'Εθνικό Ίδρυμα 'Ερευνών, Κέντρο Βυζαντινών 'Ερευνών, Βασ. Κωνσταντίνου 48, 'Αθήνα 501/1 Fondation Nationale de la Recherche Scientifique, Centre de

Transcript

1 ΑΡΧΕΙΟ ΜΙΚΡΟΤΑΙΝΙΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΑΘΗΝΑ 1980

2

3 ι ΑΡΧΕΙΟ ΜΙΚΡΟΤΑΙΝΙΩΝ

4 'Εθνικό Ίδρυμα 'Ερευνών, Κέντρο Βυζαντινών 'Ερευνών, Βασ. Κωνσταντίνου 48, 'Αθήνα 501/1 Fondation Nationale de la Recherche Scientifique, Centre de Recherches Byzantines, Vas. Constantinou 48, Athènes 501 II

5 ΑΡΧΕΙΟ ΜΙΚΡΟΤΑΙΝΙΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΑΘΗΝΑ 1980

6

7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οί παλαιογραφικές, διπλωματικές καί αρχειακές έρευνες σε βιβλιοθήκες, αρχεία καί αρχειακές συλλογές πού σώζονται στον ελληνικό κυρίως χώρο, άλλα καί σέ διάφορες χώρες του εξωτερικού αποτελούν ενα άπο τα βασικά επιστημονικά προγράμματα του Κέντρου Βυζαντινών 'Ερευνών. Οί πρώτες ερευνητικές αποστολές μέ σκοπό την επισήμανση καί μικροφωτογράφηση αρχειακού ύλικοϋ άρχισαν το 1960 καί πραγματοποιήθηκαν στα πλαίσια των εργασιών της «'Επιτροπής διερευνήσεως, φωτογραφήσεως καί καταλογογραφήσεως τών έν δημοσίαις βιβλιοθήκαις, μοναστηριακοΐς ιδρύμασι καί ίδιωτικαϊς συλλογαΐς άποκειμένων δημοσίων κλπ. εγγράφων του Βυζαντίου» 1. Το 1961, ή 'Επιτροπή αυτή προσαρτήθηκε στο νεοσύστατο τήν εποχή εκείνη Κέντρο Βυζαντινών 'Ερευνών, κληροδοτώντας του ταυτόχρονα αξιόλογο αριθμό μικροταινιών 2. Στο χρονικό διάστημα τής εικοσαετίας πού πέρασε άπό τήν ίδρυση καί λειτουργία του Κέντρου ( ), οί συνεργάτες του πραγματοποίησαν καί συνεχίζουν να πραγματοποιούν συστηματικά κάθε χρόνο ερευνητικές αποστολές σέ διάφορα αρχεία καί βιβλιοθήκες, αποκομίζοντας μικροταινίες εγγράφων καί χειρογράφων, μέ αποτέλεσμα τό Κέντρο Βυζαντινών 'Ερευνών να διαθέτει σήμερα για τή χρήση του επιστημονικού του προσωπικού πλούσιο αρχείο μικροταινιών 3. Τό αρχειακό υλικό πού έχει συγκεντρωθεί σέ μικροταινίες εκφράζει άπό τή μια μεριά τους γενικούς επιστημονικούς προσανατολισμούς του Κέντρου καί άπό τήν άλλη τα ειδικά επιστημονικά ενδιαφέροντα τών συνεργατών του. Τα κριτήρια τής επιλογής τών εγγράφων καί χειρογράφων πού μικροφωτογρα- 1. Για τή δραστηριότητα τής Επιτροπής αυτής βλ. Δ.Ά. Ζακυθηνοο,/7/?οΛ.ε"/όμενα, «Σύμμεικτα» 1 (1966), σελ Τό Κέντρο Βυζαντινών 'Ερευνών ιδρύθηκε στίς 11 Μαΐου 1960 καί άρχισε να λειτουργεί τήν 1 Δεκεμβρίου τοΰ ϊδιου έτους. 3. Λεπτομέρειες για τα αποτελέσματα τών επιστημονικών αποστολών καί τα ονόματα τών συνεργατών πού τίς πραγματοποίησαν έχουν καταχωριστεί στίς δημοσιευμένες ή πολυγραφημένες 'Εκθέσεις πεπραγμένων του Κέντρου Βυζαντινών 'Ερευνών. 5

8 φοϋνται δεν είναι πάντοτε καθορισμένα. "Αλλοτε -και όταν βέβαια επιτρέπουν οί οικονομικές και τεχνικές συνθήκες- επιδιώκεται ολική μικροφωτογράφηση της αρχειακής μονάδας, άλλοτε πραγματοποιείται μερική μικροφωτογράφηση ανάλογα με το είδος, τον όγκο και τήν κατάσταση διατηρήσεως του αρχειακού υλικού και άλλοτε, πάλι, μικροφωτογραφοΰνται μεμονωμένα χειρόγραφα καί έγγραφα ή μεμονωμένες σειρές εγγράφων και χειρογράφων, τα όποια εϊτε έχουν εντοπιστεί άπό τους ίδιους τους συνεργάτες στην πορεία των ερευνών τους σέ άκαταλογογράφητες ή καί άγνωστες ακόμη αρχειακές ενότητες εϊτε έχουν αναζητηθεί μέ συγκεκριμένους επιστημονικούς σκοπούς σέ ελληνικές καί ξένες βιβλιοθήκες καί αρχεία. Τίς περισσότερες φορές πρόκειται για αρχειακό υλικό πού έρχεται στό φώς ύστερα άπό ειδική αρχειακή έρευνα τοΰ επιστημονικού προσωπικού, εντάσσεται στον κύκλο τών επιστημονικών του ασχολιών καί εξυπηρετεί ατομικές ή συλλογικές ερευνητικές ανάγκες. Συνεπώς, ή προτεραιότητα τής επιστημονικής εκμεταλλεύσεως ανήκει στους συνεργάτες τοΰ Κέντρου, παλιούς καί νέους, οί όποιοι όχι μόνο επισήμαναν πρώτοι τό υλικό, άλλα καί πραγματοποίησαν τις αποστολές σέ δυσπρόσιτα συχνά μοναστήρια καί αρχεία. Ή μικροφωτογράφηση τών αρχειακών πηγών αποσκοπεί, όπως είναι γνωστό, σέ τρεις βασικούς στόχους: α) στην επιστημονική εκμετάλλευση τών αρχειακών θησαυρών, 6) στή διασφάλιση, καί γ) στην προσέγγιση του υλικού άπό τους ερευνητές, οί όποιοι έχουν μ' αυτό τον τρόπο τή δυνατότητα να τό μελετούν, χωρίς να χρειάζεται να επισκέπτονται οί ϊδιοι τον τόπο προελεύσεως του. Μέ τήν αποταμίευση μικροφωτογραφημένων εγγράφων καί χειρογράφων καί τή δημιουργία φωτογραφικού αρχείου τό Κέντρο Βυζαντινών 'Ερευνών, κέντρο άπό τή φύση του ερευνητικό, επιδιώκει τήν επιστημονική επεξεργασία καί εκμετάλλευση τών πηγών, επομένως, εκπληρώνει τον πρώτο, κυρίως, άπό τους τρεις αυτούς στόχους. Καρπός τών αρχειακών ερευνών τών συνεργατών του είναι ή κριτική έκδοση τών εγγράφων καί κειμένων, οί παλαιογραφικές καί διπλωματικές εργασίες, οί διευκρινήσεις χρονολογικών προβλημάτων, οί συνθετικές μελέτες καί τα άρθρα, οί διδακτορικές διατριβές κ.ά. Παράλληλα, ωστόσο, καί μολονότι ή διάσωση τών αρχειακών συλλογών δέν υπάγεται στους σκοπούς του, τό Κέντρο συμβάλλει αποφασιστικά στή διαφύλαξη τών αρχειακών πηγών πού κινδυνεύουν άπό τή φθορά καί έχουν άμεση ανάγκη συντηρήσεως. 'Αρκεί να σημειωθεί ότι μέ δαπάνες ή μέ πρωτοβουλία τοΰ Κέντρου έχουν αποσταλεί σέ διάφορες μονές καί αρχεία (Ί. Μονή Λειμώνος Λέσβου, Τοπικό 'Ιστορικό 'Αρχείο Κυθήρων 6

9 κ.α.) μεταλλικές αρχειοθήκες για τήν ταξιθέτηση και διασφάλιση του υλικού, ενώ ειδικοί συντηρητές εγγράφων και χειρογράφων έχουν μεταβεί επανειλημμένα στην Ί. Μονή 'Αγίου 'Ιωάννου Θεολόγου τής Πάτμου κι έχουν συνεργαστεί μέ το επιστημονικό κλιμάκιο του Κέντρου στην αποκατάσταση βυζαντινών εγγράφων και χειρογράφων. Το δραστικότερο, όμως, μέσο για τήν προστασία τοΰ υλικού άπό ενδεχόμενες φθορές ή απώλειες αποτελεί, μαζί μέ τήν ϊδια τή μικροφωτογράφηση 4, ή ταξινόμηση και καταλογογράφησή του. Τα απαραίτητα για κάθε επιστημονική έρευνα έργα υποδομής, όπως είναι ή σύνταξη καταλόγων εγγράφων και χειρογράφων, ανήκουν στον κύκλο τών ενδιαφερόντων τοΰ Κέντρου και αξίζει να τονιστεί ότι πολλά δημοσιεύματα τών συνεργατών του είναι καταλογογραφήσεις μεγάλων ή μικρών ενοτήτων εγγράφων και χειρογράφων (κατάλογοι χειρογράφων μονής Πάτμου, Πατριαρχείου 'Αλεξανδρείας, μονών Ύδρας, κατάλογοι μοναστηριακών αρχείων Αγίου Όρους, Επτανησιακών αρχείων κ.ά.). Μέ τή δημοσίευση τοΰ συνοπτικοΰ καταλόγου τοΰ περιεχομένου τών μικροταίνιών του, το Κέντρο Βυζαντινών 'Ερευνών, εκτός από τήν επιστημονική εκμετάλλευση και διαφύλαξη τοΰ άρχειακοΰ ύλικοΰ πού επιτυγχάνεται μέ τή μικροφωτογράφηση, αποβλέπει καί στην κάλυψη τοΰ τρίτου στόχου, ό όποιος αναφέρθηκε πιο πάνω, δηλ. στην πληροφόρηση καί εξυπηρέτηση τοΰ ερευνητικού κοινού. Ή ιδιομορφία τοΰ τρόπου μέ τον όποΐο έχει συγκεντρωθεί το υλικό επιβάλλει αναγκαστικά συγκεκριμένες δεσμεύσεις μικροταινιών πού υπαγορεύονται άπό το γεγονός οτι α) τα δικαιώματα αναπαραγωγής τοΰ φωτογραφικού υλικού ανήκουν στους αρχειακούς φορείς άπ' όπου προέρχονται τα έγγραφα καί τα χειρόγραφα (τόσο στις μονές καί αρχειακές υπηρεσίες όσο καί στις ανάλογες βιβλιοθήκες καί κέντρα τεκμηριώσεως τοΰ έξωτερικοΰ), καί β) οί ερευνητές τοΰ Κέντρου έχουν απόλυτη προτεραιότητα επιστημονικής εκμεταλλεύσεως ορισμένων εγγράφων, χειρογράφων ή αρχειακών σειρών πού ή μελέτη καί επεξεργασία τους εντάσσεται εϊτε στα ατομικά τους επιστημονικά προγράμματα εϊτε στα ομαδικά προγράμματα τοΰ Κέντρου. 'Οπωσδήποτε, όμως, παρά τή μερική αυτή δέσμευση καί τους περιορισμούς πού σχετίζονται μέ τα πνευματικά δικαιώματα τών αρχειακών φορέων, τοΰ Κέντρου καί τών συνεργατών του, πολλές κατηγορίες άρχειακοΰ υλικού θα 4. 'Ενδεικτικά λ.χ. αναφέρεται οτι πολλά κυθηραϊκά κατάστιχα έχουν υποστεί τόση φθορά άπό τήν εποχή πού μικροφωτογραφήθηκαν, ώστε σήμερα να είναι αδύνατη ή ανάγνωση τών πρωτοτύπων. 7

10 γίνουν σίγουρα προσιτές σ' ενα ευρύτερο κύκλο επιστημόνων, οι όποιοι, έχοντας τη δυνατότητα να τίς συμβουλευτούν και να τις μελετήσουν στο Κέντρο, θα διευκολυνθούν ασφαλώς στην επίλυση τών ερευνητικών τους αιτημάτων. Το δημοσίευμα αυτό έχει, τέλος, και μιαν άλλη σκοπιμότητα. Συγγενή ερευνητικά κέντρα και δημόσιοι ή ιδιωτικοί οργανισμοί έχουν, όπως είναι γνωστό, αναλάβει τα τελευταία χρόνια αντίστοιχες μικροφωτογραφήσεις εγγράφων και χειρογράφων, ώστε πολλές φορές να δημιουργείται κίνδυνος επικαλύψεων. Ή καταλογογράφηση τών μικροταινιών πού υπάρχουν στα διάφορα επιστημονικά Ιδρύματα καί ή δημοσίευση συνοπτικών ή αναλυτικών καταλόγων αποτελεί πια κοινό επιστημονικό αίτημα, γιατί μόνο έτσι αποφεύγονται άσκοπες διττοφωτογραφήσεις του ϊδιου υλικού. "Οπως θα διαπιστώσει ό αναγνώστης, ή δραστηριότητα πού ανέπτυξε το Κέντρο στον τομέα τών επιστημονικών αποστολών καί τής μικροφωτογραφήσεως αρχειακού υλικού είναι σημαντική. Ό ανεκτίμητος θησαυρός τών αρχειακών συλλογών, οί όποιες σώζονται στις μονές τής Πάτμου καί τοΰ 'Αγίου Όρους, απασχόλησε ιδιαίτερα τό Κέντρο, μέ αποτέλεσμα να μικροφωτογραφηθοΰν μεγάλες καί πολύτιμες αρχειακές ενότητες εγγράφων καί χειρογράφων στή διάρκεια σειράς επιστημονικών αποστολών πού πραγματοποιήθηκαν εκεί. Ή ανάγκη αναγωγής στις πρωτογενείς πηγές τής βυζαντινής καί μεταβυζαντινής περιόδου ήταν, όμως, φυσικό να στρέψει τήν προσοχή τών συνεργατών καί σέ άλλες μεγάλες ή μικρές, λιγότερο ή περισσότερο προσιτές, αρχειακές συλλογές τοΰ ελληνικού χώρου καί τοΰ εξωτερικού. Ποικίλα έγγραφα καί χειρόγραφα, βυζαντινά καί μεταβυζαντινά, ελληνικά καί ξενόγλωσσα, μικροφωτογραφήθηκαν άπό τίς βιβλιοθήκες καί τα αρχεία τών Μετεώρων, τοΰ Τυρνάβου, τής Λέσβου, τών Έπτανήσων, τής Μακεδονίας, άλλα καί τής 'Ιταλίας, τής Βιέννης, τής Μόσχας, τοΰ Λονδίνου, τής Κύπρου, τής 'Αλεξανδρείας κ.ά. Ό συνολικός αριθμός τών μικροταινιών πού έχουν συγκεντρωθεί είναι 1500 περίπου 5. Τή σύνταξη καί επιμέλεια τοΰ καταλόγου τών μικροταινιών τοΰ Κέντρου Βυζαντινών 'Ερευνών ανέλαβαν οί συνεργάτες Τηλέμαχος Λουγγής, 'Αθανάσιος Μαρκόπουλος καί Κρίτων Χρυσοχοΐδης 6. Ό κατάλογος διαιρείται 5. Ή αρίθμηση αναφέρεται σέ σύνολα καί όχι σέ μεμονωμένες μικροταινίες. 6. Πρώτη πολυγραφημένη καταγραφή τών μικροταινιών πού περιέχουν χειρόγραφα έγινε παλαιότερα άπό τον Π. Νικολόπουλο για εσωτερική χρήση τών συνεργατών τοΰ Κέντρου. Είδικότερα για τα χειρόγραφα τής Πάτμου, τήν πρώτη επεξεργασία καί αποδελτίωση έκανε ό 8

11 σέ δύο ενότητες: ή πρώτη περιλαμβάνει τις μικροταινίες τών χειρογράφων και ή δεύτερη τις μικροταινίες τών εγγράφων. Ή καταλογογράφηση έγινε μέ βάση τον αρχειακό φορέα άπ' όπου προέρχεται κάθε μικροταινία. Δηλώνονται πρώτα οί αρχειακές συλλογές του ελληνικού χώρου, αλφαβητικά κατά τόπους καί ύστερα οί αρχειακές συλλογές πού ανήκουν σέ διάφορες χώρες του εξωτερικού, πάλι μέ αλφαβητική σειρά κατά χώρα. Α) Μικροταινίες χειρογράφων Ή καταλογογράφηση περιλαμβάνει: 1) χρονολογία επιστημονικής αποστολής καί φωτογραφήσεως, 2) αύξοντα αριθμό μικροταινίας, 3) αριθμό καί ένδειξη χειρογράφου, 4) δήλωση τών φύλλων πού φωτογραφήθηκαν όπου δέν υπάρχει αντίστοιχη δήλωση, σημαίνει ότι τό χειρόγραφο μικροφωτογραφήθηκε ολόκληρο, 5) βιβλιογραφική παραπομπή σέ καταλόγους χειρογράφων στην περίπτωση>ακαταλογογράφητου χειρογράφου παρέχονται ενδεικτικά στοιχεία του περιεχομένου του, ώστε να είναι δυνατή ή ταύτιση. Β) Μικροταινίες εγγράφων Ή καταλογογράφηση περιλαμβάνει: 1) χρονολογία επιστημονικής αποστολής καί φωτογραφήσεως, 2) βιβλιογραφική παραπομπή σέ καταλόγους ή αναγραφές περιεχομένου τών αρχειακών συλλογών καί παραπομπή σέ εκδόσεις αρχειακών ενοτήτων, 3) αύξοντα κωδικό αριθμό μικροταινίας, 4) κεφαλαιώδη περιγραφή του περιεχομένου, 5) αριθμό εγγράφων ή κατάστιχων. Χρύσα Μαλτέζου συνεργάτης του Κέντρου Ν. Μοσχονάς, ό όποιος συνέταξε, επίσης, τα λήμματα πού αναφέρονται στην καταλογογράφηση τών μικροταινιών Κεφ καί Κέρκ

12

13 ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ 'Αναστασίου, Κατάλογος: I.E. 'Αναστασίου, Κατάλογος χειρογράφων κωδίκων Ί. Μητροπόλεως Σάμου (Άριστ. Πανεπ. Θεσσαλονίκης, Έπιστ. Έπετ. Θεολ. Σχολής, Παράρτημα άρ. 13 του ΙΖ' τόμου), Θεσσαλονίκη Bandini, Catalogus: A.M. Bandini, Catalogus codicum manuscriptorum Bibliothecae Mediceae Laurentianae, τ. I-III, Φλωρεντία Canari, Codices: P. Canart, Codices Vaticani Graeci, Codices , τ. HI, Βατικανό Canart-Peri, Sussidi: P. Canart - V. Peri, Sussidi bibliografici per i manoscritti greci della Biblioteca Vaticana, (Studi e Testi, 261), Βατικανό Devreesse, Codices: R. Devreesse, Codices Vaticani Graeci, Codices , Βατικανό Ευθυμίου, Συμπλ. κατάλογος: Ευθυμίου Διονυσιάτου μονάχου,συμπληρωματικός κατάλογος ελληνικών χειρογράφων 'Ιεράς Μονής Διονυσίου Άγιου 'Όρους, ΕΕΒΣ 27 (1957), Εύστρατιάδη - 'Αρκαδίου, Κατάλογος : Σ. Εύστρατιάδη - 'Αρκαδίου Βατοπεδινοΰ, Κατάλογος των εν τη Ίερα Μονή Βατοπεδίου άποκειμένων κωδίκων ('Αγιορείτικη Ι), Παρίσι Gianneli, Codices: C. Giannelli, Codices Vaticani Graeci, Codices , Βατικανό Hunger, Katalog: Η. Hunger, Katalog der Griechischen Handschriften Österreichischen Nationalbibliothek, τ. Ι, Βιέννη Καλλιμάχου, Συμπλήρωμα : Δ. Καλλιμάχου, ς ς Συμπλήρωμα, ΕΦ 10 (1912), , , , 11 (1913), , , 12 (1913), , , 13 (1914), , 14 (1915), 68-80, 15 (1916), , 16 (1917), , , , 17(1918), , der 11

14 Κομίνη, Περιληπτική αναγραφή: Α. Κομίνη, Περιληπτική αναγραφή των νέων κωδίκων της 'Ιεράς μονής Άγ. 'Ιωάννου του Θεολόγου, Βασιλικον "Ιδρυμα 'Ερευνών (Β.Ι.Ε.) Έπετηρίς 6 (1964), Λάμπρου, Κατάλογος: Σ. Λάμπρου, Κατάλογος των εν ταίς βιβλιοθήκαις τοΰ 'Αγίου "Ορους ελληνικών κωδίκων, τ. Α'- Β', Cambridge Martini - Bassi, Catalogus: A.Martini - D. Bassi, Catalogus codicum graecorum Bibliothecae Ambrosianae, τ. I - Π, Μιλάνο Mercati - Franchi de'cavalieri, Codices : I. Mercati - P. Franchi de'cavalieri, Codices Vaticani Graeci, Codices 1-329, Ρώμη Μοσχονά, Κατάλογοι: Θ.Δ. Μοσχονα, Πατριαρχεϊον "Αλεξανδρείας. Κατάλογοι της πατριαρχικής ς, τ. Α', Χειρόγραφα, 'Αλεξάνδρεια Omont, Inventaire: Η. Omont, Inventaire sommaire des manuscrits grecs de la Bibliothèque Nationale et des autres bibliothèques de Paris et des Départements, τ. I - III, Παρίσι Παπαδοπούλου - Κεραμέως, Ίεροσολυμιτική : Α.Ι. Παπαδοπούλου - Κεραμέως, Ίεροσολυμιτική..., τ. Α'- Ε', Πετρούπολη Παπαδοπούλου - Κεραμέως, Κατάλογος: Α.Ι. Παπαδοπούλου - Κεραμέως, Κατάλογος των εν ταίς βιβλιοθήκαις τής νήσου Λέσβου ελληνικών χειρογράφων, Ό εν Κωνσταντινουπόλει Ελληνικός Φιλολογικός Σύλλογος, Μαυρογορδάτειος τόμος πρώτος, παρ. ΙΕ' τόμου, 1884, α'- κ', 1-44, παρ. ΙΣΤ' τόμου, 1885, 45-84, παρ. ΙΖ' τόμου, 1886, , παρ. IH' τόμου, 1888, Παπαϊωάννου, Κατάλογος: Χ.Ι. Παπαϊωάννου, Κατάλογος των χειρογράφων τής βιβλιοθήκης τής 'Αρχιεπισκοπής Κύπρου, 'Αθήνα Πολίτη, Συνοπτική αναγραφή: Λ. Πολίτη, Συνοπτική αναγραφή χειρογράφων ελληνικών συλλογών (Ελληνικά, παρ. 25), Θεσσαλονίκη Πολίτη - Μανούσακα, Κατάλογοι: Λ. Πολίτη, μέ τή συνεργασία Μ.Ι. Μανούσακα,Συμπληρωματικοί κατάλογοι χειρογράφων 'Αγίου "Ορους (Ελληνικά, παρ. 24) Θεσσαλονίκη Σακκελίωνος, : Ι. Σακκελίωνος, 'Αθήνα

15 Σακκελίωνος, Κατάλογος : \. καί Α. Σακκελίωνος, Κατάλογος των χειρογράφων της 'Εθνικής ς τής 'Ελλάδος, 'Αθήνα Σιγάλα, 'Αρχεία καί Βιβλιοθήκαι: Α. Σιγάλα, 'Από τήν πνευματικήν ζωήν των ελληνικών κοινοτήτων τής Μακεδονίας. Α '. 'Αρχεία καί Βιβλιοθήκαι Δυτικής Μακεδονίας (Πανεπ. Θεσσαλονίκης, Παρ. Δ' τόμου Έπετηρίδος Φιλοσοφικής Σχολής) Θεσσαλονίκη Σκουβαρα, Όλυμπιώτισσα: Ε. Σκουβαρά, Όλυμπιώτισσα, 'Αθήνα

16

17 ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ A' Συλλογές ελληνικού χώρου

18

19 ΑΠΟΝ ΟΡΟΣ Μονή Βατοπεδίου 'Αποστολές φφ. Α, 1-183", " (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου,Κατάλογος, 1) 2. 3 φφ , 152" - 155, 177" - 180, 205" (Εύστρατιάδη- 'Αρκαδίου, Κατάλογος, 2-3) φφ. 1-81, (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 7-8) φφ. 189" (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 13-14) φφ , 258" (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 30) φφ. 130"- 163 (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 49) φφ. 1-10, 54" - 87, 279" (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 49) σσ (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 50) φφ. 2-3, 4" - 6 (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 55) (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 79-80) (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 81) φφ. 1-5" (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 84-85) φφ (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 89) φφ (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 98) φφ , , 277" - 295" (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου,Κατάλογος, ) φφ. 54, 61" - 63, 85" - 86, 103" (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, ) φφ. 71"- 74 (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 112) φφ. 97" - 100, 109" - 112(Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου,Κατάλογος, 120) φφ. 113"- 121 (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 121) φφ. 111"- 114 (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 137) φφ (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 140) φφ. 1-17, 40" - 74 (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 141) φφ. 98"- 104 (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, ) φφ. 71" - 73 (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 148) 2 17

20 (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 156) φφ (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 158) σσ (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, ) φφ , (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, ) φφ. 19 ν - 22 (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 183) φφ. 154 ν - 159, 166 ν (Εύστρατιάδη-'Αρκαδίου, Κατάλογος, 186) Μονή Γρηγορίου 1. 2(549) φφ. 1-81, 86 ν ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 43-44) 2. 17(564) φφ. 1, 8-9 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 46) 3. 26(573) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 47) 4. 31(578) φφ ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 48-49) 5. 38(585) σσ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 50) 6. 42(589) σσ. 1-5, 18-19, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 50-51) (651) φφ. 8, 9, 17, 25, 33, 38 ν, 42, 48, 57 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 57-58) (654) φφ. 18 ν - 26 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 58) φφ Προσκυνητάριο των 'Αγίων Τόπων (1680) 10. Χειρόγραφος κατάλογος χειρογράφων Βαρλαάμ Γρηγοριάτη Μονή Διονυσίου 1. 2(3536) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 319) Συναξάριο μηνός Σεπτεμβρίου (16ος αϊ.) 3. 44(3578) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 322) 4. 45(3579) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 322) 5. 55(3589) φφ. 42, 43 ν - 44, 47 ν - 48 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 323) 6. 60(3594) φφ. 5 ν - 6, 9 ν - 10, 24 ν - 25, 227 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 323) 7. 65(3599) φφ , 243 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) 8. 69(3603) φφ. Γ - 5, 106 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 325) 9. 70(3604) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 325) (3606) φφ. 5Γ - 52, 55 ν - 56, 67 ν - 70 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 326) 18

21 11. 83(3617) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 327) (3623) φφ " (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 328) (3625) σσ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3654) φφ. 210" - 211, 237" (Λάμπρου, Κατάλογος,"τ. Α', ) (3655) φφ. 57" - 60, 63" - 67, 71" - 73, 76" - 77, 78" - 80, 84" - 90, 91" - 93 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 338) (3656) φφ. 5-12, 13" - 17, 18" - 33, 34" - 37, 42" - 43", 44" - 46, 49" - 54, 55" - 58, 60" - 61, 62" -67, 68" -71, 72" - 82, 83" - 84, 87, 89" - 92, 93" - 94, 95" - 97, 99" - 100, 101" - 116, 117" - 118, 119"- 126", 128"- 147, 148"- 153, 154"- 157, 158"- 160, 161"- 162, 163, 164"- 166, 168"- 170, 171" - 173, 174" - 178, 180" - 181, 182" - 194, 195" - 202", 203" - 207, 208"-230, 231"-235, , 248" - 269", 270"-284, 285" - 287, 290" - 293" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 338) (3666) φφ , (Αάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3668) φφ. 1" - 8, 9" - 12, 13" - 15, 16-25, 26" - 30, 31" - 32, 33" - 40, 41-43, 44"-52, 53-62, 63" - 66, 73" - 75, 76" - 78, 79"-80, 84"-85, 86"-91, 92" - 94, 95" - 98, 101"- 102, 105"- 106, 107"- 112, 113"- 120, 121" - 127, 128" - 130, 132"-134, 136"-138, 140" - 145, 146" - 149, , 154"-160, 161"- 173, 174" - 180, , 194" - 208, 209" - 214, 215" - 220, 221" - 223", 224" - 232, 233" - 235, 236" - 239, 240" - 244, 246" - 248, 249" - 250, 251" - 258", 259" -260, 261"-262, 264" - 268, 269" - 274, 285" - 286, 287" - 300, 301" - 329", 330" - 334, 336" - 341, 342" - 345, 347"-360, 363"-371, 373" - 382, 384" - 403, 404" - 417, 418" - 419, 42/Γ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 342) (3672) φφ. 57" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3673) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 343) (3677) φφ. 119" - 141, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 343) (3680) φφ " (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 344) (3681) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 345) (3682) φφ , 74" - 79, 285" - 304, 333" - 337, 345"'-352, 382" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3685) φφ. 126" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 347) 19

22 (3688) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3701) φφ , 174" - 179, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3713) φφ " (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 355) (3714) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 355) (3717) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 356) (3728) φφ. 94" - 95" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3729) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 360) (3746) φφ. 21 " - 64, 65" - 66, 68" - 70, 79" - 90 (Λάμπρου,Κατάλογος, τ. Α', 363) (3752) φ. 27" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3753) φφ. 1-59, 106" - 107, ", 141" - 142", 150" - 155, 173" - 174" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3754) φφ , 339" - 372, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 367) (3755) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 367) (3758) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3762) φφ. 3-6, 40-41, 123" - 125, 130" (Λάμπρου,Κατάλογος, τ. Α', ) (3764) φφ " (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3766) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3769) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 381) (3790) φφ , 46"- 48, 49" - 85, 145" - 152, " (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 385) (3793) φφ. 84" - 88 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 386) (3794) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3796) φφ " (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 387) (3797) φφ. 2", 4-41, 76" - 85, 138" - 143, 162" - 166, , 176" - 177,183" - 184", (Λάμπρου,^ατά^ος,τ. Α', ) (3798) φφ. 103", 337" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3802) φφ , (Λάμπρου,#ατά/Ισ}>ος,τ. Α', ) (3803) φφ. 28" - 77, 78" - 79, 80" - 215, 249" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3808) φφ. 2-8, 14" - 16, , 506" - 517, 568" - 570, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) 20

23 (3809) φφ. 1-8, 55" - 58, 342" - 345, , (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3810) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 399) (3814) φφ. 1-5, 118", 191" - 192, (Λάμπρου,Κατάλογος, τ. Α', 400) (3816) φφ. 70" - 72, 82" - 83, 85" - 86, 87" - 89, 91" - 98, 103" - 104, 111"- 113, 116"- 125, 133"-142, 150"- 160, 163"- 164, 184" - 187, 208" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3858) φφ. 7" - 10 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3866) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 412) (3868) φφ. 226" - 232, 234" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3889) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 417) (3891) φφ. 9" - 22, 65" - 67, 107" - 108, 111"- 125, 127" - 152, 157"-168, 193"-196, 201"-210, 327" - 328, 357" - 358, 386" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3900) φφ. 58" - 98 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 419) (3902) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 420) (3939) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 423) (3974) φ. 177" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 425) (4018) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 428) (4048) φφ. 2" - 4, 111" - 121, 164" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 431) (4063) φφ. 95" - 106, 135" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 433) (Ευθυμίου,Συμπλ. κατάλογος, 236, Πολίτη-Μανούσακα, Α^ατάλογοι, ) φφ (Ευθυμίου, Συμπλ. κατάλογος, 239, Πολίτη- Μανούσακα, Κατάλογοι, 258) (Ευθυμίου, Συμπλ. κατάλογος, ) φφ. Α - 3, , 226" (Ευθυμίου, Συμπλ. κατάλογος, , Πολίτη-Μανούσακα, Κατάλογοι, 262) φφ. 1-5 (Ευθυμίου, Συμπλ. κατάλογος, ) φφ (Ευθυμίου, Συμπλ. κατάλογος, 247, Πολίτη- Μανούσακα, Κατάλογοι, 263) φφ. 1-2, 209" (Ευθυμίου, Συμπλ. κατάλογος, 247, Πολίτη- Μανούσακα, Κατάλογοι, 263) 21

24 φφ. 1-3, 70-87, (Ευθυμίου, Συμπλ. κατάλογος, , Πολίτη-Μανούσακα, Κατάλογοι, 263) φφ , 120 (Ευθυμίου, Συμπλ. κατάλογος, 250, Πολίτη- Μανούσακα, Κατάλογοι, 264) φφ. 1, 4 ν - 5, 7 ν - 8, 11 ν - 12, 15 ν - 16, 18 ν - 19, 22 ν - 23, 25 ν - 26, 29 ν - 30, 33 ν - 34, 36 ν - 37, 40 ν - 41, 43 ν - 44, 47 ν - 48, 50 ν - 51, 54 ν - 56, 68 ν - 69, 71 ν - 72, 75 ν - 76, 83 ν - 84, 89 ν - 90, 94 ν - 95, 97 ν - 98, 102 ν - 103, 106 ν - 107, 109 ν - 110, 113 ν -114, 117 ν -118, 122 ν - 123, 127 ν - 128, 130 ν - 131, 143 ν (Ευθυμίου, Συμπλ. κατάλογος, 253, Πολίτη-Μανούσακα, Κατάλογοι, 265) σσ (Ευθυμίου, Συμπλ. κατάλογος, 262) Μονή Δοχειαρίου 1. 33(2707) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 237) 2. 66(2740) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 239) 3. 69(2743) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) 4. 85(2759) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 244) 5. 95(2769) φφ ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 245) 6. 96(2770) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 245) (2782) φ. 258 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (2788) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (2789) σσ , , 220 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (2790) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 251) (2792) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (2793) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 252) (2798) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (2801) φφ ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 253) (2917) φφ. 63 ν - 65 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 260) (2936) φύλλο χ.ά. (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 262 άρ ) (2938) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 262) (2961) (Λάμπρου^Κατάλογος, τ. Α', 266) (2971) φύλλο χ.ά. (Λάμπρου, Κατάλογος, τ.α', 268 άρ. 7) Πατερικο (14ος - 15ος αϊ.) άρχοτέλειες, σλαβικό 22. Χειρόγραφος κατάλογος χειρογράφων Ιεροθέου 22

25 Μονή Έσφιγμένου 1. 7(2020) φφ " (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) 2. 16(2029) φφ " (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 173) 3. 17(2030) φφ. 6" - 8" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 173) 4. 23(2036) φ. 229" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) 5. 74(2087) φφ " (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 178) 6. 78(2091) σσ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 179) 7. 95(2108) φφ. 110" - 220, 346" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (2141) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 185) (2144) φφ. 22" - 23, 31-63, 72" - 76, 82" - 84, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 186) (2259) φφ. 1-3 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 193) (2309) άρχοτέλειες (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 197) 12. Συμπληρωματικός κατάλογος χειρογράφων Παρθενίου Μονή Ζωγράφου 1. 7(333) φφ. 156" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 31-32) 2. 9(335) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 32) 3. 11(337) φφ. 1-2" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 32) 4. 12(338) φφ , 28" - 57, 106" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 32-33) 5. 18(344) δύο φύλλα χ.ά. (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 33 άρ. 4) 6. 21(347) δύο παράφυλλα (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 34) 7. 30(356) τρία φύλλα χ.ά. (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 34 άρ. 7) 8. 31(357) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 34) 9. Σλαβικός Συμπληρωματικός κατάλογος χειρογράφων Μονή Ιβήρων 1. 6(4126) φ. 1" (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 2) 2. 8(4128) φφ. 56" - 58 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 2) 3. 14(4134) φφ. 2" - 4 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 2) 4. 34(4154) φφ. 1-6, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 4) 5. 92(4212) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 14-18) 23

26 7. 140(4260) φφ ν, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 30) (4273) φ. 105 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 36-37) (4283).φφ. 213 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 42-43) (4290) φφ. 332 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 45-46) (4291) φφ. 1-10, 403 ν ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 46) (4301) φφ , , 288 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 48-49) (4310) φφ. 16 ν - 17, 6Γ - 62, 70 ν - 71, 113 ν - 114(Λάμπρου,Κατάλογος, τ. Β', 53-54) (4322) φφ. 1-4,6 ν - 8, 115 ν - 118, 134 ν - 138,219 ν ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 57-58) (4330) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 60-61) (4397) φφ. 116 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 70) (4406) φφ. 4 ν - 11, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 71-73) (4410) φφ , 261 ν - 266, 306 ν - 307, 314 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 73-75) (4449) φφ. 3 ν - 6 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 84-87) (4458) φφ. 240 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 89) (4469) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 93-94) (4476) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 96) (4492) εικοσιπέντε φύλλα χ.ά. (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', άρ. 14 και 15) (4501) φφ. 1-3, 86 ν - 90, 99 ν - 102, ,235 ν - 236, 308 ν - 311, 317 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', ) (4502) ν, 418 ν - 425, 683 ν - 688, 964 ν - 969, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', ) (4678) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 170) (4816) φφ. 9 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', ) (4837) φφ. 6-11, ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 211) (4931) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', ) (4966) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', ) Μονή Καρακάλου 1. 8(1521) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 130) 2. 36(1549) φφ. 21, 87, 305 Γ " ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 132) 3. 37(1550) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 132) 24

27 4. 61(1574) σσ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) 5. 64(1577) φφ. 1-2 ν, 276 r ' v, (Λάμπρου,Κατάλογος, τ. Α', 135) 6. 67(1580) φφ. 88 ν - 94 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 136) 7. 70(1583) φφ ν, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) 8. 72(1585) σσ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 137) 9. 79(1592) σσ , 80-84, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 139) (1593) σσ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 139) (1602) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 140) (1645) φ. Α ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 143) (1719) φφ ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 147) 14. ΙΟΟ(Μονής) φφ , Κατά Λουκά ν Ευαγγέλιο «Χρονογραφία μονής», φφ. 1-5 (20ος αί.) Μονή Κουτλουμουσίου 1. 2(3071) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 270) 2. 16(3085) φφ ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 274) 3. 17(3086) φφ. 131, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) 4. 19(3088) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) 5. 42(3111) φφ. 205 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 278) 6. 97(3170) φφ. 176 ν - 179, 184 ν - 185, 259 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3178) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 284) (3216) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 286) (3251) φφ. 16 ν - 26 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) (3261) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 294) (3263) φφ. 166 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 295) (3283) φφ ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 297) (3315) φφ. 177 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 304) (3321) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 305) (3327) φφ. Γ ν, 72 ν - 74, 77 ν - 78 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 306) (3346) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 308) (3451) φφ. 230 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 313) 1. Δεν περιλαμβάνεται στον Κατάλογο Λάμπρου. 25

28 (111) φφ. 1-7 ν (Πολίτη-Μανούσακα, Κατάλογοι, 63) Β(114;)φφ. 6 ν - 7 (Πολίτη-Μανούσακα, Κατάλογοι, 64) (290) φφ. 1-5 (Πολίτη-Μανούσακα, Κατάλογοι, 100) (198) (Πολίτη-Μανούσακα, Κατάλογοι, 83) (191) φφ. 1-3 (Πολίτη-Μανούσακα, Κατάλογοι, 82) (294) (Πολίτη-Μανούσακα, Κατάλογοι, 101) (282) φφ ν (Πολίτη-Μανούσακα, Κατάλογοι, 98) 25. Συμπληρωματικός κατάλογος χειρογράφων Μονή Κωνσταμονίτοϋ 1. 1(437) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 36) 2. 3(439) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 36) 3. 5(441) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 36) 4. 6(442) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 36) 5. 7(443) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 36) 6. 8(444) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 36-37) 7. 12(448) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 37) 8. 14(450) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 37) 9. 16(452) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 38) (453) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 38) (455) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 38) (461) ΨΨ π?' - πι \ πντ ΐ' - π ογ' (Λάμπρου, Κατάλογος, χ. Α', 38) (465) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 38-39) (480) φφ. 1-5 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 39) (491) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 40) (492) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 40) (494) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ.-α', 40) (498) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 40) (501) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 41) (505) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 41) (518) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 41) (539) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 42) (540) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 42) (543) φφ ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 42) 25. Σλαβικός 1: δείγματα 26. Σλαβικός 2: δείγματα 26

29 Μονή Ξενοφώντος 1. 5(707) φφ. 65 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 60) 2. 7(709) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 60) 3. 14(716) φφ ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 61-62) 4. 25(727) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 63) 5. 34(736) σσ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 64) 6. 35(737) σσ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 64) 7. 37(739) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 65) 8. 38(740) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ.α', 65) 9. 39(741) φφ ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 65) 10: 45(747) φφ. 1-64, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 66) (748) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 66) (762) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 68) (763) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 68) (782) φφ ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 70) (785) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 71) Μονή Ξηροποτάμον 1. 6(2339) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 200) 2. 39(2372) φφ , (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 201) 3. 67(2400) σσ (Λάμπρου, Κατάλογος τ. Α', 203) 4. 70(2403) σ. 635 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 203) 5. 92(2425) σσ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) 6. 93(2426) σσ. 1-5, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 205) 7. 97(2430) σσ , 25-30, 37-38, 47-54, 61-66, 73-74, 85-86, 99, 100, , , (Λάμπρου,^ατάΑο}Ός,τ. Α', 205) (2471) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 208) (2477) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 208) (2482) φφ , (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 208) (2509) φφ. Α ν - 5, 534, 535, , (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 210) (2515) σσ , (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 211) (2519) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 211) (2522) φφ , (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 211) (2524) φφ. 63 ν - 65 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) 27

30 (2535) σσ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 213) (2569) φφ. Γ' ν, 272 ν - 280, , , 421 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 217) (2585) φφ. 6Γ - 63, 178 ν ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', ) Μονή Παντελεήμονος 1. 37(5543) φφ. 223 ν ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 286) 2. 76(5582) φφ. 1-2, 213 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 289) (5634) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 296) (5658) φφ , , (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', ) (5679) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', ) (5681) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 312) (5692) φφ , 94 ν - 97 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', ) (5703) σσ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', ) (5899) φφ. 3-5, 115 ν ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 370) (5918) φφ. 9-10, (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 372) (5922) φφ. 1-2, 264 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 372) (5978) φφ. 29 ν - 58 (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', ) (6056) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β, ) (6088) φφ , ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 401) (6122) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 405) (6204) φφ (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', ) (6275) φφ , 267 ν (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 429) (6340) Πίνακας περιεχομένων (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Β', 442) Μονή 'Αγίου Παύλου 1. Χειρόγραφος κατάλογος κωδίκων Μονή Σταυρονικήτα 1. 62(927) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 81-82) 2. 73(938) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 83) 3. 78(943) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 83) 4. 87(952) (Λάμπρου, Κατάλογος, τ. Α', 84) 5. Ιστορία της μονής άπό τον Γαβριήλ Σταυρονικήτα 6. Διαθήκη του πατριάρχη 'Ιερεμίου Α', χ.χ. 28

31 της Βουλής ΑΘΗΝΑ (Σπ. Λάμπρου, Κατάλογος των κωδίκων των εν 'Αθήναις βιβλιοθηκών πλην της 'Εθνικής. Α' Κώδικες τής ς τής Βουλής, Νέος Έλληνομνήμων 5, 1908, ) 'Εθνική Κατάλογος, 179) Κατάλογος, ) Κατάλογος, 263) Σύμμεικτο βενετσιάνικο κατάστιχο του 18ου ai. («Informazione sopra la nazione greca», «Apologia all'informazione presentata contro Greci», «Breve informazione circa il governo delle chiese greche di Peloponeso» κ.ά.) Μελετίου Πήγα επιστολές καί ομιλίες (αυτόγραφο), σύμμεικτα (16ος - 17ος αί.) ΓΕΡΑΝΕΙΑ ΣΙΑΤΙΣΤΗΣ 'Αποστολή φφ. 1-11, 81 ν - 87, 'Επιστολές 'Ιωάννου του Χρυσοστόμου (18ος αί.) Μονή Όλυμπιώτισσας ΕΛΑΣΣΩΝΑ Αποστολή φφ (Σκουβαρα, Όλυμπιώτισσα, ) φφ (Σκουβαρα, Όλυμπιώτισσα, ) φφ. 7 ν - 23 ν, 203 ν (Σκουβαρα, Όλυμπιώτισσα, ) 29

32 4. 77 φφ. 47 ν - 67 (Σκουβαρα, Όλυμπιώτισσα, ) φφ ν, ν (Σκουβαρα, Όλυμπιώτισσα, ) (Σκουβαρα, Όλυμπιώτισσα, ) άρχοτέλειες (Σκουβαρα, Όλυμπιώτισσα, 345) φφ (Σκουβαρα, Όλυμπιώτισσα, ) φφ , 122 ν ν, ν (Σκουβαρα, Όλυμπιώτισσα, ) φφ (Σκουβαρα, Όλυμπιώτισσα, ) φφ ν (Σκουβαρα, Όλυμπιώτισσα, ) Δημοτική ΚΟΖΑΝΗ 'Αποστολή (Σιγάλα, 'Αρχεία και Βιβλιοθήκαι, 14-15) σσ (Σιγάλα, 'Αρχεία και Βιβλιοθήκαι, 26) φφ , 143 ν (Σιγάλα, 'Αρχεία και Βιβλιοθήκαι, 31-32) φφ (Σιγάλα, 'Αρχεία και Βιβλιοθήκαι, 41) (Σιγάλα, 'Αρχεία και Βιβλιοθήκαι, 54) 6. Χ.Σ. 16 φφ (Σιγάλα, 'Αρχεία και Βιβλιοθήκαι, 63) Δημοτική ΛΑΡΙΣΑ 1. 1 άρχοτέλειες, Κανόνες διαφόρων εορτών (18ος αϊ.) 2. 2 άρχοτέλειες, Μουσικό, ανθολογία (18ος ai.) 3. 5 φφ. 1-6, 7, 98, ν, 'Αναστάσιος ό Γόρδιος (1787) 30 Αποστολή 1962

33 4. 6 άρχοτέλειες, Σύμμεικτος θεολογικός (18ος αϊ.) 5. 7 άρχοτέλειες, Ίατροσόφιο (18ος αϊ.) 6. 8 φφ. ε'- θ', 1-297, , Επιγράμματα (18ος αϊ.) 7. 9 άρχοτέλειες, Φιλίππου 'Ιωάννου, Περί φυσικού δικαίου (1860) φφ. 24 ν - 25, 41 ν - 42, Στίχοι διάφοροι (19ος αί.) άρχοτέλειες, Πλουτάρχου, Βίος 'Αλεξάνδρου, παράφραση (18ος αί.) φφ. α', 1, 134, 'Επίτομο Συντακτικό (19ος αί.) φφ. 1, 144, Φρ. Βαϋμάιστερ, Μεταφυσική, μτφρ. Δημ. Δαρβάρεως, (19ος αι.) άρχοτέλειες, Μαθηματάριο με ψυχαγωγική ερμηνεία (19ος αϊ.) άρχοτέλειες, Γραμματική (19ος αϊ.) φφ. 1,48,49,99 ν, ν, Γεωργίου Σουγδουρή, Εϊςτή ν Λογική ν του 'Αριστοτέλους, 'Επιστολές 'Αναστασίου τοϋ Γόρδιου (19ος αϊ.) Γυμνάσιο αρρένων Μυτιλήνης ΛΕΣΒΟΣ 1. 4 (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, ) 2. 5 (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 134) 3. 6 (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, ) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 138) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, ) 6. Συμπληρωματικός Κατάλογος χειρογράφων Μονή Λειμώνος 'Αποστολές 1969, 1971, (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 21) 2. 6 (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 22) 3. 7 φφ. 40 Γ - 406, 418 ν ν (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 22-27) 4. 9 φφ. 1-3, 157 ν (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 28-29) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 29-30) 31

34 6. 13 (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 30-32) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 37) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 50) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 50-51) φφ ν (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 51) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 54-55) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 58-61) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 64-65) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 68) άρχοτέλειες (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 73-74) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 82-83) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 89-90) φφ. 146 Γ ν (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 95) έσώφυλλο (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 95) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 95) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 97-98) φφ. 1, 99 ν ν (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 106) φ. 199 Γ ν, έσώφυλλο (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 108) φφ. 1, ν (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 109) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 113) φφ. 1-7 (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 115) φ. 193 (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 118) φφ , 68-69, 156 (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, ) Μονή Ύψηλοΰ ('Ιωάννου τον Θεολόγου) 1. 2 (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 146) 2. 9 (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, 149) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, ) (Παπαδοπούλου-Κεραμέως, Κατάλογος, ) φφ. 1-15, Ψαλτήριο (19ος αϊ.) 32

35 ΠΑΤΜΟΣ Μονή 'Αγίου 'Ιωάννου του Θεολόγου ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) άρχοτέλειες /7ατμιακή 6-7) ) ) ) ) ) ) βιβλιοθήκη, 12-14) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) 'Αποστολές

36 ) ) ) ) ) ) ) φφ ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) )

37 ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) φφ ν ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) )

38 ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) )

39 ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) 37

40 ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) Βιβλιθήκη, 117) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) )

41 (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, (Σακκελίωνος, 120) ) 121) 121) 121) 121) ) 122) 122) 122) 123) 123) 123) 123) ) 124) 124) 124) 124) 124) ) 125) 125) 125) 125) ) 126) 126) 126) ) ) ) 136) 136) 137) 137) 39

42 ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) )

43 (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος (Σακκελίωνος ) 53) 53) 53) 53) 54) ) ) ) ) ) ) ) 55) 55) 56) 56) ) 57) 57) 57) 57) 58) 58) 58) ) ) ) ) ) 60) 60) 60) 60) 60) 60) 41

44 ) 60) 61) 61) 61) 61) 61) 61) 61) 61) 61) 61) 61) 61) 61) 61) 61) 61) ) 62) 62) 62) 62) 62) 62) ) 67) 67) ) ) ) 68) ) ) 70) 71) 42

45 ) ) ) ) ) ) [75-176) ) Î75-176) ) ) Î75-176) [75-176) L76-177) L77) ) 178) [78) 178) [79) Î79) 179) L79) Î79) [79-180) [80-181) [80-181) [80-181) ) Î82) 182) [83) [83) [83-184) Î84) [84)

46 ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) )

47 ) ) 205) 205) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) 11) 11) 12) 12) 12) ) 13) 13) 13) 13) 13) 14) 14) 14) 14) 14) 15) 45

48 Î ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) )

49 ) ) 230) 230) ) 231) 231) 232) 232) 232) 232) ) 233) 233) 233) ) 234) 234) 234) 234) 234) 235) 235) 235) ) 236) 236) 236) 236) 236) 236) 236) 236) 237) 237) 237) 47

50 ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) )