ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ: ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΧΟΛΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ: ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΟΔΗΓΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Θ.Ε. ΑΡΧΕΣ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ (ΔΕΟ 10) ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ, 2015 ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΛΙΝΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Επιμέλεια: Λίνα Παπαδοπούλου ΠΑΤΡΑ, ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2017

2 Εξεταστέα ύλη Κεφάλαια 3. Το Σύνταγμα ως μήτρα της έννομης τάξης 4. Κοινωνικό κράτος δικαίου και διάκριση των λειτουργιών 5. Η Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία 6. Βουλή, Κυβέρνηση, Πρόεδρος της Δημοκρατίας 7. Η λειτουργία του κοινοβουλευτικού συστήματος 8. Αναθεώρηση, τροποποίηση και εγγυήσεις τήρησης και προστασίας του Συντάγματος Γενική βιβλιογραφία Βενιζέλος Ε., Μαθήματα Συνταγματικού Δικαίου, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Σάκκουλας Δημητρόπουλος Α., Σύστημα Συνταγματικού Δικαίου, Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας Μάνεσης Α., Συνταγματικό Δίκαιο Ι, Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας 1980 Μανιτάκης Α., Ελληνικό Συνταγματικό Δίκαιο, Θεμελιώδεις έννοιες, τόμ. Ι, Αθήνα Θεσσαλονίκη: Σάκκουλα 2004 Μανιτάκης Α., Συνταγματική οργάνωση του κράτους, με στοιχεία Πολιτειολογίας, Αθήνα- Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας Μαυριάς Κ., Συνταγματικό Δίκαιο, Αθήνα-Θεσσαλονίκη:. Δίκαιο & Οικονομία - Π. Ν. Σάκκουλας Παντελής Α., Εγχειρίδιο Συνταγματικού Δικαίου, Αθήνα: Α. Α. Λιβάνης Ράϊκος Α.Γ., Συνταγματικό Δίκαιο, Τόμος Ι, Εισαγωγή-Οργανωτικό Μέρος, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Ν. Σάκκουλας Ράικος Α., Συνταγματικό Δίκαιο, Οργανωτικό μέρος ΙΙ, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη Σαρίπολος Ι. Ν., Πραγματεία του Συνταγματικού Δικαίου, Αθήναι: τυπ. Χ. Νικολαϊδου 1851 Σπυρόπουλος Φ., Εισαγωγή στο Συνταγματικό Δίκαιο, Αθήνα-Κομοτηνή: εκδ. Αντ.Ν. Σάκκουλα Τσάτσος Δ., Συνταγματικό Δίκαιο, Θεωρητικό Θεμέλιο, Τόμος Α, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Ν. Σάκκουλας 1985 Τσάτσος Δ., Συνταγματικό Δίκαιο, Οργάνωση και Λειτουργία της Πολιτείας, τόμος Β, Αθήνα- Κομοτηνή: Αντ. Ν. Σάκκουλα 1993 Χρυσόγονος Κ., Συνταγματικό Δίκαιο, (με συνδρομή Στυλιανού-Ιωάννη Κουτνατζή), Αθήνα- Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας

3 Κεφάλαιο 3. Το Σύνταγμα ως μήτρα της έννομης τάξης Να εξετάσουμε το δομικό υλικό του ίδιου του Συντάγματος, να εννοήσουμε το Σύνταγμα ως έναν νόμο του κράτους και ως πηγή κανόνων δικαίου, να μάθουμε ποιες είναι οι μορφές των άλλων (ουσιαστικών) νόμων (πηγές δικαίου), των οποίων την ύπαρξη το ίδιο το Σύνταγμα προβλέπει, προκειμένου να οργανωθεί με τρόπο συντεταγμένο η κοινωνική συμβίωση να κατανοήσουμε την έννοια των θεμελιωδών συνταγματικών αρχών, οι οποίες διέπουν το συνταγματικό κράτος συνολικά και τη διαδικασία συγκρότησης της έννομης τάξης ειδικότερα, να συστηματοποιήσουμε τη γνώση μας για την έννοια των οργάνων του κράτους, που επίσης το Σύνταγμα προβλέπει και είναι τα μόνα που κατέχουν και ασκούν νομίμως κρατική εξουσία. κατανοούν την έννοια των πηγών του δικαίου ταξινομούν τις πηγές του δικαίου αναγνωρίζουν τους τυπικούς και ουσιαστικούς νόμους και τη διάκριση μεταξύ τους γνωρίζουν την έννοια των θεμελιωδών συνταγματικών αρχών και των κανόνων δικαίου ξέρουν τι σημαίνει όργανο του κράτους αναλύουν τη σχέση μεταξύ συντάγματος και διεθνούς δικαίου (συμπεριλαμβανομένου του ενωσιακού ευρωπαϊκού) Συνταγματικό δίκαιο, κράτος, κυριαρχία, κυβερνητικό σύστημα, βουλή, δημοκρατία, όργανα του κράτους, θεμελιώδεις συνταγματικές αρχές, πολίτευμα, ιεραρχία των πηγών του δικαίου, σύνταγμα, τυπικός νόμος, ουσιαστικοί νόμοι, σχέση συντάγματος με το διεθνές και το ευρωπαϊκό δίκαιο, κανονιστική αρμοδιότητα της διοίκησης:, νομοθετική εξουσιοδότηση 3

4 Βιβλιογραφία Βεγλερής Φ., Η Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και το Σύνταγμα, ΤοΣ 1977, σελ. 49 επ Κυπραίος Μ., Σχέση Συντάγματος και Ευρωπαϊκού Κοινοτικού Δικαίου, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Σάκκουλα Δαγτόγλου Π., Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο Ι, Αθήνα: Αντ. Σάκκουλα Ηλιοπούλου-Στράγγα Τζ., Ελληνικό Συνταγματικό Δίκαιο και Ευρωπαϊκή Ενοποίηση, Αθήνα- Κομοτηνή: Αντ. Σάκκουλας Ιωάννου Κ. / Οικονομίδη Κ. / Ροζάκη Χ. / Φατούρου Α., Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο - Σχέσεις διεθνούς και εσωτερικού δικαίου, Αθήνα: Αντ. Σάκκουλας 1990 Ιωάννου Κ. / Οικονομίδη Κ./ Ροζάκη Χ. / Φατούρου Α., Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο. Θεωρία των πηγών, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Σάκκουλα 1988 Μάνεσης Α., Η έκτακτος νομοθετική διαδικασία, σε: του ίδιου, Συνταγματική Θεωρία και Πράξη, Τόμος Ι: Μελέτες , Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας 1980, σελ. 182 επ Παπαδημητρίου Γ., Η συνταγματική θεμελίωση της προσχώρησης στις ευρωπαϊκές κοινότητες, ΕΔΔ 1985, σελ. 177 επ Παπαδοπούλου Λ., Εθνικό Σύνταγμα και Κοινοτικό Δίκαιο: το ζήτημα της «υπεροχής», Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου - Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου, Διεύθυνση και Πρόλογος Δημ. Θ. Τσάτσου, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Σάκκουλας 2009 Παραράς Π., Αι πράξεις νομοθετικού περιεχομένου του Προέδρου της Δημοκρατίας, Αθήναι: Αντ. Σάκκουλας 1981 Ρούκουνας Εμμανουήλ, Δημόσιο διεθνές δίκαιο, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη 2011 Σκουρής Β., Το κοινοτικό δίκαιο στην ελληνική νομοθεσία και νομολογία, ΕΕΕυρΔ 1985, σελ. 1επ Σπηλιωτόπουλος Ε., Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου Ι, Αθήνα: Αντ. Σάκκουλας 1991 και Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη

5 Κεφάλαιο 4. Κοινωνικό κράτος δικαίου και διάκριση των λειτουργιών Να κατανοήσουμε την έννοια του τυπικού και ουσιαστικού κράτος δικαίου Να διερευνήσουμε τη σχέση κράτους δικαίου και δημοκρατίας Να εισαχθούμε στην προβληματική του ελέγχου συνταγματικότητας των νόμων και Να αναγνωρίσουμε τα (θεμελιώδη) χαρακτηριστικά του γνωρίσματα Να διαγνώσουμε το νόημα της αρχής της διάκρισης των λειτουργιών Να ιχνηλατήσουμε την αλλαγή του ρόλου του κράτους από κράτος-νυχτοφύλακα σε παρεμβατικό κράτος ή κράτος πρόνοιας με την αναγνώριση κοινωνικών δικαιωμάτων και την εισαγωγή της «κοινωνικής αρχής» στο Σύνταγμα (κοινωνικό κράτος). Διακρίνουν το τυπικό από το ουσιαστικό σύνταγμα Κατανοούν το διπλό βάθρο της συνταγματικής δημοκρατίας (λαϊκή κυριαρχία και κράτος δικαίου) Γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά του δικαστικού ελέγχου του νόμου ως έλεγχου διάχυτου (αλλά με μηχανισμούς συγκέντρωσης), συγκεκριμένου, παρεμπίπτοντος, κατά βάση δηλωτικού και υποχρεωτικού Διακρίνουν το κράτος δικαίου από το κοινωνικό κράτος Γνωρίζουν τις εκφάνσεις της διασταύρωσης των λειτουργιών και τις κανονιστικές συνέπειες της αρχής της διάκρισης των εξουσιών τυπικό και ουσιαστικό κράτος δικαίου, Έλεγχος συνταγματικότητας των νόμων, διάκριση των εξουσιών, κοινωνικό κράτος Βιβλιογραφία Βενιζέλος Ε., Μαθήματα Συνταγματικού Δικαίου, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Σάκκουλας Δημητρόπουλος Α., Γενική Συνταγματική Θεωρία, τόμ. Α, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ.Ν. Σάκκουλας 2004 Δημητρόπουλος Α., Σύστημα Συνταγματικού Δικαίου, Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Σάκκουλα Ιγγλεζάκης Ι., Κοινωνικό Κράτος Δικαίου, υπό το πρίσμα της συνταγματικής αναθεώρησης του 2001 και του Ευρωπαϊκού Κοινοτικού Δικαίου, Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας 2005 Καμτσίδου Ιφ., Η διάκριση και η διασταύρωση των εξουσιών ως εγγύηση τηρήσεως του Συντάγματος, σε: Χαρμόσυνο Α. Μάνεση, τόμ. Ι, Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας 1994, σελ. 303 επ Κατρούγκαλος Γ., Το κοινωνικό κράτος της μεταβιομηχανικής εποχής. Θεσμοί παροχικής διοίκησης και κοινωνικά δικαιώματα στο σύγχρονο κόσμο, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Σάκκουλας 1998 Κλαμαρής Ν., Η ανεξαρτησία της δικαιοδοτικής λειτουργίας έναντι επεμβάσεων της εκτελεστικής και της νομοθετικής λειτουργίας, Ελληνική Δικαιοσύνη 1986, 19 επ 5

6 Μάνεσης A., Συνταγματικόν Δίκαιον, Πανεπιστημιακαί Παραδόσεις, τόμ. Α, Θεσσαλονίκη: Αφοί Π. Σάκκουλα 1967 Μάνεσης Α., Αι εγγυήσεις τηρήσεως του Συντάγματος, τόμ. ΙΙ, Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Αφοί Π. Σάκκουλα 1965 Μάνεσης Α., Το Συνταγματικόν Δίκαιον ως τεχνική της πολιτικής ελευθερίας, Αρμ. 1962, 535 επ. και στου ίδιου, Συνταγματική Θεωρία και Πράξη Ι, εκδ. Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη, 1980 Μανιτάκης Α., Ελληνικό Συνταγματικό Δίκαιο, Θεμελιώδεις έννοιες, τόμ. Ι, Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Σάκκουλα 2004 Μανιτάκης Α., Η διάκριση των εξουσιών ως μηχανισμός ανόρθωσης αντεξουσιών και ως θεμέλιο της νομιμοποίησης των ανεξάρτητων διοικητικών αρχών, σε: Χαριστήριο εις Λουκά Θεοχαρόπουλο και Δήμητρα Κοντόγιωργα Θεοχαροπούλου, τόμ. Ι, Θεσσαλονίκη 2009 Μανιτάκης Α., Η διάκριση των εξουσιών ως οργανωτική βάση του κράτους ή ως πολιτική αρχή, σε: από (τελευταία πρόσβαση: ) Μανιτάκης Α., Κράτος Δικαίου και δικαστικός έλεγχος της συνταγματικότητας, Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας 1994 Μανιτάκης Α., Συνταγματική οργάνωση του κράτους, με στοιχεία Πολιτειολογίας, Αθήνα- Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας Μαντζούφας Π., Η επέμβαση της νομοθετικής εξουσίας στα έργα της δικαστικής, ΕφημΔΔ 2008, σελ. 836 επ Παντελής Α., Εγχειρίδιο Συνταγματικού Δικαίου, 2η έκδ., εκδ. Α.Α. Λιβάνη, 2007 Παραράς Π., Ο δικαστικός έλεγχος των Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου, Το Σύνταγμα 1990, 237 επ Ράικος Α, Συνταγματικό Δίκαιο, τόμ. Ι, Εισαγωγή-Οργανωτικό Μέρος, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Ν. Σάκκουλας Ράικος Α., Συνταγματικό Δίκαιο, Γενική Πολιτειολογία-Εισαγωγή στο Συνταγματικό Δίκαιο και Οργανωτικό μέρος Ι, Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη Ρίζος Σ., Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα στο Ελληνικό Σύνταγμα του 1975, Ελληνική Δικαιοσύνη 1992, 46 επ Σβώλος Α., Συνταγματικόν Δίκαιον, Αθήνα: Παπαζήσης 1934 Τσάτσος Δ., Συνταγματικό Δίκαιο, τόμ. Β, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Σάκκουλας Τσιλιώτης Χ., Ο κοινοβουλευτικός έλεγχος της συνταγματικότητας των νόμων, Αρμενόπουλος 2011, 1941 επ Χρυσόγονος Κ., Συνταγματικό Δίκαιο, (με συνδρομή Στυλιανού-Ιωάννη Κουτνατζή), Αθήνα- Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας

7 Κεφάλαιο 5. Η Αντιπροσωπευτική Δημοκρατία Να εξετάσουμε τη δημοκρατική αρχή, ως θεμελιώδη αρχή του Συντάγματος, τόσο στη γενική της θεώρηση όσο και με την έννοια της αντιπροσώπευσης, Να μάθουμε για το αντιπροσωπευτικό σώμα, τη Βουλή Να εξειδικεύσουμε τις έννοιες «λαός» και «έθνος» Να συστηματοποιήσουμε τις γνώσεις μας για τα πολιτικά κόμματα Να αναλύσουμε τον θεσμό του δημοψηφίσματος Γνωρίζουν την έννοια της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας Αναγνωρίζουν τις εκφάνσεις της ελεύθερης εντολής των βουλευτών Κρίνουν τη χρήση των όρων «λαός» και «έθνος» Αξιολογούν τη δράση των κομμάτων με όρους συνταγματικούς Γνωρίζουν τη θεσμική αρχιτεκτονική του δημοψηφίσματος Αντιπροσώπευση, λαός, έθνος, ελεύθερη εντολή, εκλογικό σώμα πολιτικά κόμματα, Βουλή. δημοψήφισμα Βιβλιογραφία Δημητρόπουλος Α., Το Δημοψήφισμα - Ο ρόλος και η σημασία του θεσμού στη σύγχρονη Δημοκρατία, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Σάκκουλας 1997 Μάνεσης Α., Το Συνταγματικόν Δίκαιον ως τεχνική της πολιτικής ελευθερίας, Αρμενόπουλος 1962, σελ. 535επ. και στου ίδιου, Συνταγματική Θεωρία και Πράξη Ι, Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας 1980, σελ. 54επ Μανιτάκης A., Τι είναι πολίτευμα, Αθήνα: Σαββάλας 2009 Μανιτάκης Α., Τι το κύριον της πολιτείας [και τι το τέλος εκάστης της κοινωνίας] έστιν;, ΝοΒ 2008, σελ. 544επ Παπαδοπούλου Λ., Μορφές άμεσης νομοθεσίας : Δημοψήφισμα και λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία, σε: Η πρόκληση της Αναθεώρησης του Συντάγματος, Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας 2013, σελ. 41επ (διαθέσιμο εδώ) Παπαδοπούλου Λ., Θεσμοί άμεσης δημοκρατίας στο Σύνταγμα Συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων ουσίας, Αθήνα: εκδ Ευρασία 2014 Τσάτσος Δ.., Πολιτεία, Αθήνα: Γαβριηλίδης

8 Κεφάλαιο 6. Βουλή, Κυβέρνηση, Πρόεδρος της Δημοκρατίας Να παρουσιαστούν τα άμεσα πολιτικά όργανα του κράτους, και ειδικότερα η Βουλή (και οι βουλευτές), η Κυβέρνηση και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Να εξετάσουμε τη θέση της Βουλής στο πολίτευμα ως οργάνου που διαθέτει την άμεση δημοκρατική νομιμοποίηση μέσω των εκλογών. Να εστιάσουμε στη σύνθεση, τις αρμοδιότητες και τη λειτουργία της Βουλής Να πληροφορηθούμε για τη συνταγματική θέση της Κυβέρνησης Να εξετάσουμε τη θέση και τις αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας Γνωρίζουν τη λειτουργία της Βουλής και της Κυβέρνησης Κατανοούν τη λογική των κωλυμάτων και ασυμβιβάστων των βουλευτών και τη διαφορά μεταξύ τους Βουλή, Κυβέρνηση, κωλύματα, ασυμβίβαστα, βουλευτική ασυλία, ακαταδίωκτο, ανεύθυνο βουλευτή Βιβλιογραφία Βενιζέλος Ε., Η αναπλήρωση του Προέδρου της Δημοκρατίας, ΝοΒ 1991, 1318επ Δημητρόπουλος Α., Πολιτικό κόμμα και εγκληματική οργάνωση, Επιθεώρηση Δημόσιου Δικαίου και Διοικητικού Δικαίου 2013, σελ. 841επ Κανελλοπούλου Ν., Η αναπομπή πρότασης ή σχεδίου νόμου που έχει ψηφιστεί από τη Βουλή (Τα όρια μεταξύ συμβολικής λειτουργίας και ουσιαστικής αρμοδιότητας του Προέδρου της Δημοκρατίας, όπως καταγράφονται στο άρθρο 42 του Συντάγματος του 1975/86), Κοινοβουλευτική Επιθεώρηση 1989, σελ.59επ Μάνεσης Α. / Μανιτάκης Α., Ο θεσμός της αναπλήρωσης του Προέδρου της Δημοκρατίας, ΝοΒ 1991, 1επ Μηναϊδης Σ., Οι άνευ προσυπογραφής πράξεις του Προέδρου της Δημοκρατίας, Αθήνα-Κομοτην ή: Αντ. Σάκκουλας 2003 Μπαρμπαρούσης Ν., Ο δημόσιος λόγος του Προέδρου της Δημοκρατίας, Το Σύνταγμα 1997, σελ. 296επ Μπέης Κ., Η βουλευτική ασυλία υπό το φως της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Δίκη 2006, σελ. 40επ Μποτόπουλος Κ., Το νέο καθεστώς κωλυμάτων και ασυμβιβάστων, σε: Δ.Θ. Τσάτσος, Ευ.Β. Βενιζέλος, Ξ.Ι. Κοντιάδης, Το Νέο Σύνταγμα, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Ν. Σάκκουλα 2001, σελ. 229επ Σπυριδάκης Ι., Ποινική Ευθύνη Υπουργών, Νομικό Βήμα 2014, σελ. 841επ Σπυρόπουλος Φίλιππος, Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ως ρυθμιστής του πολιτεύματος, Αθήνα- Κομοτηνή: Αντ. Σάκκουλας 1990 Χρυσόγονος Κ., Η ρύθμιση της ποινικής ευθύνης των υπουργών μετά την αναθεώρηση του Συντάγματος, Ποινικά Χρονικά 2001, σελ. 781επ 8

9 Κεφάλαιο 7. Η λειτουργία του κοινοβουλευτικού συστήματος Να εξετάσουμε μία ακόμη θεμελιώδης αρχή του Συντάγματος, την κοινοβουλευτική αρχή Να διακρίνουμε τις τρεις λογικές «στιγμές» της, πρώτον, την υποχρεωτική ψήφο εμπιστοσύνης προς την Κυβέρνηση μετά την ανάδειξή της εντός αποκλειστικής προθεσμίας 15 ημερών, δεύτερον, την αρχή της δεδηλωμένης, που αποτελεί την προβολή της κοινοβουλευτικής αρχής στο χρονικό σημείο διορισμού του Πρωθυπουργού, ως νομικά μαχητό αλλά πολιτικά αξιόπιστο τεκμήριο βασιζόμενο στην κομματική πειθαρχία, και, τέλος, τη δυνατότητα της Κυβέρνησης οποτεδήποτε να ξαναζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης καθώς και της αντιπολίτευσης να υποβάλει πρόταση δυσπιστίας (μομφή). Να ταξινομήσουμε τις προβλεπόμενες στο Σύνταγμα περιπτώσεις απαλλαγής της Κυβέρνησης από τα καθήκοντά της Να κατηγοριοποιήσουμε τις περιπτώσεις διάλυσης της Βουλής Κατανοήσουν και να αφομοιώσουν τη λειτουργία του κοινοβουλευτικού συστήματος Εντοπίσουν τα κρίσιμα στοιχεία του κοινοβουλευτικού συστήματος Διακρίνουν μεταξύ αιτιώδους και αναιτιώδους διάλυσης της Βουλής Κοινοβουλευτική αρχή, δεδηλωμένη, ψήφος εμπιστοσύνης, πρόταση δυσπιστίας, διάλυση Βουλής Βιβλιογραφία Αλιβιζάτος Ν., Πολιτική και Συνταγματική ιστορία της Ελλάδας, , Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Σάκκουλας 1981 Αλιβιζάτος Ν., Το Σύνταγμα και οι εχθροί του στη νεοελληνική ιστορία, , Αθήνα: Πόλις 2011 Αναστασιάδης Γ., Πολιτική και Συνταγματική ιστορία της Ελλάδας, , Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας 2001 Καμτσίδου Ιφ., Το κοινοβουλευτικό σύστημα, Δημοκρατική αρχή και κυβερνητική ευθύνη, Αθήνα: Σαββάλας

10 Κεφάλαιο 8. Αναθεώρηση, τροποποίηση και εγγυήσεις τήρησης και προστασίας του Συντάγματος Να εξετάσουμε εξετάζονται τους τρόπους με τους οποίους αλλάζει το περιεχόμενο του Συντάγματος Να διακρίνουμε μεταξύ της αλλαγής του περιεχομένου του Συντάγματος χωρίς τροποποίηση του γράμματος των διατάξεών του («σιωπή» ή «άδηλη» μεταβολή του Συντάγματος) και της τυπικής «αναθεώρησής» του. Να εκθέσουμε τις εγγυήσεις τήρησης και προστασίας του Συντάγματος. Ορίζουν την έννοια «άδηλη μεταβολή» και «αναθεώρηση» του Συντάγματος Παρουσιάζουν τνη τυποποιημένη στο ίδιο το Σύνταγμα διαδικασία αναθεώρησής του Αντιλαμβάνονται τους όρους και τα όρια της διαδικασίας αυτής Προσδιορίζουν τα διαδικαστικά και ουσιαστικά όρια της αναθεώρησης Γνωρίζουν τους όρους και τις προϋποθέσεις ενεργοποίησης του «δικαιώματος αντίστασης» Αναθεώρηση του συντάγματος. Δικαίωμα αντίστασης Βιβλιογραφία Γαρυπίδης Ν., Το αναθεωρητικό χρονόμετρο: Η συνταγματική μεταβολή στις κοινωνίες της ταχύτητας, ΤοΣ 2008, 843 επ Ηλιοπούλου-Στράγγα Τζ., Η Αναθεώρηση του Συντάγματος στο πλαίσιο μιας Βουλής, ΤοΣ 2000, 1081 επ. Καμτσίδου Ιφ., Συνταγματική πρακτική και συνταγματικός κανόνας, ΤοΣ 1991, 295επ. Κοντιάδης Ξ., Δεσμεύσεις και αυτοπεριορισμός της δεύτερης αναθεωρητικής Βουλής, ΤοΣ 1999, 1064επ Μάνεσης Α., Αι Εγγυήσεις τηρήσεως του Συντάγματος Ι, Θεσσαλονίκη: Το Νομικόν, Ηλία Σάκκουλα 1956 Μάνεσης Αριστόβουλος, Αι εγγυήσεις τηρήσεως του Συντάγματος ΙΙ, Αθήνα: Σάκκουλας 1965 Μανιτάκης Α., Το δικαίωμα αντίστασης κατά το άρθρο 120 παρ. 4 Σ, μεταξύ ηθικο-πολιτικού δικαιώματος, πραγματικού γεγονότος και εκδήλωσης συνταγματικού πατριωτισμού), Νομικό Βήμα 2004, 905 επ. Παπαδοπούλου Λίνα, Η δημιουργική αυτοκαταστροφή του Συντάγματος, Ή, πώς το Σύνταγμα υποδέχεται το κοινοτικό φαινόμενο, σε: ΕΝΕΕΣ (επιμ.), 20 χρόνια από την ένταξη της Ελλάδας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, Αθήνα Κομοτηνή 2002, 23επ Παπαδημητρίου, Η συνταγματική θεμελίωση της προσχώρησης στις ευρωπαϊκές κοινότητες, ΕΔΔ 1985, 177επ Παπαδημητρίου Γ., Η αργόσυρτη πορεία προς την ευρωπαϊκή ομοσπονδίωση, Αθήνα-Κομοτηνή:Αντ. Σάκκουλας

11 Παπαδοπούλου Λίνα, Εθνικό Σύνταγμα και Κοινοτικό Δίκαιο: το ζήτημα της υπεροχής, Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου - Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου, Σειρά: Ευρωπαϊκό Δίκαιο στην Ευρώπη - Μελέτες 16, Διεύθυνση Δημ. Θ. Τσάτσου, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Σάκκουλα 2009 Παραράς Π., Οι περιορισμένες εξουσίες της αναθεωρητικής Βουλής, ΤοΣ 1993, 311επ Σπυρόπουλος Φ., Το δικαίωμα αντίστασης κατά το 120 παρ. 4 του Συντάγματος, Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Σάκκουλας 1987 Σπυρόπουλος Φ., Η «κανονιστική δύναμη του πραγματικού», ΤοΣ 1983, 105επ Χρυσόγονος Κ., Η καταστρατήγηση του Συντάγματος στην εποχή των μνημονίων, Αθήνα: Λιβάνης