήθηκε από αυτές καλύπτει και το μεγαλύτερο μέρος της εργασίας. Στην μελέτη περίπτωσης της εταιρίας NIKAS η χρήση του Microsoft Excel αλλά και του SPSS κρίθηκε κατάλληλη για των υπολογισμό αλλά και την διαγραμματική αποτύπωση των αριθμοδεικτών, που αποτελούν και το ποσοτικό κομμάτι της εργασίας. Η δομή της εργασίας είναι η εξής: Στο πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται ο λόγος που πραγματοποιείται η συγκεκριμένη έρευνα και παρουσιάζεται η μεθοδολογία αλλά και η δομή αυτής της εργασίας. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η διαχρονική εξέλιξη της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, δίνεται ο ορισμός της αλλά και οι διαστάσεις της μέσα από το πρίσμα επιστημονικών προσεγγίσεων, παγκόσμιων και ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών και επιχειρηματικών οργανισμών. Σημαντικό ρόλο στην σωστή χρήση της Εταιρικής 5

7 Κοινωνικής Ευθύνης διαδραματίζουν τα ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholders) δηλαδή οι βασικοί συντελεστές και δρώντες της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης γι αυτό και κρίθηκε απαραίτητη η αναφορά τους σε αυτό το κεφάλαιο. Επιπλέον δεν θα μπορούσαν να μην αναφερθούν τα οφέλη της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης για τις επιχειρήσεις, το πώς μετράται, όπως επίσης έρευνες που πραγματοποιήθηκαν πάνω σε αυτή σε όλο τον κόσμο, στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται χαρακτηριστικά παραδείγματα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης σε όλο τον κόσμο αλλά και στην Ελλάδα μέσω εμπειρικής τεκμηρίωσης βασισμένη σε δευτερογενή δεδομένα. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται η συσχέτιση των όρων της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και της χρηματοοικονομικής επίδοσης και διερευνάται η σχέση τους μέσω από διάφορες εμπειρικές μελέτες. Επιπλέον αναφέρονται κάποιοι χαρακτηριστικοί αριθμοδείκτες που σχετίζονται με την χρηματοοικονομική απόδοση. Έτσι επιχειρείται να δοθεί απάντηση στο ερώτημα αν η υιοθέτηση πρακτικών της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, έχει οικονομικό όφελος για την επιχείρηση. Στο πέμπτο κεφάλαιο γίνεται μια σύνδεση της θεωρίας, που αναφέρεται στα προηγούμενα κεφάλαια με την πράξη αναλύοντας μια μεγάλη ελληνική εταιρία, την ΝΙKAS A.B.E.E. και πως χρησιμοποιεί την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αλλά και την χρηματοοικονομική απόδοση. Στην αρχή γίνεται μια περιγραφή της εταιρίας και στην συνέχεια αναφέρονται αναλυτικά οι δραστηριότητες της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης που πραγματοποιεί. Τέλος γίνεται μια ανάλυση των αριθμοδεικτών που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο από το 200 έως και το 202. Στο έκτο και τελευταίο κεφάλαιο γίνεται μια αφορά στα συμπεράσματα της όλης αυτής έρευνας. Αρχικά αναφέρονται τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την ανάλυση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και στα συμπεράσματα που προέκυψαν από την ανάλυση των αριθμοδεικτών συγκρίνοντας τους με άλλες έρευνες που 6

8 πραγματοποιήθηκαν πάνω σε αυτό. Επιπλέον στο τέλος της εργασίας αναφέρονται κάποια γενικά συμπεράσματα που προέκυψαν από αυτή. 7

9 Κεφάλαιο 2: Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη 2. Διαχρονική εξέλιξη της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Η έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης εμφανίζεται στην πορεία του ανθρώπου ως επιχειρηματία και μέλους της κοινωνίας από τότε που άρχισαν να δημιουργούνται αυτοκρατορίες, βασίλεια και κράτη. Οι ρίζες της υπάρχουν βαθειά μέσα στους αιώνες κι αυτό φαίνεται από κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα. Στην Αρχαία Μεσοποταμία (700 π.χ.) ο Βασιλιάς Χαμουραμπί καταδίκαζε σε θάνατο τους οικοδόμους, αγρότες και στους εργάτες που από αμέλεια προκαλούσαν ζημία, θάνατο ή δυσαρέσκεια στους πολίτες. Υπάρχουν επίσης αναφορές ότι στην Αρχαία Ελλάδα (5ος αιώνας π.χ.) οι πιο εύποροι επαγγελματίες έκαναν χορηγίες προκειμένου να απολαμβάνουν όλες οι κοινωνικές τάξεις πολιτιστικές εκδηλώσεις στο θέατρο ενώ στην αρχαία Ρώμη έκαναν χορηγίες στο στρατό για να ενισχύσουν τις ρωμαϊκές εκστρατείες. Η εμφάνιση του Χριστιανισμού έθεσε τον ανθρωπισμό στο επίκεντρο επηρεάζοντας τη φιλοσοφία και τις πολιτικές των επαγγελματιών και εισάγοντας τη λογική της φιλανθρωπίας ( Επίσης το 790, Άγγλοι καταναλωτές αποδοκίμασαν τα προϊόντα της εταιρείας East India Company, η οποία αγόραζε ζάχαρη από παραγωγούς που χρησιμοποιούσαν δούλους (ISO Advisory Groupon Social Responsibility, 2004). Το 8ο αιώνα οι επιχειρήσεις έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στους υπαλλήλους και προσπάθησαν να τους καταστήσουν πιο παραγωγικούς όπως αναφέρουν οι Carroll, (2007), Gail και Nowak (2006). Η βιομηχανική επανάσταση στα τέλη του 9ου αιώνα μπορεί να θεωρηθεί το σημείο εκκίνησης για την ανάληψη κοινωνικών πρωτοβουλιών από τη μεριά των 8

10 επιχειρήσεων. Οι επιχειρήσεις πρόσφεραν για παράδειγμα κατοικία στους εργαζόμενους τους φροντίζοντας έτσι αυτούς και τις οικογένειες τους. Η έννοια της Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως στη δεκαετία του '60 που αποτέλεσε ένα σημαντικό κομμάτι όχι μόνο σε ότι αφορά το εταιρικό κομμάτι αλλά ευρύτερα στην πολιτική και την οικονομική παγκόσμια σκηνή. Ο Bowen (953) υποστήριξε ότι η κοινωνική ευθύνη δεν είναι πανάκεια, αλλά ότι παρέχει μια σημαντική αλήθεια που πρέπει να καθοδηγεί τις επιχειρήσεις στο μέλλον. Λόγω της έγκαιρης και δημιουργικής εργασίας του, κάποιοι υποστηρίζουν ότι ο Howard Bowen θα πρέπει να ονομάζεται «Πατέρας της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης». Στο βιβλίο του με τίτλο Social Responsibilities of the Businessman. κάνει μια ανασκόπηση στη δεκαετία του 60, η οποία σηματοδοτεί μια σημαντική προσπάθεια να ορίσει η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Ο Carroll (999) προσπαθεί να δει το πώς εξελίχτηκε η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη μέσω μιας ανασκόπησης από την δεκαετία του 50 μέχρι τη σύγχρονη εποχή. Στις δεκαετίες '60 - '70 η μετακίνηση αστικών δικαιωμάτων, ο καταναλωτισμός και η περιβαλλοντική συνείδηση είχαν αύξησαν τις προσδοκίες της κοινωνίας από τις επιχειρήσεις. Με βάση τη γενική ιδέα ότι η μεγάλη δύναμη δίνει μεγάλη ευθύνη, απαιτήθηκε από τις επιχειρήσεις να συμμετέχουν δυναμικά () στην πρόληψη κοινωνικών προβλημάτων και (2) στην επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων ( Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αναπτύχθηκε ταχύτατα ως έννοια αλλά στην πράξη αναπτύχθηκε τόσο σε διεθνές όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο μόλις τα τελευταία χρόνια. To 992, πριν τη Διάσκεψη του Ρίο, ιδρύεται το Παγκόσμιο Επιχειρηματικό Συμβούλιο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (World Business Council for Sustainable Development WBCSD) κάνοντας έτσι τις επιχειρήσεις να συμβάλλουν σε θέματα βιωσιμότητας και να τους δώσει μια φωνή στη Διάσκεψη. Την ιδία χρονιά πραγματοποιείται η Παγκόσμια Σύνοδος Κορυφής στο Ρίο ντε Τζανέιρο ή αλλιώς η Σύνοδος Κορυφής της Γης ( όπου εκεί εμφανίζεται για πρώτη φορά ο όρος «διαρκής ανάπτυξη». (Ανδρουτσόπουλος, 20) 9

11 Στην Παγκόσμια Σύνοδο Κορυφής στο Γιοχάνεσμπουργκ (995) γίνεται η πρώτη προσπάθεια να παρουσιαστεί ένα σχέδιο δράσης σχετικά με την επίδραση της παγκοσμιοποίησης στην κοινωνία και το περιβάλλον ενώ το 2000, η Σύνοδος Κορυφής της Λισαβόνας ενθαρρύνει την εθελοντική δράση Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης των επιχειρήσεων. Δεκαπέντε αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων ζήτησαν από τις επιχειρήσεις να αναπτύξουν προγράμματα Εταιρικής Kοινωνικής Ευθύνης που αφορούν τη δια βίου εκπαίδευση των εργαζομένων, την δημιουργία ίσων ευκαιριών, την κοινωνική ενσωμάτωση όλων των κοινωνικών ομάδων. Την ίδια χρονιά πραγματοποιείται μια παγκόσμια συμφωνία των Ηνωμένων Εθνών που αποτελεί μια πρωτοβουλία στρατηγικής πολιτικής για τις επιχειρήσεις που έχουν δεσμευτεί να ευθυγραμμίσουν τις δραστηριότητες και στρατηγικές τους με δέκα διεθνώς αποδεκτές αρχές στους τομείς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της εργασίας, του περιβάλλοντος και της καταπολέμησης της διαφθοράς. Το 200 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει την Πράσινη Βίβλο, στη προσπάθεια προώθησης ενός Ευρωπαϊκού πλαισίου Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, η οποία είχε ως στόχο να αποτελέσει το έναυσμα για μία ευρύτερη δημόσια συζήτηση σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να προωθήσει την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Πέρα από ορισμένους τομείς (Κώδικες δεοντολογίας, Πρότυπα διαχείρισης, Μέτρηση, υποβολή εκθέσεων και εγγυήσεις, Κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις κ.α.), στους οποίους τόνισε ότι είναι επιθυμητή μεγαλύτερη σύγκλιση και διαφάνεια για να προωθηθεί περαιτέρω η ανάπτυξη πρακτικών κοινωνικής ευθύνης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θεσμοθετήθηκε και ένα Πολυμερές Φόρουμ της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (CSR Multistake holder Forum). Το Forum αυτό είχε ως στόχο την προώθηση της καινοτομίας, της διαφάνειας και της σύγκλισης των πρακτικών και εργαλείων της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης: α) μέσω της ανταλλαγής εμπειρίας και «καλών πρακτικών» μεταξύ των φορέων σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, 0

12 β) συγκεντρώνοντας τις υπάρχουσες πρωτοβουλίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση και επιδιώκοντας προσέγγιση της Ευρωπαϊκή Ένωση και κατευθυντήριων Αρχών, και αποτελώντας βάση του διαλόγου στα διεθνή forum και με τρίτες χώρες και γ) εντοπίζοντας και διερευνώντας τομείς, όπου απαιτείται συμπληρωματική δράση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το CSR Forum κατέληξε σε μία Έκθεση με τα συμπεράσματά του στο τέλος του 2004 και κατόρθωσε να εισαγάγει ένα consensus ανάμεσα στους συμμέτοχους με διαμετρικά αντίθετες απόψεις και να θέσει τη βάση για περαιτέρω αξιολόγηση των αποτελεσμάτων του Forum. Την ίδια χρονιά, η Ευρώπη αναγνώρισε τις κύριες προκλήσεις προκειμένου να εξασφαλίσει την κοινωνική ευημερία της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαμέσου της ανάπτυξης και της εργασίας. Αυτό επεδίωξε να επιτύχει η αναθεωρημένη στρατηγική της Λισσαβόνας (2005): να επικεντρωθεί σε δράσεις που προωθούν την ανάπτυξη και την εργασία κατά έναν τρόπο απόλυτα συμβατό με τη βιώσιμη ανάπτυξη. Όπως άλλωστε αναγνωρίστηκε και στο εαρινό Συμβούλιο του Μαρτίου του 2005, οι εθελοντικές επιχειρηματικές δραστηριότητες, με τη μορφή πρακτικών Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο σε ότι αφορά στη συνεισφορά τους στη βιώσιμη ανάπτυξη, προωθώντας παράλληλα την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινίασε μία «απευθείας» συνεργασία με τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, αναγνωρίζοντας ότι διαδραματίζουν πρωταρχικό ρόλο στο θέμα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Η συνεργασία αυτή έλαβε τη μορφή μιας Ευρωπαϊκής Συμμαχίας για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (The European Alliance for CSR) και προσαρτάται ως παράρτημα στην Ανακοίνωση που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή «Implementing the partnership for Growth and Jobs: Making Europe a pole of excellence on Corporate Social Responsibility» (Μάρτιος 2006). Στόχος του «The European Alliance for CSR» είναι να συμβάλλει, με συγκεκριμένες δράσεις, στην προώθηση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης σε ολόκληρη την Ευρώπη, να αποτελέσει σημείο εκκίνησης για καινοτόμες εταιρικές πρακτικές, να

13 προωθήσει τη δικτύωση και να συμβάλλει στη δημιουργία κοινών έργων μεταξύ των επιχειρήσεων και των stakeholders. Τη διαχείριση της Συμμαχίας έχουν αναλάβει, κατόπιν ανάθεσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι εργοδοτικοί οργανισμοί BUSINESS EUROPE και UEAPME και το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (CSR Europe). Η πιο πρόσφατη εξέλιξη, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε ότι αφορά στην Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, είναι το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (8 Ιουνίου 20) σχετικά με την εξωτερική διάσταση της κοινωνικής πολιτικής, την προαγωγή των εργασιακών και κοινωνικών προτύπων και την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη σε ευρωπαϊκό κυρίως επίπεδο. Το ανωτέρω ψήφισμα επιβεβαιώνει το μη δεσμευτικό χαρακτήρα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και παράλληλα, προτρέπει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενσωματώσει μία «κοινωνική ρήτρα», σύμφωνα με άλλα διεθνώς συμφωνημένα και αναγνωρισμένα πρότυπα (για παράδειγμα, τους βασικούς κανόνες εργασίας της ΔΟΕ) σε όλες τις εξωτερικές εμπορικές συμφωνίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ειδικότερα, με το ανωτέρω ψήφισμα υπενθυμίζεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως στόχο όχι μόνο να καταστεί πόλος αριστείας στον τομέα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, αλλά και να προωθήσει την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη όσον αφορά στις εξωτερικές πολιτικές που εφαρμόζει. Επιπλέον, τονίζεται ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να λάβει υπόψη τη σπουδαιότητα των πιστοποιήσεων και των σημάνσεων που αποδεικνύουν τη συμμόρφωση των επιχειρήσεων με τις αρχές της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Παράλληλα, εκφράζεται η άποψη ότι η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι μια χρήσιμη και μη δεσμευτική μορφή ανάληψης ευθύνης από την πλευρά των πολυεθνικών εταιρειών. Τέλος, συνίσταται η τοποθετημένη προαγωγή της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, μεταξύ άλλων, μέσω του προτύπου ISO 26000, του Παγκοσμίου Οικονομικού Συμβολαίου (Global Compact) των Ηνωμένων Εθνών ή των κατευθυντηρίων γραμμών του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις. ( 2

14 2.2 Ορισμός Ο όρος Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αναφέρεται στις ενέργειες που οι επιχειρήσεις πραγματοποιούν για να αντιμετωπίσουν διάφορα κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα. Διάφοροι ερευνητές έχουν αναφερθεί στα πλεονεκτήματα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, η οποία θα πρέπει να παρέχει σαφή αλλά και πλήρης γνώση στους ενδιαφερόμενους και στο ευρύ κοινό (Filios, 984,Robertson και Nicholson, 996). Ο Filios (984, 986) αναφέρει συγκεκριμένα ότι οι επιχειρήσεις θα ωφεληθούν από τη θέσπιση μιας συγκεκριμένης ορολογίας και ενός συστήματος ταξινόμησης. Παρόλο που δεν υπάρχει ένας καθολικά αποδεκτός ορισμός και μια κλίμακα μέτρησης, μεγάλο μέρος των μελετητών συμφωνούν ότι η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη έχει θετική επίδραση στις επιχειρήσεις. (Branco and Rodrigues 2006, Mc Williams et al. 2006, Smith 2003) Οι Donaldson και Preston (995) περιγράφουν την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη ως πηγή για τα κέρδη και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, ενώ άλλοι προβλέπουν τη ενσωμάτωση της Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη στην εταιρική στρατηγική ως μέσο για την ενίσχυση της εταιρικής εικόνας και ανταγωνιστικότητας (Branco and Rodrigues 2006, Mc Williams et al 2006, Porter and Kramer 2006). Οι Turban και Greening (997) ορίζουν την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη ως τη διοικητική ευθύνη της επιχείρησης να ενεργεί για να προστατεύσει και να βελτιώσει εξίσου την ευημερία της κοινωνίας και το ενδιαφέρον των οργανισμών. Το 999 το Παγκόσμιο Επιχειρηματικό Συμβούλιο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (World Business Council for Sustaincible Development - WBC SD) ορίζει την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη ως τη διαρκή δέσμευση των επιχειρήσεων να συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη, βελτιώνοντας ταυτόχρονα την ποιότητα της ζωής των εργαζομένων και των οικογενειών τους, καθώς και την τοπική κοινότητα και την κοινωνία γενικότερα ( Στην εναρκτήρια ομιλία του ο Γάλλος Υπουργός Οικονομίας, Οικονομικών και Βιομηχανίας, στο συνέδριο του UN Global Compact για τη Διαφάνεια και την καταπολέμηση της Διαφθοράς (2004), κ. Francis Mer αναφέρθηκε στον όρο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης λέγοντας τα εξής: «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι 3

15 ένα δείγμα σαφούς και αποδεκτής αναγνώρισης από τους οικονομικούς συμμέτοχους, αναφορικά με τη σημασία των αρμοδιοτήτων τους, τόσο για το περιβάλλον, όσο και για την κοινωνία. Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αποτελεί μια εξισορροπητική αρχή για την οικονομία της αγοράς αλλά και την κατάσταση της αειφόρου ανάπτυξης» ( Για να υπάρξει ένας πιο συγκεκριμένος ορισμός της έννοιας αυτής η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2006) την όρισε ως μια έννοια σύμφωνα με την οποία οι εταιρείες ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη ( Αν και σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει συμφωνία ως προς τον ορισμό της έννοιας, όπως και ως προς τις δράσεις που συμπεριλαμβάνει, ωστόσο η ακριβής φύση και τα χαρακτηριστικά της διαφοροποιούνται ανάλογα με το εθνικό ή το πολιτισμικό περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται. Έτσι στην Ελλάδα, το Ελληνικό δίκτυο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (csrhellas) ορίζει την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη ως την οικειοθελή δέσμευση των επιχειρήσεων για ένταξη στις επιχειρηματικές τους πρακτικές κοινωνικών και περιβαλλοντικών δράσεων, που είναι πέρα από όσα επιβάλλονται από τη νομοθεσία και έχουν σχέση με όλους όσοι άμεσα ή έμμεσα επηρεάζονται από τις δραστηριότητές τους ( 2.3 Διαστάσεις της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης 2.3. Εσωτερική Κοινωνική Ευθύνη Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (200), σε μια εταιρεία, η εσωτερική Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αφορά κυρίως τους υπαλλήλους και συνδέονται με θέματα όπως, η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό, η υγεία και η ασφάλεια καθώς και η διαχείριση της αλλαγής ενώ οι περιβαλλοντικές υπεύθυνες πρακτικές σχετίζονται κυρίως με τη διαχείριση των φυσικών πόρων που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή. Ανοίγουν το δρόμο για τη διαχείριση της αλλαγής και το συνδυασμό της κοινωνικής ανάπτυξης με τη βελτιωμένη ανταγωνιστικότητα. 4

16 i. Διαχείριση του Ανθρώπινου Δυναμικού Από τις κυριότερες προκλήσεις για τις εταιρείες είναι η προσέλκυση και η συγκράτηση εξειδικευμένου προσωπικού. Στο πλαίσιο αυτό, τα σχετικά μέτρα μπορούν να περιλαμβάνουν τη δια βίου μάθηση, την παραχώρηση αρμοδιοτήτων και εξουσιών στους εργαζομένους, την καλύτερη ενημέρωση σε όλη την επιχείρηση, την καλύτερη ισορροπία μεταξύ εργασίας, οικογένειας και ελεύθερου χρόνου, τη μεγαλύτερη ποικιλομορφία του εργατικού δυναμικού, την ίση αμοιβή και τις προοπτικές σταδιοδρομίας για τις γυναίκες, τον καταμερισμό των κερδών και τα συστήματα παροχής μεριδίων του μετοχικού κεφαλαίου, καθώς και τον προβληματισμό σχετικά με την απασχολησιμότητα και την εξασφάλιση της εργασίας. Έχει επίσης αποδειχθεί ότι η ενεργός εποπτεία και διαχείριση των υπαλλήλων που απουσιάζουν από την εργασία τους λόγω αναπηρίας ή τραυματισμού έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των δαπανών. ii. Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία Το θέμα της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία παραδοσιακά έγκεινται σε νομοθετικά και εκτελεστικά μέτρα. Ωστόσο, λόγω της τάσης να ανατίθενται εργασίες σε εργολάβους και προμηθευτές, οι εταιρείες εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τις επιδόσεις των εργολάβων τους στο θέμα της υγείας και της ασφάλειας. Εθελοντικά προγράμματα ως συμπληρωματικά προς τις δραστηριότητες νομοθεσίας και ελέγχου από τις δημόσιες αρχές υιοθετούνται από τις εταιρείες για την περαιτέρω προώθηση της υγείας και της ασφάλειας, χρησιμοποιώντας αυτές τις δύο παραμέτρους ως κριτήρια για την προμήθεια των προϊόντων ή των υπηρεσιών τους. iii. Προσαρμογή στην Αλλαγή Η αναδιάρθρωση με τρόπο κοινωνικά υπεύθυνο σημαίνει ότι εξισορροπούνται και λαμβάνονται υπόψη τα συμφέροντα και οι ανησυχίες όλων εκείνων που θίγονται από τις αλλαγές και τις αποφάσεις. Ειδικότερα, αυτό συνεπάγεται τη συμμετοχή και την ανάμιξη όλων των ενδιαφερόμενων μερών μέσω της ανοικτής ενημέρωσης και των διαβουλεύσεων. 5

17 iv. Διαχείριση του Περιβαλλοντικού Αντίκτυπου και των Φυσικών Πόρων Γενικά η μείωση της κατανάλωσης πόρων ή των ρυπογόνων εκπομπών και αποβλήτων μπορούν να μειώσουν τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Στον περιβαλλοντικό τομέα, οι περιβαλλοντικές αυτές επενδύσεις αναφέρονται κανονικά ως ευκαιρίες διπλού κέρδους, και για τις επιχειρήσεις και για το περιβάλλον Εξωτερική Κοινωνική Ευθύνη Εξωτερική Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αφορά την επέκταση της ευθύνης της εταιρείας στην τοπική κοινότητα και αφορά ένα ευρύ σύνολο ενδιαφερόμενων μερών οι οποίοι είναι όχι μόνο οι εργαζόμενοι και οι μέτοχοι αλλά και οι επιχειρηματικοί εταίροι, οι προμηθευτές, οι πελάτες, οι δημόσιες αρχές και οι Μη Κυβερνητικοί Οργανισμοί (ΜΚΟ) που εκπροσωπούν τις τοπικές κοινότητες ή ασχολούνται με το περιβάλλον. Τοπικές Κοινότητες Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αφορά την ένταξη των εταιρειών στο τοπικό περιβάλλον τους είτε αυτό είναι στην Ευρώπη είτε στον υπόλοιπο κόσμο. Οι εταιρείες συνεισφέρουν στις κοινότητές τους παρέχοντας θέσεις εργασίας, μισθούς, κοινωνικές παροχές καθώς και φόρους. Από την άλλη πλευρά, οι εταιρείες εξαρτώνται από την υγεία, τη σταθερότητα και την ευημερία των κοινοτήτων μέσα στις οποίες λειτουργούν. Επίσης, υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ εταιρειών και του τοπικού φυσικού περιβάλλοντός τους. Ορισμένες βασίζονται σε ένα καθαρό περιβάλλον για την παραγωγή τους ή την προσφορά των υπηρεσιών τους (καθαρός αέρας, καθαρά ύδατα, δρόμοι χωρίς κίνηση). Επιχειρηματικοί Εταίροι, Προμηθευτές και Καταναλωτές Μακροπρόθεσμα, η οικοδόμηση σχέσεων με τους επιχειρηματικούς εταίρους και τους προμηθευτές ενδέχεται να οδηγήσει σε δίκαιες τιμές, όρους και προσδοκίες καθώς και η ποιότητα και αξιόπιστη παράδοση ή εκτέλεση. Οι εταιρείες που οικοδομούν σχέσεις διαρκείας με τους πελάτες, εστιάζοντας όλη την οργάνωσή τους στην κατανόηση των αναγκών και των επιθυμιών των πελατών και παρέχοντάς τους 6

18 ανώτερη ποιότητα, ασφάλεια, αξιοπιστία και εξυπηρέτηση, αναμένεται ότι θα είναι πιο προσοδοφόρες. Ανθρώπινα Δικαιώματα Αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο ότι ο αντίκτυπος των δραστηριοτήτων μιας εταιρείας στα ανθρώπινα δικαιώματα των εργαζομένων και στις τοπικές κοινότητες ξεπερνά το πεδίο των εργατικών δικαιωμάτων. Οι εθελοντικοί κώδικες συμπεριφοράς μπορούν να συμβάλλουν στην προώθηση διεθνών εργασιακών προτύπων, η αποτελεσματικότητα ωστόσο εξαρτάται από τη σωστή εφαρμογή και την επαλήθευσή τους. Παγκόσμιες Περιβαλλοντικές Ανησυχίες Μέσω των διασυνοριακών συνεπειών πολλών περιβαλλοντικών προβλημάτων που συνδέονται με τις επιχειρήσεις και της κατανάλωσης πόρων από ολόκληρο τον κόσμο, οι εταιρείες διαδραματίζουν επίσης ενεργό ρόλο στο παγκόσμιο περιβάλλον. 2.4 Βασικοί συντελεστές και δρώντες της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης Τα ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholders) ή συμμέτοχοι Αυτή η ενότητα ασχολείται με το πώς συνδέονται τα ενδιαφερόμενα μέρη με την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Ως ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholders) νοούνται τα μέρη που αποτελούν το άμεσο και έμμεσο περιβάλλον της επιχείρησης και τα οποία επηρεάζονται ή παρουσιάζουν ενδιαφέρον όσο αφορά τις δραστηριότητές της. Ο Sims (2003) στο βιβλίο του «Ethics and Corporate Social Responsibility: Why Giants Fall» αναφέρει ποιες είναι οι ομάδες ενδιαφερόντων και τι απαιτήσεις έχουν από αυτές οι επιχειρήσεις. Αν το πραγματοποιήσουν αυτό τότε θα πληρούν τις αρχές της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. 7

19 Αυτές είναι: Μέτοχοι Συμμετέχουν στη διανοµή των κερδών Έχουν επιπρόσθετες παροχές αποθεμάτων Μπορούν να πραγματοποιήσουν έρευνα σε βιβλία της επιχείρησης Συμμετέχουν στην εκλογή του συμβουλίου των διευθυντών και σε άλλα παρόµοια δικαιώµατα βάσει της υπογεγραμμένης σύµβασης που έχουν με την κάθε εταιρία Εργαζόµενοι Αναζητούν από την κάθε επιχείρηση οικονοµική και ψυχολογική ικανοποίηση από τον εργασιακό χώρο Ίση µεταχείριση από τους ανώτερους Ίση απονοµή δικαιωµάτων Ελευθερία συµµετοχής σε σωµατεία Απαιτούν κατάλληλες εργασιακές συνθήκες Καταναλωτές Ζητούν Παροχή ικανοποιητικών προϊόντων και υπηρεσιών Τεχνική υποστήριξη Παροχή εγγυήσεων Παροχή ανταλλακτικών προϊόντων Ευκολίες πληρωµής 8

20 Προµηθευτές ηµιουργία και διατήρηση σχέσεων επαγγελµατικών προδιαγραφών Ολοκλήρωση συναλλαγών µε ακρίβεια Ενώσεις Σωµατεία Παροχή ευκαιριών για ενεργό συµµετοχή στον εκάστοτε οργανισµό Ανταγωνιστές Κατανόηση των κανόνων του αθέµιτου ανταγωνισµού Αντιµετώπιση όλων ως ίσων Κυβερνήσεις Υπακοή στους εκάστοτε νόµους Επιβολή φόρων Εκπλήρωση των νοµικών υποχρεώσεων των επιχειρήσεων Τοπικές Κοινωνίες Προστασία του περιβάλλοντος Παροχή ικανοποιητικών θέσεων εργασίας Υποστήριξη της τοπικής κυβέρνησης Δίκαιος ανταγωνισµός 9

21 Κοινωνία ως σύνολο Συνεισφορά στη κοινωνία ως σύνολο, Ενίσχυση εποικοδοµητικού διαλόγου µεταξύ κοινωνίας και επιχειρήσεων Δίκαιη τιµολόγηση προϊόντων Προώθηση της έρευνας και της τεχνολογίας Μια άλλη, επίσης ενδιαφέρουσα κατηγοριοποίηση των stakeholders κάνουν τα διοικητικά στελέχη του Τhe Body Shop, David Wheeler και Maria Sillanpaa, στο βιβλίο τους The Stakeholder Corporation: a Blueprint for Maximizing Stakeholder Value, η οποία έχει ως εξής: Αρχικοί ή βασικοί stakeholders (άμεσης επικοινωνίας): ) Κοινωνικοί (μέτοχοι, μεριδιούχοι και επενδυτές, εργαζόμενοι και διοικητικά στελέχη, πελάτες, προμηθευτές και άλλοι επιχειρηματικοί συνεργάτες, τοπικές κοινωνίες). 2) Μη Κοινωνικοί (το φυσικό περιβάλλον, οι μελλοντικές γενεές, τα μη ανθρώπινα είδη). Δευτερεύοντες stakeholders (έμμεσης επικοινωνίας): ) Κοινωνικοί (κυβέρνηση και ελεγκτές, αστικοί θεσμοί - ιδρύματα, ομάδες κοινωνικής πίεσης, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Ακαδημαϊκή κοινότητα, εμπορικά σωματεία, ανταγωνιστές). 2) Μη Κοινωνικοί (ομάδες περιβαλλοντικής πίεσης, οργανώσεις προστασίας ζώων). Όπως και να διαχωρίζονται, τα ενδιαφερόμενα μέλη ασκούν πιέσεις στην επιχείρηση μέσω των προσδοκιών τους και των συμφερόντων τους. Γι αυτό, οι επιχειρήσεις πρέπει να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις σχέσεις τους με αυτές και να ακολουθούν τακτικές που εξαρτώνται από τη δύναμη τους και από τη στάθμη του ενδιαφέροντός τους. Έτσι η κάθε επιχείρηση με την βοήθεια των ενδιαφερόμενων 20

22 μερών πρέπει να ξεκινά μία ουσιώδη διαδικασία διαλόγου πριν καθορίσει το πρόγραμμα δράσης της όσον αφορά την Εταιρική Κοινωνική της Ευθύνη. 2.5 Οφέλη της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης για τις επιχειρήσεις Το Ευρωπαϊκό ίκτυο (csreurope) για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη υποστηρίζει ότι οι επιχειρήσεις έχουν ηθικούς και οικονοµικούς λόγους για να θέλουν να εφαρµόσουν προγράµµατα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Αν και τα οικονομικά οφέλη από αυτή δεν έχουν οριστεί με ακρίβεια, όλο και περισσότερες έρευνες καταδεικνύουν ότι η υπεύθυνη συμπεριφορά έναντι της κοινωνίας και του περιβάλλοντος, µπορεί να καταστήσει µια επιχείρηση πιο ανταγωνιστική, πιο ανθεκτική σε περιόδου κρίσης, καθώς επίσης να της αποφέρει σηµαντικά έσοδα και βελτίωση της απόδοσής της. Σύμφωνα με ένα άρθρο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (πηγή: one4allcsr.com) τα οφέλη που έχουν οι επιχειρήσεις από αυτή είναι τα εξής: Υψηλότερη Οικονοµική Απόδοση και Κερδοφορία Μια πρόσφατη διαχρονική μελέτη του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ διαπίστωσε ότι οι stakeholder balanced εταιρείες αύξησαν τέσσερις φορές τον ρυθμό ανάπτυξης τους και οκτώ φορές την απασχόληση τους σε σύγκριση με τις επιχειρήσεις που επικεντρώνονται μόνο στους μετόχους και στη μεγιστοποίηση του κέρδους. Ενίσχυση Εταιρικής Εικόνας και Φήµης Μια εταιρεία που θεωρείται κοινωνικά υπεύθυνη μπορεί να επωφεληθεί τόσο από την ενίσχυση της φήμης της στο καταναλωτικό κοινό, όσο και εντός της επιχειρηματικής κοινότητας, αυξάνοντας την ικανότητα μιας εταιρείας να προσελκύσει κεφάλαια και εμπορικούς εταίρους. Οι Gray και Balmer (998) υποστηρίζουν ότι η εικόνα και η φήμη της κάθε επιχείρησης επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα της. Το ίδιο υποστηρίζει και ο Schwaiger (2004). Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναιη μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 997 από δύο καθηγητές του Boston College Μanagement και διαπίστωσαν ότι η άριστη σχέση των εργαζομένων, των πελατών και της τοπικής 2

23 κοινότητας είναι πιο σημαντική σε σχέση με τις ισχυρές αποδόσεις στους μετόχους για την απόκτηση ενός μέρους της επιχείρησης. Αύξηση των Πωλήσεων και η Αφοσίωση των Πελατών Μια σειρά από μελέτες έδειξαν ότι οι εταιρίες που είναι κοινωνικά υπεύθυνες έχουν μια μεγάλη και αναπτυσσόμενη αγορά στον τομέα των προϊόντων και των υπηρεσιών. Βέβαια οι επιχειρήσεις πρέπει πρώτα να ικανοποιούν τα βασικά κριτήρια των πελατών για την αγορά όπως η τιμή, η ποιότητα, η εμφάνιση, η γεύση, η διαθεσιμότητα, η ασφάλεια και η ευκολία. Οι μελέτες δείχνουν επίσης μια αυξανόμενη επιθυμία των πελατών να αγοράσουν με βάση άλλα κριτήρια, τα οποία βασίζονται σε αξίες, όπως για παράδειγμα ρούχα που κατασκευάζονται χωρίς να χρησιμοποιείται η παιδική εργασία, προϊόντα με μικρότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις ή απουσία γενετικώς τροποποιημένων υλικών ή συστατικών. Προσέλκυση και Διατήρηση Εργαζομένων Οι εταιρείες που χρησιμοποιούν τακτικά τις δραστηριότητες της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης συχνά είναι ευκολότερο να προσλαμβάνουν υπαλλήλους, ιδιαίτερα όταν υπάρχει στενότητα στην αγορά εργασίας. Τα επίπεδα διατήρησης μπορεί να είναι υψηλότερα, με αποτέλεσμα να υπάρχει μείωση του κύκλου εργασιών και των συναφών προσλήψεων αλλά και του κόστος κατάρτισης. Η στενότητα στην αγορά εργασίας, καθώς και η τάση για εναλλαγή των θέσεων εργασίας σε μικρές χρονικές περιόδους προκαλούν τις εταιρείες να αναπτύξουν τρόπους ώστε οι πόροι που επενδύονται να επιστρέφουν σε αυτές με την μορφή της πρόσληψη και της κατάρτισης. Μείωση Ρυθμιστικής Εποπτείας Στις εταιρείες που αποδεικνύουν ότι επιδίδονται σε πρακτικές που ικανοποιούν και υπερβαίνουν τις κανονιστικές απαιτήσεις συμμόρφωσης γίνεται λιγότερος έλεγχος και υπάρχει μεγαλύτερη ελευθερία τόσο στις εθνικές όσο και στις τοπικές εξουσίες. Σε πολλές περιπτώσεις, οι εταιρείες υπόκεινται σε λιγότερους ελέγχους και γραφειοκρατία, και μπορεί να δοθεί προτεραιότητα στην υποβολή αίτησης για τις άδειες λειτουργίας ή και για άλλες μορφές που απαιτείται κυβερνητική άδεια. 22

24 Πρόσβαση σε Κεφάλαιο και Προσέλκυση Επενδύσεων Το Κοινωνικό Φόρουμ Επενδύσεων αναφέρει ότι, στις ΗΠΑ το 999, υπάρχουν περισσότερα από 2 τρισεκατομμύρια δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία σε μορφή χαρτοφυλακίου που χρησιμοποιούν συνδέσμους που συνδέονται με την ηθική, το περιβάλλον, και την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Είναι σαφές ότι οι επιχειρήσεις έχουν μια ταχέως αναπτυσσόμενη πρόσβαση σε κεφάλαια όσο αφορά τις δεοντολογικές, κοινωνικές, και περιβαλλοντικές ευθύνες που διαφορετικά δεν θα ήταν διαθέσιμη. 2.6 Δείκτες Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης CR Δείκτης O δείκτης CR εισήχθη το 2008 στην Ελλάδα από το Ινστιτούτο Εταιρικής Ευθύνης σε συνεργασία με το BITC (Business in the Community), το οποίο μετρά την θετική επίδραση τον οργανισμών στην κοινωνία και το περιβάλλον και αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους μη Κερδοσκοπικούς Οργανισμούς παγκοσμίως για την προώθηση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Το CR Index είναι ο πιο σημαντικός διεθνώς δείκτης μέτρησης της απόδοσης των επιχειρήσεων στον τομέα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και χρησιμοποιείται ως εθνικός δείκτης της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης σε διάφορες χώρες. Ως ένα κορυφαίο εργαλείο αξιολόγησης αποτελεί και σημείο αναφοράς για τη συγκριτική αξιολόγηση των επιδόσεων Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης σε 4 επιμέρους τομείς, οι οποίοι είναι οι εξής: i. Κοινωνία ii. Περιβάλλον iii. Εργαζόμενοι iv. Αγορά. 23

25 Πιο αναλυτικά ο δείκτης CRI μετράει την απόδοση των επιχειρήσεων και την επίδρασή τους: i. Στην κοινωνία, αξιολογώντας την υποστήριξη που παρέχει σε πρωτοβουλίες των τοπικών και εθνικών κοινωνιών βοηθώντας στο χτίσιμο εποικοδομητικών σχέσεων με τις κοινωνίες αυτές και τη δημιουργία Αμοιβαίας Εμπιστοσύνης. ii. Στο περιβάλλον, αξιολογώντας τις πολιτικές τους και τις ενέργειές τους για τον περιορισμό των δυσμενών επιδράσεων που εξασκεί στις κλιματικές αλλαγές βοηθώντας να συνειδητοποιήσουν ότι η μετάβασή τους σε μια οικονομία που απαιτεί περιορισμό του διοξειδίου του άνθρακος αντιπροσωπεύει τόσο ένα μεγάλο ρίσκο όσο και μια μεγάλη ευκαιρία. iii. Στην αγορά και τους καταναλωτές, αξιολογώντας την επίδοσή τους στις σχέσεις τους με τους πελάτες τους και την αγορά και στο κατά πόσο παρακολουθούν, κατανοούν και ανταποκρίνονται στις συνεχώς μεταλλασσόμενες ανάγκες των καταναλωτών. Στο πώς δηλαδή πωλούν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες με υπευθυνότητα, σωστή ποιότητα και τιμές. iv. Στους εργαζομένους, αξιολογώντας τη συμπεριφορά και τις πολιτικές τους στα εργασιακά θέματα όπως: Ασφάλεια, Υγιεινή, Ειλικρινή Επικοινωνία και Δίκαιη Μεταχείριση. Συμμετέχοντας στο δείκτη, οι εταιρείες έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στο πιο αναγνωρισμένο εργαλείο αξιολόγησης και σημείο αναφοράς για την αναγνώριση των επιδόσεων των Ελληνικών επιχειρήσεων σε θέματα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης με βάση τα διεθνή κριτήρια (πηγή: FTSE4Good Index Το FTSE4Good Index έχει σχεδιαστεί για να μετρήσει αντικειμενικά την απόδοση των εταιρειών που ανταποκρίνονται σε διεθνώς αναγνωρισμένα πρότυπα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Η διαφανή διαχείριση και τα κριτήρια κάνουν τον δείκτη FTSE4Good ένα πολύτιμο εργαλείο για τους συμβούλους, τους ιδιοκτήτες των επιχειρήσεων, τους διαχειριστές των κεφαλαίων, τις επενδυτικές τράπεζες, τα χρηματιστήρια και τους μεσίτες κατά την αξιολόγηση ή τη δημιουργία υπεύθυνη επενδυτικών προϊόντων. 24

26 Ο δείκτης FTSE4Good μπορεί να χρησιμοποιηθεί: ) Επένδυση: Ως βάση για τη δημιουργία επενδύσεων δείκτη παρακολούθησης, χρηματοπιστωτικά μέσα ή τα προϊόντα που εστιάζουν στις υπεύθυνες επενδύσεις 2) Έρευνα: Για τον προσδιορισμό των περιβαλλοντικά και κοινωνικά υπεύθυνες εταιρείες 3) Αναφορά: Όσον ως αναφορά με την οποία οι εταιρείες με διαφανή και εξελισσόμενο παγκόσμιο πρότυπο εταιρικής ευθύνης μπορεί να αξιολογήσει την πρόοδο και τα επιτεύγματα τους 4) Η συγκριτική αξιολόγηση: Ως δείκτης αναφοράς για την παρακολούθηση της απόδοσης της υπεύθυνης επενδυτικών χαρτοφυλακίων (πηγή: Κοινωνικό Βαρόμετρο Α.S.B.I. Το Κοινωνικό Βαρόμετρο «A.S.B.I.» αποτελεί τη μεγαλύτερη διαχρονική έρευνα για τις στάσεις και τις συμπεριφορές της κοινής γνώμης όσον αφορά την εμβέλεια και την επιρροή της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, στην Ελλάδα, καθώς και των φορέων που την υιοθετούν. Το «A.S.B.I.» ανήκει στα εξειδικευμένα εργαλεία Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της MEDA Communication και υλοποιείται στη χώρα μας, σε ετήσια βάση, από το 2003, ενώ η μοναδικότητα του Βαρόμετρου, ως στρατηγικού εργαλείου, συνίσταται στην εξειδικευμένη του προσέγγιση, στο θέμα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, η οποία ορίζεται από 3 βασικούς άξονες διερεύνησης:. Η Κοινωνική ενεργοποίηση : Στάσεις & συμπεριφορές πολιτών 2. Το Εταιρικό Κοινωνικό Έργο : Στάσεις & προσδοκίες πολιτών 3. Το έργο των εθελοντικών & Μ.Κ. Οργανώσεων : Στάσεις & απόψεις πολιτών H συγκεκριμένη προσέγγιση επιτρέπει το συνδυασμό των διαχρονικών στοιχείων του Βαρόμετρου, δίνοντας τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να ανακαλύψουν, τις σημαντικές κοινωνικές τάσεις που δύναται να επηρεάσουν την εικόνα και τη φήμη 25

27 τους, βελτιώνοντας την πολιτική τους, στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, αλλά και την επικοινωνία με τα Ενδιαφερόμενα Μέρη τους ( 2.7 Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη από την παγκόσμια σκοπιά Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αποτελεί ένα τομέα που όλο και περισσότερο οι μελετητές έχουν αρχίσει να εξετάζουν σε όλες τις χώρες. Οι μελέτες τους δείχνουν ότι η έκταση, το περιεχόμενο και η ένταση των δραστηριοτήτων της Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη διαφέρουν μεταξύ των περιφερειών, των χώρων αλλά και των εταιρειών (Maignan and Ralston 2002). Οι περισσότερες μελέτες έχουν επικεντρωθεί στις επιχειρήσεις των αναπτυγμένων χωρών (Bertelsmann Foundation 2007, Society for Human Resource Management 2007), αλλά και οι αναδυόμενες αγορές κεντρίζουν την προσοχή τα τελευταία χρόνια (Baughn et al. 2007, Ewing and Windisch 2007, Welford 2004). Μελέτες έχουν δείξει ότι οι επιχειρήσεις από τις αναδυόμενες αγορές υστερούν από αυτές που βρίσκονται σε ώριμες οικονομίες όσο αφορά τις εφαρμογές και τις δραστηριότητες της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (Welford 2004). Οι έρευνες αυτές δείχνουν ότι το πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό και τεχνολογικό επιχειρηματικό περιβάλλον μπορεί να εμποδίσει ή να προωθήσει την ανάπτυξη της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Για παράδειγμα, οι Ewing και Windisch (2007) υποστηρίζουν ότι η δυτική προσέγγιση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης μπορεί να αποτύχει στις χώρες της Ασίας λόγω των πολιτισμικών διαφορών. Επιπλέον, οι Baughnetal. (2007) πρόσθεσαν ότι η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη στην Ασία χαρακτηρίζεται όχι μόνο από το πολιτισμικό πλαίσιο, αλλά και από τις οικονομικές και πολιτικές συνθήκες. Οι Alon et al.(200) μέσα από μια ερεύνα που πραγματοποίησαν σε 05 επιχειρήσεις στην Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα (BRIC) διαπίστωσαν ότι οι περισσότερες μεγάλες επιχειρήσεις σε ένα φάσμα τομέων (π.χ. οικονομικών, υλικών, καυσίμων) υλοποιούν αρκετές δραστηριότητες της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Μόνο ένα 26

28 μικρό ποσοστό (7,62% ή 8 στις 05) δεν εφάρμοζαν κανένα πρόγραμμα πάνω στην Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Όπως σημειώνεται από τους ερευνητές, Thompson and Hood (993), οι περισσότερες από τις εμπειρικές μελέτες μέχρι σήμερα έχουν εστιάσει στις μεγάλες επιχειρήσεις. Ωστόσο γίνονται προσπάθειες για να μελετήσουν την έννοια, εστιάζοντας αποκλειστικά στις μικρές επιχειρήσεις. Μία αντίστοιχη έρευνα στην Αφρική (Dzansi και Pretorius, 2009) έδειξε ότι οι μικρές επιχειρήσεις έχουν μια φυσική τάση προς τους καταναλωτές επειδή μπορούν πιο εύκολα να εκπληρώσουν τις ανάγκες τους. Οι ιδιοκτήτες αυτών των επιχειρήσεων έχουν στενές σχέσεις με τους πελάτες και συνεπώς είναι σε θέση να κατανοήσουν τις ανάγκες τους. Οι εργαζόμενοι είναι πολλές φορές στενή συγγενείς των ιδιοκτητών των επιχειρήσεων ευνοώντας έτσι έμμεσα και τις τοπικές κοινότητες. Οι κοινωνικές ανάγκες που εξακολουθούν να επικρατούν στις χώρες της Αφρικής και οι οποίες δεν μπορούν να καλυφθούν από τις κυβερνήσεις, αναδεικνύουν το σημαντικό ρόλο που μπορούν να έχουν σε αυτό τον τομέα κυρίως στις μικρομεσαίες και όχι στις μεγάλες επιχειρήσεις. Οι Thompson και Hood (993) επισημαίνουν ότι η φιλανθρωπική συνεισφορά αποτελεί σημαντικό δείκτη της κοινωνικής απόδοσης των μικρών επιχειρήσεων. Σε μια μελέτη στον Καναδάς (Thompson και Hood, 993), βρήκαν ότι ως σύνολο, οι μικρές επιχειρήσεις δώρισαν υψηλότερα επίπεδα των εισοδήματος τους σε φιλανθρωπικά ιδρύματα σε σχέση με μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Έτσι, φαίνεται ότι οι φιλανθρωπικές δωρεές και η απασχόληση από κατοίκους της περιοχής είναι δύο από τις πιο σημαντικές δραστηριότητες της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης των μικρών επιχειρήσεων στις τοπικές τους κοινότητες. 27

29 2.8 Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Εκτός από τις διάφορες παγκόσμιες έρευνες, η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης και για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις χωρίς φυσικά να αποκλείονται και οι ελληνικές. Σε μία συγκριτική έρευνα (Apostolakou και Jackson, 2009) που βασίστηκε σε ένα δείγμα 274 επιχειρήσεων, οι οποίες αντλήθηκαν από μία ηλεκτρονική βάση των.000 μεγαλύτερων επιχειρήσεων παγκοσμίως καλύπτοντας έτσι 6 χώρες της Ευρώπης, οι επιχειρήσεις που έλαβαν μέρος αξιολογηθήκαν ως προς τις γνωστές διαστάσεις της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και της αειφορίας με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, όπως είναι η περιβαλλοντική έκθεση και αναφορά, η συμμετοχή των εμπλεκόμενων μερών κ.λπ. Η ανάλυση έδειξε ότι οι πρακτικές της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης είναι πιο πιθανό να υιοθετηθούν εάν είναι ενσωματωμένες στην οργανωτική δομή των επιχειρήσεων. Οι θεσμοθετημένοι κανόνες και οι ρυθμίσεις βοηθούν τις επιχειρήσεις να παρακολουθούν αυτές τις πρακτικές με κοινωνικά αποδεκτό τρόπο. Σε κλαδικό επίπεδο επιχειρήσεις με υψηλό επίπεδο επιπτώσεων υιοθετούν περισσότερο εκτεταμένες πρακτικές της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη υιοθετείται από τις επιχειρήσεις ως ένα τρόπος διαχείρισης της φήμης τους, την ένταξη τους στις επιχειρηματικές πρακτικές και στην αντιμετώπιση των προσδοκιών των ενδιαφερόμενων μερών. Σε μία άλλη έρευνα που αφορούσε 25 επιχειρήσεις από τις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (IE University, 200), αναδείχθηκαν οι διακρατικές διαφορές αλλά και οι τάσεις που έχουν οι επιχειρήσεις ως προς την πληροφόρηση για τις πρακτικές της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης που εφαρμόζουν. Μελετήθηκαν οκτώ θέματα της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης: η εμπλοκή των ενδιαφερόμενων μερών, το εργασιακό κλίμα, η εμπλοκή και η συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων, η τοπική οικονομική ανάπτυξη, το περιβάλλον, ο προσανατολισμός στην αγορά, η ηθική και οι κώδικες δεοντολογίας, τα ανθρώπινα δικαιώματα καθώς και η ύπαρξη ή όχι πιστοποίησης σύμφωνα με πρότυπα και δείκτες. Το βασικότερο συμπέρασμα είναι ότι η επικοινωνία και οι τρόποι πληροφόρησης των εταιριών για τις πρακτικές της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης που εφαρμόζουν, αλλάζουν συνεχώς, μεταβάλλονται 28

30 και επαναπροσδιορίζονται. Οι επιχειρήσεις από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, την Ιταλία και τη Γαλλία παρέχουν περισσότερες πληροφορίες για τις εφαρμοζόμενες πρακτικές της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Ο κοινωνικός απολογισμός των επιχειρήσεων στην Ευρώπη δεν είναι θεσμοθετημένη πρακτική όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ. Οι πρακτικές και οι δραστηριότητες της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης καθώς και η ύπαρξη διαχειριστικών συστημάτων είναι τα περισσότερα προς πληροφόρηση θέματα από την πλευρά των επιχειρήσεων. Στην Ελλάδα, στις περισσότερες περιπτώσεις η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη εφαρμόζεται κυρίως στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις στο πλαίσιο της άσκησης επικοινωνιακής και περιστασιακής πολιτικής. Βέβαια σαφώς και υπάρχουν επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν αντιληφθεί ότι η εφαρμογή της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης δεν είναι απλώς ένα πρόσθετο κόστος και κάτι προσωρινό, αλλά αποτελεί μια μακροχρόνια επένδυση, η οποία όχι μόνο αυξάνει την ανταγωνιστικότητά τους και συνεπώς τη δυνατότητά τους για περαιτέρω ανάπτυξη, αλλά μπορεί να συμβάλει άμεσα στην επίτευξη του στόχου για βιώσιμη ανάπτυξη της κοινωνίας. Έτσι πραγματοποιήθηκαν διάφορες έρευνες για το πώς οι ελληνικές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη. Το 2007 πραγματοποιήθηκε μια ερευνά που είχε ως βασικό στόχο να διερευνήσει τον τρόπο µε τον οποίο αντιλαμβάνονται και εφαρμόζουν οι επιχειρήσεις την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, µέσω της µελέτης των αναφορών της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης που εκδίδουν (συχνά αποκαλούµενες ως κοινωνικοί απολογισµοί). Συμμετείχαν 8 επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται ενεργά στην Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και εκδίδουν σχετική ετήσια αναφορά καθώς επίσης και αυτές που συµµετέχουν µε οποιοδήποτε τρόπο σε δίκτυα που δραστηριοποιούνται σε θέµατα πάνω στην Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στον ελλαδικό χώρο. Οι επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στους κλάδους των Χρηματοοικονομικών, Τηλεπικοινωνιών, Πετρελαιοειδών και Μεταποίησης. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι ο βαθµός υιοθέτησης της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης από τις ελληνικές επιχειρήσεις είναι ακόµα σηµαντικά περιορισμένος. Παρ' όλα αυτά, υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι παρουσιάζει δυναµική και αναµένεται να αναπτυχθεί 29

31 σηµαντικά τα επόµενα χρόνια. Την στιγμή που πραγματοποιήθηκε η έρευνα, η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη δεν φαίνεται να αποτελεί µία πραγματικά συστηµατική δραστηριότητα από τη στιγµή που δεν υπάρχει κάποιο καθορισµένο κανονιστικό πλαίσιο, η οποιαδήποτε δηµοσιοποίηση Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης γίνεται κατά το δοκούν και µε µη τυποποιηµένο τρόπο ( Tο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών σε συνεργασία με την εταιρεία ερευνών Research International και την υποστήριξη του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Phillip Morris Institute (200), απέδειξε, μέσα από ποιοτικές μεθόδους (προσωπικές συνεντεύξεις σε 60 εκπροσώπους επιχειρήσεων, δημοσιογράφους, εκπροσώπους ΜΜΕ, ομαδικές συζητήσεις με πολίτες, και παρατηρήσεις αγοράς σε supermarket), πως η Ελλάδα είναι επιφυλακτική ακόμα προς τη νέα αυτή έννοια, θεωρώντας πως το κέρδος επισκιάσει ή/και να ανακηρύξει την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη σε «τμήμα» του μάρκετινγκ, ιδιαίτερα όταν συνοδεύεται από μία υπερβολική προβολή, που την κάνει να μοιάζει στα μάτια των καταναλωτών περισσότερο με διαφήμιση. Βάσει των αποτελεσμάτων, προκύπτει πως ο όρος Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη δεν είναι ιδιαίτερα οικείος και συχνά μπερδεύεται με την εταιρική φιλανθρωπία ή τις χορηγίες. Οι Έλληνες πολίτες αναγνωρίζουν τις προσπάθειες των επιχειρήσεων να πράττουν κοινωνικά υπεύθυνα αλλά όχι ότι αναγορεύονται και αυτομάτως σε κοινωνικά υπεύθυνους οργανισμούς. Επίσης, θεωρούν την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη ως ένα ακόμη τέχνασμα για την εξασφάλιση του κέρδους των επιχειρήσεων περισσότερο σαν μια κοινωνική διαφήμισή τους και τέλος διαφαίνεται πως αυτή η σύγχυση θα ξεπεραστεί σταδιακά μέσα στα επόμενα χρόνια (Τσακαρέστου, 200). Μια γενική έρευνα (παγκόσμια) που πραγματοποιήθηκε από την International Survey of Corcorate Reporting (2002) περιελάμβανε τις 00 κορυφαίες εταιρίες (βάσει του κύκλου των εργασιών τους) που ανάμεσα στο δείγμα βρισκόταν και ελληνικές επιχειρήσεις. Τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν το χαμηλό επίπεδο υιοθέτησης πρακτικών δημόσιας διάχυσης πληροφοριών της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης στην χώρα μας, καθώς μόλις το 2% αυτών δημοσίευσαν τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο απολογισμό της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Ωστόσο το 28% των 30

32 εταιριών είχαν συμπεριλάβε στοιχεία υγείας και ασφάλειας, περιβαλλοντικής διαχείρισης ή ευρύτερης κοινωνικής επίδοσης στους ετήσιους και τακτικούς απολογισμούς τους ( Τις τελευταίες δεκαετίες στην Ευρώπη και μετέπειτα στην Ελλάδα έχει δοθεί μεγάλη προσοχή στην Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη και τη δέσμευση, που χαρακτηρίζουν τη στρατηγική αποστολή και τη συμπεριφορά των επιχειρήσεων. Γι αυτό οι επιχειρήσεις δείχνουν την προθυμία να υιοθετήσουν κοινωνικά υπεύθυνες συμπεριφορές και να αναδείξουν ένα νέο μοντέλο διαχείρισης της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης σχετικά με την εθελοντική ενσωμάτωση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών ευθυνών στις λειτουργίες των επιχειρήσεων και στις σχέσεις με τα εμπλεκόμενα μέρη. 2.9 Συμπεράσματα Η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είναι μια έννοια που επηρεάζειάμεσα την επιχείρησηαφού συνδέεται με το εσωτερικό και το εξωτερικό της περιβάλλον, το οποίομπορεί είτε να προωθήσει την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη είτε να εμποδίσειτην ανάπτυξη της. Γι αυτό πρέπει να δημιουργήσει αποτελεσματικές σχέσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη (μέτοχοι, εργαζόμενοι, καταναλωτές, προμηθευτές, ενώσεις σωματεία, ανταγωνιστές, κυβερνήσεις, τοπικές κοινωνίες, κοινωνία ως σύνολο) πριν ορίσει τις δραστηριότητες της αλλά και κατά την διάρκεια της πραγματοποίησης τους διότι τα οφέλη που παράγει αποτελούν πηγή κερδών για την επιχείρηση αλλά και βοηθάει στην ενίσχυση της εταιρικής της εικόνας και της ανταγωνιστικότητάς της. Πολλές επιχειρήσεις εφαρμόζουν την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη εξαιτίας της πίεσης που ασκεί η κοινή γνώμη αλλά και του ανταγωνισμού από τις άλλες ομοειδής επιχειρήσεις. Τα τελευταία χρόνια έχει αναδυθεί μία νέα κοινωνία ατόμων με νέες επιθυμίες, ενδιαφέροντα και ικανότητες που διαφέρει δραστικά από το μαζικό παθητικό καταναλωτικό κοινό των προηγούμενων δεκαετιών. Όσο αφορά τον ανταγωνισμό, η ένταση, η έκταση αλλά και το περιεχόμενο των δραστηριοτήτων της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης διαφέρουν ανάλογα με την περιφέρεια που βρίσκεται 3