ÂÚÈÂ fiìâó 6 ΣΤΡΕΒΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ 5 ΧΡΟΝΙΑ HELLAS-SAT 2 ΘΕΜΑ: Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ & ΤΟΥ ΑΥΡΙΟ ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Transcript

1

2 ÓÙ ÚÔÏfiÁÔ «ÙËÏÂfiÚ ÛË ÙÔ Û ÌÂÚ Î È ÙÔ ÚÈÔ» Â Ó È ÙÔ ÛÈÎfi «ÓÙÔÛÈ» ÙÔ ÚfiÓÙÔ ÙÂ Ô ÙˆÓ ÓÔÙ ÙˆÓ. Ú Ó Ì fiùè ı ÚÂ Â Ó ÊÈÂÚÒÛÔ Ì ÙÔ ÙÂ Ô Ùfi ÛÙÔ Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓÔ ı Ì fi È ÁÈ Ó ı Ì ÛÔ Ì ˆ ÙÔ πóûùèùô ÙÔ ÈÔÚÁ ÓˆÛÂ, Ë Â Ò Î È Ó ÚfiÓÔ, ÌÂÚ Ì ٠ÙÏÔ «æëêè Î ËÏÂfiÚ ÛË: ÙÔ ÚÈÔ Â Ó È Û ÌÂÚ», ÏÏ ÁÈ Ù È ÈÛÙÒÓÔ Ì ˆ ÔÈ ÓÙ  ÓÔ Ó fiùè ÂÓ Ô Ó ÎfiÌ Î Ù ÓÔ ÛÂÈ Ô Ù ÙË ÌÔÚÊ ÙˆÓ Ú ÁÌ ÙˆÓ Ô Ú ÔÓÙ È Ô ÙÂ, ÔÏ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, Ó ÚÔÂÙÔÈÌ ÔÓÙ È ÁÈ Ù. ªÂ ÙËÓ ÂÍ ÚÂÛË ÙË ËÌfiÛÈ ÙËÏÂfiÚ ÛË Ë Ô Ô Û Ó ÂÈ ÙÈ ÂÈÚ Ì ÙÈÎ ÙË Â ÁÂÈ ËÊÈ Î ÌÂÙ fiûâè, ˆÚ ÂÓÙÔ ÙÔÈ Ó ÂÈ ÚÔ ˆÚ ÛÂÈ ÙÔÓ ÂÈÚ Ì ÙÈÛÌfi ÙË Ú Ó ÙÔ ÚÒÙÔ ÛÙ Ô (Â Ó È ÏÏÔ ı Ì ÁÈ ÔÈÔ ÏfiÁÔ ÂÓ ÂÈ Î ÓÂÈ Ó Ô ÛÈ ÛÙÈÎfi Ì ÂÌ Úfi ), ÔÈ fiïôè ÔÈ ÚÔ Â ÙËÏÂÔ ÙÈÎÒÓ ËÚÂÛÈÒÓ, ÁÈ Ó ÈÔıÂÙ ÛÔ Ì ÙË ÊÚ ÛÂÔÏÔÁ ÙË Ó ËÁ Ô ÓÙÈÎ Ù ÛÙËÛ ÙËÓ ËÁ «ËÏÂfiÚ ÛË ˆÚ Û ÓÔÚ», Ê ÓÂÙ È fiùè ÂÍ ÓÙÏÔ Ó ÙË Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ ÙÔ Â Ù ÛÙËÓ Î ÙÔ ÚˆÛË ÎÂÎÙËÌ ÓˆÓ Â Ù ÛÙËÓ ÂÍ ÛÊ ÏÈÛË Â È ÔÚ ÁËÛË fi ÙÔ ÎÚ ÙÔ ÁÈ ÙÔ Ú ÛÌ ÛÙÈ ËÊÈ Î ÌÂÙ fiûâè. ÛÙ ÛË Ù ÙˆÓ ÚÔ ˆÓ ÙËÏÂÔ ÙÈÎÒÓ ËÚÂÛÈÒÓ ÛÙËÓ ÏÏ Â È Ê ÚÂÈ fi ÙË ÛÙ ÛË Ô Â Ó Î È ÔÈ ÚÔ Â ÙËÏÂÔ ÙÈÎÒÓ ËÚÂÛÈÒÓ Û ÏÏ  ڈ Î ÒÚÂ. ª ÚÈ fiùô  ÂÓ Ë Ë Úˆ Î ÈÙÚÔ Î È Â Ó ÊÂÚ ÛÙËÓ Ù ÍË ÙÈ ÒÚÂ Ô Â È Â ÚËÛ Ó Ó Â È ÔÚËÁ ÛÔ Ó ÙÈ ÂÙ ÈÚ  ÚÔ ÙËÏÂÔ ÙÈÎÒÓ ËÚÂÛÈÒÓ ÁÈ ÙÔ Ú ÛÌ ÛÙËÓ ËÊÈ Î Â Ô ( ÂÚÌ Ó ). Ô ÁÂÁÔÓfi Ùfi Ô ÁËÛ ÙÔ ÚÔ Â Û ÏÏ ÒÚÂ Ó ÌË ËÙÔ Ó Ï ÔÓ Â ıâ Â È ÔÚ ÁËÛË, ÏÏ Ó ÈÂÎ ÈÎÔ Ó Ì ÚÔ ÙˆÓ ÓÙ Ô ÔÙÈÎÒÓ ÙÂÏÒÓ, Ô ÂÈÛ Ú ÙÙÔ Ó ˆ ÙÒÚ ÔÈ ËÌfiÛÈÔÈ Ú ÈÔÙËÏÂÔ ÙÈÎÔ ÊÔÚ ( ÓˆÌ ÓÔ µ Û ÏÂÈÔ). È ÊÔÚ Â Ó È fiùè ÔÈ ÚÔ Â ÙËÏÂÔ ÙÈÎÒÓ ËÚÂÛÈÒÓ ÛÙËÓ ÏÏ ÂÓ Ô Ó Û ÁÎÂÎÚÈÌ Ó Û È ÁÈ ÙËÓ ËÊÈ Î Â Ô. Ô ÁÂÁÔÓfi Ùfi ÂÈ ËÌÈÔ ÚÁ ÛÂÈ Û Óı ÎÂ Ê ÏÔ Î ÎÏÔ : È ÚÔ Â ı ÏÔ Ó Ó ÔËıËıÔ Ó, Ë ÔÏÈÙÂ Í ÚÂÈ ÙÈ ÂÓ Ì ÔÚÂ Ó Î ÓÂÈ, ÏÏ Â Ó Ù È Ó Í ÚÂÈ ÙÈ Ì ÔÚ ÈfiÙÈ ÂÓ Ú Ô Ó Û ÁÎÂÎÚÈÌ Ó Û È. È ÙÔ ˆÚ Ô Â Ó È ˆ ÙÔ È Ó È Â ı È Ù ( ÂÓ ÂÙ È Ë ÈÂıÓÒ ) ÛÙÈ Â ÁÂÈ ËÊÈ Î ÌÂÙ fiûâè, ÏÏ Û ÏÏÂ Ï ÙÊfiÚÌ ÌÂ Î Ú Ú Ë ÙË ÔÚ ÊÔÚÈÎ. ƒô fiïêô ªÔÚÒÓË Úfi ÚÔ È ı ÓÙ π ª

3 4 ΘΕΜΑ: Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ & ΤΟΥ ΑΥΡΙΟ ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ 34 Η ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙ ΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΟΙ ΝΕΕΣ ΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ & ΑΣΦΑΛΗΣ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΙΝΤΕΡΝΕΤ ΑΠΟ ΠΑΙ ΙΑ & ΝΕΟΥΣ ΕΩΣ 18 ΕΤΩΝ ÂÚÈÂ fiìâó Ιδιοκτησία ΙΟΜ Eκδότης Ροδόλφος Μορώνης Αρχισυντάκτης Πολυδεύκης Παπαδόπουλος Επιστηµονικός Σύµβουλος Στέλιος Παπαθανασόπουλος Σύµβουλος Έκδοσης Αλέξανδρος Πρίφτης Συντακτική Οµάδα Eιρήνη Ανδριοπούλου, Ελένη Ζώντου, Πέπη Καλογήρου, Κωνσταντίνος Παπαβασιλόπουλος, Κατερίνα Μίχα, Ελίνα Πολίτη Design & DTP ηµήτρης Στεβής ιόρθωση ηµοσθένης Κερασίδης Εκτύπωση/Παραγωγή COLOURPLUS ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ, Φραγκούδη 11 & Αλ. Πάντου, Καλλιθέα, Αθήνα τηλ.: fax: http: Η ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΕΙΝΑΙ Ε Ω 5 ΧΡΟΝΙΑ HELLAS-SAT ΣΤΡΕΒΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ 12 ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ & ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Η ΕΠΙΓΕΙΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ANTE PORTAS

4 ª : ƒ À ª ƒ π À Àƒπ Η κυριαρχία της τηλεόρασης στο πεδίο της µαζικής επικοινωνίας, όσον αφορά την εµβέλεια και το χρόνο που δαπανά κανείς για να τη βλέπει, έχει αλλάξει ελάχιστα τα τελευταία τριάντα χρόνια. Παρά το γεγονός ότι η τηλεόραση θεωρείται κυρίως µέσο ψυχαγωγίας, στις µέρες µας παίζει αναµφισβήτητα ένα ζωτικής σηµασίας ρόλο στη σύγχρονη πολιτική σκηνή. Επίσης, είναι η κύρια πηγή ενηµέρωσης και πληροφόρησης των ανθρώπων και ο κύριος δίαυλος επικοινωνίας ανάµεσα στους πολιτικούς και τους πολίτες, ιδίως σε προεκλογικές περιόδους. Στον άτυπο ρόλο του «δηµοσίου πληροφοριοδότη» που της έχει αποδοθεί, η τηλεόραση σε γενικές γραµµές έχει παραµείνει αξιόπιστη και συνεπής. Ένας άλλος ρόλος που συχνά της αποδίδεται είναι αυτός του επιµορφωτή για τα παιδιά στο σχολείο και τους ενήλικους στο σπίτι. Είναι ακόµα το µεγαλύτερο «όχηµα» της διαφήµισης σε όλες σχεδόν τις χώρες, κι αυτό την έχει βοηθήσει ώστε να επιβεβαιώσει τη µαζική ψυχαγωγική λειτουργία της. Έως τώρα έχουν διατυπωθεί πολλές προβλέψεις για το ότι η µαζική τηλεόραση θα κατακερµατιστεί σε πολλά και διαφορετικά κανάλια, όπως συµβαίνει στην περίπτωση του κλάδου των περιοδικών. Παρά τη σηµαντική αύξηση του αριθµού των τηλεοπτικών καναλιών στην επίγεια, την καλωδιακή και τη δορυφορική τηλεόραση, σε αναλογική ή ψηφιακή µετάδοση, οι προβλέψεις αυτές ακόµα δεν έχουν πραγµατοποιηθεί. Αυτό µπορεί να οφείλεται στην απήχηση της τηλεόρασης, αλλά και στο γεγονός ότι είναι ένα µέσο που απευθύνεται στο σύνολο των ανθρώπων µιας κατακερµατισµένης και εξατοµικευµένης κοινωνίας. Βέβαια, όλα αυτά είναι πιθανό να αλλάξουν στο µέλλον, διότι, όπως µας λένε οι εδικοί, βρισκόµαστε σε µια περίοδο συνεχών µεταβολών. Γεγονός είναι ότι στις µέρες µας παρατηρούµε την η τηλεόραση του µέλλοντος είναι εδώ του Στέλιου Παπαθανασόπουλου * ανάπτυξη νέων αγορών και νέων µέσων. Μάλιστα, η ψηφιοποίηση των δικτύων, είτε ερτζιανών, είτε καλωδιακών, είτε της δορυφορικής αναµετάδοσης, θεωρείται ότι όχι µόνο θα επανακαθορίσει την ηγεµονική θέση της τηλεοπτικής επικοινωνίας, αλλά και θα προσφέρει τη δυνατότητα στους πρώην παθητικούς τηλεθεατές να έχουν σχεδόν τον πλήρη έλεγχο σε αυτά που θα βλέπουν, όταν επιθυµούν να τα δουν. Με άλλα λόγια, οι τηλεθεατές θα έχουν τη δυνατότητα να αναζητούν από την οθόνη τους οτιδήποτε ο σύγχρονος πολιτισµός µπορεί να παράγει: από την τελευταία κινηµατογραφική επιτυχία έως µαθή- µατα σκακιού, από ένα επεισόδιο µιας παλιάς τηλεοπτικής σειράς έως την εφηµερίδα του, η οποία θα παίρνει τη µορφή που επιθυµεί ο αναγνώστης-τηλεθεατής. Το βασικό ζητούµενο πάντως είναι τι θα προβάλλει αυτό το πλήθος των καναλιών. Αν κρίνουµε από το τι βλέπουν οι Ευρωπαίοι τηλεθεατές, τότε ο νέος τηλεοπτικός χάρτης ενδεχοµένως να εµπορευµατοποιηθεί και να εξοµοιωθεί ακόµα περισσότερο. Οτιδήποτε δε θα εντάσσεται στη λογική αυτή θα θεωρείται αποτυχηµένο και ουσιαστικά θα εξαφανίζεται από το πεδίο. Σε ποιο βαθµό τα παραπάνω αποτελούν υπερβολές, είναι κάτι που θα φανεί σχετικά σύντοµα. Θα πρέπει να λάβουµε υπόψη µας ότι: Πρώτον, οι συνήθειες τηλεοπτικής συµπεριφοράς έχουν µεταβληθεί κατά την τελευταία δεκαετία. Η απήχηση που είχαν τα βίντεο, η εµφάνιση της ιδιωτικής ραδιοτηλεόρασης, η ανάπτυξη της χρήσης των τηλεχειριστηρίων και το γεγονός ότι ένας αυξανόµενος αριθµός νοικοκυριών διαθέτει παραπάνω από µία τηλεοπτική συσκευή έχουν επιφέρει διαρθρωτικές µεταβολές στις συνήθειες τηλεοπτικής κατανάλωσης. Αν και ο βαθµός διάδοσης των νέων επικοινωνιακών τεχνολογιών δια- φέρει από χώρα σε χώρα, µελετώντας σε µακροχρόνιο επίπεδο τις µεταβολές παρατηρούµε ότι υπάρχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Αν, λόγου χάρη, συµβουλευτούµε τις ποσοτικές µελέτες, θα διαπιστώσουµε ότι στη διάρκεια της τελευταίας δεκαπενταετίας έχουν συντελεστεί σηµαντικές αλλαγές. Ένα ανάλογο φαινόµενο παρατηρήθηκε στο παρελθόν, όταν το βίντεο αντικαταστάθηκε από το DVD µέσα σε λιγότερο από µια δεκαετία στην Ευρώπη. Στην εποχή µας η συντριπτική πλειονότητα των τηλεοπτικών νοικοκυριών της Ευρώπης χρησιµοποιούν το τηλεχειριστήριο κατά την τηλεθέασή τους και περισσότερα από τα µισά είναι συνδεδεµένα µε συστήµατα ενσύρµατης διανοµής της τηλεοπτικής ύλης, «βλέπουν» τα δορυφορικά κανάλια απευθείας µε δορυφορικά παραβολικά κάτοπτρα και διαθέτουν δύο τηλεοπτικούς δέκτες. Ο αριθµός των καναλιών έχει ενδεκαπλασιαστεί σε σύγκριση µε τις αρχές της δεκαετίας του Όµως το σηµαντικότερο είναι ότι στις µέρες µας ο µέσος Ευρωπαίος τηλεθεατής-καταναλωτής παρακολουθεί τηλεόραση κατά µέσο όρο 25 ώρες την εβδοµάδα, ενώ στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ο µέσος όρος τηλεθέασης ήταν 14 ώρες. εύτερον, η προβλεπόµενη συγχώνευση ή σύγκλιση της τηλεόρασης µε τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές θα επιφέρει την εξαφάνιση των καναλιών, τουλάχιστον θα αλλάξει άρδην τη σηµερινή δοµή και λειτουργία τους. Μπορεί τα µεγάλα γεγονότα αθλητικά ή προεκλογικές εκστρατείες ή τα ψυχαγωγικά προγράµµατα να διατηρήσουν τη µαζική τους απήχηση, ωστόσο η γνωστή πολυσυλλεκτική τηλεόραση είτε θα συρρικνωθεί είτε θα τεθεί στο περιθώριο του συστήµατος. Οι τηλεθεατές θα έχουν τη δυνατότητα να παραγγέλνουν αυτά που θα θέλουν να παρακολουθήσουν και δε θα περιµένουν να δουν τις εκποµπές των καναλιών που έχουν τοποθετηθεί στη ροή του προγράµµατος σύµφωνα µε τις επιθυµίες των υπευθύνων, όπως συµβαίνει τώρα. Τρίτον, θα αλλάξουν τα δεδοµένα για τους διαφηµιστές και τους διαφηµιζόµενους ώστε να δύνανται να προσεγγίσουν το κοινό στο οποίο επιζητούν να απευθυνθούν. Η διαφήµιση αλλάζει µορφή ήδη µε την ανάπτυξη του διαδικτύου και της κινητής τηλεφωνίας, ενώ συνάµα πολλοί ισχυρίζονται ότι θα οδηγηθούµε µάλλον στην ενηµερωτική διαφήµιση παρά στην προωθητική διαφήµιση. Θα µπορούσε να ρωτήσει κανείς ευλόγως: «Τα έχουµε ανάγκη όλα αυτά;» Όµως το ζήτηµα δεν είναι τι έχουµε ανάγκη εµείς, αλλά τι προστάζει η βιοµηχανία. Η βιοµηχανική προσταγή για νέα προϊόντα και η εισροή «νέου χρήµατος» δροµολογούν τις τεχνολογικές εξελίξεις της τηλεόρασης του µέλλοντος, όπως και την τηλεόραση που έχουµε στις µέρες µας. Είτε ψηφιακή, είτε καλωδιακή, είτε δορυφορική, είτε διαδικτυακή, όσο απλοϊκά κι αν ακούγεται, η νέα τηλεόραση σηµαίνει παραγωγή νέων τηλεοπτικών δεκτών και συναφών ηλεκτρονικών καταναλωτικών προϊόντων και εξαρτηµάτων. Κι αυτό δεν είναι επιστηµονική φαντασία. Η τεχνολογία της τηλεόρασης που σήµερα χρησιµοποιούµε ανήκει στην τεχνολογία των δεκαετιών του 1950 και του 1960, όταν αναπτύχθηκαν και εφαρµόστηκαν τα πρότυπα της έγχρωµης τηλεόρασης: Pal, Secam, NTSC. Ακό- µα και η δορυφορική τηλεοπτική µετάδοση είναι δηµιούργηµα της δεκαετίας του 1960, µε την τοποθέτηση του πρώτου γεωστατικού δορυφόρου Early Bird του διεθνούς τηλεπικοινωνιακού οργανισµού Intelsat. Αυτά εντέλει σηµαίνουν ότι η βιοµηχανία χρειάζεται να πωλήσει νέες τηλεοράσεις, νέα εξαρτήµατα, νέους αποκωδικοποιητές, νέα προγράµµατα, να κάνει νέες επενδύσεις, να ξοδέψει και να εισπράξει νέα χρήµατα. Στην πράξη η τηλεόραση του µέλλοντος είναι ήδη παρούσα και έχουµε αρχίσει να τη χρησιµοποιούµε. Αν συνδυάσετε όλες τις νέες εφαρµογές (τηλεόραση συνδροµητών, ψηφιακή, δορυφορική, διαδίκτυο, κινητή τηλεφωνία/τηλεόραση) µε την ανάγκη των βιοµηχανικά ανεπτυγµένων χωρών να δηµιουργήσουν νέα καταναλωτικά προϊόντα ώστε να αναθερµάνουν και να κάνουν ανταγωνιστικές τις υψηλής τεχνολογίας βιο- µηχανίες τους, οι οποίες αποτελούν τη βάση των οικονοµιών τους, στη διεθνή αγορά, τότε θα αντιληφθείτε ότι ίσως αυτά τα σενάρια δεν είναι και τόσο µελλοντολογικά. Τι µένει για τον καταναλωτή-τηλεθεατή; Μα τι άλλο παρά ο µύθος ότι όλα γίνονται για χάρη του... Και καθώς η εργασία και η ψυχαγωγία του θα µπορούν µέσω των ευρυζωνικών συνδέσεων να συντελούνται κυρίως στο σπίτι, είναι πολύ πιθανό να εξελιχθούµε από κοινωνία του «µοναχικού πλήθους» σε κοινωνία των «µοναχικών τηλεοπτικών νοικοκυριών». Άλλωστε έχουν ήδη τεθεί οι βάσεις για µια τέτοια πορεία. 4 * Καθηγητής, µέλος.σ. του ΙΟΜ

5 ª : ƒ À ª ƒ π À Àƒπ «Éteignez la télé» («ÛÙ ÙËÓ ÙËÏÂfiÚ ÛË») Ù Ó Ó fi Ù Û Óı Ì Ù ÙË ÂÍ ÁÂÚÛË ÙˆÓ ÊÔÈÙËÙÒÓ ÛÙË ÏÏ, ÙÔ ª Ë ÙÔ 68. ËÓ È ÚÔÓÈ Ë ÂÏÏËÓÈÎ ÙËÏÂfiÚ ÛË, Ô ÌÂÙÚÔ ÛÂ Ô ÚfiÓÈ ÂÈÚ Ì ÙÈÎÒÓ ÂÎ ÔÌ ÒÓ, ˆÓ ÙÈ ÓÙ Ó ÙË ÛÙÔ ÒÚÔ ÙˆÓ Û ÓÔÙ ÙˆÓ, Ú fi ÙËÓ ı Ó, ÁÈ Ó ÂÎ Ì ÂÈ ÓÂÏÏ ÓÈ. ªÔÈÚ Ë Û Ì ÙˆÛË; ÂÏÏËÓÈÎ ËÌfiÛÈ ÙËÏÂfiÚ ÛË ÌÂÙÚ Û ÌÂÚ 42 ÚfiÓÈ ˆ. È ÈˆÙÈÎ ÙËÏÂfiÚ ÛË ÎÏÂÈÛ ÙÔÓ ÂÚ ÛÌ ÓÔ Ô Ì ÚÈÔ Ù 18. ªfiÏÈ ÂÓËÏÈÎÈÒıËÎÂ. ÂÓ Ú ÂÈ ŒÏÏËÓ, Î ÙÔ Ô ÙËÏÂÔ ÙÈÎ Û ÛÎÂ, Ô Ô Ô Ô Ó ËÏÒÓÂÈ ÈÎ ÓÔ ÔÈËÌ ÓÔ fi ÙË Û ÓÔÏÈÎ ÂÈÎfiÓ ÙˆÓ ÚÔÁÚ ÌÌ ÙˆÓ Ô ÂÎ Ì ÔÓÙ È. È fiìˆ Ô ÈÔ ŒÏÏËÓ Ì ÓÂÈ Î ıëïˆì ÓÔ Ì ÚÔÛÙ ÛÙË ÌÈÎÚ ÔıfiÓË 4 ÒÚÂ Î È 12, Î ıâ Ì Ú, Û ÌÊˆÓ Ì ÙÈ ÛÙ ÙÈÛÙÈÎ ÙË AGB ÁÈ ÙÔ Ó È Ó fi ÙÔ Ï ÔÓ Ê Ó ÙÈÎÔ ÙËÏÂı ٠ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ÙÈ Ú ºÂ ÚÔ Ú Ô ÙÔ 2008, ŒÏÏËÓ bloggers, ˆ ÓÙ Ú ÛË ÛÙËÓ ÔÈfiÙËÙ ÙˆÓ ÚÔÛÊÂÚÔÌ ÓˆÓ ÚÔÁÚ ÌÌ ÙˆÓ, ÚÈÍ Ó ÙÔ Û ÓıËÌ : «Ë Â Ù Ú 11 ºÂ ÚÔ Ú Ô ÌËÓ ÓÔ ÍÂÙ ÙË Û ÛΠۻ. ÂÙ ÈÚÂ Ì ÙÚËÛË ÙË ıâ Ì ÙÈÎfiÙËÙ AGB Î Ù ÁÚ Â... ÓÔ Ô ÙË ıâ Ì ÙÈÎfiÙËÙ, ÛÂ Û ÛË Ì ÙËÓ ÚÔËÁÔ ÌÂÓË Â Ù Ú, Î Ù 40 Ï Ù! ÚÔÊ ÓÒ, ÙÔ ÌÔÈÚ Ô ıô ÌÂÙ Í ÙË ÌÈÎÚ ÔıfiÓË Î È ÙÔ ŒÏÏËÓ ÙËÏÂıÂ Ù Ú ÛÎÂÙ È Û ÛËÌÂ Ô ˆÚ  ÈÛÙÚÔÊ! ÙÔ Ú Î Ùˆ ΠÌÂÓÔ ı Â È ÂÈÚËı ÌÈ Î Ù ÁÚ Ê ÙˆÓ ÛÙÚ ÏÒÛÂˆÓ Î È ÙË ıôá ÓÂÈ ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÙËÏÂfiÚ ÛË, Û ÌÂÚ, fi ˆ È ÌÔÚÊÒıËΠÛÙ È Î fi Ù ÚÒÙ Ì Ù ÙË ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ του Ντένη Αντύπα * ˆ ÙËÓ ÙˆÚÈÓ ÂÈÎfiÓ ÙË, Ô ı Ú ÎÙ ÚÈ, ˆÚ Êfi Ô Î È ıô, ˆ «ÛÙÚ ÙÔ Û Û ÌÈ». ÎÚ ÛË Â Ó È ÔÎÂÈÌÂÓÈÎ. ÔÈÔÈ Ì ÔÚÂ Ó ÈÛÙÂ Ô Ó fiùè Ô Ì ÙËÓ Î Ï ÙÂÚË ÙËÏÂfiÚ ÛË ÙÔ ÎfiÛÌÔ. ÿûˆ Î È Ó ÙËÓ Ô ÌÂ Î È ÂÓ ÙÔ ÁÓˆÚ Ô Ì fiïôè 6 * ηµοσιογράφος και συγγραφέας του ετήσιου τηλεοπτικού αλµανάκ «Η ΣΕΖΟΝ» που εκδίδεται από το

6 ª : ƒ À ª ƒ π À Àƒπ ΕΞΙ ΣΤΡΕΒΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ 1 π π π ƒ (... ÔÈÔ Ï ÓÂÈ ÙÔ ÎÔ Ô ÓÈ Ô ÂÛ Ó ÛÙËÓ Ô Ú ÙË Ù ÁÚË ;) Όταν τον Ιανουάριο του 1996 οι βουλευτές της τότε αντιπολίτευσης κατήγγειλαν τις προγραµµατικές δηλώσεις που έφερε προς ψήφιση η κυβέρνηση και αποχώρησαν οµαδικώς από τη Βουλή, τα πολιτικά τοκ σόου των τηλεοπτικών καναλιών πήραν φωτιά φιλοξενώντας έντονες συζητήσεις σχετικές µε πτυχές των προγραµµατικών, για τις οποίες οι ίδιοι βουλευτές αρνήθηκαν να συζητήσουν στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Στο τέλος του µήνα, στην κρίση των Ιµίων, ο υπουργός Εξωτερικών συνέχισε να συνεντευξιάζεται στην τηλεόραση, ενώ οι Τούρκοι κοµάντος είχαν αποβιβαστεί στην ανατολική νησίδα. Η ενηµέρωση του υπουργού γινόταν στα διαφηµιστικά διαλείµµατα του τοκ σόου. Η ιδιόρρυθµη σχέση πολιτικής εξουσίας και τηλεόρασης στην Ελλάδα, όπως διαµορφώθηκε αργά αλλά σταθερά, ίσως δεν έχει προηγούµενο σε άλλη χώρα. Η τηλεόραση δεν παρακολουθεί πλέον την πολιτική. Η τηλεόραση την παράγει. Με την τακτική αυτή ο ρόλος της τηλεόρασης στην Ελλάδα ακολουθεί µια στρέβλωση που µοιραία ανατρέπει τη δοµή της διακυβέρνησης. Η τηλεόραση δεν ελέγχει. Κυβερνά. Καθρέπτης αυτής της σχέσης είναι τα σηµερινά κεντρικά δελτία ειδήσεων των µεγάλων ιδιωτικών καναλιών. Ελληνικής εφευρετικότητας κι αυτά. Τα δελτία δεν αναφέρονται απλώς σε γεγονότα. Κρίνουν τα γεγονότα. Σχολιάζουν. ιαµορφώνουν άποψη. ηµιουργούν την κοινή γνώµη της επόµενης ηµέρας. Η δύναµη δε βρίσκεται πια στα χέρια της Πολιτείας, αλλά των ΜΜΕ. 2 - π π ( Ò Ì ÔÚ ÙÂ Ó Î ÓÈ Ï ÛÂÙ ÙÔÓ... Î Ó Ïfi Û ) Σε ένα κράτος όπου ο Συνήγορος του Πολίτη δέχτηκε καταγγελίες τον προηγούµενο χρόνο, 2007, και η δικοµανία αποτελεί εθνικό χόµπι, ήταν πολύ απλό µετά την άλωση της πολιτικής εξουσίας η τηλεόραση να γίνει και εισαγγελέας και αστυνοµικός και ντετέκτιβ και ψυχίατρος... Έχοντας συνείδηση της δύναµής τους, τα κανάλια δηµιούργησαν τους δικούς τους Συνηγόρους του Πολίτη. Οι φάκελοι, τα DVD, οι µαγνητοταινίες φθάνουν από τον κατατρεγµένο (sic!) πολίτη στα γραφεία των καναλιών. Εκεί κάποιοι είναι πρόθυµοι ακόµα και να πληρώσουν αδρά µια δηµοσιοποίηση, όπως αποδείχτηκε στην πολύκροτη υπόθεση Ζαχόπουλου. Μετά το ρόλο έχουν οι τηλε-εισαγγελείς. εν υπάρχουν όρια στη διαχείριση του θέµατος. Μηνυτήριες αναφορές, προανακριτικό υλικό, κρυφές κάµερες, υποκλοπές, µεταµφιέσεις ρεπόρτερ, όλα στην «υπηρεσία της αλήθειας». Κάποιοι δηµοσιογράφοι φορούν τη µάσκα του Ζορό ή το σκούφο του Ροµπέν των ασών και έχουν ήδη εκδώσει την απόφαση, πριν αρχίσει η εκποµπή τους. Στον «αέρα» πληροφορούνται την κατηγορία και ταυτόχρονα την καταδίκη τους τα θύµατα (κάποτε, όχι άµοιρα ευθυνών ή παραλείψεων). Μάλιστα «εκβιάζονται» να βγουν online να απαντήσουν on air. «Γιατί σιωπά σε όλα αυτά (τις κατηγορίες του ρεπόρτερ) ο κ. Χ; Γιατί δε βγαίνει να µας πει ότι όλα είναι ψέµατα;» ωρύεται ο Ζορό. «Ιδού η τρανή απόδειξη ότι είναι αλήθεια!» ÂÓ Ú ÂÈ ŒÏÏËÓ, Î ÙÔ Ô ÙËÏÂÔ ÙÈÎ Û ÛÎÂ, Ô Ô Ô Ô Ó ËÏÒÓÂÈ ÈÎ ÓÔ ÔÈËÌ ÓÔ fi ÙË Û ÓÔÏÈÎ ÂÈÎfiÓ ÙˆÓ ÚÔÁÚ ÌÌ ÙˆÓ Ô ÂÎ Ì ÔÓÙ È. È fiìˆ Ô ÈÔ ŒÏÏËÓ Ì ÓÂÈ Î ıëïˆì ÓÔ Ì ÚÔÛÙ ÛÙË ÌÈÎÚ ÔıfiÓË 4 ÒÚÂ Î È 12, Î ıâ Ì Ú... Ó È Ó fi ÙÔ Ï ÔÓ Ê Ó ÙÈÎÔ ÙËÏÂı ٠ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ÙÈ Ú ºÂ ÚÔ Ú Ô ÙÔ 2008, ŒÏÏËÓ bloggers, ˆ ÓÙ Ú ÛË ÛÙËÓ ÔÈfiÙËÙ ÙˆÓ ÚÔÛÊÂÚÔÌ ÓˆÓ ÚÔÁÚ ÌÌ ÙˆÓ, ÚÈÍ Ó ÙÔ Û ÓıËÌ : «Ë Â Ù Ú 11 ºÂ ÚÔ Ú Ô ÌËÓ ÓÔ ÍÂÙ ÙË Û ÛΠۻ. ÂÙ ÈÚÂ Ì ÙÚËÛË ÙË ıâ Ì ÙÈÎfiÙËÙ AGB Î Ù ÁÚ Â... ÓÔ Ô ÙË ıâ Ì ÙÈÎfiÙËÙ, ÛÂ Û ÛË Ì ÙËÓ ÚÔËÁÔ ÌÂÓË Â Ù Ú, Î Ù 40 Ï Ù! Οι «τηλεδίκες», όπως προσφυώς αποκλήθηκαν από τον Τύπο, δεν έχουν προηγούµενο στον παγκόσµιο τηλεοπτικό χάρτη. Στο εξωτερικό οι αποκαλύψεις σκανδάλων γίνονται συνήθως µέσα από ντοκιµαντέρ, όπου η γνώµη και της «άλλης πλευράς» είναι ιερή. Οι όποιες αποκαλύψεις περνούν από κρησάρες αρχισυντακτών και διευθυντών, πριν βγει τέτοιου είδους εκποµπή στον αέρα. Στη διάρκεια της ζωής της ελληνικής τηλεόρασης δικάστηκαν, τηλεκαταδικάστηκαν και αφορίστηκαν εκκλησιαστικοί ταγοί, πολιτικοί, δικαστές, δικηγόροι, καλλιτέχνες. Όταν κάποιοι κατέφυγαν στη ικαιοσύνη και δικαιώθηκαν, η αποκατάσταση-επανόρθωση έγινε µετά από παρέλευση περίπου δύο ετών. Κάποιες φορές οι εκποµπές δεν υπήρχαν πια και η επανόρθωση έγινε µε δύο λόγια στα δελτία ειδήσεων. Η κανιβαλιστική διάθεση των τηλε-εισαγγελέων έφθασε, το 2007, στο αποκορύφωµά της. Η τηλεόραση, αφού κανιβάλισε σε βάρος πολιτικών, δικαστών, ιεραρχών, άρχισε να τρώει τις σάρκες των δικών της ανθρώπων. Να αποκαλύπτει δηλαδή σκάνδαλα των ιδίων των σταρ δηµοσιογράφων. Τηλε-εισαγγελείς κατά τηλε-εισαγγελέων. Η αρχή της εξέλιξης δεν µπορούσε να είχε άλλο τέλος... 3 ª ( Ò Ù ÓıÚˆ ÎÈ ÙÔ ÙË ÔÌÔÁÂÓÔ ÔÈÔ Ó ÙÔ ÙËÏÂÔ ÙÈÎfi ÚÔ fió) Η ελληνική τηλεόραση ανδρώθηκε µέσα στη δικτατορία της 21ης Απριλίου. Τα πρώτα στελέχη της ήταν άνθρωποι του ραδιοφώνου που πειραµατίζονταν στην τηλεόραση από το Η κρατική τηλεόραση αναζήτησε, στα πρώτα της βήµατα, παραγωγούς, σκηνοθέτες, σεναριογράφους, καλλιτέχνες, δηµοσιογράφους έξω από το χώρο της Αριστεράς. ÂÚ Ô Ô : 1/9/ /6/2007. ËÁ : Media Services S.A. Η µεταπολίτευση του 1974 άνοιξε διάπλατα τις πόρτες σε πρόσωπα της κουλτούρας που είχαν αποκλειστεί από τους στρατοκράτες. εν είναι τυχαίο ότι στο πρώτο µεταπολιτευτικό.σ. της Εθνικής Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης µετείχε ο νοµπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης. Η πολιτική αλλαγή του 1981 έδωσε τη δυνατότητα στον αριστερό χώρο να εντάξει το δικό του δυναµικό στην προσπάθεια µε στόχο «τηλεόραση για όλο το λαό». Ο καταξιωµένος συγγραφέας του «Ζ» Βασίλης Βασιλικός ανέλαβε την υπ αριθµόν 2 διευθυντική θέση στην ΕΡΤ. Αργότερα, το 1989, η ιδιωτική τηλεόραση βρήκε ανοιχτές θύρες και πλήρη ελευθερία για να δηµιουργήσει, σε ανταγωνιστικό περιβάλλον, µια καλύτερη τηλεόραση. Νέα πρόσωπα αναζητήθηκαν κυρίως στα δελτία ειδήσεων και στις ενηµερωτικές εκποµπές και αποτέλεσαν τη νέα, τελευταία, γενιά δηµιουργών. Γιατί σε µια χώρα 11 εκατοµµυρίων ψυχών, πόσα τηλεοπτικά ταλέντα θα µπορούσαν να υπάρξουν; Από το 1990 έως σήµερα άρχισε µια ακούσια ανακύκλωση. Άβουλος ο Έλληνας τηλεθεατής βλέπει τους ίδιους ανθρώπους, µπροστά και πίσω από τις κάµερες, να αλλάζουν κανάλια, δηµιουργώντας ένα χρυσοφόρο χρηµατιστήριο όπου µόνοι κερδισµένοι είναι οι ίδιοι οι τηλε-αστέρες. ιότι, για την τηλεόραση, οι διαρκείς αυτές µετακινήσεις δεν κάνουν τίποτα περισσότερο από το να οµογενοποιούν το τελικό τηλεοπτικό προϊόν και να εξανεµίζουν κάθε είδους ουσιαστική καινοτοµία και ανανέωση στο γυάλινο µικρόκοσµό µας. Θυµίζουν πια τα οµοιόµορφα, ακίνητα ανθρωπάκια του ζωγράφου Γιάννη Γαΐτη. Παράγουν, σκηνοθετούν, παρουσιάζουν το ίδιο προϊόν κάθε χρόνο σε άλλο κανάλι. Το αποτέλεσµα είναι απολύτως προκαθορισµένο και είναι απορίας άξιον πώς τα κανάλια περιµένουν την «έκπληξη» από αυτούς που δεν την έκαναν αλλού ή την έκαναν και προσέφεραν ό,τι είχαν να προσφέρουν. εν είναι πλέον ανεξήγητος ο ενθουσιασµός των στελεχών καναλιού που ανακάλυψε πρόπερσι συµπαθή σερβιτόρο και τον ανήγαγε σε σεναριογράφο! Και ο Ελύτης, ο Βασιλικός, «οι άλλοι»; Σσστ, η τηλεόραση κοιµάται. 8 9

7 fi ÙÔ 1990 Ì ÚÈ Û ÌÂÚ Ú ÈÛ ÌÈ ÎÔ ÛÈ Ó Î ÎψÛË. Õ Ô ÏÔ Ô ŒÏÏËÓ ÙËÏÂıÂ Ù Ï ÂÈ ÙÔ ÈÔ ÓıÚÒ Ô, Ì ÚÔÛÙ Î È Ûˆ fi ÙÈ Î ÌÂÚÂ, Ó ÏÏ Ô Ó Î Ó ÏÈ, ËÌÈÔ ÚÁÒÓÙ Ó Ú ÛÔÊfiÚÔ ÚËÌ ÙÈÛÙ ÚÈÔ fi Ô ÌfiÓÔÈ ÎÂÚ ÈÛÌ ÓÔÈ Â Ó È ÔÈ ÈÔÈ ÔÈ ÙËÏÂ- ÛÙ ÚÂ. ÈfiÙÈ, ÁÈ ÙËÓ ÙËÏÂfiÚ ÛË, ÔÈ È ÚΠ٠4 øƒ π ª À π º ªπ ( Ò ÔÈ ÂÎ ÂÓÙ ÚË Â Î ıôú Ô Ó Û ÌÂÚ ÙÔ ÙËÏÂÔ ÙÈÎfi È Ó È) Σχεδόν µισόν αιώνα η δηµόσια τηλεόραση καρπούται το ανταποδοτικό τέλος, µέσω των λογαριασµών της ΕΗ, για να παράγει τα τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά της προϊόντα. Λιγότερα από τα µισά χρόνια, η ιδιωτική παλεύει µε τα δικά της µέσα που είναι αποκλειστικά τα έσοδα από τη διαφήµιση. Η ολέθρια σχέση καναλιών-διαφηµιστών δεν ήταν δυνατόν να λειτουργήσει υπέρ της ποιότητας της τηλεόρασης. Οι διαφηµιστές, τεχνοκράτες και όχι οραµατιστές της επικοινωνίας, ζητούν άµεσα αποτελέσµατα, υψηλά ποσοστά θεαµατικότητας, γρήγορη διείσδυση των προϊόντων που διαφηµίζουν στα κανάλια, όπου επενδύουν τα προϊόντα των πελατών τους. Ίσως ο γράφων να είναι προκατειληµµένος εξ ιδίας πείρας, αµφισβητώντας το αλάθητο των διαφηµιστών. Όταν λανσαρίστηκε το πρώτο περιοδικό κυριακάτικης εφηµερίδας, οι διαφηµιστές πρότειναν το σλόγκαν «Από αυτή την Κυριακή, η εφηµερίδα είναι γεµιστή» (µε το ένθετο περιοδικό...). Όταν µεγάλος εκδότης ζήτησε να διαφηµιστεί η επανέκδοση καθη- µερινού πρωινού φύλλου, ο διαφηµιστής πρότεινε τεράστιες αφίσες µε µια αυγοθήκη και σλόγκαν «Με το πρωινό, πάρτε και την εφηµερίδα σας» (άραγε πόσοι Έλληνες τρώνε βραστό αυγό τα χαράµατα;). Σήµερα οι διαφηµιστές αλώνουν τα τηλεοπτικά ιδιωτικά κανάλια. Έχουν γνώµη για την επιλογή των σίριαλ, για τα σενάρια, για το καστ. Πριν από επτά χρόνια ανακάλυψαν την αγοραστική δύναµη των γκέι. Τους χαρακτηρίζουν εξαιρετικό γκρουπ καταναλωτών, αφού ενδιαφέρονται περισσότερο από το µέσο άνδρα για την οµορφιά, τη διατροφή, την ένδυση. Στα σίριαλ, λοιπόν, επέβαλαν να υπάρχει ανυπερθέτως ένας ρόλος γκέι. Η τελευταία τάση, πριν από τρία χρόνια, έχει σχέση µε το ηλικιακό γκρουπ ετών. Η τάση είναι διεθνής. Έτσι τα σίριαλ και γενικά το πρόγραµµα των καναλιών άρχισε να περιστρέφεται γύρω τους. Οι θεατές-µαθητές, µε δόλωµα σίριαλ παιδικής αφέλειας και ανύπαρκτης κουλτούρας, εισήλθαν θριαµβευτικά στο prime time, ζώνη η οποία µέχρι πρότινος θεωρούνταν αδιάφορη για νέους κάτω των 16 ετών. Έτσι τα γκρουπ των τηλεθεατών-καταναλωτών αυξήθηκαν στη ζώνη 9-10 µ.µ., όπου κάποια σίριαλ εκτοξεύθηκαν στο 1,5 εκατ. τηλεθεατές. ελτίο Ειδήσεων µεγάλου καναλιού εγκατέλειψε την πολιτική ατζέντα και ασχολείται µε τα καλλιτεχνικά παρασκήνια και το gossip. Ανερυθρίαστα υπεύθυνοι προγραµµάτων καναλιών 10 ª : ƒ À ª ƒ π À Àƒπ ΕΞΙ ΣΤΡΕΒΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ÌÂÙ ÎÈÓ ÛÂÈ ÂÓ Î ÓÔ Ó Ù ÔÙ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ fi ÙÔ Ó ÔÌÔÁÂÓÔ ÔÈÔ Ó ÙÔ ÙÂÏÈÎfi ÙËÏÂÔ ÙÈÎfi ÚÔ fió Î È Ó ÙÔ ÂÍ ÓÂÌ Ô Ó Î ıâ Â Ô Ô ÛÈ ÛÙÈÎ Î ÈÓÔÙÔÌ Î È Ó Ó ˆÛË ÛÙÔ Á ÏÈÓÔ ÌÈÎÚfiÎÔÛÌfi Ì. Ì Ô Ó È Ù ÔÌÔÈfiÌÔÚÊ, Î ÓËÙ ÓıÚˆ ÎÈ ÙÔ ˆÁÚ ÊÔ È ÓÓË ÙË. εξοµολογήθηκαν στο γράφοντα: «Χρειαζόµαστε και κάποιες εκποµπές χαβαλέ. Για την πλάκα των νέων. Για την ξεκούραση των εργαζοµένων που επιστρέφουν σπίτι. Για να αδειάσει το µυαλό». Ναι, για να αδειάσει το µυαλό... 5 ƒπ À À FORMAT (  ÌÔ ÙÈ Ì ÁÂÈÚ ÂÈ Ô Á ÙÔÓ...) Η ελληνική παραγωγή, ιδιαίτερα στα κρατικά κανάλια, ευδόκησε στα πρώτα χρόνια της ιστορίας της τηλεόρασης να δει να υλοποιούνται σίριαλ όπως «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του Καζαντζάκη, ο «Γιούγκερµαν» του Καραγάτση, «Οι Πανθέοι» του Αθανασιάδη, το «Λεµονοδάσος» του Ξενόπουλου. Και τα ιδιωτικά κανάλια έκαναν καλές επιλογές. Όµως µε την πάροδο των χρόνων, η αναζήτηση σεναρίων από Έλληνες συγγραφείς ατόνησε. Τη δεκαετία βιώσαµε τις δηµιουργίες µιας γενιάς καλών σεναριογράφων που έδωσαν µια λογοτεχνική σφραγίδα στο ελληνικό σίριαλ. Τα τελευταία χρόνια τα ελληνικά σίριαλ αλλά και γενικά οι ελληνικές παραγωγές είναι ουσιαστικά παγκοσµιοποιηµένα προϊόντα. Τα κανάλια αγοράζουν τα δικαιώµατα πετυχηµένων σε ξένες τηλεοράσεις, εκποµπών και τις µεταφέρουν µέσω ανωνύµων οµάδων σεναριογράφων στα καθ ηµάς. Τα αποτελέσµατα, από άποψη ποιότητας, είναι απογοητευτικά, αλλά εµπορικά φαίνεται να δικαιώνουν την επιλογή καναλαρχών-διαφηµιστών. Οι στατιστικές στα µεγάλα ιδιωτικά κανάλια καταγράφουν ποσοστά 55-70% ελληνικής παραγωγής. Αν εξαιρέσει κάποιος τα format των ξένων εκποµπών που έχουν ελληνοποιηθεί, τότε το ποσοστό δεν ξεπερνά το 30%. Και από αυτό, το µισό ποσοστό και πλέον είναι προγράµµατα λόγου, από ψυχαγωγικά (gossip) έως πολιτικές συζητήσεις. Η εισβολή του format ξεκίνησε µε τα τηλεπαιχνίδια, εγκαταστάθηκε µε τα ριάλιτι και αποθεώνεται σήµερα µε τα σίριαλ «ξένης κοπής». Είναι χαρακτηριστικό ότι µόνο δύο ριάλιτι ελληνικής έµπνευσης επιχειρήθηκαν να στηθούν, και τα δύο απέτυχαν παταγωδώς. Αντίθετα, σίριαλ, κολοµβιανής προέλευσης µε επιτυχία και σε άλλες ευρωπαϊκές οθόνες, κυριαρχεί τα απογεύµατα στην ελληνική τηλεόραση «κόβοντας εισιτήρια» 1,5 εκατ. τηλεθεατών σε κάθε επεισόδιο. Ολόκληρο το prime time κορυφαίου καναλιού άλλαξε φέτος, µετά τις γιορτές, όταν ο καναλάρχης διαπίστωσε ότι δεν κατέχει πια την 1η θέση. Τα ελληνικά σίριαλ αντικαταστάθηκαν από ξένο πρόγραµµα και ελέχθη, σε κλειστή σύσκεψη, ότι «στο µέλλον δεν κάνουµε τίποτα που δε θα έχει πετύχει στο εξωτερικό». 6 ø & ƒ ( ÌËÓ ÔÌÈÏ ÙÂ Ï ÔÓ ÂÏÏËÓÈÎ...) Αποτελεί, σήµερα, άγραφο νόµο ότι κάθε περιοδικό το οποίο πρωτοκυκλοφορεί στην ελληνική αγορά πρέπει να φέρει ξενόγλωσσο τίτλο. Έτσι έχει 80% περισσότερες πιθανότητες να πετύχει!... Η αρχή της «ξενολαγνείας» στην τηλεόραση άρχισε από το σίριαλ «Singles» το οποίο αποτελεί format ξένης αντίστοιχης σειράς. Η συνταγή πέρασε σε παιχνίδι ανάδειξης ταλέντων και φέτος σε δύο τοκ σόου της κρατικής τηλεόρασης, που παρουσιάζει η ίδια TV-περσόνα. εν είναι όµως η ξενοµανία που απειλεί την ελληνική γλώσσα µέσω τηλεόρασης. Χειρότερο σύµπτωµα είναι η έκπτωση του εκφερόµενου λόγου και η ενσωµάτωση σε αυτόν λέξεων της αργκό. Ό,τι ακούµε και οικτίρουµε στις αυλές των σχολείων, στα γιαπιά και στα γήπεδα, ακούγονται «για λόγους ρεαλιστικούς», θα µου πει νεαρός σεναριογράφος, στο prime time της ελληνικής τηλεόρασης. Η µικρή οθόνη µετατρέπεται σε πάλκο επιθεώρησης πίστας, όπου, εν ονόµατι του Αριστοφάνη, όλα επιτρέπεται να λέγονται χάριν του γέλιου του τηλεθεατή. Την ίδια στιγµή, οι σοβαρές εκποµπές λόγου έχουν περιοριστεί και ποσοτικά και «χωροταξικά». Μόνο η κρατική τηλεόραση και ένα δύο ιδιωτικά κανάλια ενδιαφέρονται γι αυτές. Θα µπορούσε στα δελτία ειδήσεων να υπηρετείται σωστά η γλώσσα. υστυχώς, τα πρώτα σε θεαµατικότητα κανάλια φτωχαίνουν και δηλητηριάζουν την ελληνική γλώσσα, µε φράσεις στο πολιτικό ρεπορτάζ, όπως «βουλευτές-αντάρτες γιαλαντζί», «το Σκοπιανό είναι καυτή πατάτα», «κατάθεση-µαϊµού». Με άλλα λόγια και στα πολιτικά θέµατα έχει παρεισφρήσει ο «ιός» των κακών ελληνικών, µε το πρόσχηµα εδώ ότι το πολιτικό ρεπορτάζ γίνεται έτσι πιο ελκυστικό και κατανοητό. Σίγουρα και πιο «νόστιµο». Γιαλαντζί... Àª ƒ ª Αναφέρθηκαν και αναλύθηκαν 7 θανάσιµα αµαρτήµατα της σηµερινής τηλεοπτικής πραγµατικότητας, τα οποία, κατά τη γνώµη του γράφοντος, δεν αποτελούν εξέλιξη αλλά στρέβλωση και παθογένεια της τηλεόρασης από τη γέννησή της έως σήµερα. Το πώς και το γιατί εξηγήθηκαν. Αποµένει το ποιος φέρει την ευθύνη και τι µπορεί να αλλάξει την κατάσταση. Ας αρχίσουµε µε µια ρεαλιστική παραδοχή. εν έχουµε κακή τηλεόραση και καλή δηµόσια διοίκηση. εν έχουµε κακούς τηλεαστέρες και καλούς πολιτικούς. Η τηλεόραση είναι εικόνα της κοινωνίας µας. Και η κοινωνία είναι εικόνα της τηλεόρασής µας. Έχουµε την τηλεόραση που µας αξίζει. Μας αξίζει όµως πραγµατικά; Η Πολιτεία ας αναζητήσει τις ευθύνες της. Εκείνη άφησε άναρχο τον τηλεοπτικό τόπο. Εκείνη δε δίνει ακόµα και σήµερα τις µόνιµες άδειες στους σταθµούς, ώστε να µπορεί να ελέγχει την παραβατικότητά της. Οι πολιτικοί επέτρεψαν να γίνουν αθύρµατα της µικρής οθόνης. Να παρακαλούν για 15 δηµοσιότητας. Να εκφέρουν πολιτικό λόγο στην τηλεόραση πιο εύκολα απ ό,τι στο Κοινοβούλιο. Τέλος, οι καναλάρχες συγκέντρωσαν ένα στρατό υπάκουων υπηκόων, χωρίς αξιοκρατικά κριτήρια, χωρίς όραµα, χωρίς παιδεία. Από τον Άνθρωπο πρέπει να αρχίσει η µεγάλη στροφή της ελληνικής τηλεόρασης. Η νέα γενιά των τηλεανθρώπων πρέπει να έχει προσόντα, σπουδές, όραµα. Οι νέοι δηµοσιογράφοι βγαίνουν από πανεπιστήµια και καλές σχολές. Οι νέοι παραγωγοί έχουν σπουδάσει και στο εξωτερικό. Η µετριότητα πεθαίνει µέσα στον υγιή ανταγωνισµό. Σε αυτό το στίβο καλείται να παίξει η ελληνική τηλεόραση του αύριο. 11

8 ª : ƒ À ª ƒ π À Àƒπ η επίγεια ψηφιακή τηλεόραση ante portas ΜΙΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ ΣΤΙΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο, ΣΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΝ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΠΟΥ ΙΑΝΟΙΓΟΝΤΑΙ του Κωνσταντίνου Παπαβασιλόπουλου * ÁÂÈ æëêè Î ËÏÂfiÚ ÛË ( æ ) ÁÓˆÚ ÂÈ ÛËÌ ÓÙÈÎfiÙ ÙË Ó Ù ÍË Û Πıâ ÁˆÓÈ ÙË Â Úˆ Î Ë Â ÚÔ, ÌÂ Ú ıìô Ì ÏÈÛÙ ÔÈ Ô Ô ÔÈ Â ÈÙ ÓÔ Ó Ô ÛÈ ÛÙÈÎ ÙËÓ fiïë È ÈÎ Û ÙË ÌÂÙ ÙÚÔ ÙË Ó ÏÔÁÈÎ ÛÙËÓ ÔÎÏÂÈÛÙÈÎ ËÊÈ Î ÙËÏÂÔ ÙÈÎ ÌÂÙ ÔÛË (Analogue to Digital Switchover ÏÒ switchover). ÎÚ ÙË-Ì ÏË ÙË.. ÚÔÁÚ ÌÌ Ù Ô Ó, ÂÎ ÔÓÔ Ó Î È ÏÔ ÔÈÔ Ó ÔÏÈÙÈÎ ÚÔÒıËÛË ÙË ËÊÈ Î ÙËÏÂfiÚ ÛË Î È ÂÈ ÈÎfiÙÂÚ ÙË Â ÁÂÈ, Î ıò ıâˆúô Ó fiùè Ë ËÊÈ Î Â Ô ÙË ÙËÏÂfiÚ ÛË Ê ÚÂÈ Ì ÙË ÛËÌ ÓÙÈÎ ÏÂÔÓÂÎÙ Ì Ù, ÙfiÛÔ ÛÙÔÓ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎfi fiûô Î È ÛÙÔÓ ÔÏÈÙÈÎfi Î È ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ÙÔÌ. ª ÏÈÛÙ, Û ÌÊˆÓ Ì ÙË ı ÛË ÙË Communications Committee ÙË Úˆ Î ÈÙÚÔ (COCOM07-06, 2007), Ë æ ÔÙÂÏÂ Ë ÌÈ Ú ÁÌ ÙÈÎfiÙËÙ Û 19 fi Ù 27 ÎÚ ÙË-Ì ÏË ÙË.. ÏfiÁÔ Â Ó È fiùè Î ıâ ÒÚ ÂÈ ÙÈ ÈÎ ÙË È È ÙÂÚÂ Û Óı ΠÔÈ Ô Ô Â ÊÔÚÔ Ó,.., ÙÔ fiûô È Â ÔÌ ÓË Â Ó È Ë Â ÁÂÈ Ó ÏÔÁÈÎ ÙËÏÂfiÚ ÛË, Ô ÚÈıÌfi ÙˆÓ ÂÏ ıâúˆó Ó ÏÔÁÈÎÒÓ Î Ó ÏÈÒÓ, Ë ÚÍË fi È ÂÁ ÒÚÈ ÈÔÌË Ó ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÔ ÙËÏÂÔ ÙÈÎÔ ÂÍÔ ÏÈÛÌÔ, Ë ÁˆÁÚ ÊÈÎ ı ÛË ÙË ÒÚ (.., Â Ó È ÙÂÏ ˆ È ÊÔÚÂÙÈÎ Ë Ó ÁÎË Û ÓÙÔÓÈÛÌÔ Ì ÁÂÈÙÔÓÈÎ ÎÚ ÙË Û ı Ì Ù Ê ÛÌ ÙÔ Û ÓÔÙ ÙˆÓ Î È switchover ÁÈ ÌÈ ÂÚ ÎÏÂÈÛÙË ÒÚ, fi ˆ Ë ÛÙÚ, Î È ÁÈ Ó ÓËÛ, fi ˆ Ë πúï Ó ), Ë Â Èı Ì ÂÓ Û ÛË ÙË ÂÁ ÒÚÈ Ô ÙÈÎÔ ÎÔ ÛÙÈÎ Ú ÁˆÁ ÎfiÌ ÙˆÓ ËÌfiÛÈˆÓ Ú ÈÔÙËÏÂÔ ÙÈÎÒÓ ÔÚÁ ÓÈÛÌÒÓ Î.. Στο δρόµο για το switchover τα κράτη-µέλη δεν ξεκινούν όλα από την ίδια αφετηρία ούτε έχουν να διανύσουν την ίδια απόσταση. Οι χώρες όπου η επίγεια αναλογική είναι η κύρια πλατφόρ- µα µετάδοσης (και αυτές είναι η πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών) έχουν πολύ πιο δύσκολο έργο, καθώς η µεγάλη πλειονότητα του πληθυσµού πρέπει να αναβαθµίσει τον υπάρχοντα τηλεοπτικό εξοπλισµό (αγορά αποκωδικοποιητή ή αντικατάσταση τηλεοπτικής συσκευής, αντικατάσταση συσκευής βίντεο, πιθανόν προµήθεια νέας κεραίας κ.ά.). Αντίθετα, χώρες όπου κυριαρχεί η δορυφορική λήψη ή η λήψη µέσω καλωδιακού τηλεοπτικού δικτύου µπορούν να υλοποιήσουν το switchover σε πιο µικρά και περιορισµένα χρονικά πλαίσια. Χαρακτηριστικό παράδειγµα της τελευταίας οµάδας χωρών η Ολλανδία, η οποία πέτυχε την παύση των αναλογικών επίγειων µεταδόσεων το εκέµβριο του 2006, η πρώτη χώρα στον κόσµο που υλοποίησε την ψηφιακή µετατροπή. Την ίδια στιγµή, βέβαια, το καλωδιακό δίκτυο της Ολλανδίας είναι ακόµα, σε ποσοστό 45%, αναλογικό, όµως το γεγονός ότι µόνο το 7% του πληθυσµού της χώρας λάµβανε υπηρεσίες ΕΨΤ διευκόλυνε τους σχεδιασµούς της κυβέρνησης για την υλοποίηση του switchover εντός του Η Ευρώπη κατέχει την πρωτιά και όσον αφορά την 1η πρωτεύουσα παγκοσµίως που πέτυχε τη διακοπή της αναλογικής επίγειας µετάδοσης. Πρόκειται για το Βερολίνο όπου, από τον Αύγουστο του 2003, η επίγεια τηλεόραση είναι αποκλειστικά ψηφιακή. Η γερµανική πρωτεύουσα µπορεί να χαρακτηριστεί ως µια µικρή Ολλανδία, καθόσον και στο Βερολίνο η επίγεια αναλογική αφορούσε µόνο το 7% του πληθυσµού. Έως σήµερα άλλες τρεις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες (Άµστερνταµ από το εκέµβριο του 2006, Στοκχόλµη από το Μάρτιο του 2007 και Ελσίνκι από τον Αύγουστο του 2007) έχουν υλοποιήσει το switchover. Ένα γενικό συµπέρασµα το οποίο µπορεί να συναχθεί είναι ότι 12 * Ερευνητής ΜΜΕ ΙΟΜ

9 ª : ƒ À ª ƒ π À Àƒπ Η ΕΠΙΓΕΙΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ANTE PORTAS µόνο σε περιπτώσεις χωρών µε πολύ περιορισµένη διείσδυση της επίγειας αναλογικής TV µπορεί η ψηφιακή µετατροπή να πραγµατοποιηθεί «εν µια νυκτί». Στο Ην. Βασίλειο, τη χώρα µε τη µεγαλύτερη διείσδυση της ψηφιακής τηλεόρασης παγκοσµίως (ανεξαρτήτως πλατφόρµας, δηλαδή επίγεια, δορυφορική, καλωδιακή, µέσω internet), µε ποσοστό 85%, η διαδικασία του switchover θα ξεπεράσει σε διάρκεια τα 4 έτη (τέλος 2007 έως 2012), κυρίως λόγω του γεγονότος ότι η µεγάλη πλειονότητα του πληθυσµού θα πρέπει να µετατρέψει ή αντικαταστήσει όλο τον τηλεοπτικό οικιακό εξοπλισµό του. Από τη στιγµή που θα ξεκινήσουν οι επίγειες ψηφιακές µεταδόσεις για ένα χρονικό διάστηµα, το εύρος του οποίου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, θα συνυπάρχουν µε τις αναλογικές (η συνύπαρξη αυτή καλείται διεθνώς simulcasting). Το simulcasting επιφέρει υψηλό κόστος για τα κανάλια (αφού θα πρέπει να εκπέµπουν ταυτόχρονα σε αναλογική και ψηφιακή µορφή), ενώ παράλληλα απαιτεί τη διάθεση επιπλέον συχνοτήτων. Αυτό πρακτικά σηµαίνει ότι καθ όλο το χρονικό διάστηµα του simulcasting δεν είναι εφικτό να προσφερθούν ούτε όλα τα προγράµµατα και οι υπηρεσίες της ψηφιακής τηλεόρασης (δηλαδή λιγότερα κανάλια από όσα θα ήταν πρακτικά εφικτό να προσφερθούν) ούτε είναι δυνατή η πλήρης γεωγραφική κάλυψη της χώρας (δηλαδή θα υπάρχουν περιοχές όπου δε θα είναι εφικτή η λήψη ΕΨΤ). Οι περισσότερες κυβερνήσεις έχουν αποφασίσει τη συνέχιση του simulcasting έως ότου εκπληρωθεί ένα όριο βάσει ποσοστού του πληθυσµού (κυµαίνεται από 85% έως 95%) το οποίο θα είναι σε θέση να λάβει σε ψηφιακή µορφή όλα τα τηλεοπτικά προγράµµατα που παρακολουθούσε στην αναλογική τηλεόραση, µέσω οιασδήποτε ψηφιακής πλατφόρµας (επίγειας, δορυφορικής, καλωδιακής, IPTV κ.ά.). Στην ΕΨΤ παρατηρείται µια έντονη συµµετοχή των κυβερνήσεων στο σχεδιασµό, στον προγραµµατισµό, στην υλοποίηση και την εποπτεία της διαδικασίας µετάβασης στην ψηφιακή µετάδοση, φαινόµενο το οποίο δεν παρατηρήθηκε στην ανάπτυξη της δορυφορικής ή ακόµα και της καλωδιακής τηλεόρασης οι οποίες δηµιουργήθηκαν κυρίως ως αποτέλεσµα ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Γιατί λοιπόν οι κυβερνήσεις επιδιώκουν να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στο switchover; Σύµφωνα µε αρκετούς ερευνητές, οι λόγοι οι οποίοι κινητοποιούν τις κυβερνήσεις στην επιλογή µιας «επιθετικής» πολιτικής προώθησης του switchover είναι οι ακόλουθοι: Η τόνωση που θα δοθεί στον τοµέα της βιοµηχανίας καταναλωτικών ηλεκτρονικών συσκευών και εξοπλισµού (consumer electronics sector) στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, τοµέας ο οποίος τις τελευταίες δεκαετίες αντιµετωπίζει σηµαντική συρρίκνωση, και παρατηρείται ένα συνεχώς διευρυνόµενο έλλειµµα εµπορικού ισοζυγίου µεταξύ των χωρών αυτών και των αντίστοιχων της Ασίας. Η διεθνώς υιοθετούµενη πολιτική σύγκλισης των τεχνολογιών πληροφορικής, τηλεπικοινωνιών και τηλεοπτικής µετάδοσης, καθώς και η ανάγκη υλοποίησης πρωτοβουλιών και δράσεων υψηλού προφίλ που θα τονώσουν την ανάπτυξη δικτύων και υπηρεσιών ψηφιακών επικοινωνιών. 1  ÈÏÔÁ ÚÔ ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ ÎÈÓ ÙÚˆÓ Â Ù ÛÙÔ ÚÔ Â ÂÚÈ ÔÌ ÓÔ Î È ÈÎÙ ˆÓ  Ù ÛÙÔ Î Ù Ó ÏˆÙ ÔÊ ÏÂÈ Ó Û ÌÌÔÚÊÒÓÂÙ È Ì ÙÈ Û ÂÙÈÎ ÚÔ Ï ÂÈ ÙË ÎÔÈÓÔÙÈÎ ÓÔÌÔıÂÛ ÂÚ ÎÚ ÙÈÎÒÓ ÂÓÈÛ ÛˆÓ. Ú Î Ì Ë ÙˆÓ Û ÂÙÈÎÒÓ Ú ıì ÛÂˆÓ Â Ó È Ó Ù ÌfiÓÔ Û ÂÚÈ ÙÒÛÂÈ ÔÙ ÙË ÁÔÚ Ó ÚÔÛÊ ÚÂÈ Î ıôïèî Ù ÙÈ ËÚÂÛ Â, ÁÈ ÙËÓ Â Ù ÍË ÛÙfi ˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ Û ÁÎÏÈÛË ( ÔÚÔÈ, ËÏÈÎÈˆÌ ÓÔÈ, Ì ) ÁÈ ÙËÓ ÚÔ ÚfiÛ ÛË ÛÙÈ ËÚÂÛ Â Ù Û ÂÚÈÔ ÔÌÔÓˆÌ Ó ÁˆÁÚ ÊÈÎ ÌÂ Ô ıìèûì Ó ÂÏÏÈ Â Ô ÔÌ. Ë ÛÂ Ô ÂÚÈ ÙÒÛÂÈ, ÔÈ Ô Ô Â Ì ÏÈÛÙ Û Û Ó Î È ÌÂÁ ÏË ËÌÔÛÈfiÙËÙ, Ë ÈÙÚÔ ÓÙ ÁˆÓÈÛÌÔ ÙË.. Ú ÂÌ Â ÙË ÂÚÌ Ó Î È ÙËÓ πù Ï ÛÙÔ Úˆ Îfi ÈÎ ÛÙ ÚÈÔ, Î ÙËÁÔÚÒÓÙ ÙÈ Ô ÒÚ ÁÈ Ú ÛË ÙˆÓ Ú ıì ÛÂˆÓ ÂÚ ÎÚ ÙÈÎÒÓ ÂÓÈÛ ÛˆÓ. Και, τέλος, η «απελευθέρωση» προς νέα χρήση ενός πολύ σηµαντικού, τεχνικά και εµπορικά, τµήµατος του φάσµατος των συχνοτήτων από την παύση των αναλογικών τηλεοπτικών µεταδόσεων. Οι κυβερνήσεις αποδίδουν ιδιαίτερη σηµασία στον έλεγχο και, κατά συνέπεια, στον περιορισµό του κόστους που συνεπάγεται η όλη διαδικασία της ψηφιακής µετατροπής. Όπως έχουν δείξει αρκετές µελέτες, το καταναλωτικό κοινό θα ακολουθήσει τις επιταγές της εποχής προµηθευόµενο τον απαιτούµενο ψηφιακό τηλεοπτικό εξοπλισµό. Το ζήτηµα όµως είναι µε τι ρυθµό θα επιτευχθεί αυτός ο εκσυγχρονισµός. Λόγου χάρη, για να περάσουµε από τον ασπρόµαυρο στον έγχρωµο τηλεοπτικό δέκτη στο 95% του ελληνικού πληθυσµού, απαιτήθηκαν 25 χρόνια, χρονικό διάστηµα το οποίο είναι τελείως απαγορευτικό για τις κυβερνήσεις. Αφενός για λόγους κόστους, αφού καθ όλη τη διάρκεια της µετατροπής θα απαιτείται να διατηρηθούν οι αναλογικές µεταδόσεις, αφετέρου διότι οι περισσότερες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν δεσµευτεί να έχουν ολοκληρώσει το switchover έως τις Ένας τρόπος επιτάχυνσης της διαδικασίας αντικατάστασης του τηλεοπτικού εξοπλισµού είναι η παροχή επιδοτήσεων προς τους καταναλωτές για την προµήθεια των ανάλογων συσκευών. Πρόκειται για µέτρο το οποίο έχει ήδη υιοθετηθεί και εφαρµοστεί σε αρκετές χώρες (Ιταλία, Αυστρία, Ην. Βασίλειο, ΗΠΑ κ.ά.) µε πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσµατα, αφού ειδικά στις περιπτώσεις της Ιταλίας και της Αυστρίας συντέλεσε στην ταχύτατη διείσδυση της ψηφιακής τηλεόρασης. Η παροχή κινήτρων δεν κατευθύνεται µόνο προς τους καταναλωτές, αλλά και προς τους τηλεοπτικούς οργανισµούς, αφού ειδικά για αυτούς που δραστηριοποιούνται στην ελεύθερη αναλογική τηλεόραση το κόστος της µετάβασης στην ψηφιακή είναι υψηλό. Επιπλέον, η παροχή κινήτρων δε συνδέεται πάντα µε επιδοτήσεις και οικονοµικές ενισχύσεις. Στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία έχει επιβληθεί η παροχή τηλεοπτικών προγραµµάτων και σε Υψηλή Ευκρίνεια (High Definition TV HDTV), αποσκοπώντας έτσι στη βελτίωση της ποιότητας της τηλεοπτικής εικόνας ως παράγοντα που θα ωθήσει τους καταναλωτές στην αντικατάσταση του αναλογικού εξοπλισµού τους µε ψηφιακό. Αντίστοιχα, σε χώρες µε µεγάλη διάδοση της καλωδιακής TV, όπως η Γερµανία και η Ολλανδία, έχει δοθεί βαρύτητα στην ανάπτυξη εφαρµογών που θα συνδυάζουν φορητότητα (portability) και λήψη βίντεο κατά την κίνηση (mobility), δηλαδή στην ανάπτυξη της τηλεόρασης στο κινητό (mobile TV). Η επιλογή παροχής οικονοµικών κινήτρων είτε στους παροχείς περιεχοµένου και δικτύων είτε στους καταναλωτές οφείλει να συµµορφώνεται µε τις σχετικές προβλέψεις της κοινοτικής νοµοθεσίας περί κρατικών ενισχύσεων. Παράκαµψη των σχετικών ρυθµίσεων είναι δυνατή µόνο σε περιπτώσεις αποτυχίας της αγοράς να προσφέρει καθολικά αυτές τις υπηρεσίες, για την επίτευξη στόχων κοινωνικής σύγκλισης (άποροι, ηλικιωµένοι, ΑµεΑ) ή για την παροχή πρόσβασης στις υπηρεσίες αυτές σε περιοχές αποµονωµένες γεωγραφικά ή µε υποβαθµισµένες ή ελλιπείς υποδοµές. Ήδη σε δύο περιπτώσεις, οι οποίες µάλιστα απέσπασαν και µεγάλη δηµοσιότητα, η Επιτροπή Ανταγωνισµού της Ε.Ε. παρέπεµψε τη Γερµανία και την Ιταλία στο Ευρωπαϊκό ικαστήριο, κατηγορώντας τις δύο χώρες για παραβίαση των ρυθµίσεων περί κρατικών ενισχύσεων. Στη Γερµανία η ρυθ- µιστική αρχή του οµοσπονδιακού κρατιδίου του Βερολίνου- Βρανδεµβούργου MABB επιδοτούσε τους επίγειους ιδιωτικούς σταθµούς (π.χ., τον RTL) επί πέντε συναπτά έτη µε σκοπό να τους προσφέρει κίνητρα για να συµµετάσχουν στη µετατροπή της αναλογικής σε ψηφιακή τηλεοπτική µετάδοση (οι ίδιοι οι σταθ- µοί θεωρούσαν το κόστος της µετάβασης πολύ υψηλό και δεν ήταν διατεθειµένοι να το επωµιστούν). Όµως οι επιδοτήσεις δεν περιλάµβαναν και τους καλωδιακούς τηλεοπτικούς σταθµούς, µε αποτέλεσµα να υφίσταται διάκριση µεταξύ των φορέων. Στην Ιταλία η κυβέρνηση επιδότησε την αγορά αποκωδικοποιητή ο οποίος όµως ικανοποιούσε τη λήψη µόνο επίγειας ψηφιακής τηλεόρασης και όχι δορυφορικής ψηφιακής παραβιάζοντας εποµένως την αρχή της τεχνολογικής ουδετερότητας. Η ψηφιακή τεχνολογία είναι πολύ πιο αποτελεσµατική στη διαχείριση του φάσµατος των συχνοτήτων από την αναλογική. Λόγου χάρη, ένα αναλογικό τηλεοπτικό πρόγραµµα καταλαµβάνει ένα κανάλι εύρους συχνοτήτων 8 MHz, και απαιτούνται 9 τέτοια κανάλια (δηλαδή 9 x 8 = 72 MHz) για να επιτευχθεί πανεθνική κάλυψη αυτού του τηλεοπτικού προγράµµατος. Έχει υπολογιστεί ότι στο Ην. Βασίλειο κάθε κανάλι των 8 MHz επαναχρησιµοποιεί

10 ª : ƒ À ª ƒ π À Àƒπ Η ΕΠΙΓΕΙΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ANTE PORTAS ται κατά µήκος όλης της βρετανικής επικράτειας 138 φορές κατά µέσο όρο. Αντίθετα, η ψηφιακή τεχνολογία απαιτεί µόνο ένα κανάλι των 8 MHz για πανεθνική κάλυψη (π.χ., εάν παρέχονται 6 multiplexes για πανεθνική κάλυψη, τότε απαιτούνται 6 x 8 = 48 MHz αντί για 392 MHz που απαιτούνται στην αναλογική µετάδοση). Εποµένως, εάν επιλέξουµε απλώς να µεταδίδουµε ψηφιακά µόνο όσα κανάλια µεταδίδαµε και αναλογικά, ακριβώς λόγω της αποτελεσµατικότερης χρήσης του φάσµατος από την ψηφιακή τεχνολογία, θα απαιτείτο σηµαντικά µικρότερος αριθµός συχνοτήτων. Το τµήµα του φάσµατος που θα «απελευθερωθεί», δηλαδή αυτό που έως σήµερα χρησιµοποιούν οι αναλογικές µεταδόσεις αλλά δε χρειάζεται στις ψηφιακές εφόσον αυτές µεταδίδουν µόνο τα προγράµµατα που µεταδίδει και η αναλογική τηλεόραση, αποκαλείται διεθνώς ψηφιακό µέρισµα (digital dividend). Το εύρος του ψηφιακού µερίσµατος εξαρτάται από σειρά ποικίλων παραγόντων, όπως, π.χ., τον αριθµό των καναλιών, την έκταση της γεωγραφικής περιοχής που καλύπτει, την απαιτούµενη ποιότητα της εικόνας (Standard Definition vs High Definition), τον τρόπο υποδοχής του σήµατος (κεραία εντός οικίας, φορητή-κινητή λήψη), τον τύπο του δικτύου συχνοτήτων (Μονοσυχνοτικό, SFN, ή Πολυσυχνοτικό, MFN) και το βαθµό αλληλεξάρτησης και συντονισµού µε τις γειτονικές χώρες. Συνεπεία των ανωτέρω, το ψηφιακό µέρισµα δεν αποτελεί το αυτό µέγεθος για κάθε χώρα και εντελώς ενδεικτικά στο µεν Ην. Βασίλειο εκτιµάται ότι θα είναι 112 MHz, στις ΗΠΑ 108 MHz, ενώ στην Ιαπωνία 118 MHz. Οι συχνότητες που χρησιµοποιούνται για τις αναλογικές µεταδόσεις βρίσκονται στις µπάντες III των VHF και IV & V των UHF. Αυτό το φάσµα των συχνοτήτων, λόγω των ιδιοτήτων διάδοσης που διαθέτει (propagation principles), αλλά και άλλων φυσικών χαρακτηριστικών του (π.χ., ότι µπορεί να διαπερνά φυσικά ή τεχνητά εµπόδια, όπως τα κτίρια στις πόλεις), καθώς και λόγω του γεγονότος ότι το κόστος ανάπτυξης δικτύων ηλεκτρονικών επικοινωνιών σε αυτές τις συχνότητες είναι πολύ χαµηλό, διότι ήδη υφίσταται η απαραίτητη υποδοµή, καθίσταται πολύ επιθυµητό για µια ποικιλία τεχνολογικών και εµπορικών εφαρµογών (κινητή τηλεφωνία τρίτης γενιάς, ασύρµατα δίκτυα, mobile TV, τηλεόραση υψηλής ευκρίνειας, ψηφιακή ραδιοφωνία κ.ά.). Από τη στιγµή που η ΕΨΤ είναι µια πραγµατικότητα σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, το ερώτηµα είναι εάν πρόκειται για µια νέα τηλεοπτική υπηρεσία ή απλώς πρόκειται για την προσφορά της παλιάς αναλογικής τηλεόρασης µε τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας, εάν δηλαδή είναι ένα παλιό προϊόν σε νέα συσκευασία. Στην ερώτηση αυτή ίσως η πιο ενδιαφέρουσα απάντηση να έρχεται από µια έρευνα η οποία δηµοσιεύτηκε στην Ιταλία το 2ο εξάµηνο του 2006 (Booz Αllen Hamilton & others, 2006) και εξετάζει διεξοδικά τα δεδοµένα που προσδιορίζουν την επίγεια ψηφιακή τηλεόραση ως νέα υπηρεσία στην ευρύτερη τηλεοπτική αγορά της Ευρώπης. Επίσης, αναλύουν τα ποιοτικά και τα ποσοτικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν την αγορά της ΕΨΤ. Η έρευνα διεξήχθη σε 8 χώρες, εκ των οποίων στις 5 µεγαλύτερες τηλεοπτικές αγορές της ηπείρου (Γερµανία, Ην. Βασίλειο, Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία), καθώς και σε 3 χώρες που παρουσιάζουν υψηλότατη διείσδυση της ψηφιακής τηλεόρασης και των ψηφιακών τεχνολογιών γενικότερα (Φινλανδία, Σουηδία και Ολλανδία). Το πρώτο διαφοροποιητικό στοιχείο µεταξύ αναλογικής και επίγειας ψηφιακής TV είναι ποσοτικό και αφορά τον αριθµό των τηλεοπτικών καναλιών που προσφέρονται δωρεάν (χωρίς συνδροµή) στους πολίτες. Ουσιαστικά προκύπτει ένας τετραπλασιασµός των καναλιών, αφού από τα 42 της αναλογικής πηγαίνου- µε στα 165 της ΕΨΤ. Πρέπει δε να ληφθεί υπόψη ότι η έρευνα διεξήχθη σε χρονική περίοδο όπου ακόµα καµία χώρα δεν είχε υλοποιήσει το switchover, άρα υπήρχε ταυτόχρονη µετάδοση σε αναλογική και ψηφιακή µορφή (simulcasting) και εποµένως, όταν µελλοντικά θα είναι διαθέσιµες και οι υπόλοιπες συχνότητες που σήµερα χρησιµοποιεί η αναλογική, ο αριθµός των τηλεοπτικών καναλιών προβλέπεται να αυξηθεί σηµαντικά. Σε ορισµένες χώρες µάλιστα όπου η προσφορά της επίγειας αναλογικής ήταν πολύ µικρή (Ην. Βασίλειο µε µόνο 5 πανεθνικά αναλογικά κανάλια), ο πολλαπλασιασµός της προσφοράς (43 κανάλια έως το εκέµβριο του 2007) οδήγησε σε ταχύτατους ρυθµούς υιοθέτησης της επίγειας ψηφιακής, µε αποτέλεσµα από την αρχή του 2007 να έχει ξεπεράσει τη δορυφορική ψηφιακή πλατφόρµα σε αριθµό νοικοκυριών. Συνολικά και στις 8 χώρες 122 νέα κανάλια προσφέρονται άνευ συνδροµής στο κοινό. Αυτό το ποσοτικό δεδοµένο συνδέεται, έστω και µε έµµεσο τρόπο, µε ένα ποιοτικό δεδοµένο το οποίο αφορά την αύξηση των παροχέων περιεχοµένου, των εταιρειών που διαχειρίζονται περιεχόµενο και τηλεοπτικά δικαιώµατα, των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται ως aggregators, δηλαδή που συναθροίζουν και «πακετάρουν» το περιεχόµενο σε πλατφόρµες (όπως, π.χ., η Multichoice στην Ελλάδα). Ικανοποιείται έτσι ένας βασικός όρος της πολιτικής στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τοµέα της ρύθµισης του οπτικοακουστικού περιεχοµένου, που αφορά τον πλουραλισµό και την πολυφωνία κυρίως µέσω της ύπαρξης ενός πλουραλιστικού ανταγωνιστικού περιβάλλοντος για την παροχή περιεχοµένου. Παραδείγµατος χάρη, στο Ην. Βασίλειο από 4 παροχείς στην αναλογική υπάρχουν πλέον 14 στην επίγεια ψηφιακή, στην Ιταλία από 5 υπάρχουν πλέον 14, στη Γαλλία από 5 σε 11 κ.ά. Η προσφορά της επίγειας ψηφιακής τηλεόρασης, εκτός από την ποσοτική ενδυνάµωση της παροχής µε τον αυξηµένο αριθ- µό νέων καναλιών, περιλαµβάνει και την ποιοτική διάσταση της διαφοροποίησης ως προς το τηλεοπτικό είδος (format, genre) των παρεχόµενων προγραµµάτων. Με την εξαίρεση 5 καναλιών θεµατικού περιεχοµένου (ανάµεσά τους το γαλλογερµανικό ARTE και τα ιταλικά µουσικά RETE A-All Music & MTV), η συντριπτική πλειονότητα των προγραµµάτων της επίγειας αναλογικής τηλεόρασης (περίπου το 86%) κατατάσσεται ως προγράµµατα γενικού ενδιαφέροντος. Στις 8 χώρες της έρευνας τα κανάλια που εκπέµπουν πρόγραµµα γενικού ενδιαφέροντος σε όλες τις πλατφόρµες της επίγειας ψηφιακής τηλεόρασης (συνδροµητικές και δωρεάν) δεν υπερβαίνουν το 28,6%. Τα ενηµερωτικά-ειδησεογραφικά καλύπτουν το 13,7%, τα ελαφράς ψυχαγωγίας το 11,5%, τα πολιτιστικά το 11%, τα παιδικά το 9%, τα αθλητικά το 8%, τα µουσικά το 7% κ.ά. Εποµένως στον κρίσιµο τοµέα της ποιοτικής διαφοροποίησης και ποικιλοµορφίας του τηλεοπτικού περιεχοµένου η ΕΨΤ έχει ένα σαφές πλεονέκτη- µα έναντι της αναλογικής. Η µετάβαση στην αποκλειστικά ψηφιακή τηλεοπτική µετάδοση αποτελεί µια διαδικασία σύνθετη και απαιτητική στη διάθεση ανθρώπινου κεφαλαίου και χρήµατος, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να ολοκληρωθεί εντός, πολλές φορές, ασφυκτικών και ανελαστικών χρονοδιαγραµµάτων. Απαιτεί τη σύµπραξη και συνεργασία πολυάριθµων εµπλεκοµένων και κυρίως: κυβερνητικών φορέων και κρατικών οργανισµών, ραδιοτηλεοπτικών οργανισµών δηµοσίων και ιδιωτικών, κατασκευαστών και διανοµέων ψηφιακού ηλεκτρονικού εξοπλισµού, εµπόρων ψηφιακού ηλεκτρονικού εξοπλισµού, τηλεπικοινωνιακών οργανισµών και διαχειριστών δικτύων ψηφιακών επικοινωνιών, Τοπικής Αυτοδιοίκησης και, πάνω απ όλα, των ίδιων των πολιτών. Κεφαλαιώδους σηµασίας για την επιτυχία του όλου εγχειρήµατος είναι η έγκαιρη, έγκυρη, άµεση, αποτελεσµατική, εκτεταµένη και καλά προετοιµασµένη και συντονισµένη προσπάθεια ενηµέρωσης του κοινού για τις αλλαγές που θα επιφέρει η ψηφιακή µετάβαση στην καθηµερινότητά τους, για τους τρόπους προετοιµασίας µε σκοπό την καλύτερη αντιµετώπισή της, καθώς και για τα οφέλη που θα προκύψουν. Οι περισσότερες χώρες-µέλη της Ε.Ε. έχουν κοινοποιήσει στην Επιτροπή τα πλάνα τους σχετικά µε το σχεδιασµό για την υλοποίηση του switchover έως την 31η εκεµβρίου του 2012 σύµφωνα και µε τη σύσταση της Ε.Ε. για επιτάχυνση της µετάβασης [COM(2005)204 final]. 2 Η συντριπτική πλειονότητα των κρατών, µεταξύ αυτών και η Ελλάδα, θα έχει ολοκληρώσει τη µετάβαση έως αυτή την ηµεροµηνία, ενώ µικρός αριθµός χωρών θα έχει ολοκληρώσει τη µετάβαση έως το 2015 (Βουλγαρία, Ρουµανία, Πολωνία και πιθανόν Πορτογαλία). Εξάλλου στη ιάσκεψη της International Telecommunications Union (I.T.U.) του Ιουνίου του 2006 στη Γενεύη µε αντικείµενο την κατανοµή του φάσµατος των συχνοτήτων προς χρήση από τις ψηφιακές τεχνολογίες για την τηλεόραση και το ραδιόφωνο, 120 χώρες ανάµεσά τους όλες οι ευρωπαϊκές δεσµεύτηκαν για παύση των αναλογικών τηλεοπτικών µεταδόσεων το αργότερο έως τις 17 Ιουνίου του Όµως απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στο εξής: η µετάβαση δεν είναι δρόµος ταχύτητας, όπου σηµασία έχει µόνο ποιος θα τερ- µατίσει πρώτος, αλλά πρέπει και να υλοποιηθεί µε το βέλτιστο τρόπο. Και αυτός είναι εκείνος που θα προκαλέσει τη µικρότερη δυνατή αναστάτωση στους πολίτες, στις επιχειρήσεις των ΜΜΕ, στην αγορά των οπτικοακουστικών προϊόντων και υπηρεσιών και στην εθνική οικονοµία κάθε χώρας. Ο σχεδιασµός για την υλοποίηση του switchover είναι ευθύνη και αρµοδιότητα κάθε χώρας ξεχωριστά και αυτή θα επιλέξει το ρυθµό υλοποίησης που µπορεί να ικανοποιήσει πληρέστερα τις ανάγκες της. Η Ολλανδία, π.χ., είναι η χώρα που πέτυχε πρώτη την παύση των αναλογικών µεταδόσεων. Όµως, εξαιτίας του γεγονότος ότι οι γειτονικές της χώρες χρησιµοποιούν ακόµα επίγεια αναλογική τηλεόραση, δεν µπορεί η Ολλανδία να δρέψει τους καρπούς της επαναξιοποίησης του φάσµατος των συχνοτήτων που απελευθερώθηκε στη χώρα αυτή, διότι για κάτι τέτοιο απαιτείται συντονισµός µε τους γείτονες. Αξίζει εδώ να παρατεθεί αυτούσιο ένα τµήµα από τα τελικά συµπεράσµατα που προέκυψαν από την κοινοτική δράση DICE 3 (Digital Innovation through Cooperation in Europe), η οποία επέτρεψε, µέσω της συνεργασίας 8 ευρωπαϊκών χωρών, την ανταλλαγή γνώσεων και εµπειριών µεταξύ περιοχών που βρίσκονταν στη διαδικασία υλοποίησης του switchover και την παροχή στο κοινό νέων καινοτόµων υπηρεσιών. Οι χώρες αυτές (Ην. Βασίλειο, Γερµανία, Σουηδία, ανία, Αυστρία, Ουγγαρία, Πολωνία και Λιθουανία) είτε βρίσκονται σε ένα πολύ προχωρηµένο στάδιο της µετάβασης (Ην. Βασίλειο, Γερµανία, Σουηδία) είτε ακολουθούν ένα σχετικά τυποποιηµένο πλάνο που έχει στηριχθεί στις εµπειρίες των πιο προηγµένων χωρών (Αυστρία, Ουγγαρία, Πολωνία και Λιθουανία). Σύµφωνα λοιπόν µε τα συµπεράσµατα της δράσης DICE: «Είναι γενικώς αποδεκτό ότι όσο πιο νωρίς εκκινήσει η διαδικασία του switchover και όσο πιο βραχεία είναι η µεταβατική περίοδος, τόσο µεγαλύτερα θα είναι τα οφέλη. Η εµπειρία από τις χώρες που συµµετείχαν στην DICE δείχνει ότι δεν υπάρχει άµεση συσχέτιση µεταξύ της ηµεροµηνίας έναρξης, της È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ ÒÚ -Ì ÏË ÙË.. Ô Ó ÎÔÈÓÔ ÔÈ ÛÂÈ Ù Ï Ó ÙÔ Û ÂÙÈÎ Ì ÙÔ Û Â È ÛÌfi ÁÈ ÏÔ Ô ËÛË ÙÔ switchover ˆ ÙÈ , Û ÌÊˆÓ Î È Ì ÙË Û ÛÙ ÛË ÙË.., ÁÈ Â ÈÙ ÓÛË ÙË ÌÂÙ ÛË. Û ÓÙÚÈ ÙÈÎ ÏÂÈÔÓfiÙËÙ ÙˆÓ ÎÚ ÙÒÓ, ÌÂÙ Í ÙÒÓ Î È Ë ÏÏ, ı ÂÈ ÔÏÔÎÏËÚÒÛÂÈ ÙË ÌÂÙ ÛË ˆ Ù ÙËÓ ËÌÂÚÔÌËÓ, ÂÓÒ ÌÈÎÚfi ÚÈıÌfi ˆÚÒÓ ı ÔÏÔÎÏËÚÒÛÂÈ ÙË ÌÂÙ ÛË ˆ ÙÔ 2015 (µô ÏÁ Ú, ƒô Ì Ó, ÔÏˆÓ Î È Èı ÓfiÓ ÔÚÙÔÁ Ï ). Í ÏÏÔ ÛÙË È ÛÎÂ Ë ÙÔ πô Ó Ô ÙÔ 2006 ÛÙË ÂÓÂ Ë Ì ÓÙÈΠÌÂÓÔ ÙËÓ Î Ù ÓÔÌ ÙÔ Ê ÛÌ ÙÔ Û ÓÔÙ ÙˆÓ ÚÔ Ú ÛË fi ÙÈ ËÊÈ Î Ù ÓÔÏÔÁ  ÁÈ ÙËÓ ÙËÏÂfiÚ ÛË Î È ÙÔ Ú ÈfiʈÓÔ, 120 ÒÚÂ Ó ÌÂÛ ÙÔ fiïâ ÔÈ Â Úˆ Î ÂÛÌ ÙËÎ Ó ÁÈ ÛË ÙˆÓ Ó ÏÔÁÈÎÒÓ ÙËÏÂÔ ÙÈÎÒÓ ÌÂÙ fiûâˆó ÙÔ ÚÁfiÙÂÚÔ ˆ ÙÈ 17 πô Ó Ô ÙÔ ŸÌˆ ÈÙÂ Ù È ÚÔÛÔ ÛÙÔ ÂÍ : Ë ÌÂÙ ÛË ÂÓ Â Ó È ÚfiÌÔ Ù ÙËÙ, fi Ô ÂÈ ÛËÌ Û ÌfiÓÔ ÔÈÔ ı ÙÂÚÌ Ù ÛÂÈ ÚÒÙÔ, ÏÏ Ú ÂÈ Î È Ó ÏÔ ÔÈËı Ì ÙÔ ÏÙÈÛÙÔ ÙÚfi Ô * Ερευνήτρια ΜΜΕ ΙΟΜ 17 17

11 ª : ƒ À ª ƒ π À Àƒπ Η ΕΠΙΓΕΙΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ANTE PORTAS ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ & ΦΟΡΕΙΣ ΕΠΙΦΟΡΤΙΣΜΕΝΟΙ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟ ΤΩΝ ΙΑ ΙΚΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ SWITCHOVER ΚΑΙ ΤΙΣ ΡΑΣΕΙΣ & ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ & ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΓΕΙΑΣ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ ΧΩΡΑ ΦΟΡΕΑΣ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΡΑΣΗΣ Ηνωµένο Βασίλειο Γερµανία Γαλλία Ισπανία Ιταλία Αυστρία Digital UK D.T.G. G.S.D.Z. (Commission on Digital Access) Groupement TNT Committe Strategique Impulsa TDT (Ένωση για την Επίγεια Ψηφιακή Τηλεόραση) Italia Digtale DGTVi Ambiente Digitale Sistema Digitale Digital Platform Austria Τηλεοπτικοί Οργανισµοί, ιαχειριστές ικτύων Περισσότερα από 100 µέλη: παροχείς περιεχοµένου, διαχειριστές δικτύων, κατασκευαστές ψηφιακού εξοπλισµού, έµποροι & διανοµείς & γενικότερα τη βιο- µηχανία οπτικοακουστικού περιεχοµένου Οι Ρυθµιστικές Αρχές για θέµατα ΜΜΕ των οµόσπονδων κρατιδίων ηµόσιοι τηλεοπτικοί σταθµοί και σταθµοί θεµατικού περιεχοµένου (εκτός των TF1 & M6) Εποπτεύεται και ελέγχεται από τον Πρωθυπουργό, συνήθως καλούνται να συµµετέχουν εκπρόσωποι της βιοµηχανίας, της Ρυθµιστικής Αρχής (C.S.A.) κ.ά. ηµόσιοι & Ιδιωτικοί αναλογικοί σταθµοί, διαχειριστές καλωδιακής TV, διαχειριστές δορυφορικής TV, διαχειριστές δικτύων κ.ά. Ρυθµιστική Αρχή (AGCOM), Υπουργείο Επικοινωνιών, Αρχές Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τηλεοπτικοί σταθµοί αναλογικής πανεθνικής εµβέλειας, παροχείς δορυφορικής, καλωδιακής και διαδικτυακής (IPTV) τηλεόρασης, τηλεπικοινωνιακοί οργανισµοί, εκδοτικοί οίκοι, ερευνητικά ινστιτούτα κ.ά. Εθνικοί & περιφερειακοί τηλεοπτικοί σταθµοί, ενώσεις βιοµηχανιών ηλεκτρονικού εξοπλισµού κ.ά. Ενώσεις βιοµηχανιών ηλεκτρονικού εξοπλισµού, τηλεπικοινωνιών & πληροφορικής Ενώσεις βιοµηχανιών εξοπλισµού & διαχείρισης δικτύων ηµόσιοι & ιδιωτικοί αναλογικοί σταθµοί, τηλεπικοινωνιακοί οργανισµοί, διαχειριστές δικτύων κ.ά. Υλοποίηση του switchover (ανάπτυξη δικτύου αναµεταδοτών, ενηµέρωση κοινού, συντονισµός µε εµπλεκόµενους φορείς, διενέργεια µελετών & ερευνών κοινής γνώµης κ.ά.) Προώθηση της ψηφιακής TV τόσο στις 3 γνωστές πλατφόρµες (επίγεια, δορυφορική, καλωδιακή), όσο και στα νέα µέσα (IPTV, mobile TV κ.ά.) Εστίαση ενδιαφέροντος στο switchover και στις νέες ψηφιακές υπηρεσίες Συντονιστικός ρόλος σχετικά µε την πρόσβαση στις ψηφιακές τεχνολογίες σε πανεθνικό επίπεδο µε ιδιαίτερο προσανατολισµό το switchover κατά περιφέρειες Μάνατζµεντ & µάρκετινγκ της επίγειας ψηφιακής πλατφόρµας που µεταδίδεται ελεύθερα (άνευ συνδροµής) Εποπτεία και καθοδήγηση της διαδικασίας της ψηφιοποίησης σε υψηλό επίπεδο Επιδίωξη ενεργητικής εµπλοκής όλων των κύριων παραγόντων (τηλεοπτικών σταθµών, διαχειριστών δικτύου κ.ά.) Προώθηση της επίγειας ψηφιακής σε πανεθνικό επίπεδο Συντονισµός µε Κυβέρνηση, ρυθµιστικές αρχές, βιοµηχανία, καταναλωτές κ.ά. Ο νέος αυτός φορέας συστάθηκε τον Αύγουστο του 2006 µε σκοπό τον καθορισµό & συντονισµό των απαιτούµενων ενεργειών για το switchover. Ο ρόλος της µετά τη δηµιουργία της Italia Digitale έχει συρρικνωθεί ση- µαντικά και ασχολείται κυρίως µε την κατάρτιση προδιαγραφών για τον ψηφιακό τηλεοπτικό εξοπλισµό Ανάπτυξη & υλοποίηση εφαρµογών διαδραστικής ψηφιακής TV Ανάπτυξη, εποπτεία & συντονισµός της αγοράς ψηφιακού τηλεοπτικού εξοπλισµού Συµβουλευτικός ρόλος προς την αυστριακή Ρυθµιστική Αρχή & συντονισµός µε Κυβέρνηση, ρυθµιστικές αρχές, βιοµηχανία, καταναλωτές κ.ά. περιόδου simulcasting, και της ηµεροµηνίας παύσης των αναλογικών µεταδόσεων. Όλα τα υλοποιήσιµα εναλλακτικά σενάρια πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά προτού ληφθεί οποιαδήποτε απόφαση. Η ακριβής ηµεροµηνία έναρξης του switchover και οι περιοχές που σταδιακά θα µετατρέπονται σε αποκλειστικά ψηφιακές αποτελούν κυβερνητική απόφαση η οποία θα λάβει υπόψη της τις εθνικές ιδιαιτερότητες, τις οικονοµικές δυνατότητες και τις ανάγκες των καταναλωτών» (DICE, 2006). Οι διεθνείς εµπειρίες σχετικά µε τις πολιτικές και πρακτικές για την υλοποίηση του switchover, χωρίς να σηµαίνει ότι αποτελούν τις αλάνθαστες συνταγές για την επιτυχή έκβαση του εγχειρήµατος, εντούτοις µπορούν να κατευθύνουν το σχεδιασµό, τον προγραµµατισµό και την υλοποίηση πολιτικών σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο και να βοηθήσουν στην επιλογή της βέλτιστης στρατηγικής, ειδικότερα στον τοµέα της ενηµέρωσης-εκπαίδευσης των πολιτών. Κάποιες διαπιστώσεις που προέκυψαν είναι οι ακόλουθες: Πρέπει να δηµιουργηθεί ένας πολυετής προγραµµατισµός σε τοπικό επίπεδο και να υπάρχει επεξεργασµένο, λειτουργικό και συνεκτικό πλάνο για κάθε περιοχή συγκεκριµένης χρονικής διάρκειας. Η προετοιµασία κάθε περιοχής για το switchover πρέπει να περιλαµβάνει σωστά καθορισµένα και διατεταγµένα ενδιάµεσα στάδια. Μόνο στις χώρες µε µικρή διείσδυση της επίγειας αναλογικής το switchover µπορεί να πραγ- µατοποιηθεί «εν µια νυκτί». Συµπαγής, έγκαιρη, συνεκτική και αποτελεσµατική πολιτική ενηµέρωσης, επικοινωνίας και εκπαίδευσης των πολιτών οι οποίοι πρέπει να εµπλακούν σχετικά νωρίς. Επίσης, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να επιδειχθεί στις ευάλωτες κοινωνικά οµάδες του πληθυσµού (ΑµεΑ και ηλικιωµένοι). Σχεδιασµός και προετοιµασία για την άµεση εµπλοκή των τηλεοπτικών οργανισµών, των διαχειριστών δικτύων, της βιοµηχανίας ψηφιακού εξοπλισµού, του εµπορικού κόσµου κ.ά. Ιδιαίτερη προσοχή στην τεχνολογική ουδετερότητα οι κυβερνήσεις δεν πρέπει να επιλέξουν ένα «νικητή», καθώς αυτό πιθανόν θα έχει αρνητικές επιπτώσεις τόσο στην εύρυθµη λειτουργία της αγοράς, όσο και στη δηµιουργία θετικού κλίµατος για καινοτόµες υπηρεσίες και προϊόντα. Χρησιµοποίηση οικονοµικών κινήτρων (που να είναι συµβατά µε τη σχετική κοινοτική νοµοθεσία περί κρατικής ενίσχυσης) αλλά και γενικότερη παροχή κινήτρων στην αγορά (π.χ., Γερµανίας-Ολλανδίας µε την ανάπτυξη της τηλεόρασης στο κινητό τηλέφωνο κ.ά.). ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1 Χαρακτηριστικό παράδειγµα η πρωτοβουλία το 1993 του τότε Αντιπροέδρου των ΗΠΑ Al Gore περί υλοποίησης της Εθνικής Πληροφοριακής Υποδοµής (National Information Infrastructure) και η «απάντηση» της Ευρώπης µέσω της αναφοράς του Επιτρόπου Bangemann, το λεγόµενο Bangemann Report for a European Information Infrastructure. 2 COM (2005) 204 final «On accelerating the transition from analogue to digital broadcasting» 24 May «DICE : BEST PRACTICE GUIDE» στο (πρόσβαση στις 29/03/2007). ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ Switchover Η διαδικασία µετάβασης από την αναλογική τηλεοπτική µετάδοση στην αποκλειστικά ψηφιακή τηλεοπτική µετάδοση. Simulcasting Η ταυτόχρονη και παράλληλη µετάδοση ενός τηλεοπτικού καναλιού και από την αναλογική επίγεια τηλεόραση και από την αντίστοιχη ψηφιακή. Digital Dividend Το τµήµα εκείνο του φάσµατος των συχνοτήτων στις µπάντες των UHF & VHF το οποίο θα «απελευθερωθεί» όταν όλα τα τηλεοπτικά προγράµµατα που µεταδίδονται µε επίγειο αναλογικό τηλεοπτικό σήµα µετατραπούν, µετά το πέρας του switchover, σε αποκλειστικά ψηφιακό τρόπο µετάδοσης. ΠΗΓΕΣ Galperin, H. (2004). New Television, Old Politics: The Transition to Digital TV in the United States and Britain, Cambridge University Press, Cambridge UK. Brown, Al. & Picard, R. (eds) (2005). Digital Terrestrial Television in Europe, Lawrence Erlbaum Associates Publishers, New Jersey, USA. Cave, M. & Nakamura, K. (eds) (2006). Digital Broadcasting : Policy and Practice in the Americas, Europe and Japan, Edward Elgar Publishing Ltd., Cheltenham, UK. Πρόγραµµα DICE (Digital Innovation through Cooperation in Europe) Best Practice Guide, από (πρόσβαση στις 29 Μαρτίου 2007). Communications Committee Information from Member States regarding roll out of digital terrestrial TV and switch off analogue terrestrial TV, COCOM07-06 Βρυξέλλες 17 Ιανουαρίου Ιωσηφίδης, Πέτρος. «Digital Switchover in Europe», The International Communication Gazette, τόµ. 68, αρ. 3 (2006), σ L EUROPA VERSO IL DIGITALE TERRESTRO: Per un nuovo servizio televisivo universale scelte industriale e politiche pubbliche a confronto, έρευνα που δηµοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2006 στην Ιταλία και διενεργήθηκε από: Associazione DGTVi, Booz Allen Hamilton, e-media Institute, Istituto di Economia dei Media di Fondazzione Rosselli * ITMedia Consulting. DigiTAG (2006) Analogue Switch-off: Strategies to end analogue terrestrial television in Europe, από (πρόσβαση στις 20 Ιανουαρίου 2007). COM (2005) 204 final «On accelerating the transition from analogue to digital broadcasting», 24 May

12 5 χρόνια Hellas-Sat 2 O È ı ÓˆÓ Ì Ô ÏÔ ÙË Hellas Sat ÃÚÈÛÙfi Ô ÏÔ ÚˆÙÔ ÌÈÏ ÛÙÈ ÀÃ Î È ÛÙÔÓ ÔÏ Â ÎË fi Ô ÏÔ O ÃÚÈÛÙfi Ô ÏÔ ÚˆÙÔ, ÚÈÔ ÛÙËÓ Î Ù ÁˆÁ Î È ÌË ÓÈÎfi  ÈÎÔÈÓˆÓÈÒÓ ÛÙËÓ Î Ù ÚÙÈÛË, Â Ó È fi ÙÔ 2001 È ı ÓˆÓ Ì Ô ÏÔ ÙË Hellas Sat, ËÏ ÙË ı Á ÙÚÈÎ ÂÙ ÈÚ ÙÔ Ô È ÂÈÚ ÂÙ È ÙÔÓ ÔÌÒÓ ÌÔ ÂÏÏËÓÔÎ ÚÈ Îfi ÔÚ ÊfiÚÔ ÙËÏÂfiÚ ÛË Î È ÙËÏ ÈÎÔÈÓˆÓÈÒÓ. Ú ÏÏ Ïˆ ÁÈ fiïô ÙÔ ÙÂÏÂ Ù Ô ÙÔ Ô Î. ÚˆÙÔ ÚÔ Ú  ÙË ESOA. ÚfiÎÂÈÙ È ÁÈ ÙËÓ ŒÓˆÛË Úˆ ÎÒÓ ÔÚ ÊÔÚÈÎÒÓ ÚÁ ÓÈÛÌÒÓ ÛÙËÓ Ô Ô ÂÎ ÚÔÛˆ Ô ÓÙ È fiïâ ÔÈ ÂÙ ÈÚÂ Â È Â ÚÈÛË ÂÌ ÔÚÈÎÒÓ ÔÚ ÊfiÚˆÓ ÙË ÚÒ Ë. MÈÏ Ì Ì ÙÔÓ Î. ÚˆÙÔ ÁÈ ÙËÓ ÔÚ ÙÔ ellas Sat, ÏÏ Î È ÙÔ Ì ÏÏÔÓ ÈÂıÓÒ ÙË ÙËÏÂfiÚ ÛË Î È ÙˆÓ Â ÈÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Ì Ûˆ ÔÚ ÊfiÚˆÓ. ÊÔÚÌ Â Ó È fiùè ÙËÓ Â Ô Ù ÎÏ ÓÔ Ó 5 ÚfiÓÈ fi ÙËÓ ÂÎÙfiÍ ÛË ÙÔ Hellas Sat. ÙÔ È ÛÙËÌ Ùfi Ô ÂÏÏËÓÔÎ ÚÈ Îfi ÔÚ ÊfiÚÔ ÙÔ ÚÔ Û Û ÚÙÈ Ù ÓÔÏÔÁÈÎ ÏÂÈÙÔ ÚÁ Î È ÂÌ ÔÚÈÎ Â ÈÙ, ÚÒÓÙ ÛÂ Ó È È ÙÂÚ ÓÙ ÁˆÓÈÛÙÈÎfi ÂÚÈ ÏÏÔÓ. 20 ª : ƒ À ª ƒ π À Àƒπ H ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΥ ΟΡΥΦΟΡΟΥ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΩΝ ΟΡΥΦΟΡΙΚΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ( ËÌ. Û ÙËÛË ÁÈÓ ÚÈÓ fi ÙËÓ ÔÚÈÛÙÈÎÔ Ô ËÛË ÙˆÓ ÏÏ ÁÒÓ ÙÔ, ÛÙÔÓ Ô Ô Ô Ó ÎÂÈ Ô Hellas Sat) Παρουσιάστε µας τα βασικά στοιχεία που αφορούν τον ελληνοκυπριακό δορυφόρο. Πού κατασκευάστηκε, τα τεχνικά του χαρακτηριστικά, πότε άρχισε να λειτουργεί, τι πελάτες έχει και γιατί ονοµάζεται Hellas Sat 2, εφόσον είναι ένας; Η ονοµασία Ηellas Sat 2 δόθηκε στο δορυφόρο για έναν τυπικό λόγο. Στις αρχές του 2000 η αγορά ενός τέτοιου δορυφόρου ακόµα βρισκόταν σε εξέλιξη, αλλά η προθεσµία προκειµένου η Ελλάδα να κατοχυρώσει τις τροχιακές θέσεις που της είχαν δοθεί βάσει διεθνών συµφωνιών έληγε το Σεπτέµβριο του Τότε έγινε µια συµφωνία µε την Deutsche Telekom να µετακινηθεί προσωρινά στην τροχιακή θέση 39 ο που ανήκε στην Ελλάδα ένας δικός της δορυφόρος που βρισκόταν στο τέλος της ζωής του. Έτσι, για ένα περίπου εξάµηνο ο εν λόγω δορυφόρος λειτούργησε ως Hellas Sat 1, έως ότου να εκτοξευτεί ο κανονικός δορυφόρος (που αναγκαστικά έφερε πλέον το όνοµα Hellas Sat 2). Ο Hellas Sat 2 έχει κατασκευαστεί στη Γαλλία από τη γαλλογερµανική αεροναυπηγική βιοµηχανία EADS ΑSTRIUM. και εκτοξεύτηκε επιτυχώς στο διάστηµα τα ξηµερώµατα 13 προς 14 Μαΐου του 2003 από το Ακρωτήριο Κανάβεραλ. Έκτοτε ο Hellas Sat 2 κινείται σε γεωστατική τροχιά σε απόσταση χλµ. από την επιφάνεια της Γης, στις 39 του Ισηµερινού και βρίσκεται πάνω από την Κένυα. Ζυγίζει µεταξύ 2-3 τόνων (αναλόγως µε την κατανάλωση των καυσίµων που φέρει), το µήκος του µε το άνοιγµα των φτερών φτάνει σχεδόν τα 40 µέτρα και το ύψος περίπου τα 4. Επειδή είναι τελευταίας τεχνολογίας, το σήµα του είναι πολύ ισχυρό και µπορεί να λαµβάνεται µε κεραία/πιάτο διαµέτρου περίπου µισού µέτρου. Και είναι τρεις οι περιοχές της Γης που µπορούν να λαµβάνουν καθαρά αυτό το σήµα, βάσει των «κώνων» µετάδοσης που δηµιουργεί ο δορυφόρος: η Ευρώπη, η Μ. Ανατολή µε ένα µέρος της Κ. Ασίας και οι χώρες που βρίσκονται στο νότιο µέρος της Αφρικής. Γιατί επελέγησαν αυτές οι περιοχές µετάδοσης και πότε ξεκίνησε η εµπορική λειτουργία του Hellas Sat 2; Oι διεθνείς συµφωνίες για τις τροχιακές θέσεις των τηλεπικοινωνιακών και τηλεοπτικών δορυφόρων ορίζουν και το πόσοι «κώνοι µετάδοσης» µπορούν να υπάρχουν ανά δορυφόρο και ποιες περιοχές είναι σε θέση να καλύπτουν, ώστε οι εκποµπές του ενός δορυφόρου να µην παρεµβάλλονται σε εκείνες ενός άλλου που βρίσκεται σε κοντινή τροχιακή θέση και ανήκει σε άλλη χώρα. Εµείς από αυτές που δικαιούµασταν επιλέξαµε την περιοχή της Ευρώπης και δώσαµε έµφαση στην ΚΑ. και ΝΑ. περιοχή της Ηπείρου, όπου υπήρχαν µεγαλύτερες ανάγκες δορυφορικής χωρητικότητας για πλατφόρµες δορυφορικής τηλεόρασης. Η ζώνη της Μ. Ανατολής είναι επίσης µια περιοχή που ενδιαφέρει ιδιαίτερα την Ελλάδα και την Κύπρο και όπου υπήρχαν περιθώρια ανάπτυξης της δορυφορικής µεταφοράς δεδο- µένων και Ίντερνετ. Τέλος, για τον τρίτο «κώνο» είχαµε την επιλογή µεταξύ περιοχών της ΝΑ. Ασίας και της Ινδικής Χερσονήσου, καθώς και του νότιου τµήµατος της Αφρικανικής Ηπείρου. Έγινε η επιλογή του δεύτερου µέρους λόγω και της παρουσίας ελληνικού στοιχείου στη χώρα της Ν. Αφρικής και σε άλλα κράτη της περιοχής, αλλά και γιατί αυτό το τµήµα της Αφρικανικής Ηπείρου αναπτύσσει αργά αλλά σταθερά ανάγκες για δορυφορική µετάδοση τηλεόρασης και διαδικτύου, λόγω της φύσης της Αφρικανικής Ηπείρου, η οποία έχει πολλές αποµακρυσµένες κοινότητες και χαµηλή τηλεπικοινωνιακή πυκνότητα. Σε ό,τι αφορά την πλήρη εµπορική λειτουργία του Hellas Sat 2, αυτή ξεκίνησε στις αρχές του 2005, γιατί χρειάστηκε ένα διάστηµα µέχρι η αγορά να µάθει για την ύπαρξή του και να βεβαιωθεί για την άρτια τεχνική λειτουργία του και τα πλεονεκτή- µατά του. Γρήγορα πάντως έγινε δηµοφιλής, µε αποτέλεσµα η πληρότητά του (χρήση των δορυφορικών αναµεταδοτών που έχει) να φθάνει τώρα το 85%, που είναι άνω του µέσου όρου διεθνώς. Από το 2007 ο δορυφόρος είναι κερδοφόρος. Ο Hellas Sat 2 έχει πλέον 70 πελάτες σε 30 χώρες για τις τηλεοπτικές και τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες (κυρίως παροχή δορυφορικού Ίντερνετ) που προσφέρει. Αυτοί είναι από δορυφορικές πλατφόρµες ΤV στη Ρουµανία, Βουλγαρία και Ουκρανία έως εταιρείες εξόρυξης πετρελαίου στην Κασπία και στο Ιράν. Στην Ελλάδα εισήγαγε το δορυφορικό Ίντερνετ, το οποίο έχει εγκαταστήσει σε ξενοδοχεία, κατασκευαστικές εταιρείες, σεισµογραφικά δίκτυα, αιολικά πάρκα, ιχθυοκαλλιέργειες και ακόµα και σε µονές του Αγίου Όρους. Για µια µικρή επιχείρηση ή έναν ιδιώτη είναι προσιτό το κόστος συνδροµής για τη λήψη δορυφορικής τηλεόρασης και ιδίως δορυφορικού Ίντερνετ από τον ελληνοκυπριακό δορυφόρο; Μέχρι τώρα απαιτείτο εξοπλισµός αξίας περίπου και µηνιαία συνδροµή 120. Σύντοµα, µε τη βοήθεια και της νέας τεχνολογίας, το κόστος του εξοπλισµού για τους συνδροµητές θα πέσει στα και της µηνιαίας συνδροµής στα για πακέτα που θα περιλαµβάνουν τηλεόραση και Ίντερνετ υψηλών ταχυτήτων. Οπότε µιλάµε για ιδιαίτερα προσιτές τιµές. Πάντως, όταν ο µη ειδήµων ακούει για διαστηµικές τεχνολογίες, φαντάζεται τεράστια ποσά. Όµως τελικά δεν είναι τόσο µεγάλες οι δαπάνες απόκτησης και λειτουργίας τέτοιου είδους δορυφόρων από ένα κράτος ή έναν οργανισµό όπως ο ΟΤΕ. Από την άλλη, πόσο ανταγωνιστικός µπορεί να είναι ένας τέτοιος δορυφόρος από µια µικρή χώρα, η οποία µπήκε σχετικά αργά στο παιχνίδι και έχει µόνο έναν; Για το πρώτο σκέλος του ερωτήµατός σας να πω ότι το κόστος αγοράς και εκτόξευσης του Ηellas Sat, καθώς και η δηµιουργία των επίγειων κέντρων ελέγχου στην Ελλάδα και στην Κύπρο ανήλθε σε περίπου 180 εκατ.. Tα λειτουργικά του έξοδα ανέρχονται ετησίως σε 10 εκατ. και τα έσοδά του µπορούν να φθάσουν σε εκατ. µε µια καλή πληρότητα. Εποµένως στα 15 χρόνια ζωής που έχει ένας τέτοιος δορυφόρος, πριν τεθεί εκτός λειτουργίας, µπορεί να αποσβεστεί και να αποφέρει και ικανοποιητικά κέρδη. Το πρόβληµα µε τις δορυφορικές επενδύσεις δεν είναι τόσο το ύψος τους, όσο το ότι πρέπει να δοθεί το µεγαλύτερο µέρος των χρηµάτων από την αρχή για την κατασκευή και εκτόξευση του δορυφόρου. Σε όλες τις άλλες επενδύσεις στις τηλεπικοινωνίες οι επενδυτικές δαπάνες αυξάνονται µαζί µε τον κύκλο εργασιών. Αλλά να τονίσουµε ότι το όφελος δεν είναι µόνο οικονοµικό σε τέτοια έργα υποδοµής. Ως προς το θέµα αν ένας τέτοιος δορυφόρος µπορεί να είναι ανταγωνιστικός, αυτά τα ερωτήµατα υπήρχαν έως ότου ξεκινήσει η εµπορική αξιοποίηση του Hellas Sat 2. Και τότε απεδείχθη 21

13 ª : ƒ À ª ƒ π À Àƒπ 5 ΧΡΟΝΙΑ HELLAS-SAT 2 πως, παρότι η Hellas Sat είναι ένας νέος και µονοδορυφορικός οργανισµός, καταφέρνει να ανταγωνίζεται εταιρείες που είναι και παλιότερες και οι οποίες διαθέτουν περισσότερους δορυφόρους. Όπως προανέφερα, ο δορυφόρος έχει ήδη κέρδη και πολύ ικανοποιητική πληρότητα. Αναφερθήκατε πριν στις «ευρύτερες ωφέλειες» από την κατοχή και λειτουργία ενός τέτοιου δορυφόρου. Εξηγήστε µας τι σήµαινε αυτό για την επικοινωνιακή στρατηγική της Ελλάδας και της Κύπρου, για την τεχνολογική πρόοδο, αλλά και την εθνική ασφάλεια των χωρών µας. Καταρχάς η εκτόξευση και λειτουργία του Hellas Sat 2 έδωσε τη δυνατότητα στην Ελλάδα και στην Κύπρο να αποκτήσουν εθνική παρουσία στο διάστηµα και να κατοχυρώσουν στην πράξη ορισµένες από τις τροχιακές θέσεις που τους είχαν αποδοθεί βάσει διεθνών συνθηκών και οι οποίες θα χάνονταν αν δε χρησιµοποιούνταν. Επιπλέον, µε τον Hellas Sat η Ελλάδα έγινε τακτικό µέλος της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας ιαστήµατος, ενώ πριν ήταν παρατηρητής. Ακόµα, η λειτουργία του δορυφόρου διευκόλυνε τις τηλεπικοινωνίες και τις τηλεµεταδόσεις στον ελληνικό χώρο, ο οποίος παρουσιάζει δυσκολίες λόγω των πολλών νησιών και βουνών. Λόγου χάρη, οι συχνές ζωντανές συνδέσεις που έχουν τα τελευταία χρόνια τα κανάλια µε ρεπόρτερ και συνεργεία τους σε όλη την Ελλάδα, ακόµα και για καθηµερινές εκποµπές (και όχι µόνο σε έκτακτα και µεγάλα γεγονότα) έγιναν εφικτές µε τον Ηellas Sat. Eπίσης, η εµπορική παρουσία του Hellas Sat δίνει τη δυνατότητα να αναπτυχθεί µια «δορυφορική διπλωµατία» προς το εξωτερικό και µια «δορυφορική παιδεία» στο εσωτερικό. Με το τελευταίο εννοούµε µια κατάρτιση που δηµιουργείται όχι µόνο για µερικές δεκάδες τεχνικούς της Hellas Sat, αλλά για πολύ περισσότερα στελέχη εταιρειών που συνεργάζονται µαζί της, καθώς και για τον απλό χρήστη των υπηρεσιών που προσφέρονται στην Ελλάδα από τη Hellas Sat. Τέλος, σε περίπτωση εθνικής κρίσης, φυσικών καταστροφών κτλ. που µπορούν να προκαλέσουν ζηµιές στα επίγεια δίκτυα, η λειτουργία ενός τέτοιου δορυφόρου εξασφαλίζει ότι οι δύο χώρες διατηρούν ένα εναλλακτικό σύστηµα επικοινωνιών. Η Hellas Sat δραστηριοποιείται, µεταξύ άλλων, στη δορυφορική τηλεόραση. Να σας ρωτήσω σχηµατικά: η «καλή τηλεόραση θα πέσει από τον ουρανό;», δηλαδή οι δορυφορικές πλατφόρµες κατά µέσο όρο µεταδίδουν τώρα και θα µεταδίδουν ακόµα περισσότερο στο µέλλον, όσο τα πράγµατα εξελίσσονται, τηλεοπτικά προγράµµατα µεγαλύτερης ποικιλίας και τεχνικής ποιότητας από τα επίγεια, τα καλωδιακά ή αυτά που αρχίζουν να διανέµονται µέσω Πρωτοκόλλου Internet (IPTV); Στην Ευρώπη αυτή τη στιγµή το κρίσιµο θέµα δεν είναι από τι είδους πλατφόρµα θα µεταδοθεί η «καλή τηλεόραση». Οι δίαυλοι µετάδοσης είναι πλέον ποικίλοι (επίγεια αναλογική, επίγεια ψηφιακή, καλωδιακή, µέσω IPTV, δορυφορική). Επίσης, έχουν βελτιωθεί και φτηνύνει όλες οι τεχνικές πλευρές της παραγωγής προγραµµάτων (κάµερες, στούντιο, ψηφιακός τρόπος γυρίσµατος, µοντάζ κτλ.). Το ζητούµενο είναι το περιεχόµενο, που έχει γίνει ο «βασιλιάς» του όλου συστήµατος. Όποιος έχει στην κατοχή του παλιότερα προγράµµατα ή µπορεί εύκολα και µε ελεγχόµενο κόστος να παράξει καινούργια έχει το πάνω χέρι. Για το λόγο αυτό συµφέρει να υπάρχουν συνέργειες ακόµα και διαφορετικών καναλιών, µε την ίδρυση κοινών «media centers» που θα κάνουν παραγωγές, επεξεργασία κτλ. ταυτόχρονα για πολλές επιχειρήσεις ΜΜΕ. Η ίδια συνεργασία απαιτείται να υπάρξει για την ίδρυση κοινών πάρκων κεραιών/συστηµάτων σε ό,τι αφορά τις νέες τεχνολογίες µετάδοσης (ψηφιακή µετάδοση, τηλεόραση µέσω κινητού κτλ.). Και ευτυχώς µια τέτοια λογική συνεργειών φαίνεται να επικρατεί για τον τρόπο που θα οργανωθεί η µετάδοση της ψηφιακής τηλεόρασης τα επόµενα χρόνια στην Ελλάδα, ώστε να µην αναπαραχθεί ο τρόπος µετάδοσης της αναλογικής, µε το κάθε κανάλι να ψάχνει σηµεία για να βάζει τις δικές του κεραίες, τα βουνά να έχουν γεµίσει αναµεταδότες κτλ. Ωστόσο, εκτός από τις συνέργειες, δεν υπάρχει και ανταγωνισµός µεταξύ των διαφορετικών τεχνολογιών µετάδοσης τηλεόρασης; Η δορυφορική δεν ανταγωνίζεται την επίγεια και παραδοσιακή καλωδιακή και τώρα όλες µαζί δεν «απειλούνται» από την IPTV, µιας και ο καταναλωτής/τηλεθεατής διευκολύνεται να έχει ένα σύστηµα λήψης από πολλά; Αυτό που βλέπουµε, σε διεθνές πάντα επίπεδο, είναι ορισµένες τεχνολογίες να ανταγωνίζονται µεταξύ τους, αλλά και κάποιες άλλες να συµπληρώνονται. Λόγου χάρη, ο ελληνικός δορυφόρος Hellas Sat εκπέµπει δορυφορική τηλεόραση απευθείας σε νοικοκυριά/συνδροµητές, αλλά και σε κέντρα καλωδιακών δικτύων τα οποία στη συνέχεια µεταφέρουν το σήµα στα σπίτια. Αυτός ο δεύτερος τρόπος µετάδοσης δορυφορικά προς κέντρο και όχι απευθείας σε σπίτια θα χρησιµοποιηθεί για τη µετάδοση των ψηφιακών καναλιών της ΕΡΤ στο προσεχές µέλλον (όπου η διανοµή από τα κέντρα αναµετάδοσης της επίγειας ψηφιακής στα σπίτια θα γίνεται εναέρια και όχι καλωδιακά). Γενικά η δορυφορική τεχνολογία συµφέρει σε µια χώρα σαν την Ελλάδα, που είναι νησιωτική και µε πολλά και ψηλά βουνά. Επίσης, αναφορικά µε το θέµα του ανταγωνισµού, να εξηγήσουµε ότι η σηµερινή ευρωπαϊκή νοµοθεσία δεν επιτρέπει στον παροχέα περιεχοµένου να αρνηθεί τη µετάδοσή του και από µια δεύτερη, τρίτη πλατφόρµα κτλ. εφόσον εκπληρώνονται οι ίδιες εµπορικές απαιτήσεις που έχει θέσει σε προηγού- µενες πλατφόρµες. Πάντως, από τι θα εξαρτηθεί αν στο µέλλον θα βλέπουµε περισσότερη τηλεόραση στο σπίτι µας απευθείας δορυφορικά (όπως, π.χ., γίνεται µε τη σηµερινή πλατφόρµα της Nova), µε επίγεια λήψη εναερίως ή καλωδιακά µέσω Πρωτοκόλλου Internet; Και το ίδιο θα σας ρωτούσα αναφορικά µε τη χρήση και του διαδικτύου To κύριο είναι το θέµα του κόστους που θα πρέπει να καταβάλλει ο τηλεθεατής/χρήστης για µια τυχόν συνδροµή για τη λήψη και την αγορά κατάλληλου εξοπλισµού. Τελικά τον τηλεθεατή δεν τον νοιάζει αν θα λαµβάνει, π.χ., τα σπορ ή τις ταινίες που παρακολουθεί µε επίγειο ενάεριο τρόπο, καλωδιακό ή δορυφορικό. Εκείνο που τον ενδιαφέρει είναι να έχει φθηνές τιµές, ποικιλία επιλογών και υψηλή ποιότητα λήψης γι αυτό το προϊόν. Yπάρχει όµως κι ένα θέµα απλούστευσης ή περιπλοκότητας του τεχνολογικού εξοπλισµού που χρησιµοποιούµε. Παραδείγµατος χάρη, δεν είναι πρακτικό να χρειαζόµαστε ταυτοχρόνως συµβατικές κεραίες, δορυφορικά πιάτα και αποκωδικοποιητές, ξεχωριστά για την κάθε πλατφόρµα που λαµβάνουµε. Σωστά, αλλά και πάλι αυτό κατά πολύ εξαρτάται από τη χρησι- µοποιούµενη τεχνολογία. Λόγου χάρη, οι προηγµένες τηλεοπτικές συσκευές έχουν ενσωµατωµένους ψηφιακούς δέκτες/ αποκωδικοποιητές. Επίσης, ο Hellas Sat στέλνει τόσο ισχυρό σήµα, που η λήψη του είτε για τηλεόραση είτε για δορυφορικό Ίντερνετ απαιτεί µια κεραία διαµέτρου µόλις 60 εκατ. Επιπλέον, ο πιο γρήγορος και φθηνός τρόπος για να µπει η τηλεόραση «Υψηλής Ευκρίνειας» (HDTV) σε κάθε σπίτι είναι µε τη χρήση δορυφορικής τεχνολογίας. Τι ακριβώς είναι και τι κάνει η «Ευρωπαϊκή Ένωση ορυφορικών Οργανισµών» (ESOA Εuropean Satellite Operations Association) και πώς βρεθήκατε να προεδρεύετε σ αυτή τον τελευταίο χρόνο; Έχει σηµασία, επίσης, να αναφέρουµε ότι για τη θέση αυτή σας ψήφισαν ακόµα και οι Τούρκοι εταίροι του ΕSOA O ESOA είναι ένας οργανισµός που συγκεντρώνει τις 10 εταιρείες, κοινοπραξίες κτλ. που διαχειρίζονται εµπορικούς δορυφόρους και έχουν την έδρα τους σε κάποιο ευρωπαϊκό κράτος-µέλος της Ε.Ε. Πλήρη µέλη του ESOA, εκτός της Hellas Sat, είναι η γαλλική EADS Astrium Services, η τουρκική Eurasiasat η οποία ανήκει στον Turksat, ο Eutelsat, η ισπανική Hispasat, ο Ιnmarsat, που όµως έχει την έδρα του στην Ευρώπη, η SES Astra του Λουξεµβούργου, η οποία κατέχει και το σκανδιναβικό Sirius, τον SES NewSkies κτλ., η εταιρεία που διαχειρίζεται τους νορβηγικούς δορυφόρους Telenor και η ιταλική Telespazio. Οι φορείς-µέλη του ESOA διαχειρίζονται συνολικά 90 δορυφόρους, διαθέτουν εργαζόµενους και έχουν ετήσιο τζίρο περίπου Φωτορεαλιστική απεικόνιση του δoρυφόρου Hellas-Sat 2. φωτορεαλιστική απεικόνιση του Hellas Sat 2. 3 δισ.. Ο ΕSOA εξασφαλίζει τη συνεργασία των µελών του, καθώς και την ενιαία εκπροσώπησή τους σε διεθνή φόρα, στα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία ιαστήµατος, στη ιεθνή Ένωση τηλεπικοινωνιών κτλ. Επιπλέον, αναπτύσσει διάλογο και έρευνες για θέµατα όπως είναι η ανάπτυξη της IPTV τηλεόρασης και η επίδρασή της στις άλλες µορφές µετάδοσης ή η χρήση των δορυφορικών τεχνολογιών στην παροχή ανθρωπιστικού έργου και στην αντιµετώπιση ανθρωπιστικών κρίσεων, η διευκόλυνση των δορυφόρων στην ανάπτυξη της τηλεϊατρικής, στη µείωση του «ψηφιακού χάσµατος» κ.ά. Ο ίδιος εκπροσωπώ τα τελευταία χρόνια τη Hellas Sat στον ESOA και, όπως αναφέρατε, για την περίοδο εκλέχθηκα στην προεδρία του Οργανισµού. Οι ευρωπαϊκοί οργανισµοί είναι σηµαντικοί παίκτες στο διεθνές παιχνίδι των εµπορικών δορυφόρων; Και ποια είναι η προοπτική του χώρου; Οι ευρωπαϊκές εταιρείες διαχείρισης εµπορικών δορυφόρων αναπτύσσονται και δραστηριοποιούνται παγκόσµια. Η SES, που διαχειρίζεται τον Astra, είναι µια ισχυρή πολυεθνική και έχει εξαγοράσει ακόµα και αµερικανικές εταιρείες του χώρου. Η EADS και Eutelsat είναι παγκόσµιες δυνάµεις. Σήµερα στην Ευρώπη, όπως και διεθνώς, γίνονται µεγάλες επενδύσεις για την ανανέωση του στόλου των δορυφόρων που λειτουργούν, αλλά και τη µείωση του κόστους παροχής δορυφορικής τηλεόρασης και δορυφορικού internet. Και από πίσω έρχεται η διάδοση και άλλων νέων τεχνολογιών, όπως είναι το δορυφορικό ραδιόφωνο, η κινητή τηλεόραση µέσω δορυφόρων, η γενίκευση της χρήσης του GPS, αλλά και η δηµιουργία του αντίστοιχου και πιο προηγµένου ευρωπαϊκού συστήµατος Galileo

14 ª : ƒ À ª ƒ π À Àƒπ ρυθµιστικές αρχές για ηλεκτρονικές επικοινωνίες & οπτικοακουστικές υπηρεσίες µία ενιαία ή πολλές ανεξάρτητες; της Πέπης Καλογήρου * Ô ÂÚÒÙËÌ Ô Ù ıâù È ÂÓ Â Ó È Î ÈÓÔ ÚÁÈÔ Î È fiï Ù ÎÚ ÙË Ô Ó Ó ÚˆÙËı ÁÈ ÙÔ Ú ıìèûùèîfi ÌÔÓÙ ÏÔ Ô ÂÊ ÚÌfi Ô Ó. ÙÔ Ï ÛÈÔ Ùfi, ÙÔ ÙËÌ Ó ÎÈÓÂ Ù È ÂÓ ÔÙÂ, fi ˆ Û Ó Ë ÛÙË ÏÏ, Ë Ô Ô, fi ˆ Î È ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ ÒÚ ÙË Úˆ Î ŒÓˆÛË, ÂÓ ÂÈ ÈÔıÂÙ ÛÂÈ ÙËÓ È ÙË ÂÓÈ Ú ıìèûùèî Ú ÁÈ ÙËÓ Â ÈÎÔÈÓˆÓ. Û ÂÙÈÎ Û ÙËÛË Â Ó Ïı ÛÙÔ ÚÔÛÎ ÓÈÔ ÌÂÙ fi ÎıÂÛË (19/12/2006) ÙË Á ÏÏÈÎ ıóôû Ó Ï ÛË ( ÓÙÈ ÚÔÛˆ  ÁÈ ÙË È Â ÚÈÛË Î È ÙËÓ ÂÈÊfiÚÔ Ó Ù ÍË ÙË ÒÚ ) (Blessing, 2006: 66), Ë Ô Ô Ó ÊÂÚ ıâùèî ÙËÓ ÚÔÔ ÙÈÎ ÌÈ ÚÔÛ ÁÁÈÛË ÌÂÙ Í ÙˆÓ Ú ıìèûùèîòó Ú ÒÓ ÁÈ ÙË È Â ÚÈÛË ÙˆÓ Û ÓÔÙ ÙˆÓ (ANF), ÁÈ ÙÈ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎ Â ÈÎÔÈÓˆÓ Â (ARCEP) Î È ÁÈ Ù Ô ÙÈÎÔ ÎÔ ÛÙÈÎ (CSA), fi ˆ Û Ì ÓÂÈ Ì ÙË ÚÂÙ ÓÈÎ Ú OFCOM ÙËÓ ÌÂÚÈÎ ÓÈÎ FCC. ËÌÂÈÒÓÂÙ È fiùè Ï ÁÔ ÓˆÚ ÙÂÚ ÙÔ Á ÏÏÈÎfi Ì Ô ÏÈÔ ÙË ÈÎÚ Ù   ÓÔ ÍÂÈ ÙÔ È ÏÔÁÔ ÁÈ ÙË ÈÂÚ ÓËÛË ÌÈ Ù ÙÔÈ ÚÔÔ ÙÈÎ ÛÙÔ Û Ó ÚÈÔ Ô ÔÚÁ ÓˆÛ Ì ÙÔÓ Â ÁψÙÙÔ Ù ÙÏÔ «æëêè Î Û ÁÎÏÈÛË, ÓÔÌÈÎ Û ÁÎÏÈÛË» (28/11/2006). Το ζήτηµα άπτεται πολιτικών και θεσµικών επιλογών, καθώς η ίδια η ύπαρξη ανεξάρτητων αρχών αποτελεί µια σηµαντική εξέλιξη στο πλαίσιο του κλασικού διοικητικού µηχανισµού. Η οργάνωση της εποπτείας και ρύθµισης του εξελισσόµενου πεδίου των οπτικοακουστικών υπηρεσιών αυτοτελώς ή συγκεντρωτικά µε άλλους τοµείς αντανακλά αντίστοιχους τρόπους προσέγγισης της πολιτικής για τους τοµείς αυτούς. Στο πλαίσιο αυτό, γίνεται µια προσπάθεια αποτύπωσης των ρυθµιστικών αρχών για τη ραδιοτηλεόραση των κρατών-µελών της Ευρώπης και µια συνοπτική παρουσίαση του προβληµατισµού που γεννά η σύγκλιση των τεχνολογιών. Στο τέλος του 20ού αιώνα, οι τηλεπικοινωνίες, η ραδιοτηλεόραση και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές θεωρούνταν διαφορετικές τεχνολογίες στις οποίες αναλογούσαν αντίστοιχα πεδία ρύθµισης. Όµως µέσα σε λίγα χρόνια οι τεχνολογικές εξελίξεις (όπως η ψηφιοποίηση, η χρήση οπτικών ινών, η συµπίεση πληροφοριών, η πολυπλεξία, το διαδίκτυο) οδήγησαν στην αύξηση της µεταξύ τους αλληλεξάρτησης (interdependency, interdépendance), καθώς και όλων των µέσων επικοινωνίας. Η σύγκλιση αφορά πλέον τεχνολογία, βιοµηχανία και θεσµικές εξελίξεις. 1 Ο σηµαντικότερος αντίκτυπος της ψηφιοποίησης στα ραδιοτηλεοπτικά δίκτυα είναι η αύξηση της χωρητικότητας των συχνοτήτων, η ανεπάρκεια των οποίων αποτέλεσε ανασταλτικό στοιχείο για την ανάπτυξη. Από την άλλη, τα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα σταδιακά παύουν να αφορούν αποκλειστικά την παροχή τηλεφωνικών υπηρεσιών και χρησιµοποιούνται για τη µεταφορά δεδοµένων και την παροχή νέων υπηρεσιών. Η τηλεπικοινωνία έχει µετεξελιχθεί σε ηλεκτρονική επικοινωνία. Η τεχνολογική σύγκλιση παρέχει τη δυνατότητα µεταφοράς οπτικοακουστικού περιεχο- µένου µέσω οιασδήποτε πλατφόρµας µετάδοσης. Εποµένως τα ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά προγράµµατα µεταδίδονται πλέον όχι µόνο µέσω του παραδοσιακού δικτύου ερτζιανών, αλλά και καλωδιακά, µέσω ADSL, επίγειας ψηφιακής τηλεόρασης, κινητής τηλεφωνίας και πρόσφατα Wimax. Σε λίγο καιρό, οι συχνότητες που χρησιµοποιούνται για τηλεοπτική µετάδοση θα εξυπηρετούν άλλες χρήσεις, όπως κατά παραγγελία τηλεοπτικές υπηρεσίες. Η ψηφιοποίηση δηµιουργεί ένα νέο περιβάλλον, το οποίο αποµακρύνεται από την έννοια της παραχώρησης συχνοτήτων και για το οποίο αναζητείται ο πλέον πρόσφορος τρόπος διαχείρισης. Εντούτοις, όπως παρατηρήθηκε ήδη από το 1997, «δεν προκύπτει αυτοµάτως ότι η διανοµή διαφόρων υπηρεσιών µέσω ενιαίου δικτύου ή µέσου ενιαίας πλατφόρµας δικτύου εξισώνει τις υπηρεσίες αυτές, ούτε ότι οι στόχοι δηµοσίου συµφέροντος που υποστηρίζουν την κανονιστική ρύθµιση µεταφέρονται αυτοµάτως από µια υπηρεσία σε άλλη» 2 (COM 1997: 22). 24 * Ερευνήτρια ΜΜΕ του ΙΟΜ 25

15 ª : ƒ À ª ƒ π À Àƒπ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ & ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ƒ π ƒ / π π ø π : ƒ π À π Η ραδιοτηλεόραση αποτέλεσε από τα πρώτα της χρόνια ένα πεδίο έντονης κρατικής παρέµβασης. Υπό την αντικειµενική συνθήκη της σπανιότητας των συχνοτήτων, αλλά και µε τη βεβαιότητα της σηµαντικής επιρροής της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης στη λειτουργία της δηµόσιας πολιτικής σφαίρας και, άρα, της δηµοκρατίας, το κράτος όφειλε να λειτουργεί ως εγγύηση για τη διασφάλιση µιας δηµόσιας υπηρεσίας, υπεύθυνο για την ποιότητα της ενηµέρωσης και κοινωνικο-πολιτισµικών στόχων. Η ραδιοτηλεόραση αναπτύχθηκε µέσα σε ένα πλαίσιο περιορισµών, περνώντας από το κρατικό µονοπώλιο στη σύγχρονη περίοδο συνύπαρξης δηµόσιων και ιδιωτικών ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθµών, καθώς και την πρόσφατη µέσω διαδικτύου παροχή υπηρεσιών ραδιοφωνίας και τηλεόρασης. Σε κάθε περίπτωση, οι έννοιες της ελευθερίας της έκφρασης και του πλουραλισµού παραµένουν βασικές αρχές. Στο πλαίσιο της τεχνολογικής σύγκλισης, η παράδοση αυτή συναντά τη διαφορετική προσέγγιση του τοµέα των τηλεπικοινωνιών. Ο χώρος αυτός αναπτύχθηκε σε κρατικό µονοπώλιο µε κύριους άξονες της κρατικής πολιτικής τον εµπιστευτικό χαρακτήρα της επικοινωνίας, τη συµβατότητα των δικτύων και την καθολική υπηρεσία. ηµιουργήθηκε µια παράδοση µη παρέµβασης στο περιεχόµενο της επικοινωνίας. Σε λιγότερο από δύο δεκαετίες από την κάµψη των κρατικών µονοπωλίων, ο τοµέας αυτός χαρακτηρίζεται από έντονο ανταγωνισµό, αναζήτηση καινοτοµίας και ελάχιστη κρατική παρέµβαση. Τέλος, ο τοµέας της πληροφορικής στερείται ειδικού ρυθµιστικού πλαισίου και υπόκειται στις διατάξεις περί ανταγωνισµού. 3 Η ραδιοτηλεόραση και οι τηλεπικοινωνίες παρουσιάζουν το κοινό στοιχείο ότι αναπτύχθηκαν σε καθεστώς µονοπωλίου και ο ανταγωνισµός εισήχθη αργότερα. 4 Στα περισσότερα κράτη, η κάµψη των µονοπωλίων συνοδεύτηκε από τη δηµιουργία ανεξάρτητων ρυθµιστικών αρχών µε κύριο στόχο την εξασφάλιση συνθηκών δίκαιου και ελεύθερου ανταγωνισµού στον αντίστοιχο τοµέα. Όσο µεγαλύτερος ανταγωνισµός υπάρχει σε µια αγορά, τόσο µεγαλύτερη είναι η ανάγκη εποπτείας της αγοράς αυτής ώστε να µη θίγονται τα συµφέροντα των καταναλωτών, αλλά και εξίσου µεγάλη είναι η ανάγκη να υπάρξει οικονοµική ρύθµιση αυτής της αγοράς: εποπτεία των συγκεντρώσεων, απάλειψη της κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης. Σήµερα οι ραγδαίες αλλαγές οδηγούν στην ύπαρξη ενιαίας αγοράς και αναδεικνύουν την ανάγκη ταχείας ανάπτυξης ρυθµιστικού πλαισίου για την προσέγγιση όλων των διαφορετικών έως πρόσφατα τοµέων της επικοινωνίας (Iosifidis, 2002: 29). Στο νέο αυτό περιβάλλον, ο χαρακτήρας δηµόσιας υπηρεσίας της ραδιοτηλεόρασης δεν εξαντλείται στην καθολική υπηρεσία και στις τιµές ούτε οι ρυθµίσεις που αποσκοπούν στην εξασφάλιση υγιών συνθηκών ανταγωνισµού αρκούν για την ικανοποίηση κοινωνικο-πολιτισµικών στόχων. Ο ιδιαίτερος ρόλος της ραδιοτηλεόρασης οδηγεί στην ανάγκη καθορισµού όρων σχετικά µε το περιεχόµενο των παρεχόµενων υπηρεσιών. Η επέµβαση της δηµόσιας εξουσίας στην αγορά παροχής περιεχοµένου αφορά τη διασφάλιση της πολυφωνίας, της πολιτιστικής ποικιλοµορφίας, της προστασίας των ανηλίκων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, του δικαιώµατος απάντησης, καθώς και τους ποσοτικούς περιορισµούς και ποιοτικούς προσδιορισµούς στις διαφηµίσεις. Υπάρχουν βέβαια και στόχοι σεβασµού και διατήρησης γλωσσικών ιδιωµάτων, εθνικής πολιτιστικής κληρονοµιάς, προώθησης ευρωπαϊκών παραγωγών Από την άλλη, τα χαρακτηριστικά κάθε υπηρεσίας µπορεί να δικαιολογούν διαφορετικής εµβέλειας ρυθµίσεις, όπως συµβαίνει µε τη διάκριση µεταξύ τηλεοπτικής εκποµπής και κατά παραγγελία υπηρεσίας οπτικοακουστικών µέσων στη νέα Οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών µέσων. 5 Η ρύθµιση παίρνει και τη µορφή αδειοδότησης, οπότε γίνεται ακόµα πιο εµφανές το ζήτηµα της αρµοδιότητας για τη χορήγηση αδειών ανάλογα µε την παρεχόµενη υπηρεσία και, ενδεχοµένως, την ανάγκη χορήγησης αδειών από περισσότερες αρχές. Είναι καίριας σηµασίας ο προσδιορισµός του ρυθµιστικού πεδίου που αντιστοιχεί σε κάθε παροχή. Μέχρι την υιοθέτηση του νέου κανονιστικού πλαισίου για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, ελλείψει ενιαίας ρύθµισης, κάθε κράτος µπορούσε να αποφασίσει διαφορετική κανονιστική ρύθµιση παρόµοιων υπηρεσιών, µε αποτέλεσµα τη δηµιουργία φραγµών. Οι κίνδυνοι από µια τέτοια κατάσταση υπογραµµίστηκαν αρκετά νωρίς σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ήδη από το 1997, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σηµείωνε ότι ο κατακερµατισµός και η ύπαρξη πολλών ρυθµιστικών δοµών στους συγκλίνοντες τοµείς µπορούν να οδηγήσουν σε αλληλοκαλυπτόµενες ρυθµίσεις, ενώ η ύπαρξη περισσότερων κανονιστικών αρχών µπορεί να λειτουργήσει ως περιττός διοικητικός φραγµός (COM 1997: 18 και 23). ƒãπ ƒ µ ª π ª π Àƒø ø Η Ευρωπαϊκή Ένωση δηµοσιεύει το εκέµβριο του 1997 την Πράσινη Βίβλο για τη Σύγκλιση (COM, 1997) ανοίγοντας το διάλογο σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη µεγιστοποίηση των πλεονεκτηµάτων της ψηφιακής σύγκλισης σε πολλούς το- µείς: δηµιουργία θέσεων εργασίας, ανάπτυξη της βιοµηχανίας, επιλογές των καταναλωτών, πολιτιστική πολυµορφία και πολιτική πολυφωνία. Οι θεσµικές µεταρρυθµίσεις ήταν προϋπόθεση για την ενθάρρυνση της σύγκλισης και η υλοποίησή τους δεν έπρεπε να συνοδευτεί από πρόσθετες ρυθµίσεις. Σηµαντικό είναι το συµπέρασµα ότι ο ιδιαίτερος ρόλος της βιοµηχανίας των µέσων ενηµέρωσης ως φορέα κοινωνικών, πολιτιστικών και ηθικών αξιών στην κοινωνία είναι ανεξάρτητος από τη χρησιµοποιούµενη τεχνολογία και ότι η κανονιστική ρύθµιση των οικονοµικών όρων και της παροχής υπηρεσιών πληροφοριών θα πρέπει να διαχωριστεί ώστε να εξασφαλίζονται η απόδοση και η ποιότητα. Αρχικά η δηµιουργία ενός «οριζόντιου» µοντέλου ρύθ- µισης φαίνεται να εξασφαλίζει µεγαλύτερη οµοιογένεια και επί ίσοις όροις µεταχείριση, όµως υπήρχε το ενδεχόµενο συνολικής επικράτησης της οπτικής του τοµέα των τηλεπικοινωνιών. ύο χρόνια αργότερα, µε την ολοκλήρωση της διαδικασίας διαβούλευσης, φαίνεται ότι είναι αναγκαία η υιοθέτηση δύο διαφορετικών προσεγγίσεων σχετικά µε τη ρύθµιση της υποδοµής και µετάδοσης ηλεκτρονικών σηµάτων από τη µια και τη ρύθµιση του περιεχοµένου από την άλλη (COM 1998). Η δηµιουργία µιας Ευρωπαϊκής Ρυθµιστικής Αρχής (European Regulatory Authority) δεν κρίνεται αναγκαία, αντίθετα θεωρείται σηµαντική η συνεργασία µεταξύ των εθνικών ρυθµιστικών αρχών. Στο πνεύµα αυτό, υιοθετείται το νέο κανονιστικό πλαίσιο για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες και πρόσφατα ολοκληρώνεται το νέο ρυθµιστικό πλαίσιο για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών µέσων επικοινωνίας. Σε κάθε περίπτωση, η ύπαρξη ρυθµίσεων είναι αναγκαία για την ασφάλεια και τη σταθερότητα του κλάδου (Iosifidis, 2002: 35). Το 1999 ανακοίνωση της Επιτροπής καταλήγει στην ανάγκη ύπαρξης παρόµοιων κανονιστικών συνθηκών για όλες τις υποδοµές σε οριζόντιο επίπεδο, ανεξάρτητα από τον τύπο των υπηρεσιών που µεταφέρονται µέσω αυτών και στην ανάγκη συνέχισης της κανονιστικής ρύθµισης των υπηρεσιών βάσει των ειδικών χαρακτηριστικών της κάθε υπηρεσίας παροχής περιεχοµένου και των συναφών στόχων δηµόσιας πολιτικής (COM 1999: 1) σε κάθετη προσέγγιση. Στο πλαίσιο αυτό, κρίνεται απαραίτητη η διασφάλιση ισορροπίας µεταξύ εξασφάλισης στόχων δηµοσίου συµφέροντος και διευκόλυνσης της ανάπτυξης ανοικτών ανταγωνιστικών αγορών, προς όφελος της νοµικής ασφάλειας και της ασφάλειας των επενδύσεων. Iδιαίτερη µνεία γίνεται για την τηλεόραση, η οποία «παραµένει το σηµαντικότερο µέσο επικοινωνίας και το κατ εξοχήν όργανο παροχής και επεξεργασίας πρωτογενών πληροφοριών, καθώς και ότι έχει εποµένως αποφασιστική σηµασία στη διαµόρφωση γνώµης και στη λήψη αποφάσεων στο πλαίσιο των πολυφωνικών κοινωνιών µας, καθώς και για τη λειτουργία της δηµοκρατίας, τη διατήρηση της πολιτιστικής ποικιλότητας και τη µετάδοση κοινωνιών αξιών, ανεξάρτητα από τον τρόπο χρηµατοδότησης (δικαιώµατα, διαφήµιση, συνδροµές, πληρωµή ανά θέση) και µετάδοσης». Λίγα χρόνια αργότερα από το 2001, διαπιστώνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο µια πιο θετική τάση υπέρ της ενιαίας «συγκλίνουσας» αρχής σε εθνικό επίπεδο ή τουλάχιστον µια διαδικασία αναδιοργάνωσης ή απλοποίησης των υπαρχουσών ρυθµιστικών δοµών (Machet, 2001: 1). Στο πλαίσιο αυτής της σύγκλισης τίθεται το ερώτηµα αν στο χώρο τούτο, που συχνά εµφανίζεται ως ενιαίος, πρέπει να υφίστανται µία ή περισσότερες ανεξάρτητες ρυθµιστικές αρχές. Το ερώτηµα αυτό έχει απασχολήσει λιγότερο ή περισσότερο τα κράτη-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, µε λίγες περιπτώσεις να έχουν υιοθετήσει ενιαία ρυθµιστική αρχή για τηλεπικοινωνίες, παροχή οπτικοακουστικού περιεχοµένου αλλά και συχνότητες. 27

16 ª : ƒ À ª ƒ π À Àƒπ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ & ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ : À ƒ ƒπ ƒø ƒ ø ƒãø Κανόνας στα περισσότερα κράτη-µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η ύπαρξη διαφορετικών ρυθµιστικών αρχών για τους τοµείς των τηλεπικοινωνιών και της ραδιοτηλεόρασης, διακρίνοντας σαφώς το πεδίο των υποδοµών και των ηλεκτρονικών επικοινωνιών από το περιεχόµενο. Το εύρος των αρµοδιοτήτων των ρυθµιστικών για τη ραδιοτηλεόραση αρχών ποικίλλει µε την κυβέρνηση να διατηρεί µερικές φορές ρυθµιστική αρ- µοδιότητα ιδίως σε θέµατα αδειοδότησης (π.χ., Λουξεµβούργο, 6 Εσθονία, 7 Σουηδία 8 ). ΚΡΑΤΗ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΕΣ ΠΛΕΟΝ ΤΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΡΑ ΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΗΣ Kommunikationsbehörde Austria (KommAustria) 10 ιαχείριση συχνοτήτων που διατίθενται για ραδιοτηλεόραση Στην κατηγορία αυτή, επιλέγουµε να κατατάξουµε και Υποδοµές που αφορούν τη ραδιοτηλεοπτική µετάδοση Αυστρία την περίπτωση της Αυστρίας, όπου η κοινή δοµή της εν έχει εποπτική αρµοδιότητα έναντι του δηµόσιου Rundfunk & Telekom Regulierungs-GmbH ενώνει δύο ραδιοτηλεοπτικού φορέα. σαφώς διακριτούς τοµείς. Ενισχύσεις στον Τύπο. Βουλγαρία Съветът за електронни медии (CEM) Γαλλία Conseil Supérieur de l Audiovisuel (CSA) Έλεγχος του ραδιοηλεκτρικού φάσµατος για τις συχνότητες που διατίθενται για µετάδοση ραδιοτηλεοπτικού περιεχοµένου. Γερµανία Direktoernkonferenz der Landesmedienanstalten Προστασία ανηλίκων από ακατάλληλο περιεχόµενο στη ραδιοτηλεόραση, καθώς και σε όλα τα ηλεκτρονικά οπτικοακουστικά µέσα. (DLM) ανία Radio-og tv-nævnet Χορήγηση συχνοτήτων για τοπική ραδιοτηλεόραση κατόπιν συνεννόησης µε την Εθνική Αρχή Τηλεπικοινωνιών. (Μediesekretariatet) 11 Ελλάδα Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) Εσθονία Ringhäälingunõukogu Ιρλανδία Broadcasting Commission of Ireland (BCI) Broadcasting Complaints Commission (BCC) Με νόµο του Μαΐου 2008, µια νέα αρχή αρµόδια για θέµατα περιεχοµένου, η Broadcasting Authority of Ireland (BAI), αντικαθιστά την BCI και την BCC και θα εποπτεύει δηµόσιους και ιδιωτικούς ραδιοτηλεοπτικούς φορείς. Ισπανία Consejo Audiovisual de Navarra Consell de l Audiovisual de Catalunya Κύπρος Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου (APT) Λετονία Nacionālā radio un televīzijas padome (NRTP) Σχετικά µε τη χορήγηση συχνοτήτων, το Συµβούλιο προκηρύσσει ελεύθερες συχνότητες, όπως αυτές ορίζονται από την Κρατική ιεύθυνση Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών Λιθουανία Lietuvos radijo ir televizijos komisija (RTK) Παροχή καλωδιακών υπηρεσιών Χορήγηση συχνοτήτων σε συνεργασία µε τη Ρυθµιστική Αρχή Επικοινωνιών Λουξεµβούργο 12 Conseil National des Programmes (CNP) Μάλτα Malta Broadcasting Authority Χορήγηση συχνοτήτων Ολλανδία Commissariaat voor de Media ίκτυα και υποδοµές (παροχείς καλωδιακών υπηρεσιών) Ουγγαρία Orszagos Radio Es Televizion Testulet (ORTT) Πορτογαλία Entidade reguladora para a Comunicação Social Τύπος (ERC) 13 ιαδίκτυο Πολωνία Krajowa Rada Radiofonii I Telewizji (KRRiT) Ρουµανία Consiliul National al Audiovizualului (CNA) ιαχείριση του ραδιοηλεκτρικού φάσµατος Σλοβακία Rada pre vysielanie e retranmsisiu (RVR) Χορήγηση συχνοτήτων Αναµετάδοση Radio- och TV-verket (RTVV) Χορήγηση αδειών ηµοσιεύσεις στο ιαδίκτυο Σουηδία ηµιουργία προτύπων για την ψηφιακή ραδιοτηλεόραση Τσεχία Granskningsnämnden för radio och TV (GRN) Rada pro rozhlasové a televizní vysílaní (RRTV) Αρµόδια για θέµατα περιεχοµένου Σχεδιασµός φάσµατος συχνοτήτων σε συνεργασία µε την Αρχή Τηλεπικοινωνιών της Τσεχίας Πίνακας 1 9 Οι αρχές αυτές συνεργάζονται µε τις αντίστοιχες αρχές για τις τηλεπικοινωνίες, καθώς και µε τις αρχές που έχουν αρµοδιότητα για τις συχνότητες. πƒ : À ƒ π π ƒ ƒã πæ ƒ ƒã Τον κανόνα «επιβεβαιώνουν» ορισµένες εξαιρέσεις. Σε µερικές περιπτώσεις δεν υπάρχει ανεξάρτητη αρχή, ενώ σε άλλες υπάρχει µια ρυθµιστική αρχή που συγκεντρώνει αρµοδιότητες και στους δύο τοµείς. Στην Ισπανία δεν υπάρχει ανεξάρτητη αρχή για τη ραδιοτηλεόραση σε εθνικό επίπεδο, ενώ, αντίθετα, από το 1996 υπάρχει για τον τοµέα των τηλεπικοινωνιών (Comisión del Mercado de las Telecomunicaciones CMT). Η αρχή αυτή έχει αρµοδιότητα σε θέµατα ανταγωνισµού για τις αγορές των τηλεπικοινωνιών, των οπτικοακουστικών και των αµφίδροµων υπηρεσιών. Αντιθέτως, δεν έχει αρµοδιότητες σε θέµατα που αφορούν το µεταδιδόµενο ραδιοτηλεοπτικό περιεχόµενο. Τα ζητήµατα ραδιοτηλεόρασης υπάγονται στο Υπουργείο Βιοµηχανίας, Τουρισµού και Εµπορίου. Οι άδειες παροχής ραδιοτηλεοπτικών υπηρεσιών εθνικής εµβέλειας δίνονται από την κυβέρνηση, ενώ περιφερειακής και τοπικής εµβέλειας από τις κυβερνήσεις των αυτόνοµων κοινοτήτων. Σε επίπεδο κοινοτήτων, η Ναβάρα και Πίνακας 2 ΚΡΑΤΗ ΜΕ ΕΝΙΑΙΑ 14 ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΕΣ Ιταλία (1997) Φινλανδία Σλοβενία (2001) Autorità per le Garanzie nelle comunicazioni (AGCOM) Viestintävirasto (FICORA) Agencija za pošto in elektronske komunikacije Republike Slovenije (APEK) Ηνωµένο Βασίλειο (2003) Office of Communications (OFCOM) Βέλγιο γαλλική κοινότητα (2003) Βέλγιο φλαµανδική κοινότητα (10/02/2006) Conseil Supérieur de l Audiovisuel (CSA) Vlaams Commissariaat voor de Media η Καταλονία έχουν δηµιουργήσει ανεξάρτητες εποπτικές αρχές για τη ραδιοτηλεόραση. Στη Γερµανία, η αυτορρύθµιση παίζει σηµαντικό ρόλο στη λειτουργία της ραδιοτηλεόρασης, ιδίως της δηµόσιας, και η εποπτεία αντανακλά την οµοσπονδιακή δοµή του κράτους. Έτσι στο επίπεδο των Länder υπάρχουν οι Landesmedienanstalten (LMA), ανεξάρτητες αρχές αρµόδιες για την ιδιωτική ραδιοτηλεόραση (χορήγηση αδειών και εποπτεία), ενώ σε εθνικό επίπεδο υπάρχει το Arbeitsgemeinschaft der Landesmedienanstalten in der Bundesrepublik Deutschland (ALM) µε το οποίο συνεργάζονται τα LMA για ζητήµατα αρχής και εθνικής σηµασίας, µε εκτελεστικό όργανο το Direktoernkonferenz der Landesmedienanstalten (DLM). Για θέµατα συγκέντρωσης υπάρχει η Kommission zur Ermittlung der Konzentration im Medienbereich (KEK) και για θέµατα προστασίας ανηλίκων η Kommission für Jugendmedienschutz (KJM). Οι τηλεπικοινωνίες ανήκουν στην αρµοδιότητα του οµοσπονδιακού κράτους και αρµόδια είναι η ανεξάρτητη ρυθµιστική αρχή Bundesnetzagentur für Elektrizität, Gas, Telekommunikation, Post und Eisenbahnen (BNetzA). Σε πέντε κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπάρχει ενιαία ρυθµιστική αρχή για θέµατα περιεχοµένου και υποδοµών: Ιταλία, Φινλανδία, Ηνωµένο Βασίλειο, Σλοβενία, Βέλγιο (γαλλική και φλαµανδική κοινότητα). Τηλεόραση Ραδιόφωνο ίκτυα και υποδοµές Εκδόσεις Χορήγηση συχνοτήτων Τηλεόραση Ραδιόφωνο ίκτυα και υποδοµές Τηλεπικοινωνίες, υπηρεσίες ταχυδροµείων, ασφάλεια πληροφοριών, domain names Χορήγηση συχνοτήτων Τηλεόραση Ραδιόφωνο ίκτυα και υποδοµές Ταχυδροµεία ιαχείριση ραδιο-φάσµατος Τηλεόραση Ραδιόφωνο ίκτυα και υποδοµές Ανταγωνισµός Χορήγηση συχνοτήτων Τηλεόραση Ραδιόφωνο ίκτυα και υποδοµές 15 Τηλεόραση Ραδιόφωνο ίκτυα και υποδοµές 28 29

17 ª : ƒ À ª ƒ π À Àƒπ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ & ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Οι λόγοι της επιλογής είναι ιστορικοί, αλλά κυρίως αντανακλούν την οπτική που κάθε κράτος υιοθετεί απέναντι στο ερώτηµα του συγκεράσµατος µεταξύ οικονοµικής και τεχνικής προσέγγισης των ρυθµίσεων που αφορούν τηλεπικοινωνιακά δίκτυα και αυτών που αφορούν το οπτικοακουστικό περιεχόµενο και τα οποία έχουν ως βάση την αρχή της ελευθερίας της έκφρασης και στόχο τη διασφάλιση της έλλειψης επηρεασµού από οικονοµικά συµφέροντα. Στην Ιταλία, η δηµιουργία της AGCOM (1997) δεν ήταν προϊόν συνένωσης, καθώς µέχρι τότε δεν υπήρχε αρχή αρµόδια για τις τηλεπικοινωνίες, παρά µόνο µια αρχή εποπτείας του τύπου και του οπτικοακουστικού τοµέα. Το γεγονός αυτό µπορεί να χαρακτηριστεί ως «στρατηγικό πλεονέκτηµα», καθώς η νέα αρχή δε δέχθηκε επηρεασµούς από τους χειρισµούς προηγού- µενων αρχών. Είναι αρµόδια για τηλεπικοινωνίες, οπτικοακουστικές υπηρεσίες (ραδιόφωνο, τηλεόραση, νέα µέσα) και τον Tύπο. Στη Φινλανδία, η FICORA είναι µια ενιαία αρχή 16 αρµόδια για τα ζητήµατα των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, συµπεριλαµβανοµένων ραδιοφώνου και τηλεόρασης, και των υπηρεσιών της Κοινωνίας της Πληροφορίας. Της δηµιουργίας της OFCOM προηγήθηκαν διαβουλεύσεις, µε αποτέλεσµα την ύπαρξη συναίνεσης ως προς τις αρµοδιότητες της νέας αρχής και ως προς τη διαδικασία µετάβασης (White Paper December, 2000). Το Ηνωµένο Βασίλειο, υιοθετώντας το 2003 το νόµο περί επικοινωνίας, Communications Act, προσπάθησε να ανταποκριθεί στην πρόκληση της σύγκλισης των τεχνολογιών. Έτσι, προσάρµοσε το νοµοθετικό πλαίσιο, υιοθέτησε ρυθµίσεις για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, εξέλιξε τις ρυθµίσεις για τη ραδιοτηλεόραση και διευκόλυνε τη µετάβαση στην ψηφιακή εκποµπή. Εν τέλει, στο πνεύµα της συνολικής προσπάθειας, το Ηνωµένο Βασίλειο υιοθέτησε το σύστη- µα της «ενιαίας ρυθµιστικής αρχής», δηµιουργώντας την αρχή Office of Communications (OFCOM). Η εν λόγω αρχή γεννήθηκε από τη σύγκλιση πέντε διαφορετικών αρχών και υπηρεσιών 17 και συγκεντρώνει τις αρµοδιότητες που ασκούσαν αυτές µέχρι πρότινος, καλύπτοντας πλέον όλη τη βιοµηχανία της επικοινωνίας, δηλαδή τηλεπικοινωνίες, οπτικοακουστικά και συχνότητες (Weinstein, 2003: 10). Παρά την αρχική δυσπιστία, ο απολογισµός της OFCOM είναι µάλλον θετικός (Hooper, 2005). Εκτός από τη µείωση του κόστους λειτουργίας που επέφερε η συνένωση των προηγού- µενων αρχών, η OFCOM έχει καταφέρει να ανταποκριθεί στα καθήκοντα που της έχουν ανατεθεί, συνδυάζοντας την οικονο- µική προσέγγιση (ενθάρρυνση του ανταγωνισµού των αγορών προς όφελος των καταναλωτών και µέριµνα για την οικονοµική ευεξία της βιοµηχανίας) µε την πολιτιστική ρύθµιση (συµφέρον του πολίτη, κοινωνικό συµφέρον). Σηµειώνεται ότι η OFCOM οργανώθηκε συνολικά στη βάση των αρµοδιοτήτων που της ανατέθηκαν και όχι χρησιµοποιώντας τη δοµή των αρχών που απορρόφησε. Επιπλέον, µόνο το 25% των στελεχών της και τρία από τα εννέα µέλη της διοίκησής της προήλθαν από τις προηγούµενες ρυθµιστικές αρχές. Αντίστοιχα, στην Ιταλία η οργάνωση βασίστηκε στη διάκριση των δραστηριοτήτων µεταξύ αγοράς και περιεχοµένου χωρίς διαχωρισµό ανάλογα µε τον τρόπο µετάδοσης. Η διάκριση αυτή αντιστοιχεί και στο δοµικό σχεδιασµό της αρχής: η Commissione per le infrastrutture e le reti που χειρίζεται όχι αποκλειστικά ζητήµατα υποδοµών και δικτύων και η Commissione per i servizi e i prodotti που χειρίζεται κυρίως αλλά όχι αποκλειστικά ζητήµατα σχετικά µε τα προϊόντα και τις υπηρεσίες (Machet, 2001: 5). Επισηµαίνεται ότι σε νοµοθετικό επίπεδο το βασικό ρυθµιστικό πλαίσιο για τηλεπικοινωνίες και ραδιοτηλεόραση καταγράφεται στον ίδιο νόµο. Στη Σλοβενία, αντιθέτως, η ενιαία ρυθµιστική αρχή βασίζεται στην συγκατοίκηση αρχών που συνεχίζουν να ενεργούν ως ξεχωριστά όργανα (Deidre, 2006: 3). Η ρυθµιστική αρχή της Σλοβενίας αποτελείται από δύο διαφορετικά συµβούλια: το Συµβούλιο των τηλεπικοινωνιών υπό το ιευθυντή, αρµόδιο για θέ- µατα που αφορούν τις τηλεπικοινωνίες και το Συµβούλιο για τα οπτικοακουστικά, ο οποίος έχει τον τελευταίο λόγο στην απόφαση χορήγησης αδειών. Στη Σλοβακία, το Μάρτιο του 2003, η κυβέρνηση πρότεινε τη δηµιουργία ενιαίας ρυθµιστικής αρχής, σε ένα πνεύµα µείωσης των δηµοσίων εξόδων. Η ιδέα τελικά απορρίφθηκε, ιδίως λόγω της άρνησης της ρυθµιστικής αρχής για τη ραδιοτηλεόραση, η οποία απολαύει ενός ειδικού καθεστώτος υπαγόµενη απευθείας στο Κοινοβούλιο και η οποία αρνήθηκε τη συγχώνευση µε τις αµιγώς δηµόσιες υπηρεσίες που ρυθµίζουν τις τηλεπικοινωνίες και τα ταχυδροµεία (Bobácová, 2004). Εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, στον Καναδά και στις ΗΠΑ οι βιοµηχανίες της ραδιοτηλεόρασης και των τηλεπικοινωνιών ρυθµίζονται παραδοσιακά από την ίδια οµοσπονδιακή αρχή, παρότι από διαφορετικές διευθύνσεις. ƒ µ ª π ª Ο προβληµατισµός είναι πολύπλευρος και συχνά οι απόψεις είναι αντικρουόµενες. Σχηµατικά φαίνεται από τη µια ότι η ίδρυση ενός ενιαίου ρυθµιστικού φορέα αντανακλά τη δοµή ενός σύγχρονου συστήµατος ΜΜΕ, στο οποίο η δράση του θα έχει µεγαλύτερη αποτελεσµατικότητα. Από την άλλη, υπάρχει η άποψη ότι η «συγχώνευση» θα αποβεί σε βάρος των στόχων δηµοσίου συµφέροντος που ακολουθούν τη ραδιοφωνία και τηλεόραση, όπως τους γνωρίζουµε σήµερα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το 1998, το Groupe de haut niveau sur la politique audiovisuelle έθεσε ερώτηµα αν η ρύθµιση τηλεπικοινωνιών και οπτικοακουστικού τοµέα πρέπει να είναι κοινή, για να απαντήσει ότι «υπάρχει και θα υπάρχει πάντα διάκριση µεταξύ των τηλεπικοινωνιών (π.χ. ιδιωτικές επικοινωνίες) και της οπτικοακουστικής επικοινωνίας». Οι ίδιοι παράγοντες µπορούν να καταλήξουν σε διαφορετικά αποτελέσµατα: δεν µπορούµε να παραβλέψουµε τις αρχές που διέπουν αυτούς τους δύο τοµείς, οι οποίοι είναι σαφώς διακριτοί και µοιράζονται την ίδια τεχνολογία. Συνεπώς δεν υπήρχε λόγος άρσης της διάκρισης των αντίστοιχων νοµικών καθεστώτων. Βέβαια, θα είναι όλο και πιο έντονη η ανάγκη για στενή συνεργασία µεταξύ των ρυθµιστικών αρχών των δύο διακριτών τοµέων. Η ίδια οµάδα ειδικών δεν υποστήριξε τη δηµιουργία µιας ευρωπαϊκής ρυθµιστικής αρχής για το περιεχόµενο. Αντίθετα, τάχθηκε υπέρ της συνεργασίας µεταξύ των εθνικών αρχών. Σήµερα, µε την αναθεωρηµένη Οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών µέσων, η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται σταθερή στην προστασία στόχων δηµοσίου συµφέροντος, διακρίνοντας µεταξύ ενός κοινού ρυθµιστικού πλαισίου για όλες τις υπηρεσίες (γραµµικές και κατά παραγγελία), καθώς και διακριτών πεδίων, µε το χώρο των τηλεοπτικών εκποµπών να διατηρεί περισσότερους «παραδοσιακά» περιορισµούς. Ως προς τις επιλογές σε εθνικό επίπεδο, στα επιχειρήµατα υπέρ της υιοθέτησης ενιαίας αρχής περιλαµβάνονται (Machet, 2001: 6) µεταξύ άλλων: η αναµενόµενη επιτάχυνση του ρυθµού σύγκλισης µέσα από µια συνεκτική, συνολική προσέγγιση, η διευκόλυνση των διαδικασιών που απαιτούνται για τη δραστηριοποίηση των ενδιαφεροµένων στη σχετική αγορά, ο εξορθολογισµός των δραστηριοτήτων και η καλύτερη εσωτερική συνεργασία, η µείωση λειτουργικών εξόδων, η βελτίωση του επιπέδου εποπτείας, καθώς η ενιαία ρυθµιστική αρχή µπορεί λόγω του συνόλου των αρµοδιοτήτων και των δυνατοτήτων της να εξισορροπήσει το βάρος των «γιγάντων της επικοινωνίας» των οποίων αναλαµβάνει την εποπτεία. Στα µειονεκτήµατα της ενιαίας ρυθµιστικής αρχής µπορούν να καταγραφούν: η διαφορετική εξειδίκευση στη ρύθµιση διαφορετικών τοµέων που απαιτούν γνώσεις, ικανότητες και αρµοδιότητες διαφορετικές, η απώλεια της διαφάνειας στο εσωτερικό µιας ενιαίας αρχής της διαλεκτικής σύγκρουσης των παραδοσιακών στόχων της πολιτικής των τηλεπικοινωνιών και των οπτικοακουστικών, η αδυναµία ανάληψης ουσιαστικής δέσµευσης στο πλαίσιο δύο ασύµβατων σε ορισµένα σηµεία στόχων της πολιτικής των τηλεπικοινωνιών και της πολιτικής των οπτικοακουστικών ο εν δυνάµει κίνδυνος αδυναµίας επίτευξης ισορροπίας στη σύνθεση της αρχής, οπότε η λογική που χαρακτηρίζει τον ένα χώρο κυριαρχεί και επικρατεί και στον άλλο. Ορισµένα κράτη υιοθέτησαν µια «επαναστατική» µεταβολή, υλοποιώντας ένα εξ ολοκλήρου νέο σύστηµα. Τα περισσότερα κράτη επέλεξαν την οδό της «προοδευτικής» µεταβολής, µε αναδιατάξεις όπου και όταν απαιτούνται. Εντούτοις πρέπει να σηµειωθεί ότι η σύγκλιση δεν ολοκληρώνεται απαραίτητα µε τη «συγκατοίκηση» δύο προηγούµενων αρχών, µε χαρακτηριστική την περίπτωση της Σλοβενίας. Μια άλλη παράµετρος του ζητήµατος αφορά την αντίληψη που έχει µια κοινωνία για το ρόλο των ρυθµιστικών αρχών στην προάσπιση στόχων δηµοσίου συµφέροντος. Εφόσον ο πολίτης ως κάτοχος του τηλεχειριστηρίου θεωρείται ως απολύτως υπεύθυνος για τις επιλογές του, η παρέµβαση της ρυθµιστικής αρχής περιορίζεται θεαµατικά, καθώς υποστηρίζεται ότι το επιχείρηµα της προστασίας δηµοσίων αγαθών δεν αντέχει στην εποχή της υπερπροσφοράς επιλογών (Di Pietrantonio, 1999: 31). Αν, αντίθετα, θεωρείται ότι ο παροχέας οπτικοακουστικών και λοιπών υπηρεσιών ενέχει µερίδιο ευθύνης για τις προσφερόµενες υπηρεσίες και τουλάχιστον για το σεβασµό ορισµένων αρχών και αξιών, τότε υπάρχει ανάγκη ενός εντονότερου δια- µεσολαβητικού ρόλου από τις αρχές εποπτείας, ο οποίος δεν περιορίζεται στο τεχνικό και στο τεχνολογικό µέρος µιας διαδικασίας αδειοδότησης. Εφόσον η παροχή ορισµένων υπηρεσιών χαρακτηρίζεται ως δηµόσια λειτουργία, όπως χαρακτηριζόταν η παροχή αναλογικής ραδιοτηλεόρασης, υπάρχει ανάγκη ρύθ- µισης και εποπτείας. Χαρακτηριστικό παράδειγµα της διαφορετικής θεώρησης που υιοθετεί κάθε κοινωνία είναι η ρυθµιστική αρχή των ΗΠΑ 30 31

18 ª : ƒ À ª ƒ π À Àƒπ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ & ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Federal Communication Commission (FCC), η οποία έχει αρµοδιότητες τόσο για το περιεχόµενο, όσο και για τις υποδοµές µεταφοράς του. Εντούτοις η δράση της FCC ως προς το περιεχόµενο αφορά κυρίως τις εκποµπές µε άσεµνο περιεχόµενο, ενώ κατά τα λοιπά η συνταγµατικά κατοχυρω- µένη ελευθερία λόγου οδηγεί σε προστασία κάθε µορφής έκφρασης ακόµα και αν αυτή σοκάρει το κοινό για λόγους θρησκείας, φυλής, εθνικότητας, φύλου ή άλλων προσωπικών χαρακτηριστικών. Πρόσφατα η FCC διεξήγαγε έρευνα σχετικά µε τις βίαιες σκηνές και τις επιπτώσεις τους στους ανηλίκους, σύµφωνα µε την οποία η βία των ΜΜΕ ενισχύει την επιθετική συµπεριφορά των ανηλίκων. Η σήµανση των προγραµµάτων και τα συστήµατα φιλτραρίσµατος, όπως το V-chip, που αφήνουν στους γονείς τον έλεγχο του περιεχοµένου, δε φαίνεται να επιτυγχάνουν αποτελεσµατικά να προστατεύσουν τους ανηλίκους από την τακτική έκθεση στη βία. Ωστόσο η FCC φαίνεται να εγκαταλείπει την πρόθεσή της να αναλάβει δράση στο ζήτηµα της βίας στα τηλεοπτικά προγράµµατα, υπό την πίεση των αντιδράσεων της αγοράς (ΙΟΜ 2007α: 4, 2007β: 3, 2007γ: 4). Εθνικές ιδιαιτερότητες µπορούν να αναδεικνύουν ιδιαίτερο προβληµατισµό, όπως στη Γερµανία όπου πρέπει να ληφθεί υπόψη η οµοσπονδιακή οργάνωση του κράτους και οι αρµοδιότητες των Länder και όπου κάθε ραδιοτηλεοπτικός φορέας οφείλει να λάβει ξεχωριστή άδεια ανά κρατίδιο. Στο Ηνωµένο Βασίλειο ήταν έντονος ο προβλη- µατισµός για τη «σύγκλιση» µεταξύ της προσέγγισης της Independent Television Commission (ITC), που εστίαζε το ενδιαφέρον της σε θέµατα περιεχοµένου, και του Office of Telecommunications (OFTEL), που ενδιαφερόταν περισσότερο για θέµατα ρύθµισης της δοµής της αγοράς. Υπήρχε ο φόβος µήπως ο δυνατότερος τοµέας των τηλεπικοινωνιών κυριαρχούσε επί του ασθενέστερου ραδιοτηλεοπτικού το- µέα. Επίσης, διατυπώθηκε η άποψη ότι η ανάγκη αποτελεσµατικής ρύθµισης δεν µπορεί να βασιστεί σε έναν ενιαίο φορέα ο οποίος θα συνδυάζει την οικονοµική προσέγγιση µε θέµατα εντελώς διαφορετικού τύπου, όπως πολιτικής έκφρασης ή ποιότητας περιεχοµένου. ύο φορείς µπορούν να ανταποκριθούν καλύτερα σε δύο διαφορετικής προσέγγισης απαιτήσεις (Iosifidis 2002: 31). Παρατηρούµε ότι στο Ηνωµένο Βασίλειο η εποπτεία του τοµέα των οπτικοακουστικών είχε ανατεθεί σε περισσότερες αρχές. Μπορεί να υποτεθεί ότι αυτός ο κατακερµατισµός αρµοδιοτήτων δη- µιούργησε εντονότερη την ανάγκη ενοποίησης τουλάχιστον ορισµένων από αυτές. Από την άλλη, στο Ηνωµένο Βασίλειο διατηρούνται οι ιδιαιτερότητες κάθε τοµέα και στόχος παραµένει η επίτευξη του µεγαλύτερου δυνατού συντονισµού προκειµένου να ξεπεραστούν οι «αλληλοεπικαλύψεις». ιατηρείται εντούτοις η ιδιαιτερότητα της παροχής οπτικοακουστικών υπηρεσιών, όπου η έννοια του ανταγωνισµού και της δεσπόζουσας θέσης δεν περιορίζεται µόνο στους οικονοµικούς κινδύνους, αλλά αφορά και το δηµόσιο συµφέρον, το δικαίωµα ενηµέρωσης του κοινού, την πολυφωνία και, τελικά, τη δηµοκρατική αρχή. Στη Γαλλία, οι ρυθµιστικές αρχές είναι περισσότερες λόγω του φόβου ότι η συνένωση των ρυθµιστικών αρχών θα επιφέρει κυριαρχία του οικονοµικού κριτηρίου εις βάρος του πολιτισµού. Πρακτικά το ζήτηµα της ενιαίας αρχής δεν αναδύεται παρά µόνο στο µέτρο που το αναδεικνύει µε την αντίστοιχη απαίτησή της η αγορά. Αυτό σηµαίνει ότι αν οι διαδικασίες ενώπιον δύο ρυθµιστικών αρχών είναι ορθολογικές, η συνεργασία µεταξύ τους µπορεί να είναι επαρκής. Η λογική του «one-stop-shop» αναδύεται όταν η αγορά έχει να αντι- µετωπίσει µια γραφειοκρατική, χρονοβόρα και δύσκαµπτη διαδικασία ενώπιον δύο ή, στην περίπτωση του Ηνωµένου Βασιλείου, ακόµα περισσότερων αρχών. Μόνη η τεχνολογική σύγκλιση δε φαίνεται να δικαιολογεί την άµεση θεσµική αναδόµηση των αρχών εποπτείας. Είναι αναµφίβολο ότι η ύπαρξη ενός σταθερού ορθολογικού ρυθµιστικού περιβάλλοντος ενισχύει τις επενδύσεις και γενικά τη δραστηριοποίηση στον τοµέα αυτό. Κύριο αίτηµα για την ανάπτυξη των αγορών είναι η ασφάλεια δικαίου. Αυτό όµως δε συνεπάγεται απαραιτήτως «συγχώνευση» των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των τοµέων που συγκλίνουν. Πάντως, είτε µε µία είτε µε περισσότερες αρχές, το σύστηµα οφείλει να οδηγείται βάσει µιας τεχνολογικά ουδέτερης προσέγγισης. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1 Σύµφωνα µε την Πράσινη Βίβλο για τη σύγκλιση, ο όρος αυτός χρησιµοποιείται για τη «δυνατότητα που έχει η πλατφόρµα διαφορετικών δικτύων να φέρει ουσιαστικά παρεµφερή είδη υπηρεσιών» και για τη «συνένωση καταναλωτικών συσκευών, όπως το τηλέφωνο, η τηλεόραση και ο προσωπικός υπολογιστής» (COM 1997: 1). 2 Τα προβλήµατα είναι πολυεπίπεδα µε κύριο άξονα τον ανταγωνισµό, όπως, π.χ., από τη διαφορετική τιµολόγηση των συχνοτήτων όσον αφορά παροχή από ραδιοτηλεοπτικούς ή τηλεπικοινωνιακούς φορείς. Βλ. COM 1997: 29επ. 3 Για το λόγο αυτό, παρότι συνιστά την τρίτη παράµετρο της σύγκλισης, δε δηµιουργεί εµπλοκές και η διαλεκτική της χρησιµότητας ενιαίας ρυθµιστικής αρχής περιορίζεται στη δυνατότητα σύγκλισης µεταξύ των δύο άλλων πόλων, δηλαδή της ραδιοτηλεόρασης και των τηλεπικοινωνιών. 4 Ορισµένα άλλα κοινά στοιχεία είναι ότι η ραδιοτηλεόραση και οι τηλεπικοινωνίες έλαβαν διεθνείς διαστάσεις µε τη δορυφορική τεχνολογία και ότι µπορούν να µεταδίδονται ασύρµατα ή ενσύρµατα. Επίσης, αµβλύνεται η διάκριση µεταξύ της ενός προς πολλούς και ενός προς έναν επικοινωνίας, καθώς οι ραδιοτηλεοπτικές υπηρεσίες όλο και συχνότερα προσφέρονται ως υπηρεσίες από έναν προς έναν (pay per view, video on demand). Πλέον η ραδιοφωνία και η τηλεόραση αποτελούν κάποιες από τις πολλές υπηρεσίες που παρέχονται µέσω δικτύων ηλεκτρονικών επικοινωνιών και εντάσσονται στο πλαίσιο της λεγόµενης παροχής οπτικοακουστικού περιεχοµένου. 5 Η Οδηγία 2007/65/ΕΚ της 11ης εκεµβρίου 2007 «για την τροποποίηση της Οδηγίας 89/552/ΕΚ για το συντονισµό ορισµένων νοµοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών-µελών σχετικά µε την άσκηση τηλεοπτικών δραστηριοτήτων (Οδηγία για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών µέσων)» (ΕΕΕΕ L 332/27, 18/12/07) τροποποιεί την Οδηγία Τηλεόραση Χωρίς Σύνορα. Αρχικά το νέο κείµενο προέβλεπε απλά διάκριση µεταξύ γραµµικών και µη γραµµικών υπηρεσιών. Το τελικό κείµενο την περιλαµβάνει παρενθετικά, ως διάκριση µεταξύ «τηλεοπτικής εκποµπής (ήτοι γραµµική υπηρεσία οπτικοακουστικών µέσων)» και «κατά παραγγελία υπηρεσίας οπτικοακουστικών µέσων (ήτοι µη γραµµική υπηρεσία οπτικοακουστικών µέσων)». 6 Στο Λουξεµβούργο, η Ανεξάρτητη Ραδιοτηλεοπτική Επιτροπή (Commission Indépendante de la Radiodiffusion, CIR) έχει ευρεία δικαιοδοσία και πρωταρχικό της καθήκον είναι η αδειοδότηση των καναλιών µε χαµηλής ισχύος αναµεταδότες (τοπικοί ραδιοφωνικοί σταθµοί) και ραδιοφωνικών δικτύων. Η κυβέρνηση είναι αρµόδια για όλες τις άλλες άδειες, ραδιοφώνου και τηλεόρασης, εντούτοις η CIR συντελεί στη διαµόρφωση των κυβερνητικών αποφάσεων. 7 Στην Εσθονία, αρµόδιο για την αδειοδότηση είναι το Υπουργείο Πολιτισµού. 8 Στη Σουηδία, η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης (Radio- och TV-verket, RTVV) είναι κυβερνητική αρχή του χώρου των ΜΜΕ, αρµόδια για τη χορήγηση αδειών σε κοινοτικά και τοπικά ραδιόφωνα, ενώ οι ραδιοτηλεοπτικές δραστηριότητες σε εθνικό επίπεδο τόσο για τηλεοπτικές όσο και για ραδιοφωνικές υπηρεσίες αδειοδοτούνται από την κυβέρνηση. 9 Για τις αρχές που είναι αρµόδιες σε κάθε κράτος-µέλος για τηλεπικοινωνίες, ραδιοτηλεόραση, χορήγηση συχνοτήτων, βλ. OCDE 2006: Η περίπτωση της Αυστρίας είναι ιδιαίτερη. Η Rundfunk & Telekom Regulierungs-GmbH αποτελεί την κοινή διοικητική δοµή στην οποία στηρίζονται δύο εντελώς διακριτούς τοµείς: την Kommunikationsbehörde Austria (KommAustria) και την Telekom- Control-Kommission (TCK). Η KommAustria υπάγεται απευθείας στην Καγκελαρία και από το 2001 έχει αναλάβει τις αρµοδιότητες τριών προηγούµενων αρχών. Η αρχή, αρµόδια για τις τηλεπικοινωνίες, είναι η Telekom-Control-Kommission (TCK). Οι αποφάσεις της KommAustria υπόκεινται σε έφεση ενώπιον µιας ανεξάρτητης οµοσπονδιακής αρχής για την επικοινωνία, την Bundeskommunikationssenat, που έχει αρµοδιότητα και για το δηµόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα. 11 Νόµος της 11ης Απριλίου Στο Λουξεµβούργο το Institut Luxembourgeois de Régulation (ILR) είναι η ενιαία αρχή για τηλεπικοινωνίες, συχνότητες, ηλεκτρισµό, γκάζι και ταχυδροµεία Η ERC αντικατέστησε από το 2006 την Alta Autoridade para a Comunicação Social (AACS), ανέλαβε δε µερικές από τις αρµοδιότητες που είχε το Instituto da Comunicação Social (ICS). Αρµόδια για τις επικοινωνίες είναι η Autoridade Nacional de Comunicaçães (ICP- ANACOM). 14 Εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενιαία ρυθµιστική αρχή έχουν υιοθετήσει η Βοσνία Ερζεγοβίνη (2001), η Νήσος του Ανθρώπου (πλέον των 20 ετών), το Γιβραλτάρ (2000), η Αυστραλία, ο Καναδάς, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Ελβετία (Office fédéral Suisse de la communication - OFCOM). 15 Στο Βέλγιο υπάρχει το Institut Belge des services Postaux et des Télécommunications (IBPT) µε αρµοδιότητες για θέµατα που δεν αφορούν την παροχή οπτικοακουστικών υπηρεσιών. Βλ. http: // και (πρόσβαση 25/05/07). 16 Η κυβέρνηση παίζει σηµαντικό ρόλο στη διαδικασία αδειοδότησης, καθώς είναι αρµόδια για τη χορήγηση παραχωρήσεων αναλογικής ραδιοτηλεόρασης, παροχής ψηφιακού περιεχοµένου και ψηφιακού δικτύου. Η Φινλανδική Ρυθµιστική Αρχή των Επικοινωνιών (Finish Communications Regulatory Authority, FICORA) αναφέρεται ως γενική διοικητική αρχή αρµόδια για θέµατα ηλεκτρονικών επικοινωνιών και υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας. 17 Πρόκειται για τις: Broadcasting Standards Commission, Director General of Telecommunications, Independent Television Commission, Radio Authority και Secretary of State. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ 4 Bobácová, E. (2004). «[SK] Une autorité de regulation commune pour les communications électroniques?», IRIS :15/28. 4 Blessing E. (2006). Rapport d information sur le déploiement de la couverture numérique sur le territoire (télévision numérique de terre, téléphonie mobile, internet haut débit). Nº Enregistré le 19 décembre i3531.pdf (πρόσβαση 12/04/07). 4 Deidre, K. (2006). WG 3 Reform & Convergence of Regulatory Authorities: Practical Issues. Round Table discussion. Information paper. 23rd EPRA meeting, Elsinore May content/english/press/papers/ref_reform_conv_wg3_final_2006.doc (πρόσβαση 02/04/07). 4 Di Pietrantonio, L. (1999). «The Future Shape of Regulation. A need for a European (Tele)communications Regulatory Authority?». In Communications & Strategies, τχ. 33, 1st quarter 1999, σ Ευρωπαϊκή Επιτροπή, (COM) (1997). Πράσινη Βίβλος σχετικά µε τη σύγκλιση στους κλάδους των τηλεπικοινωνιών, των µέσων επικοινωνίας και των τεχνολογιών, των µέσων επικοινωνίας και των τεχνολογιών των πληροφοριών, καθώς και σχετικά µε τις συνέπειες για τις κανονιστικές ρυθµίσεις. COM(97) εκεµβρίου Βρυξέλλες. 4 Ευρωπαϊκή Επιτροπή (COM) (1998). Synthèse des résultats de la consultation publique sur le Livre vert sur la convergence; points à approfondir, document de travail de la Commission. [SEC(98) 1284]. 29 juillet Ευρωπαϊκή Επιτροπή (COM) (1999). Ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συµβούλιο, την Κοινωνική και Οικονοµική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών. Η σύγκλιση στους κλάδους των τηλεπικοινωνιών, των µέσων επικοινωνίας και των τεχνολογιών των πληροφοριών, καθώς και οι συνέπειες για τις κανονιστικές ρυθµίσεις. Αποτελέσµατα της διαβούλευσης γύρω από την Πράσινη Βίβλο [COM(97)623 τελικό] και προτεινόµενες δράσεις. COM(1999)108 τελικό. 10 Μαρτίου Hooper, R. (2005). Convergent Regulation Ofcom s first two years. 10 November regulation (πρόσβαση 02/04/07). 4 Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων (ΙΟΜ) (2007α). «ΗΠΑ: Νέες πολιτικές της Ρυθµιστικής Αρχής για βία, εκπαιδευτικά προγράµµατα». ΕνδιάΜΕΣΑ. τχ Φεβρουαρίου 2007, σ Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων (ΙΟΜ) (2007β). «ΗΠΑ: Έκθεση της FCC για την προστασία των ανηλίκων από τη βία στην TV». ΕνδιάΜΕΣΑ. τχ Μαΐου 2007, σ Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων (ΙΟΜ) (2007γ). «ΗΠΑ: αντιδράσεις στην πρόταση της FCC για την προστασία των ανηλίκων». ΕνδιάΜΕΣΑ. τχ Μαΐου 2007, σ Iosifidis, P. (2002). «Digital Convergence: Challenges for European regulation». The Public. τόµ. 9 (2002), 3, Machet, E. (2001). «Document de travail pour le débat sur les instances de régulation convergentes en Europe». 14ème Réunion de l EPRA. St Julien, Malte septembre content/francais/press/prosandconsfr.doc (πρόσβαση 02/04/07). 4 Organisation de Coopération et de Développement Economiques (OECD) (2007). Considérations générales sur la distribution de contenu audiovisuel dans un contexte multiplateforme. Groupe de travail sur les politiques en matière de télécommunications et de services d information. 12 janvier DSTI/ICCP/TISP(2006)3/FINAL. 4 Weinstein, S. (2003). «Ofcom, Information-convergence and the Never Ending Drizzle of Electric Rain». International Journal Of Communications Law and Policy. Issue 8. Winter 2003/2004, σ

19 ψηφιακός κινηµατογράφος της Ελένης Ζώντου * Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΗΝ 7Η ΤΕΧΝΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ ΣΤΟΝ ΟΜΙΛΟΥΝΤΑ fi ÙËÓ Ó Î Ï Ë ÙÔ ÎÈÓËÙÔÛÎÔ Ô ÙÔ 1880 ÛÙÔ ÂÚÁ ÛÙ ÚÈÔ ÙÔ Thomas Edison ˆ ÙËÓ ÚÒÙË ËÌfiÛÈ ÎÈÓËÌ ÙÔÁÚ ÊÈÎ ÚÔ ÔÏ fi ÙÔ ÂÏÊÔ Lumiere ÛÙÔ Ú ÛÈ ÙÔ 1895, fi ÙÈ Ù ÓÈÎ Î ÈÓÔÙÔÌ Â ÙÔ ÔÚ ªÂÏÈ Î È fiïâ fiûâ ÎÔÏÔ ıëû Ó ÛÙ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ fi ÂÎ Ùfi ÚfiÓÈ ÈÛÙÔÚ ÙÔ ˆ Î È Ù Ù ÏË ÙÔ ÂÈÎÔÛÙÔ ÈÒÓ, Ô ÎÈÓËÌ ÙÔÁÚ ÊÔ, Ë ÔÌË Ù ÓË, Ô Á ıëîâ fi ÙÔ ÎÔÈÓfi Î È ÁÈÓ ÊÔÚ ÔÏÈÙÈÛÙÈÎ ÎÊÚ ÛË Î È ËÌÈÔ ÚÁ, È Ù ÚËÛÂ Û Â fió Ó ÏÏÔ ˆÙ Ù ÛÈÎ Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎ ÙÔ, ÙfiÛÔ fiûôó ÊÔÚ ÙËÓ Ù ÓÔÏÔÁ, fiûô Î È ÙËÓ Ô Û ÙÔ, ËÏ ÙÔÓ ÙÚfi Ô Ô Ú ÁÔÓÙ È ÔÈ Ù ÈÓ Â. ËÊÈ Î Ù ÓÔÏÔÁ Ô,  ËÚ ÔÓÙ fiïâ ÙÈ ÂÎÊ ÓÛÂÈ ÙË ÓıÚÒ ÈÓË Ú ÛË, ÂÈ ÂÈÛ ÏÂÈ Ó ÌÈÎ ÙËÓ ÙÂÏ ٠ÂÎ ÂÙ Î È ÛÙÔÓ ÎÈÓËÌ ÙÔÁÚ ÊÔ,  ÈÊ ÚÂÈ ÛËÌ ÓÙÈÎ ÏÏ Á Û fiïâ ÙÈ ıâìâïèò ÂÈ È ÈfiÙËÙ ÙÔ ª ÛÔ, Ó ÚÔÛ ÈÔÚ ÔÓÙ ÙÂÏÈÎ ÙËÓ È ÙËÓ Ù ÙfiÙËÙ ÙÔ. Ú ÏÏËÏ, ÓÙÈÌ Ùˆ Ë Ì ÙË ÌÂÁ Ï ÙÂÚË Ù ÓÔÏÔÁÈÎ ÂÍ ÏÈÍË fi ÙËÓ Â Ô ÙË ÌÂÙ ÛË ÛÙÔÓ ÔÌÈÏÔ ÓÙ Î È ÂÈÙ ÛÙÔÓ Á ÚˆÌÔ ÎÈÓËÌ ÙÔÁÚ ÊÔ, ÔÏfiÎÏËÚË Ë ÎÈÓËÌ ÙÔÁÚ ÊÈÎ ÈÔÌË Ó ËÌÈÔ ÚÁÔ, Ú ÁˆÁÔ, È ÓÔÌÂ, È ÈÔÎÙ Ù ÈıÔ ÛÒÓ ÎÙÏ. Î ÏÂ Ù È Ó ÚÔÛ ÚÌÔÛÙÂ. È Ùfi ˆÚ ÎfiÌ Ó ÂÈ Á ÓÂÈ Ï Úˆ Î Ù ÓÔËÙfi ÛÙËÓ ÁÔÚ Î È ÛÙÔ ÎÔÈÓfi ÙÈ Â Ó È ËÊÈ Îfi ÎÈÓËÌ ÙÔÁÚ ÊÔ Î È Ò ÏÏ ÂÈ ÙÔ ÛÈÓÂÌ Ô ÁÓˆÚ ÌÂ Ì ÚÈ Û ÌÂÚ. æ ºπ π À π ª ƒ º À Το φιλµ 35 mm υπήρξε το απόλυτο, κυρίαρχο φορµάτ της κινη- µατογραφίας για περισσότερα από εκατό χρόνια. Το πρώτο βήµα προς τον ψηφιακό κινηµατογράφο έγινε µε την έλευση της τεχνολογίας βίντεο στα τέλη της δεκαετίας του 1960, αλλά κυρίως µε την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών τη δεκαετία του Από τότε η κινηµατογραφική βιοµηχανία, µε πρώτα τα µεγάλα στούντιο των ΗΠΑ, απέκτησε τη δυνατότητα ενσωµάτωσης στις ταινίες εικόνων-ειδικών εφέ δηµιουργηµένων από Η/Υ. Η πρακτική αυτή έγινε καθεστώς από τις αρχές τις δεκαετίας του Έτσι, η πλειονότητα των ταινιών του Χόλιγουντ που είχαν γυριστεί σε φιλµ άρχισαν να υφίστανται µια εκτεταµένη ενδιά- µεση διαδικασία ψηφιοποίησης, ένα επίπονο µετα-παραγωγικό στάδιο επιµέλειας υλικού (post production), πριν επιστρέψουν και πάλι στην αρχική τους µορφή, στο φιλµ 35 mm. Τα όρια µεταξύ φιλµ και βίντεο γίνονται ρευστά και δυσδιάκριτα ήδη από τα µέσα της δεκαετίας του 1990, ενώ η διάθεση στο κοινό ψηφιακών βιντεοκαµερών, η ανάπτυξη εργαλείων λογισµικού για τη διαχείριση οπτικοακουστικού υλικού, οι αυξανόµενες δυνατότητες που προσφέρει το διαδίκτυο και η σταδιακή σύγκλιση των οθονών σηµατοδοτούν το αποφασιστικό βήµα προς τον ψηφιακό κινηµατογράφο, διεθνώς, όσον αφορά την παραγωγή αλλά και τη διανοµή και µετάδοση των έργων (Willis, 2005: 2-3). Τι σηµαίνει ο όρος «ψηφιακός κινηµατογράφος» και ποια η διαφορά από το φιλµ και τον αναλογικό κινηµατογράφο; Ψηφιακός κινηµατογράφος είναι ένας νέος τρόπος δηµιουργίας και προβολής ταινιών. Υπερπαραγωγές των ΗΠΑ (blockbusters) και ανεξάρτητες παραγωγές, παραγωγές χαµηλού κόστους αλλά και µεγάλου προϋπολογισµού ταινίες µπορούν πλέον να παραχθούν µε τη χρήση των πλέον εξελιγµένων ψηφιακών τεχνολογιών. Σε αυτό το σηµείο είναι χρήσιµο να διευκρινιστεί η διαφορά του ψηφιακού κινηµατογράφου (d-cinema) από τον ηλεκτρονικό κινηµατογράφο (e-cinema), παρόλο που αυτοί οι δύο όροι συχνά θεωρούνται ταυτόσηµοι. Η διαφορά τους έγκειται κυρίως σε ζητήµατα τεχνολογικά και ποιότητας. Όλα τα κινηµατογραφικά έργα που ξεπερνούν την ανάλυση 2Κ και ακολουθούν συγκεκριµένες τεχνικές προδιαγραφές των µεγάλων στούντιο του Χόλιγουντ αποτελούν ψηφιακό κινηµατογράφο. Οποιοδήποτε άλλο ψηφιακό περιεχόµενο π.χ. τοπικές, ανεξάρτητες παραγωγές, εναλλακτικό περιεχόµενο, διαφηµίσεις κ.ά. είναι ηλεκτρονικός κινηµατογράφος (Hancock, 2007 Dager, 2005). Σε κάθε περίπτωση, αυτό που είναι κοινό και στον ψηφιακό και στον ηλεκτρονικό κινηµατογράφο είναι η ευελιξία και η δυνατότητα που παρέχει η ψηφιακή τεχνολογία για την αποτύπωση, την επεξεργασία και την προβολή οποιουδήποτε περιεχοµένου µπορεί να συλλάβει το µυαλό. 34 * Ερευνήτρια ΜΜΕ του ΙΟΜ 35

20 ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ Και ενώ το φιλµ αποτελεί µια σειρά από φωτογραφικές διαφάνειες ή καρέ, αναλόγως του φωτός που αντανακλάται από τα αντικείµενα στον πραγµατικό κόσµο, στον ψηφιακό κινηµατογράφο όλες οι πληροφορίες (συµπεριλαµβανοµένων των εικόνων) µετατρέπονται σε σειρές ψηφίων 0 και 1. Η ψηφιοποιηµένη πληροφορία αποτελεί έναν ευέλικτο και µε τεράστιες δυνατότητες τρόπο επεξεργασίας, αντιγραφής και επιµέλειας στον ηλεκτρονικό υπολογιστή µε βασικά πλεονεκτήµατα τη δυνατότητα αποθήκευσης και επεξεργασίας µεγάλης ποσότητας πληροφορίας, καθώς και το ότι η πληροφορία δεν υφίσταται αλλοιώσεις όταν αναπαράγεται, ακόµα και έπειτα από πολλές αναπαραγωγές (McKernan, 2005: digital-cinema.htm). Η ψηφιακή τεχνολογία επηρεάζει, όπως ήδη αναφέρθηκε, τους τρεις κύριους τοµείς της κινηµατογραφικής βιοµηχανίας: Την παραγωγή: τον τρόπο που δηµιουργούνται οι ταινίες. Τη διανοµή: τον τρόπο που η ταινία φτάνει από την εταιρεία παραγωγής στις κινηµατογραφικές αίθουσες Την προβολή: τον τρόπο που η κινηµατογραφική αίθουσα προβάλλει την ταινία. Ú ÁˆÁ Η δηµιουργία ταινιών, κυρίως µεγάλου µήκους, βρίσκεται σε σταυροδρόµι µε τη διακοπή παλαιών τεχνικών και διαδικασιών και την αντικατάστασή τους από καινούργιες. Οι κινηµατογραφιστές εµφανίζονται διχασµένοι όσον αφορά το µέσο εγγραφής που θα χρησιµοποιήσουν. Ενστάσεις έχουν εκφραστεί για την ποιότητα της ψηφιακής εικόνας σε σχέση µε την παραδοσιακή κινηµατογράφηση. Ωστόσο οι επαγγελµατικές ψηφιακές βιντεοκάµερες µπορούν να προσφέρουν υψηλή ποιότητα, εφάµιλλη µε αυτήν του φιλµ. Αν ο δηµιουργός είναι ικανοποιηµένος µε το αποτέλεσµα, υπάρχουν δύο σηµαντικά πλεονεκτήµατα για την ψηφιακή εγγραφή: χαµηλό κόστος και ευελιξία. Το φιλµ είναι εξαιρετικά πιο δαπανηρό από το ψηφιακό βίντεο. Ενδεικτικό είναι ότι για την παραγωγή της ταινίας «Ο πόλεµος των άστρων: Η επίθεση των κλώνων» δαπανήθηκαν µόλις $ για 220 ώρες ψηφιακής κασέτας, ενώ, σύµφωνα µε εκτιµήσεις των παραγωγών, αν το γύρισµα είχε γίνει σε φιλµ, θα είχαν δαπανηθεί για τις ίδιες ώρες $ 1,8 εκ. ( rks.com/digital-cinema3.htm). Παράλληλα ιδιαίτερα ελκυστικό στοιχείο για τον κινηµατογραφιστή είναι η ευκολία χρήσης της ψηφιακής τεχνολογίας. Αφενός διευκολύνεται ο επιτόπου έλεγχος του υλικού και η άµεση επανάληψη των γυρισµάτων αν χρειαστεί, ενώ, όσον αφορά το µεταπαραγωγικό στάδιο, παύουν να είναι απαραίτητα τα ενδιάµεσα στάδια µετατροπής που είναι χρονοβόρα και δαπανηρά. Είτε ψηφιακή είτε αναλογική, από τη στιγµή που θα τελειώσει η κινηµατογράφηση αρχίζει το µεταπαραγωγικό στάδιο (post production). To post production δεν αφορά µόνο το µοντάζ, αλλά είναι το στάδιο όπου αναµειγνύονται όλα τα «υλικά» τα οποία αποτελούν µια ταινία: σκηνοθέτης, ηθοποιοί, δηµιουργία ηχητικών εφέ, καταγραφή διαλόγων, µουσική επένδυση, προσθήκη οπτικών εφέ, χρωµατικές διαβαθµίσεις, και στη συνέχεια βγαίνουν τα αντίγραφα για τη διανοµή. Το post production είναι τόσο περίπλοκο που µπορεί να διαρκέσει περισσότερο χρόνο απ ό,τι τα γυρίσµατα. Τα εργαλεία του, τα οποία υπήρξαν σχεδόν αναλλοίωτα για πολλά χρόνια, έχουν αλλάξει δραστικά την τελευταία δεκαετία, καθιστώντας τη µεταπαραγωγική διαδικασία το πιο σταθερό και εγκαθιδρυµένο στοιχείο του ψηφιακού κινηµατογράφου. Ωστόσο, όταν µια ταινία περιέχει ένα χαρακτήρα εξ ολοκλήρου ψηφιακό, όπως συµβαίνει στην τριλογία «Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών», τότε γίνεται σαφές πως τα όρια µεταξύ παραγωγής και µεταπαραγωγής αρχίζουν να γίνονται δυσδιάκριτα (McKernan, 2005: 83-95) και σταδιακά δηµιουργείται µια κινηµατογραφική κουλτούρα προσανατολισµένη στην παραγωγή µε έµφαση στις διαδικασίες πίσω από τις κάµερες (Willis, 2005: 9, 18). È ÓÔÌ Από επιχειρηµατικής και εµπορικής πλευράς, το πιο ενδιαφέρον τµήµα του ψηφιακού κινηµατογράφου είναι ο τοµέας της διανοµής. Η ψηφιακή τεχνολογία προσφέρει µια ιδιαίτερα οικονοµική εναλλακτική σε σχέση µε το παλαιό και κουρασµένο σύστηµα διανοµής των αντιτύπων φιλµ 35 mm, βάρους περίπου κιλών. Το κόστος της διανοµής είναι τεράστιο αν αναλογιστεί κανείς ότι η δηµιουργία ενός αντιτύπου σε film κοστίζει από 1.500, αναλόγως της διάρκειας της ταινίας και του εργαστηρίου επεξεργασίας. Στο κόστος αυτό προστίθενται δαπάνες ασφάλισης, προσθήκης υποτίτλων, αποστολής στους κινηµατογράφους και επιστροφής από αυτούς (Ελληνικό Κέντρο Κινηµατογράφου). Σύµφωνα µε εκτιµήσεις του Screen Digest, η δηµιουργία αντιγράφων είναι µια αγορά που φτάνει παγκοσµίως τα 2 δισ. $ ετησίως (Hancock, 2007). Ο υψηλός προϋπολογισµός αυξάνει το ρίσκο της διανοµής και περιορίζει τις επιλογές. Η ψηφιακή διανοµή προσφέρει ξεκάθαρα οφέλη: χαµηλό κόστος, ευκολία µεταφοράς (σε φυσική µορφή, π.χ., µέσω ψηφιακού δίσκου, µέσω διαδικτύου, καλωδιακά ή δορυφορικά). Το κόστος διαφέρει ελάχιστα αν µία ταινία προβληθεί σε έναν ή σε εκατό κινηµατογράφους. εν υπάρχει αµφιβολία ότι στο µέλλον η ψηφιακή τεχνολογία θα αλλάξει το modus operandi των διανοµέων και των ιδιοκτητών αιθουσών, το χαµηλό κόστος αναπαραγωγής θα δώσει τη δυνατότητα προβολής ανάλογα µε τις απαιτήσεις του κοινού και την πορεία της ταινίας, καθώς και ευελιξία όσον αφορά το χρονικό διάστηµα προβολής και τον αριθµό των αιθουσών ( Ένα από τα προβλήµατα το οποίο συνδέεται συχνά µε το ψηφιακό περιεχόµενο είναι το ζήτηµα της πειρατείας, που αποκτά σηµαντικές διαστάσεις και πλήττει τη βιοµηχανία. Όπλα για την καταπολέµηση της πειρατείας, που ακόµα όµως δεν έχουν καταφέρει να την εξαλείψουν, αποτελούν τα συστήµατα προστασίας περιεχοµένου, γνωστά ως Digital Rights Management Systems, οι τεχνολογίες φιλτραρίσµατος και τα «ψηφιακά υδατογραφήµατα» (digital watermarking) µε τα οποία αποτυπώνονται στο έργο τα στοιχεία του δηµιουργού και έτσι καθίσταται δυνατή η ανίχνευση της πορείας του (σε περίπτωση αναπαραγωγής του). Όµως, εκτός από οικονοµικά οφέλη, τα νέα κανάλια ψηφιακής διανοµής κινηµατογραφικών έργων µπορούν να προσφέρουν και σηµαντικά πολιτιστικά οφέλη, ειδικότερα όσον αφορά την κατακερµατισµένη ευρωπαϊκή κινηµατογραφία. Η ψηφιακή τεχνολογία στον κινηµατογράφο µπορεί να ενισχύσει την κυκλοφορία ευρωπαϊκών έργων χαµηλού προϋπολογισµού, που µέχρι πρότινος, λόγω του υψηλού κόστους διανο- µής, δεν έβρισκαν τρόπο να περάσουν τα σύνορα της χώρας προέλευσής τους, ενώ παράλληλα µπορεί να δώσει στο κοινό τη δυνατότητα περισσότερων επιλογών, κυρίως όσον αφορά ανεξάρτητες παραγωγές. ÚÔ ÔÏ Το τελευταίο στάδιο στην κινηµατογραφική διαδικασία είναι το στάδιο της προβολής της ταινίας, η επαφή µε το κοινό. Η αντίφαση είναι ότι αυτό το στάδιο µπορεί να αποτελέσει τόσο την κινητήριο δύναµη, όσο και το µεγάλο αγκάθι στην ανάπτυξη του ψηφιακού κινηµατογράφου. Η ανταπόκριση του κοινού είναι θερµή, όµως το κόστος της µετατροπής των περίπου αιθουσών παγκοσµίως (Screen Digest, October 2007: 13) σε ψηφιακές είναι εξαιρετικά µεγάλο, και το µείζον ζήτηµα είναι το ποιος θα αναλάβει αυτή τη δαπάνη: οι αιθουσάρχες ή οι διανοµείς; Πέραν τούτου, ο δισταγµός είναι ευνόητος, δεδοµένου ότι ένας προβολέας φιλµ έχει κόστος περίπου και διάρκεια ζωής είκοσι πέντε χρόνια, ενώ ένας καλός ψηφιακός κινηµατογραφικός προβολέας κοστίζει περίπου και δουλεύει µε ένα server ο οποίος µπορεί σύντοµα να θεωρείται παρωχηµένος λόγω εξέλιξης της τεχνολογίας ( McKernan, 2005: 189). Ωστόσο τα πλεονεκτήµατα είναι αδιαµφισβήτητα: εύκολη παραλαβή και προβολή ταινίας, αποφυγή φθοράς µε τις επαναλήψεις, δυνατότητα άµεσης προβολής σε παραπάνω από µία οθόνες, δυνατότητα προβολής άλλου ψηφιακού προγράµ- µατος, όπως, π.χ., αθλητικών γεγονότων. Ωστόσο, παρά τις δυσκολίες, ο αριθµός των ψηφιακών οθονών αυξάνεται εκθετικά, ενώ οι πιο αισιόδοξοι οπαδοί του ψηφιακού κινηµατογράφου προβλέπουν ότι αν η ανάπτυξη συνεχίσει στους ίδιους ρυθµούς, οι προβολείς 35 mm θα έχουν αντικατασταθεί έως το 2013 (Media Salles, 2007). à π & πã πƒ ª π ƒ π Η εξάπλωση του ψηφιακού κινηµατογράφου προϋποθέτει τη δη- µιουργία και υιοθέτηση αφενός µεν ενός κοινού τεχνολογικού συστήµατος όσον αφορά τη µορφή των αρχείων, την τεχνολογία συµπίεσης και κρυπτογράφησης, την ανάλυση της οθόνης κτλ. αφετέρου δε ενός ενιαίου επιχειρηµατικού µοντέλου. Σε επίπεδο τεχνολογίας, οι προδιαγραφές που ορίζει η Πρωτοβουλία Ψηφιακού Κινηµατογράφου (Digital Cinema Initiatives) 1 φαίνεται να επικρατούν τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσµο εξάλλου η δύναµη των εταιρειών που την απαρτίζουν είναι τεράστια. Η πορεία είναι ευκολότερη για τις ΗΠΑ, ενώ στην Ευρώπη παρατηρούνται αποκλίσεις µεταξύ των περιοχών, δεδοµένου ότι και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει κάποια συντονισµένη πολιτική, εκτός από µεµονωµένα προγράµµατα χρηµατοδότησης και υποστήριξης. Έτσι, φαίνεται ότι κάθε αγορά θα ακολουθήσει τους δικούς της ρυθµούς προς τον ψηφιακό κινηµατογράφο. Ενωµένο µέτωπο για την ψηφιακή µετάβαση σχηµάτισαν τον Οκτώβριο του 2006, είκοσι έξι ευρωπαϊκοί κινηµατογραφικοί φορείς µε την υπογραφή κοινής διακήρυξης. Στο κοινό κείµενο που δηµοσιεύτηκε τότε, οι φορείς, µεταξύ των οποίων και το Ελληνικό Κέντρο Κινηµατογράφου, προσφέρουν την υποστήριξή τους στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή µε στόχο να δοθεί περαιτέρω ώθηση στην εξάπλωση του ψηφιακού κινηµατογράφου στην Ευρώπη (ΕνδιάΜΕΣΑ, τχ. 4: 5). Παράλληλα το Ευρωπαϊκό Φόρουµ Ψηφιακού Κινηµατογράφου (European Digital Cinema Forum EDCF), που απαρτίζεται από περίπου εξήντα εθνικούς κινηµατογραφικούς φορείς, σωµατεία και εταιρείες, διερευνά από την πλευρά του ζητήµατα τεχνολογικά, επιχειρηµατικά, αλλά και περιεχοµένου ( Σε επιχειρηµατικό επίπεδο, την τελευταία τριετία έχουν εξεταστεί διαφορετικά µοντέλα συνεργασίας µεταξύ των «παικτών» τα οποία θα µπορούσαν να οδηγήσουν σε µια οµαλή για την αγορά ψηφιακή µετατροπή των αιθουσών. Το όφελος για τους διανο- µείς είναι ξεκάθαρο. Εκτιµάται ότι η εξοικονόµηση πόρων από την κατάργηση της δηµιουργίας αντιγράφων σε φιλµ φτάνει στα 1,5 δισ. δολάρια ετησίως (Screen Digest), οπότε φαίνεται απολύτως λογικό οι διανοµείς να συµβάλουν στη χρηµατοδότηση του εξοπλισµού των αιθουσών. Ένα µοντέλο που ήδη λειτουργεί αποδοτικά στις ΗΠΑ και έχει διεισδύσει και στην ευρωπαϊκή αγορά είναι η λεγόµενη Εικονική Αµοιβή Αντιγράφου (Virtual Print Fee VPF). Πρόκειται για έναν τρόπο συγχρηµατοδότησης της ψηφιακής µετατροπής από το διανοµέα και τον αιθουσάρχη. Στην καρδιά αυτού του συστήµατος βρίσκονται οι «ενδιάµεσοι» οι οποίοι πληρώνουν προκαταβολικά το κόστος εξοπλισµού και στη συνέχεια κάνουν απόσβεση της επένδυσής τους, λαµβάνοντας συγκεκριµένη αµοιβή κυρίως από τους διανοµείς αλλά και τους αιθουσάρχες κατά την πρώτη προβολή µιας ταινίας (Hancock, 2007). Έτσι, ο διανοµέας «εικονικά» εξακολουθεί να πληρώνει για τις κόπιες. Ένα άλλο µοντέλο χρηµατοδότησης, που προτείνεται και από το δίκτυο κινηµατογράφων Europa Cinemas, είναι το Time Fee Model, σύµφωνα µε το οποίο πρώτα υπολογίζεται το κόστος του εξοπλισµού και οι ώρες λειτουργίας και κατόπιν το κόστος λειτουργίας ανά ώρα. Το κόστος θα καλύπτεται αναλογικά από διανοµείς και αιθουσάρχες και θα εξαρτάται άµεσα από την επιτυχία µίας ταινίας. Άλλα µοντέλα που έχουν προταθεί είναι η Ευέλικτη Αµοιβή Αντιγράφου (Flexible Print Fee), που έχει ως βάση το VPF µε πρόσθετο στοιχείο µία πρόσθετη ευέλικτη αµοιβή η οποία καθορίζεται κάθε εβδοµάδα ανάλογα µε το χρόνο προβολής της ταινίας (δηλαδή το διάστηµα χρήσης του προβολέα), ενώ από τµήµα της αγοράς προτείνεται και η αυτοχρηµατοδότηση των αιθουσών. Τέλος, σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν υπάρχει κοινή γραµ- µή για το ρόλο της κρατικής επιχορήγησης στην ψηφιακή µετατροπή, µε αποτέλεσµα κάθε χώρα να ακολουθεί τη δική της γραµµή. Σε κάθε περίπτωση, και παρά τις συζητήσεις, το κυρίαρχο επιχειρηµατικό µοντέλο θα προκύψει από την ίδια την αγορά και µπορεί να διαφέρει ανά περιοχή. Όµως, µέχρις ότου η ευρωπαϊκή αγορά καταλήξει σε κάποια συµφωνία, δεν αναµένεται έκρηξη του ψηφιακού κινηµατογράφου και µάλιστα τη στιγµή που το διαθέσιµο ψηφιακό περιεχόµενο, και ιδίως το ευρωπαϊκό, παραµένει περιορισµένο