Ε.Π ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 13:

Transcript

1 Ε.Π ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΑΞΟΝΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ 13: «ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΑΣΠΙΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΣΤΙΣ 8 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ» ΔΡΑΣΕΙΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΣΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ 6 η ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΔΡΑΙΩΣΗ ΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ (MIS: ) ΥΠΟΕΡΓΟ 1 «ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΣΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΓΙΑ ΨΥΧΙΚΑ ΠΑΣΧΟΝΤΕΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΑΠΟ ΜΟΝΑΔΕΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΗΣ 6 ης ΥΠΕ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΣΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ» ΕΚΘΕΣΗ ΕΜΠΕΙΡΟΓΝΩΜΟΣΥΝΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ 1.3 «ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «WORKSHOP» ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΥΠΟΕΡΓΟΥ 2 ΤΗΣ ΑΝΩΤΕΡΩ ΠΡΑΞΗΣ» «ΕΚΘΕΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΖΑΚΥΝΘΟΥ» ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΣΤΑΘΗ 1

2 1. Εισαγωγή Σκοπός της παρούσας έκθεσης είναι να παρουσιάσει τις απόψεις των συμμετεχόντων στη συνάντηση εργασίας, που διεξήχθη στα Ζάκυνθο στις Απριλίου 2014 στην αίθουσα του Διοικητηρίου της Περιφερειακής Ενότητας Ζακύνθου στο πλαίσιο υλοποίησης του υποέργου 2 της πράξης με κωδικό MIS με τίτλο: ««Δράσεις υποστήριξης για την υλοποίηση Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών στην 6 η Υγειονομική Περιφέρεια για την εδραίωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης». Συμμετέχοντες ήταν από τη μια μεριά επαγγελματίες ψυχικής υγείας και στελέχη του Συλλόγου για τη Ψυχική Υγεία ΣΟΨΥ Πάτρας, που επιλέχτηκαν στο πλαίσιο της δράσης 1.3, ενώ από την άλλη προσκλήθηκαν 21 άτομα, όπως η διοίκηση του Γενικού Νοσοκομείου Ζακύνθου, διευθυντικά στελέχη του νοσοκομείου, μέλη της Τομεακής Επιτροπής Ψυχικής Υγείας (Τ.Ε.Ψ.Υ.) και στελέχη υπηρεσιών ψυχικής υγείας από άλλους φορείς της Κοινότητας. Σκοπός της συνάντησης εργασίας ήταν να ενημερωθούν οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας, καθώς και η διοίκηση του Γενικού Νοσοκομείου Ζακύνθου για τη δυνατότητα σχεδιασμού και οργάνωσης Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών. Στο πλαίσιο αυτό σχεδιάστηκε ένα διήμερο δομημένο πρόγραμμα, το οποίο την πρώτη ημέρα συντόνιζε ο επιστημονικά υπεύθυνος του Προγράμματος σε συνεργασία με στελέχη του ΣΟΨΥ Πάτρας και ομάδα επαγγελματιών ψυχικής υγείας, που επιλέχτηκε στο πλαίσιο της δράσης 1.3 του υποέργου 1. Επιμέρους στόχοι της συνάντησης εργασίας ήταν: να διαπιστωθεί κατά πόσο οι διοικήσεις και οι επαγγελματίες υγείας γνωρίζουν για την ύπαρξη των Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών να συζητηθούν τα κατά τόπους προβλήματα που απασχολούν τις εκάστοτε τοπικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας και τα οποία δυσκολεύουν τόσο το θεραπευτικό τους έργο όσο και τις δράσεις και υπηρεσίες στον τομέα της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης να παρουσιαστούν μοντέλα εφαρμογής Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών σε χώρες του εξωτερικού να παρουσιαστεί το νομικό πλαίσιο οργάνωσης αντίστοιχων προγραμμάτων στην Ελλάδα 2

3 να αναλυθούν τα οργανωτικά βήματα για την υποβολή πρότασης Προγράμματος Φιλοξενουσών Οικογενειών (Π.Φ.Ο) στη Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας του υπουργείου Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης να συζητηθούν τα εμπόδια που πιθανώς υφίστανται για την υποβολή πρότασης Π.Φ.Ο. να συζητηθεί το κατά πόσο η δημιουργία Π.Φ.Ο. αφενός αποτελεί προτεραιότητα για την εκάστοτε περιοχή, αφετέρου δε να αναλυθεί το κατά πόσο υπάρχουν οι βασικές προϋποθέσεις για την υποβολή πρότασης οργάνωσης Π.Φ.Ο. Για την αξιολόγηση της συνάντησης εργασίας χρησιμοποιήθηκε γραπτό ανώνυμο δομημένο ερωτηματολόγιο, που περιελάμβανε τέσσερα πεδία διερεύνησης: κοινωνικοδημογραφικά δεδομένα (5 κλειστές ερωτήσεις και 3 ανοικτές) ερωτήσεις σε σχέση με τα Προγράμματα Φιλοξενουσών Οικογενειών (3 κλειστές και 3 ανοικτές ερωτήσεις) ερωτήσεις σχετικά με το σχεδιασμό και την υλοποίηση Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών (3 κλειστές ερωτήσεις, η μια ερώτηση με επτά υποερωτήματα) προτάσεις (μια ανοικτή ερώτηση) Η κωδικοποίησή των ερωτηματολογίων έγινε σε βάση δεδομένων στο πρόγραμμα Excel 2007, ενώ η στατιστική επεξεργασία των κλειστών ερωτήσεων έγινε με το στατιστικό πρόγραμμα SPSS V Παρουσίαση αποτελεσμάτων Στα υποκεφάλαια που ακολουθούν παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας με βάση την επεξεργασία των ερωτηματολογίων, που οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν. 2.1 Αριθμός συμμετεχόντων Ο Σύλλογος για τη Ψυχική Υγεία ΣΟΨΥ Πάτρας για το διήμερο workshop της 11 ης και 12 ης Απριλίου 2014 προσκάλεσε 21 άτομα εκ των οποίων προσήλθαν στην συνάντηση εργασίας 12 άτομα (ποσοστό ανταπόκρισης 57,14%). Από αυτούς που προσήλθαν δέχτηκαν να 3

4 συμπληρώσουν ερωτηματολόγιο αξιολόγησης δέκα (10) άτομα (ποσοστό ανταπόκρισης 83,33%) και το οποίο επέστρεψαν συμπληρωμένο. 2.2 Φύλο Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται η κατανομή των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης ως προς το φύλο. Πίνακας 1: Κατανομή των συμμετεχόντων στις συναντήσεις εργασίας ως προς το Φύλο ΦΥΛΟ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΑΝΔΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΥΝΟΛΟ 2 20,0 8 80, ,0 2.3 Ηλικία Ο μέσος όρος ηλικίας των συμμετεχόντων (Ν=9) στις συναντήσεις εργασίας βρέθηκε στα 40,50 έτη (SD=5,739). Η μικρότερη ηλικία συμμετέχοντος βρέθηκε στα 32 έτη και η μεγαλύτερη στα 48 έτη. 2.4 Εκπαιδευτικό επίπεδο Στον πίνακα 2 παρουσιάζεται το εκπαιδευτικό επίπεδο των συμμετεχόντων. Πίνακας 2: Εκπαιδευτικό επίπεδο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΑΤΕΙ 9 90,0 ΑΕΙ 1 10,0 4

5 Όπως φαίνεται και από τον πίνακα 2 οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες στην έρευνα αξιολόγησης ήταν πτυχιούχοι ΑΤΕΙ (90%), ενώ μόνο το 10% από τους συμμετέχοντες στην έρευνα αξιολόγησης διέθετε και μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών. 2.5 Επάγγελμα Στον πίνακα 3 παρουσιάζεται το επάγγελμα των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης. Με βάση τα δεδομένα του πίνακα 3 γίνεται σαφές ότι η πλειοψηφία των συμμετεχόντων στις συναντήσεις εργασίας ήταν κοινωνικοί λειτουργοί (40%) και ακολουθούν οι νοσηλευτές ΤΕ (20%). Στις συναντήσεις εργασίας συμμετείχε και παιδοψυχίατρος. Πίνακας 3: Επάγγελμα ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΣ 4 40,0 ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ ΤΕ 2 20,0 ΕΠΙΣΚΕΠΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 1 10,0 ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ 1 10,0 ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΟΣ 1 10,0 ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ 1 10,0 Φορέας εργασίας Στον πίνακα 4 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της έρευνας αξιολόγησης ως προς το είδος του φορέα (π.χ. νοσοκομείο, Κέντρο Ψυχικής Υγείας κλπ.) στον οποίο εργάζονταν οι συμμετέχοντες στις συναντήσεις εργασίας, που συμπλήρωσαν και επέστρεψαν τα ερωτηματολόγια. Από τον πίνακα 4 προκύπτει ότι οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες στην έρευνα αξιολόγησης προέρχονταν από το Γενικό Νοσοκομείο Ζακύνθου (40%). 5

6 Πίνακας 4: Φορέας Εργασίας ΦΟΡΕΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) Α ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΖΑΚΥΝΘΟΥ 4 40,0 ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΙΑΤΡΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ 3 30,0 ΚΕΝΤΡΟ ΚΙΝΗΤΗ ΜΟΝΑΔΑ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 1 10,0 ΑΛΛΕΣ ΔΟΜΕΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ 2 20,0 2.6 Κατοχή θέση ευθύνης Στον πίνακα 5 παρουσιάζεται η κατανομή των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης αναφορικά με την κατοχή θέσης ευθύνης στο σύστημα υπηρεσιών υγείας / ψυχικής υγείας. Η πλειοψηφία των ερωτώμενων (70%) δήλωσε ότι δεν κατέχει θέση ευθύνης. Από εκείνους που δήλωσαν ότι κατέχουν θέση ευθύνης το 10% δήλωσε διευθυντής Μονάδας Ψυχικής Υγείας και ένα άλλο 10% «επιστημονικά υπεύθυνος». Πίνακας 5: Θέσεις ευθύνης των συμμετεχόντων που συμπλήρωσαν ερωτηματολόγιο ΘΕΣΗ ΕΥΘΥΝΗΣ ΣΥΧΝΟΤΗ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΨΥΧΙΚΗΣ 1 10,0 ΥΓΕΙΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ 1 10,0 ΑΠΛΟ ΣΤΕΛΕΧΟΣ 7 70,0 ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΑΝ 1 10,0 6

7 2.7 Εργασιακή εμπειρία Ο μέσος όρος εργασιακής εμπειρίας των δέκα συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης (Ν=10) στο διήμερο workshop βρέθηκε στα 12,900 έτη (SD=7,187). Αντίστοιχα, ο μέσος όρος εργασιακής εμπειρίας σε δομές ψυχικής υγείας βρέθηκε στα 11,250 έτη (SD=7,120). 2.8 Γνώση του θεσμού των Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών Στον πίνακα 6 παρουσιάζεται το κατά πόσο οι ερωτώμενοι γνώριζαν το θεσμό των Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών (Π.Φ.Ο.) πριν την ενημέρωση που τους έγινε στο πλαίσιο των συναντήσεων εργασίας. Γίνεται σαφές από τον πίνακα 6 ότι η πλειοψηφία του δείγματος (60%) στην έρευνα αξιολόγησης δεν γνώριζαν την ύπαρξη των Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών πριν τη διεξαγωγή της συνάντησης εργασίας. Πίνακας 6: Γνώση του θεσμού των Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών πριν τη διεξαγωγή των συναντήσεων εργασίας ΓΝΩΣΗ ΘΕΣΜΟΥ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΝΑΙ 4 40,0 ΟΧΙ 6 60, Άποψη για το θεσμό των Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών Στον πίνακα 7 παρουσιάζεται η άποψη των ερωτώμενων μετά την ενημέρωσή τους για το περιεχόμενο των Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών και το κατά πόσο αυτά αποτελούν μια καλή πρακτική στο ευρύτερο χώρο της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας. 7

8 Πίνακας 7: Άποψη για το θεσμό των Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών ΑΠΟΨΗ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΣΜΟ ΤΩΝ Π.Φ.Ο. ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΘΕΤΙΚΗ ,0 Όπως φαίνεται και από τον παραπάνω πίνακα όλοι οι συμμετέχοντες μετά την ενημέρωσή τους σχημάτισαν θετική γνώμη για το θεσμό των Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών Πλεονεκτήματα του θεσμού των Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών Στον πίνακα 8 παρουσιάζονται οι απόψεις των ερωτώμενων (N=10) αναφορικά με τις απαντήσεις που έδωσαν στην ανοικτή ερώτηση που τους τέθηκε να προσδιορίσουν, δηλαδή, το μεγαλύτερο πλεονέκτημα του θεσμού των Π.Φ.Ο. σε σχέση με τις άλλες στεγαστικές δομές ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης. Οι απαντήσεις που έδωσαν οι ερωτώμενοι παρουσιάζονται κατά λέξη στον παρακάτω πίνακα. Πίνακας 8: Πλεονεκτήματα του θεσμού των Π.Φ.Ο. έναντι των άλλων ενδιάμεσων στεγαστικών δομών σύμφωνα με τις απόψεις των συμμετεχόντων που συμπλήρωσαν ερωτηματολόγιο Α/Α ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΣΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ 1 Παραμένει ενταγμένος στην Κοινότητα 2 Η δυνατότητα οι λήπτες ψυχικής υγείας να γίνουν πιο λειτουργικοί και να ενταχθούν στην αγορά εργασίας 3 4 Ζουν μέσα σε οικογενειακό πλαίσιο, σε υγιές περιβάλλον Οικογενειακή ζεστασιά 8

9 5 Η ένταξη του λήπτη σε ένα ασφαλές οικογενειακό περιβάλλον. 6 Η ψυχοεκπαίδευση μελών της κοινωνίας ώστε να μπουν οι βάσεις για ένα πιο οργανωμένο, με ενσυναίσθηση, εναισθησία και λειτουργικό σύστημα κοινωνίας, όπου πλέον ο ψυχικά πάσχων δεν θα είναι κτήμα κάποιων μηχανισμών 7 Στο Π.Φ.Ο. ο λήπτης βρίσκεται μέσα στην κοινωνία, συμμετέχει σ' όλες τις δραστηριότητες μιας οικογένειας πράγμα που δεν συμβαίνει σε άλλες δομές 8 Ο πάσχων παραμένει ενταγμένος στην Κοινότητα διατηρώντας αυξημένες πιθανότητες στον τομέα της επαγγελματικής αποκατάστασης και επέκτασης του κοινωνικού του δικτύου. Διατηρεί όλα τα θετικά της οικογενειακής συμβίωσης και ενδυναμώνεται συναισθηματικά 9 α. Θετικό στοιχείο αποτελεί το ότι ο λήπτης φιλοξενείται σε οικογενειακό περιβάλλον που σημαίνει ότι θα μπορεί ενδεχομένως να απολαμβάνει και να κινητοποιείται σε διάφορες δραστηριότητες της καθημερινής ζωής της οικογένειας (εργασία, κοινωνικές σχέσεις, ψυχαγωγία). β. Λιγότερο οικονομικό κόστος. γ. Μη ασυλοποίηση του ασθενή. 10 Ο χρόνος παραμονής του λήπτη στη Φιλοξενούσα Οικογένεια τον κάνει να αισθάνεται και να ενσωματώνεται στις δραστηριότητες των μελών της οικογένειας. Από τις απαντήσεις των συμμετεχόντων προκύπτει ότι όλοι θεωρούν πως τα Π.Φ.Ο. αποτελούν μια ποιοτική λύση στο χώρο της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας, καθώς προσφέρουν τη δυνατότητα στον ωφελούμενο για ουσιαστική ένταξη στην Κοινότητα παρέχοντας του ταυτόχρονα τη συναισθηματική ατμόσφαιρα μιας οικογένειας Μειονεκτήματα των Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών Στον πίνακα 9 παρουσιάζονται οι απόψεις των συμμετεχόντων στις συναντήσεις εργασίας που συμπλήρωσαν ερωτηματολόγιο αναφορικά με τα μειονεκτήματα των Π.Φ.Ο. έναντι των άλλων στεγαστικών δομών. Τη σχετική ανοικτή ερώτηση απάντησαν εννιά συμμετέχοντες 9

10 ερωτώμενοι (Ν=9), οι οποίοι είχαν τη δυνατότητα να δώσουν περισσότερες από μία ελεύθερες αναφορές. Πίνακας 9: Μειονεκτήματα του θεσμού των Π.Φ.Ο. έναντι των άλλων ενδιάμεσων στεγαστικών δομών σύμφωνα με τις απόψεις των συμμετεχόντων που συμπλήρωσαν ερωτηματολόγιο Α/Α ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΣΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ 1 Μειονέκτημα στην αποδοχή από την κοινωνία 2 Η ελληνική κοινωνία δεν είναι "έτοιμη" προς το παρόν να δεχτεί εύκολα αυτόν τον θεσμό 3 Κλειστές κοινωνίες. Πολύ δύσκολα μπορούν να φιλοξενηθούν ψυχικά ασθενείς από οικογένειες. Μη ευαισθητοποίηση. 4 Η ελληνική κοινωνία δεν είναι ενημερωμένη για το θεσμό αυτό, αλλά και δυστυχώς ελάχιστα ευαισθητοποιημένη σε θέματα ψυχικής υγείας. 5 Χωρίς τη ψυχοεκπαίδευση των Φιλοξενουσών Οικογενειών και των κινήτρων δεν μπορεί να σταθεί ο συγκεκριμένος θεσμός. 6 Η επιλογή της οικογένειας που θα φιλοξενήσει τον ασθενή, αλλά και ο τύπος της ψυχικής νόσου που μπορεί να φιλοξενηθεί χωρίς πρόβλημα, καθώς και το οικονομικό θέμα μιας και τα χρήματα είναι λίγα. 7 Αναζήτηση και επιλογή κατάλληλων αναδόχων οικογενειών. Ελλιπής στελέχωση φορέων για την αποτελεσματική / συστηματική παρακολούθηση ληπτών. 8 Η επιλογή των αναδόχων οικογενειών 9 Θα πρέπει η Φιλοξενούσα Οικογένεια να έχει συνεχείς συνεδρίες με επιστημονικό προσωπικό 10

11 Όπως προκύπτει από τον παραπάνω πίνακα οι συμμετέχοντες που συμπλήρωσαν τη σχετική ερώτηση εντόπισαν τα μειονεκτήματα των Π.Φ.Ο. κυρίως στην έλλειψη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της ελληνικής κοινωνίας ιδιαίτερα δε των μικρών κλειστών κοινωνιών, όπως είναι η κοινωνία της Ζακύνθου, στη δυσκολία ψυχοεκπαίδευσης των Φιλοξενουσών Οικογενειών και στην απουσία ισχυρών κινήτρων.. Επιπλέον, επισήμαναν ως μειονεκτήματα τη δυσκολία εύρεσης κατάλληλων Φιλοξενουσών Οικογενειών και την απουσία υποστηρικτικού μηχανισμού για τη προώθηση και στήριξη του θεσμού των Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών Προοπτική διάδοσης του θεσμού των Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών στην Ελλάδα Η ερώτηση Β5 του ερωτηματολογίου ζητούσε από τους συμμετέχοντες να απαντήσουν στο ερώτημα κατά πόσο πιστεύουν ότι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση Π.Φ.Ο. μπορεί να τύχει ευρείας εφαρμογής. Τα αποτελέσματα των απαντήσεων παρουσιάζονται στον πίνακα 10. Πίνακας 10: Απόψεις των ερωτώμενων για την προοπτική ευρείας εφαρμογής των Π.Φ.Ο. στην Ελλάδα Πιστεύετε ότι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση Π.Φ.Ο. αποτελεί ρεαλιστικό στόχο για την ελληνική πραγματικότητα στο χώρο της ψυχικής υγείας ΣΥΧΝΟΤΗΤ Α ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΝΑΙ 7 70,0 ΟΧΙ 1 10,0 ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ / ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΩ 2 20,0 Από τον παραπάνω πίνακα προκύπτει ότι σε σχέση με το ερώτημα πάνω από τους μισούς συμμετέχοντες στην έρευνα αξιολόγησης (70%) θεωρούν ότι τα Προγράμματα Φιλοξενουσών Οικογενειών μπορούν να τύχουν ευρείας εφαρμογής στην Ελλάδα. Μόνο το 10% διατύπωσε αντίθετη άποψη, ενώ το 20% των συμμετεχόντων επέλεξε να μην απαντήσει. Σε συνέχεια της ίδιας ερώτησης ζητήθηκε από εκείνους που απάντησαν «όχι» στην ερώτηση Β5 (Ν=1) να αναφέρουν τρεις λόγους για τους οποίους πιστεύουν ότι τα Π.Φ.Ο. είναι δύσκολο να 11

12 εφαρμοστούν στην Ελλάδα. Στον πίνακα 11 παρουσιάζονται οι απόψεις του συμμετέχοντα στην έρευνα αξιολόγησης, ο οποίος πιστεύει ότι είναι δύσκολο στην Ελλάδα να υλοποιηθούν Π.Φ.Ο.. Πίνακας 11: Λόγοι για τους οποίους είναι δύσκολη η υλοποίηση Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών Α/Α ΛΟΓΟΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΗ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΣΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 1 α. Ενημέρωση, εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση, να δοθεί κίνητρο, να αλλάξει η νοοτροπία κυρίως των κλειστών κοινωνιών, αλλά κάποια στιγμή σίγουρα θα φανεί το θετικό αποτέλεσμα. Από τις απαντήσεις του πίνακα 11 προκύπτει ότι ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας της Περιφερειακής Ενότητας Ζακύνθου που δεν πιστεύει ότι είναι ώριμες οι συνθήκες για την εφαρμογή Π.Φ.Ο. στην Ελλάδα στηρίζει την άποψη του κυρίως στην έλλειψη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κλειστής τοπικής κοινωνίας, αλλά και στην απουσία κινήτρων υπονοώντας περισσότερο το οικονομικό κίνητρο για την ίδια τη Φιλοξενούσα Οικογένεια Επάρκεια θέσεων ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης για Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας στην 6 η Υγειονομική Περιφέρεια Στον πίνακα 12 παρουσιάζονται οι απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης για το κατά πόσο οι υπάρχουσες θέσεις στεγαστικής αποκατάστασης καλύπτουν τις υφιστάμενες ανάγκες στην Περιφερειακή Ενότητα Ζακύνθου. 12

13 Πίνακας 12: Απόψεις συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης για την επάρκεια των στεγαστικών θέσεων αποκατάστασης για ψυχικά πάσχοντες στην Περιφερειακή Ενότητα Ζακύνθου Απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης για το κατά πόσο οι υπάρχουσες θέσεις στεγαστικής αποκατάστασης για ψυχικά πάσχοντες επαρκούν για να καλύψουν τις υφιστάμενες ανάγκες στην Περιφερειακή Ενότητα Ζακύνθου ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΕΠΑΡΚΟΥΝ 9 90,0 ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ / ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΩ 1 10,0 Από τον παραπάνω πίνακα γίνεται σαφές η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης (90%) θεωρούν πως οι υπάρχουσες θέσεις στεγαστικής αποκατάστασης για Λήπτες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας στην Περιφερειακή Ενότητα Ζακύνθου δεν επαρκούν για να καλύψουν τις υφιστάμενες ανάγκες Απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης για τη δυνατότητα οργάνωσης και λειτουργίας Προγράμματος Φιλοξενουσών Οικογενειών από το φορέα εργασίας τους Στον πίνακα 13 παρουσιάζονται οι απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης αναφορικά για το κατά πόσο πιστεύουν ότι ο φορέας εργασίας τους έχει τις προϋποθέσεις να οργανώσει και να λειτουργήσει Πρόγραμμα Φιλοξενουσών Οικογενειών. Πίνακας 13: Απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης για τη δυνατότητα οργάνωσης και λειτουργίας Προγράμματος Φιλοξενουσών Οικογενειών από το φορέα εργασίας τους Απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης στο ερώτημα κατά πόσο ο φορέας εργασίας τους έχει τις προϋποθέσεις για να σχεδιάσει και υλοποιήσει Πρόγραμμα Φιλοξενουσών Οικογενειών ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΝΑΙ 1 10,0 ΟΧΙ 9 90,0 13

14 Με βάση τα παραπάνω στοιχεία φαίνεται ότι το 90% του δείγματος δεν πιστεύει ότι ο φορέας εργασίας του είναι σε θέση να σχεδιάσει και να υλοποιήσει Πρόγραμμα Φιλοξενουσών Οικογενειών Απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης για πιθανά προβλήματα κατά την υλοποίηση Προγράμματος Φιλοξενουσών Οικογενειών από το φορέα εργασίας τους Στους παρακάτω πίνακες παρουσιάζονται οι απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης για το κατά πόσο ο φορέας τους εργασίας τους δύναται ή δεν δύναται να λειτουργήσει Π.Φ.Ο. σε επιμέρους θέματα, που άπτονται είτε του σχεδιασμού είτε της λειτουργίας ενός Π.Φ.Ο.. Πίνακας 14: Απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης για το κατά πόσο ο φορέας εργασίας τους θα αντιμετώπιζε προβλήματα που άπτονται του σχεδιασμού ενός Π.Φ.Ο. ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΝΑΙ ,0 Πίνακας 15: Απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης για το κατά πόσο ο φορέας εργασίας τους θα αντιμετώπιζε προβλήματα που άπτονται της χρηματοδότησης ενός Π.Φ.Ο. ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΝΑΙ 8 80,0 ΟΧΙ 2 20,0 14

15 Πίνακας 16: Απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης για το κατά πόσο ο φορέας εργασίας τους θα αντιμετώπιζε προβλήματα που άπτονται της διοικητικής στελέχωσης ενός Π.Φ.Ο. ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΝΑΙ 7 70,0 ΟΧΙ 3 30,0 Πίνακας 17: Απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης για το κατά πόσο ο φορέας εργασίας τους θα αντιμετώπιζε προβλήματα που άπτονται της στελέχωσης από επαγγελματίες ψυχικής υγείας ενός Π.Φ.Ο. ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΝΑΙ 8 80,0 ΟΧΙ 2 20,0 Πίνακας 18: Απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης για το κατά πόσο ο φορέας εργασίας τους θα αντιμετώπιζε προβλήματα που άπτονται της ανεύρεσης κατάλληλων οικογενειών για να αναλάβουν καθήκοντα Φιλοξενούσας Οικογένειας στο πλαίσιο υλοποίησης ενός Π.Φ.Ο. ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) ΝΑΙ 6 60,0 ΟΧΙ 4 40,0 Πίνακας 19: Απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΠΟΣΟΣΤΟ (%) αξιολόγησης για το κατά πόσο ο φορέας εργασίας τους θα αντιμετώπιζε προβλήματα που άπτονται της παρακολούθησης και της εποπτείας ενός Π.Φ.Ο. ΝΑΙ 7 70,0 ΟΧΙ 3 30,0 15

16 Από τους παραπάνω πίνακες συνάγεται το συμπέρασμα ότι η πλειονότητα των ερωτώμενων δεν θεωρεί ότι ο φορέας τους έχει τις προϋποθέσεις για την οργάνωση και λειτουργία Προγράμματος Φιλοξενουσών Οικογενειών. Σε όλα τα επιμέρους θέματα που εξετάζουν οι παραπάνω πίνακες οι απαντήσεις των ερωτώμενων εκφράζουν δυσπιστία, ιδιαίτερα δε ως προς τη δυνατότητα του φορέα να σχεδιάσει, να χρηματοδοτήσει και τέλος να στελεχώσει με επαγγελματίες ψυχικής υγείας ένα Πρόγραμμα Φιλοξενουσών Οικογενειών Προτάσεις των συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης για τη διευκόλυνση δημιουργίας Προγράμματος Φιλοξενουσών Οικογενειών στις κατά τόπους Περιφερειακές Ενότητες της 6 ης Υγειονομικής Περιφέρειας Στον πίνακα 20 παρουσιάζονται οι προτάσεις των συμμετεχόντων στις συναντήσεις εργασίας, που συμπλήρωσαν ερωτηματολόγιο αξιολόγησης, για τη δημιουργία Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών στην 6 η Υγειονομική Περιφέρεια. Οι απαντήσεις των εννιά συμμετεχόντων (Ν=9), που διατύπωσαν προτάσεις παρουσιάζονται αναλυτικά παρακάτω. Σημειώνεται, τέλος, ότι κάθε ερωτώμενος είχε τη δυνατότητα υποβολής μέχρι τριών προτάσεων στη βάση των ελεύθερων αναφορών. Πίνακας 20: Προτάσεις συμμετεχόντων στην έρευνα αξιολόγησης για τη δημιουργία Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών στην 6 η Υγειονομική Περιφέρεια Α/Α ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΣΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΩΝ ΣΤΗΝ 6 η ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ 1 α. Καταγραφή πασχόντων οικογενειών β. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση παραγόντων γ. Στελέχωση δομών ψυχικής υγείας 2 α. Άμεση επαφή των κοινοτικών δομών με το νοσοκομείο προκειμένου να αναλάβει τέτοια προγράμματα. 16

17 β. Ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης γ. Δικτύωση και συνεργασία με τοπικούς φορείς, Μ.Μ.Ε., καθώς και όλες τις κοινοτικές δομές. 3 α. Ανεύρεση ψυχιάτρων (υπάρχουν μόνο 2 για όλη τη Ζάκυνθο) β. Ευαισθητοποίηση πληθυσμού με διάφορες δραστηριότητες γ. Εύρεση των ψυχικά πασχόντων (αριθμός) για να μπορείς να σχεδιάσεις το οποιοδήποτε πρόγραμμα 4 α. Καταγραφή περιστατικών με προβλήματα ψυχικής υγείας β. Καταγραφή οικογενειών υποψηφίων για να φιλοξενήσουν τους ωφελούμενους γ. Ευαισθητοποίηση τοπικών φορέων για τη βοήθεια τους και ενημέρωση της κοινωνίας της Ζακύνθου. 5 α. Η δημιουργία ομάδας ευαισθητοποίησης από χώρους που δεν άπτονται του υπουργείου Υγείας β. Η γνωστοποίηση του αριθμού των αντίστοιχων στατιστικών των ψυχικά ληπτών είτε σε πρόγραμμα τηλεόρασης, ραδιοφώνου, μέσα μαζικής ενημέρωσης και έντυπο Τύπο. γ. Η διάδοση και στήριξη προσπαθειών εθελοντικής βάσης σε προγράμματα ευ ζην", ποιότητα ζωής 6 α. Ενημέρωση με απλό τρόπο τι ακριβώς είναι τα Π.Φ.Ο. β. Σωστή στελέχωση των Π.Φ.Ο. και έλεγχος. 7 α. Επαρκής στελέχωση δομών ψυχικής υγείας β. Ευαισθητοποίηση της Κοινότητας "αξιοποιώντας" τους ωφελούμενους των υπηρεσιών ψυχικής υγείας γ. Λεπτομερής καταγραφή των αναγκών: αριθμός ψυχικά πασχόντων, αριθμός ψυχικά πασχόντων χωρίς περιβάλλον. 8 α. Επαρκής στελέχωση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας β. Καταγραφή του ακριβούς αριθμού των ψυχικά πασχόντων της περιοχής 17

18 γ. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της Τοπικής κοινωνίας 9 α. Να δημιουργηθούν στη Ζάκυνθο πρώτα δομές ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, όπως Ξενώνες και Οικοτροφεία που τώρα δεν υπάρχουν. Μετά να εξεταστεί, αν μπορούν να γίνουν και Π.Φ.Ο. β. Οι Φιλοξενούσες Οικογένειες να έχουν συνεχώς συνεδρίες με ειδικούς γ. Να δίνονται κίνητρα φορολογικά στις Φιλοξενούσες Οικογένειες. Από τον πίνακα 20 προκύπτει μια ποικιλία προτάσεων για τη δημιουργία Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών στην Περιφερειακή Ενότητα Ζακύνθου που περιστρέφονται γύρω από την αναγκαιότητα ενημερωτικής εκστρατείας ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας, την αναγκαιότητα πρόσληψης επαγγελματιών ψυχικής υγείας, καθώς και το σωστό σχεδιασμό που εδράζεται στην καταγραφή του πληθυσμού των ψυχικά πασχόντων και στην αξιολόγηση των αναγκών τους. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και ορισμένες καινοτόμες προτάσεις, όπως η φοροαπαλλαγή των Φιλοξενουσών Οικογενειών, ενώ από πολλούς επισημαίνεται η αναγκαιότητα δημιουργίας στη Ζάκυνθο πρώτα Ξενώνων και Οικοτροφείων, ώστε να δημιουργηθούν στο νησί θέσεις στεγαστικής αποκατάστασης για ψυχικά πάσχοντες Συμπεράσματα Από την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας φαίνεται ότι οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας, που συμμετείχαν στη διήμερη συνάντηση εργασίας (workshop) στη Ζάκυνθο διάκεινται θετικά προς το θεσμό των Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών και αναγνωρίζουν τη χρησιμότητά τους ως μια ποιοτική λύση φροντίδας, που μεγιστοποιεί την προοπτική ουσιαστικής ανεξάρτητης διαβίωσης του ωφελούμενου στην Κοινότητα. Ωστόσο, ενώ εκφράζονται θετικά για τις δυνατότητες του θεσμού και ενώ στην πλειοψηφία τους πιστεύουν στη δυνατότητα επέκτασης του στην Ελλάδα αμφισβητούν την προοπτική εφαρμογής του θεσμού τοπικά, στην Περιφερειακή Ενότητα Ζακύνθου. Εμπόδια για τη δημιουργία Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών θεωρούν την αδυναμία του Γενικού Νοσοκομείου Ζακύνθου να σχεδιάσει ένα Πρόγραμμα Φιλοξενουσών Οικογενειών, την αδυναμία στελέχωσης με επαγγελματίες ψυχικής 18

19 υγείας και τέλος την έλλειψη ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας, η οποία είναι κλειστή και με αυτή δεν διάκειται φιλικά σε καινοτομίες. Με αυτή την έννοια συμπερασματικά θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι στην Περιφερειακή Ενότητα Ζακύνθου απουσιάζει το πλαίσιο των προϋποθέσεων, που θα επέτρεπε το σχεδιασμό και την υλοποίηση Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών, τουλάχιστον κατά το προσεχές μέλλον. Αυτό το έγγραφο που αφορά έκθεση έχει παραχθεί για τις ανάγκες του έργου: «Δράσεις Υποστήριξης για την υλοποίηση Προγραμμάτων Φιλοξενουσών Οικογενειών στην 6 η Υγειονομική Περιφέρεια για την εδραίωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης» (MIS ) και αντιπροσωπεύει τις απόψεις των συντακτών του. Οι απόψεις αυτές δεν έχουν υιοθετηθεί ή εγκριθεί με οποιοδήποτε τρόπο από την Ειδική Υπηρεσία του τομέα Υγείας& Κοινωνικής Αλληλεγγύης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και δεν πρέπει να εκλαμβάνονται ως θέσεις του Υπουργείου ή τις Επιτροπής. Η Ειδική Υπηρεσία δεν εγγυάται την ακρίβεια των στοιχείων που περιλαμβάνονται στο παρόν κείμενο ούτε αποδέχεται την ευθύνη για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών αυτών. This document concerning a report produced for the needs of the project «Support Measures for the implementation of Foster Families Programs in the 6th Sanitary District to consolidate Psychiatric Reform» (MIS ) and represents the views of its authors. These views have not been adopted or in any way approved by the Special Service of the field of Health & Social Solidarity and the European Commission and should not be construed as positions of the Ministry or the Commission. The Special Service does not guarantee the accuracy of the information contained herein and accepts no responsibility for any use of this information. 19