1. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΟΜΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ

Transcript

1 1. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΔΟΜΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ 1.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Ορισμοί: Γενικά υπολογιστής (computer) είναι ένα μηχάνημα που δέχεται πληροφορίες, τις επεξεργάζεται και αποθηκεύει ή/και παρουσιάζει τα αποτελέσματα. Το σύνολο των μηχανικών μερών που αποτελούν ένα υπολογιστικό σύστημα (υπολογιστής + περιφερειακές μηχανές) ονομάζεται hardware. Οι πληροφορίες που εισάγονται στον υπολογιστή ονομάζονται δεδομένα (data). Η επεξεργασία των δεδομένων γίνεται με μια κατάλληλη λογική διαδικασία που έχει εισάγει ο άνθρωπος στον υπολογιστή και ονομάζεται πρόγραμμα. Το σύνολο των προγραμμάτων που έχουν εισαχθεί σε έναν υπολογιστή ονομάζεται λογισμικό (software). Πλεονεκτήματα: Αξιοπιστία: Ο υπολογιστής λειτουργεί χωρίς σφάλματα. Κάθε σφάλμα στα αποτελέσματα της επεξεργασίας οφείλεται σε λογικό λάθος του προγράμματος. Ταχύτητα: Ο υπολογιστής εκτελεί το πρόγραμμα με τεράστια ταχύτητα σε σχέση με τις δυνατότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου. Χωρητικότητα: Ο υπολογιστής μπορεί να αποθηκεύσει με ασφάλεια τεράστιο όγκο πληροφοριών. Αντοχή: Ο υπολογιστής μπορεί να εκτελεί εκατομμύρια υπολογισμούς για μεγάλο διάστημα χωρίς να κουράζεται. Παράσταση και αποστολή δεδομένων Τόσο τα δεδομένα, όσο και τα προγράμματα, μεταφράζονται στο εσωτερικό του υπολογιστή στο σύστημα των δυαδικών αριθμών, δηλαδή αριθμών που φτιάχνονται με συνδυασμούς δύο μόνο ψηφίων, του 0 και του 1. Κάθε δυαδικό φηφίο λέγεται bit. Οι πληροφορίες αποθηκεύονται συνήθως με σειρές από ψηφιολέξεις (bytes), όπου κάθε byte αποτελείται από 8 bits. Για παράδειγμα, οι χαρακτήρες του αλφαβήτου αποθηκεύονται σύμφωνα με το πρότυπο ASCII, σύμφωνα με το οποίο κάθε χαρακτήτας παριστάνεται με ένα byte (έναν δυαδικό αριθμό 8 ψηφίων). Από τα προηγούμενα είναι φανερό ότι η ποσότητα της πληροφορίας στον υπολογιστή μετριέται με αριθμό bytes. Όπως σε όλες τις μονάδες μέτρησης, έτσι και στο byte ορίζονται πολλαπλάσια. Τα πολλαπλάσια αυτά δεν έχουν βάση το 1000 αλλά το 1024 (=2 10 ). Έτσι έχουμε : 1 Kbyte (KB) = 1024 bytes 1 Mbyte (MB) = 1024 Kbytes 1 Gbyte (GB) = 1024 MBytes κ.λ.π. Η μετάδοση πληροφοριών μεταξύ του τμημάτων του υπολογιστή αλλά και μεταξύ του υπολογιστή και των περιφερειακών συσκευών (π.χ. εκτυπωτές) γίνεται μέσω ηλεκτρικών γραμμών. Οι πληροφορίες στέλνονται με μια σειρά από παλμούς ρεύματος που αντιπροσωπεύουν τα δυαδικά ψηφία. Για την μετάδοση των πληροφοριών υπάρχουν δύο τρόποι: ο σειριακός (serial) και ο παράλληλος (parallel). Κατά τον σειριακό τρόπο μετάδοσης, οι παλμοί (δηλαδή τα bits) στέλνονται ο ένας πίσω από τον άλλο. Έτσι, χρειάζεται ένας μόνο ηλεκτρικός αγωγός για την επικοινωνία. Κατά τον παράλληλο τρόπο μετάδοσης, τα δεδομένα στέλνονται σε ομάδες παλμών. Ο αριθμός των καλωδίων που χρειάζονται σε αυτή την περίπτωση είναι ίσος με τον αριθμό των παλμών που στέλνονται ταυτόχρονα. 1

2 Ο σειριακός τρόπος μετάδοσης είναι απλός και φθηνός, αφού χρειάζεται ένα μόνο καλώδιο. Σε μερικές περιπτώσεις επίσης, είναι ο μόνος δυνατός (π.χ. στην επικοινωνία υπολογιστών μέσω τηλεφωνικών γραμμών). Ο παράλληλος τρόπος μετάδοσης έχει όμως το πλεονέκτημα της μεγάλης ταχύτητας και γι αυτό χρησιμοποιείται περισσότερο. Για την κατανόηση των παραπάνω, θα δώσουμε ένα παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι ο υπολογιστής θέλει να στείλει στον εκτυπωτή τον χαρακτήρα Α (λατινικό) για να τυπωθεί. Ο χαρακτήρας αυτός παριστάνεται σύμφωνα με το πρότυπο ASCII με τον δυαδικό αριθμό (που αντιστοιχεί με το 65 στο δεκαδικό σύστημα). Η μετάδοση του γράμματος Α με τους δυο τρόπους θα γίνει όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα: καλώδιο Σχ.1α Σειριακός τρόπος μετάδοσης Σχ.1β Παράλληλος τρόπος μετάδοσης Στην πράξη, εκτός από τα σήματα αυτά, στέλνονται και κάποια σήματα ελέγχου (control signals) ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ Γενικά Ένα υπολογιστικό σύστημα αποτελείται από τα ακόλουθα βασικά μέρη (σχ. 2): * Μονάδες εισόδου * Κεντρική μονάδα * Μονάδες εξόδου Είσοδος Κεντρική μονάδα Έξοδος Σχ.2 Βασική δομή του υπολογιστή Οι μονάδες εισόδου είναι συσκευές που δέχονται κάποια είσοδο από τον εξωτερικό κόσμο και την μετατρέπουν σε δυαδική πληροφορία, κατάλληλη για επεξεργασία από τον υπολογιστή. Οι κυριότερες μονάδες εισόδου είναι: * το πληκτρολόγιο (keybord) * το ποντίκι (ποντίκι) * το χειριστήριο (joystick) * η φωτογραφίδα (light pen), με την οποία μπορούμε να ζωγραφίσουμε πάνω στην οθόνη. * ο σαρωτής (scanner), με τον οποίο εισάγουμε εικόνες στον υπολογιστή * διάφοροι αισθητήρες (sensors) κ.λ.π. 2

3 Από τα παραπάνω μόνο το πληκτρολόγιο είναι απαραίτητο για να λειτουργήσει ένας υπολογιστής (βέβαια το ποντίκι είναι τόσο χρήσιμο που υπάρχει σε κάθε σημερινό σύστημα). Η κεντρική μονάδα περιλαμβάνει τον μικροεπεξεργαστή (microprocessor), την κύρια μνήμη, την περιφερειακή μνήμη ( σκληροί δίσκοι, μονάδες CD ROM, DVD ROM, usb sticks, BlueRay, κάρτες μνήμης) και τις κάρτες επέκτασης (ελεγκτής οθόνης, κάρτα ήχου, κάρτα δικτύου κ.λ.π.) Οι μονάδες εξόδου είναι συσκευές οι οποίες παρουσιάζουν τα δεδομένα εισόδου ή τα δεδομένα μετά από την επεξεργασία. Οι κυριότερες συσκευές εξόδου είναι η οθόνη και ο εκτυπωτής. Η οθόνη με τον ελεγκτή της περιλαμβάνεται πάντα στον εξοπλισμό ενός υπολογιστή (αν και θεωρητικά δεν είναι απαραίτητη). Παρακάτω θα αναλύσουμε πιο λεπτομερώς τα παραπάνω τμήματα του υπολογιστή. Πληκτρολόγιο Τα πληκτρολόγια των σημερινών υπολογιστών έχουν διάταξη γραμμάτων ίδια με αυτή των γραφομηχανών (σχ.3). Είναι κατασκευασμένα σύμφωνα με την Αμερικανική τυποποίηση QWERTY (το όνομα αυτό προκύπτει από τα έξι πρώτα γράμματα στην πάνω σειρά των γραμμάτων). Σχ.3 Πληκτρολόγιο 101 πλήκτρων τύπου QWERTY Εκτός από τα αλφαριθμητικά πλήκτρα, υπάρχουν και τα πλήκτρα ελέγχου. Παρακάτω θα εξηγήσουμε τη λειτουργία των σπουδαιότερων από αυτά: To Esc είναι σύντμηση της λέξης Escape. Η λειτουργία του καθορίζεται από τα προγράμματα αλλά συνήθως προκαλεί τη διακοπή κάποιας διαδικασίας. Ονομάζονται λειτουργικά πλήκτρα (function keys). Η λειτουργία τους (αν υπάρχει) καθορίζεται από τα προγράμματα. Συνήθως με F1 δίνεται από το πρόγραμμα βοήθεια (οδηγίες) στο χρήστη. Στα Windows προκαλεί την μεταφορά του στιγμιότυπου της οθόνης στο clipboard (μέσο προσωρινής αποθήκευσης), έτσι ώστε να την περάσουμε σαν εικόνα σε κάποιον επεξεργαστή κειμένου ή πρόγραμμα γραφικών. Επίσης με Alt + Print Screen μεταφέρεται στο clipboard το στιγμιότυπο του ενεργού παραθύρου. Όταν πατηθεί και ανάψει το αντίστοιχο φωτάκι, το τμήμα του πληκτρολογίου στην δεξιά άκρη χρησιμεύει για την εισαγωγή αριθμών. Διαφορετικά τα άσπρα πλήκτρα του τμήματος αυτού έχουν άλλες λειτουργίες. Όταν πατηθεί και ανάψει το αντίστοιχο φωτάκι, γράφουμε κεφαλαία. Το κλείδωμα κεφαλαίων δεν ισχύει για τα πλήκτρα που έχουν ένα σύμβολο στην πάνω θέση. Για να εμφανιστούν τα σύμβολα της πάνω θέσης χρειάζεται το πλήκτρο Shift. 3

4 Με το πλήκτρο αυτό επιτυγχάνεται στους επεξεργαστές κειμένου η στηλοθέτηση. Επίσης στα διάφορα προγράμματα έχει και άλλες σημασίες. Προκαλεί στιγμιαία αλλαγή από μικρά σε κεφαλαία ή το αντίστροφο (ανάλογα με τη θέση του CapsLock). Επίσης προκαλεί την εμφάνιση των πάνω συμβόλων. Προκαλεί τη διαγραφή του συμβόλου που βρίσκεται κάτω από τον δρομέα. (Δρομέας είναι ένα σύμβολο που αναβοσβύνει και δείχνει που θα εισαχθεί το σύμβολο που θα πληκτρολογηθεί). Χρησιμοποιείται για σβήσιμο χαρακτήρων προς τα πίσω. Ενεργοποιεί ή απενεργοποιεί την παρεμβολή χαρακτήρων στα προγράμματα επεξεργασίας κειμένου. Όταν ισχύει η παρεμβολή, ο κάθε χαρακτήρας που πληκτρολογείται παρεμβάλλεται μεταξύ αυτού που βρίσκεται αριστερά από τον δρομέα και αυτού που είναι κάτω από τον δρομέα. Διαφορετικά, το νέο σύμβολο παίρνει τη θέση αυτού που βρισκόταν κάτω από τον δρομέα. Στους επεξεργαστές κειμένου προκαλεί τη μετατόπιση του δρομέα στην αρχή της τρέχουσας γραμμής. Στους επεξεργαστές κειμένου προκαλεί τη μετατόπιση του δρομέα στο τέλος της τρέχουσας γραμμής. Το πλήκτρο αυτό ονομάζεται και CARRIAGE RETURN (CR) ή απλά RETURN. Χρησιμοποιείται συνήθως για να ολοκληρωθεί η εισαγωγή κάποιων στοιχείων ή μιας εντολής στον υπολογιστή. Στους επεξεργαστές κειμένου προκαλεί αλλαγή παραγράφου., Από μόνα τους δεν προκαλούν κάποιο αποτέλεσμα. Χρησιμοποιούνται για να διαφοροποιήσουν τη λειτουργία άλλων πλήκτρων ή ενεργειών (π.χ. το πάτημα ενός κουμπιού του ποντικιού). Οι συνδυασμοί πλήκτρων (π.χ. CTRL+ALT+W) λειτουργούν κρατώντας πατημένα τα πλήκτρα διαφοροποίησης και ύστερα πατώντας το τελικό πλήκτρο (όχι ανάποδα). Για παράδειγμα ο συνδυασμός CTRL+δεξί(αριστερό) βέλος στους επεξεργαστές κειμένου προκαλεί τη μετατόπιση του δρομέα κατά μία λέξη δεξιά(αριστερά). Επίσης με CTRL+HOME και CTRL+END πηγαίνουμε στην αρχή ή το τέλος του κειμένου αντίστοιχα. 4

5 Ποντίκι (mouse) Χρησιμοποιείται για επιλογή ενεργειών σε γραφικά περιβάλλοντα (όπως τα Windows). Παίρνει το χαρακτηριστικό του όνομα λόγω του σχήματος και του καλωδίου του. Στην αγορά υπάρχουν διάφοροι τύποι ποντικιών, με δύο ή τρία κύρια πλήκτρα (τύπου Microsoft - σχ.4) και επιπλέον δευτερεύοντα πλήκτρα (τύπου Logitech). Παλιότερα η κίνηση μεταδιδόταν μέσω μιας μπίλιας στο κάτω μέρος του ποντικιού (σχ.5), ενώ πλέον κυκλοφορούν με αισθητήρες laser. Το πλήκτρο που χρησιμοποιείται περισσότερο είναι το αριστερό. Το δεξιό πλήκτρο χρησιμοποιείται ώστε πατώντας πάνω από ένα αντικείμενο να παρουσιάζονται με μορφή μενού οι εντολές που αφορούν το αντικείμενο αυτό. Το μεσαίο πλήκτρο (αν υπάρχει) χρησιμοποιείται πολύ σπάνια. Στα Windows δίνεται η δυνατότητα (κυρίως για τους αριστερόχειρες) να εναλλαγεί η λειτουργία του αριστερού πλήκτρου με αυτήν του δεξιού. Σχ.4 Ποντίκι τύπου Microsoft Σχ.5 Αρχή λειτουργίας ποντικιού Κεντρική μονάδα Η κεντρική μονάδα ενός προσωπικού υπολογιστή περιλαμβάνει το τροφοδοτικό, την μητρική πλακέτα (motherboard), τις κάρτες επέκτασης και τους δίσκους. Η μητρική πλακέτα (motherboard) είναι η βάση γύρω στην οποία χτίζουμε έναν υπολογιστή (σχ.6). Πρόκειται για μια πλακέτα με σταθερές διαστάσεις ανάλογα με τον τύπο της (π.χ. ATX, mini ATX, micro ATX) η οποία περιλαμβάνει τα εξής: * O μικροεπεξεργαστής: Είναι η καρδιά ή ο εγκέφαλος ενός υπολογιστή. Ονομάζεται και κεντρική μονάδα επεξεργασίας. Συντομογραφικά αναφέρεται και ως CPU (από τα αρχικά των λέξεων Central Processing Unit). Η CPU είναι υπεύθυνη για όλους τους υπολογισμούς και τις λογικές πράξεις. Χαρακτηριστικό στοιχείο μιας CPU είναι η συχνότητα λειτουργίας της (μετριέται σε GHz). Σήμερα μπορεί να συναντήσει κανείς τρεις κυρίως οικογένειες επεξεργαστών στους υπολογιστές συμβατούς με IBM που επικρατούν στην αγορά. Πρόκειται για τις οικογένειες των ενός πυρήνα (single core), διπλού πυρήνα (dual core) και τετραπλού πυρήνα (quant core) κατά σειρά ισχύος (σχ.7). Οι παραπάνω επεξεργαστές είναι συμβατοί μεταξύ τους, δηλαδή ο ένας τρέχει τα προγράμματα του άλλου αλλά με διαφορετική ταχύτητα. Οι τετραπύρηνοι επεξεργαστές είναι ό,τι κορυφαίο - για προσωπικούς υπολογιστές - υπάρχει σήμερα, αλλά είναι ακόμα αρκετά ακριβός. Υπάρχει σε εκδόσεις με συχνότητες λειτουργίας από 1.2 έως 3.8 GΗz (όσο μεγαλύτερη η συχνότητα, τόσο καλύτερες και οι επιδόσεις του επεξεργαστή). Αναφέρουμε ακόμη ότι πάνω από τον επεξεργαστή πρέπει να υπάρχει ψύκτρα με ανεμιστηράκι για να διατηρείται η θερμοκρασία του σε ανεκτά επίπεδα. * Η κύρια μνήμη: Ονομάζεται και RAM (Random Access Memory), δηλαδή μνήμη τυχαίας προσπέλασης). Είναι ο κύριος αποθηκευτικός χώρος των προγραμμάτων που εκτελούνται κάποια χρονική στιγμή και των δεδομένων που αυτά επεξεργάζονται. Οι πληροφορίες που αποθηκεύονται στην RAM είναι πρόσκαιρες και παραμένουν για όσο χρόνο χρειάζεται. Επίσης οι πληροφορίες 5

6 αυτές χάνονται σε περίπτωση διακοπής ρεύματος, ή κολλήματος του υπολογιστή. Γι αυτό είναι σημαντικό να αποθηκεύουμε συχνά τα δεδομένα μας σε κάποια μόνιμη μνήμη (σκληρό δίσκο κ.λ.π.). Οι μνήμες RAM διατίθενται σε μορφή μικρών πλακετών που λέγονται DIMMs (σχ. 8 ). Σήμερα υπάρχουν DIMMs των 512 MB, 1, 2 και 8 GB. Η ελάχιστη μνήμη RAM για τη λειτουργία ενός υπολογιστή στα Windows είναι σήμερα 512 ΜΒ, αν και πρακτικά τα 2 GΒ είναι απαραίτητα. Η αύξηση της μνήμης RAM συμβάλλει στην αύξηση της ταχύτητας του υπολογιστή, χωρίς αυτό να γίνεται γραμμικά (πέρα από ένα ποσό μνήμης η αύξηση της ταχύτητας είναι μικρή). Η προσθήκη ενός DIMM για αύξηση της μνήμης (και συνεπώς καλύτερη λειτουργία του υπολογιστή) μπορεί να γίνει πολύ εύκολα, ακόμη και από τον χρήστη. Πρέπει να αναφέρουμε ότι εκτός από την κύρια μνήμη υπάρχoυν στη μητρική πλακέτα η μνήμη ROM (Read Only Memory) και η λανθάνουσα μνήμη. Η μνήμη ROM περιέχει μόνιμα δεδομένα που δεν χάνονται με την διακοπή του ρεύματος. Σε αυτήν αποθηκεύονται από το εργοστάσιο απαραίτητες πληροφορίες για τη λειτουργία του υπολογιστή, οι οποίες είναι πάντα οι ίδιες. Η λανθάνουσα μνήμη (που είναι γνωστή και σαν cache), είναι μια μικρή ποσότητα πολύ γρήγορης μνήμης που παρεμβάλλεται ανάμεσα στον επεξεργαστή και στην κύρια μνήμη με σκοπό την εικονική επιτάχυνση της τελευταίας. Μια σύγχρονη μητρική πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον 512 KB λανθάνουσας μνήμης. * Θέσεις επέκτασης: Πρόκειται για ειδικά βύσματα στα οποία τοποθετούνται o ελεγκτής οθόνης και οι διάφορες κάρτες που επεκτείνουν τη λειτουργία του υπολογιστή (όπως κάρτες ήχου, modem/fax, θύρες επικοινωνίας κ.λ.π.) (σχ.9). Ο ελεγκτής οθόνης (ή προσαρμοστής εικόνας) είναι ένα υποσύστημα που αναλαμβάνει να μετατρέψει τις πληροφορίες σε κατάλληλο σήμα ώστε να απεικονιστούν στην οθόνη. Όσο καλύτερος είναι ο προσαρμοστής εικόνας, τόσο ταχύτερα εκτελούνται οι γραφικές εργασίες. Χαρακτηριστικά του στοιχεία είναι η μέγιστη ανάλυση που δίνει, η συχνότητα με την οποία την δίνει και ο αριθμός των χρωμάτων. Είναι φανερό ότι είναι απαραίτητη και κάποια μορφή μνήμης όπου να αποθηκεύονται μόνιμα τα προγράμματα και τα δεδομένα του χρήστη. Έτσι σε κάθε υπολογιστή υπάρχουν μέσα μόνιμης αποθήκευσης (σχ.10). Τα κυριότερα είδη τους είναι: * Οι σκληροί δίσκοι: Είναι η βασικότερη μονάδα αποθήκευσης, απαραίτητη για κάθε υπολογιστή γιατί διαθέτει μεγάλη χωρητικότητα και μεγάλη ταχύτητα ανάκτησης δεδομένων. Στον σκληρό δίσκο αποθηκεύονται το λειτουργικό σύστημα και τα περισσότερα προγράμματα και δεδομένα. Από εκεί μεταφέρονται τμηματικά στην κύρια μνήμη (RAM), για να εκτελεστούν (αν πρόκειται για προγράμματα) ή για να τους γίνει επεξεργασία (αν πρόκειται για δεδομένα). Τα αποτελέσματα της επεξεργασίας ή άλλα δεδομένα που δόθηκαν από την είσοδο μπορούν να αποθηκευτούν στον σκληρό ή σε κάποιο άλλο μέσο μόνιμης αποθήκευσης, διαφορετικά χάνονται. Η χωρητικότητα και η ταχύτητα των σκληρών δίσκων αυξάνονται με αλματώδεις ρυθμούς. Πριν από τρία χρόνια ένας σκληρός δίσκος των 80 GΒ θεωρείτο μεγάλος, ενώ σήμερα δίσκοι του 1 TB με το ίδιο κόστος είναι συνηθισμένοι. Οι σκληροί δίσκοι συνδέονται με τη μητρική μέσω δύο πρωτοκόλλων, του IDE, SATA SCSI και του SAS. Οι δίσκοι SAS παρά τα πλεονεκτήματα τους χρησιμοποιούνται σπάνια από μεμονωμένους χρήστες λόγω του αυξημένου τους κόστους. * Usb sticks: Ένα μειονέκτημα των Flash μνημών (USB sticks ή οι κάρτες μνήμης SecureDigital, MemoryStick κ.τ.λ.) είναι πώς έχουν περιορισμένο αριθμό κύκλων εγγραφών και διαγραφών των δεδομένων τους. Παρόλαυτα οι περισσότερες Flash μνήμες έχουν προδιαγραφές Readyboost και φέρουν συνήθως την ένδειξή Windows vista compatible ή Readyboost ready. Η μέγιστη χρήση μνήμης ReadyBoost είναι τα 64 Gbyte. 6

7 Σχ.6 Μητρική πλακέτα ΙΒΜ-συμβατού προσωπικού υπολογιστή Σχ.7 Μικροεπεξεργαστές τύπου single core, dual core και quad core Σχ.8 Μνήμες RAM 7

8 Σχ.9 Κάρτες επέκτασης Σχ.10 Κυριότερες μονάδες δίσκων * Οι οδηγοί οπτικών δίσκων (μονάδες CD-ROM, DVD-ROM): Τα CD-ROMs έχουν χωρητικότητα πάνω από 600 MB, ενώ αντίστοιχα τα DVD-ROMs 4.5GB και 9GB ανάλογα αν είναι μονής ή διπλής στρώσης προσφέροντας έτσι άφθονο αποθηκευτικό χώρο. Επίσης οι μονάδες CD-ROMs μπορούν να παίζουν και μουσικά CDs. Έχουν όμως το μειονέκτημα ότι απαιτούν ειδικό λογισμικό για την εγγραφή. H ταχύτητά τους υστερεί σε σχέση με αυτή των σκληρών δίσκων αλλά αυξάνεται πολύ γρήγορα. Ροή πληροφοριών στον υπολογιστή Σε αυτό το σημείο είναι σκόπιμο να περιγράψουμε συνοπτικά τον τρόπο λειτουργίας του υπολογιστή. Ας δούμε τι συμβαίνει όταν ο χρήστης τρέξει δηλαδή καλέσει ένα πρόγραμμα. 1) Ο υπολογιστής θα ξεκινήσει τη διαδικασία ανάκτησης του προγράμματος από τον σκληρό δίσκο, το USB stick ή το CD-ROM. 2) Το πρόγραμμα που καλέστηκε θα μεταφερθεί στην κύρια μνήμη (RAM) για να μπορέσει να εκτελεστεί. 8

9 3) Ο χρήστης μπορεί να ανακαλέσει κάποια δεδομένα από τον σκληρό δίσκο για να τα επεξεργαστεί με το πρόγραμμα. Τα δεδομένα μεταφέρονται επίσης στην κύρια μνήμη (RAM). 4) Από κει και πέρα η ανταλλαγή πληροφοριών γίνεται μόνο μεταξύ CPU και RAM 5) Κλείνοντας το πρόγραμμα, αυτό χάνεται από την κύρια μνήμη, μαζί με τα δεδομένα που διαχειρίζεται. Γι αυτό το λόγο, ο χρήστης θα πρέπει να σώσει τα δεδομένα του σε κάποια περιφερειακή μόνιμη μνήμη προτού κλείσει το πρόγραμμα. Στα προηγούμενα υπάρχει μια εξαίρεση. Όταν δηλαδή η μνήμη RAM δεν επαρκεί για την αποθήκευση όλων των δεδομένων, μερικά από αυτά αποθηκεύονται προσωρινά στον σκληρό δίσκο που χρησιμοποιείται ως εικονική μνήμη (virtual memory). Σε αυτή την περίπτωση όμως η απόδοση του υπολογιστή μειώνεται σημαντικά καθώς η ταχύτητα ανάκτησης δεδομένων από την μνήμη RAM είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτήν της εικονικής. Συμπερασματικά η ροή πληροφοριών στον υπολογιστή μπορεί να παρασταθεί όπως φαίνεται στο ακόλουθο σχήμα C.P.U. Κύρια μνήμη (RAM) 1. Περιφερεια κή 1. Σχ.11 Ροή πληροφορίας στον υπολογιστή Η επικοινωνία του επεξεργαστή με τις μνήμες γίνεται παράλληλα (βλ. Παραγρ. 1.3) μέσω ομάδων καλωδίων ή συρμάτων τυπωμένων στη μητρική πλακέτα που ονομάζονται δίαυλοι ή αρτηρίες. Στον δίαυλο δεδομένων (data bus) πάνω στον οποίο μεταφέρονται τα δεδομένα συνδέονται όλες οι μονάδες του υπολογιστή. Για να πηγαίνει το κάθε byte δεδομένων στον σωστό του προορισμό υπάρχει ακόμα ένας δίαυλος, ο δίαυλος διευθύνσεων (address bus). Τέλος υπάρχει και ο δίαυλος ελέγχου (control bus). Οι σύγχρονοι υπολογιστές χρησιμοποιούν διαύλους τύπου PCI ή PCI express. Ο δίαυλος PCI express είναι καλύτερος και χρησιμοποιείται από περιφερειακά που έχουν υψηλές απαιτήσεις σε ταχύτητα μεταφοράς δεδομένων. Τέλος αναφέρουμε ότι οι σύγχρονοι προσωπικοί υπολογιστές έχουν address και data bus εύρους 32 και 64-bit. Οθόνη Οι επιτραπέζιοι προσωπικοί υπολογιστές συνδέονται με οθόνες καθοδικών ακτινών (CRT) παρόμοιας τεχνολογίας με αυτής των τηλεοράσεων. Οι οθόνες αυτές χρησιμοποιούνται πια για εφαρμογές χαμηλού κόστους και λόγω του όγκου και του βάρους τους δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για φορητές υπολογιστές. Για αυτούς τους υπολογιστές αναπτύχθηκαν επίπεδες οθόνες, ασπρόμαυρες και έγχρωμες (σχ.12). Οι κυριότερες κατηγορίες τους είναι οι οθόνες υγρού κρυστάλλου (Liquid Crystal Display, LCD), και οι οθόνες πλάσματος. Οι οθόνες πλάσματος προσφέρουν καλύτερες αναλύσεις και ποιότητα εικόνας αλλά είναι πιο ακριβές και παρουσιάζουν μεγαλύτερη κατανάλωση ρεύματος. 9

10 Σχ.12α Επιτραπέζιοι υπολογιστές με οθόνες CRT Σχ.12β Φορητός υπολογιστής με LCD οθόνη. Η εικόνα της οθόνης αποτελείται από μικροσκοπικά τετράγωνα που ονομάζονται pixels. Οι διαστάσεις της εικόνας σε pixels δίνουν την ανάλυση (resolution) της εικόνας. Οι κυριότερες αναλύσεις που χρησιμοποιούνται είναι 1024 x 768 και 1280 x Όσο μεγαλύτερη είναι η ανάλυση της οθόνης, τόσο καλύτερη είναι η ποιότητά της. Για να δώσει μια οθόνη την μέγιστη ανάλυση που μπορεί, θα πρέπει να την υποστηρίζει και ο προσαρμοστής εικόνας. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι ο αριθμός των χρωμάτων που μπορούν να Σχ.12 Pixels οθόνης χρησιμοποιούνται ταυτόχρονα στην οθόνη. Ο μέγιστος αριθμός των χρωμάτων της παλέτας εξαρτάται από την ανάλυση και από τη μνήμη του προσαρμοστή εικόνας. Ο ρυθμός ανανέωσης της εικόνας καθορίζεται από τη συχνότητα κατακόρυφης σάρωσης που κυμαίνεται από 50 έως 100 Hz. Για να είναι σταθερή η εικόνα και να μην κουράζει τα μάτια, θα πρέπει η συχνότητα σάρωσης να είναι πάνω 70 Hz. Οι σύγχρονες οθόνες λειτουργούν με χαμηλή τάση με αποτέλεσμα να δημιουργούν ασθενέστερα ηλεκτρομαγνητικά πεδία από ότι η τηλεόραση. Επίσης τα μεταβαλλόμενα ηλεκτρομαγνητικά πεδία (ακτινοβολία) είναι ασθενή μπροστά στην οθόνη αλλά πολύ ισχυρά δίπλα ή πίσω από αυτήν. Γι αυτό θα πρέπει να αποφεύγουμε να καθόμαστε πίσω ή δίπλα από οθόνη υπολογιστή. Ένα άλλο σημείο που θα πρέπει να προσεχθεί είναι να μην παραμένει η ίδια εικόνα στην οθόνη για μεγάλο διάστημα γιατί μπορεί να προκληθούν τραύματα. Για το σκοπό αυτό υπάρχουν ειδικά προγράμματα ( screen savers ) που αλλάζουν την εικόνα όταν δεν έχει σημειωθεί ενέργεια από τον χρήστη για κάποιο διάστημα. 10

11 Εκτυπωτής Οι φθηνότεροι εκτυπωτές που χρησιμοποιούνται είναι οι εκτυπωτές ακίδων (dot matrix). Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι εκτυπωτές των 9 και των 24 ακίδων. Ένας κατάλληλος συνδυασμός ακίδων της κεφαλής εκτύπωσης χτυπάει τη μελανοταινία και τυπώνει τα σύμβολα ή τα γραφικά. Οι εκτυπωτές αυτοί έχουν σήμερα περιορισμένη χρήση λόγω της χαμηλής ποιότητας και του θορύβου που προκαλούν. Υψηλότερη ποιότητα και ταχύτητα εκτύπωσης με χαμηλό θόρυβο επιτυγχάνουν οι εκτυπωτές ψεκασμού μελάνης (inkjet) και οι εκτυπωτές λέϊζερ (laser). Οι εκτυπωτές ψεκασμού μελάνης προσφέρουν πολύ καλή ποιότητα εκτύπωσης κειμένου και έγχρωμων γραφικών με χαμηλό σχετικά κόστος. Οι εκτυπωτές λέϊζερ είναι πιο ακριβοί αλλά προσφέρουν κορυφαία ποιότητα εκτύπωσης (συνήθως ασπρόμαυρης). 11

12 1.1.2 ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ Γενικά Το λογισμικό (software) είναι το σύνολο των προγραμμάτων που μπορούν να εκτελεστούν στον υπολογιστή. Κάθε πρόγραμμα αποτελείται από ένα σύντολο εντολών, που καθοδηγούν τον υπολογιστή στην εργασία του. Οι εντολές αυτές είναι δυαδικοί αριθμοί που είναι η γλώσσα που καταλαβαίνει ο υπολογιστής (γλώσσα μηχανής). Για να κατασκευάσει ο άνθρωπος το πρόγραμμα χρησιμοποιεί μια γλώσσα προγραμματισμού, γλώσσα δηλαδή που αποτελείται από συγκεκριμένες αγγλικές λέξεις και από σύμβολα. Ένα ειδικό πρόγραμμα, αναλαμβάνει να μεταφράσει τις εντολές της γλώσσας προγραμματισμού σε εντολές γλώσσας μηχανής. Το λογισμικό χωρίζεται σε δύο βασικές κατηγορίες: * Το λογισμικό συστήματος * Το λογισμικό εφαρμογών Παρακάτω θα περιγράψουμε συνοπτικά τις έννοιες του λογισμικού συστήματος και του λογισμικού εφαρμογών. Θα γνωρίσουμε επίσης το λειτουργικό συστήματα Windows 98. Λογισμικό συστήματος (λειτουργικά συστήματα) Το λογισμικό συστήματος είναι τα διάφορα λειτουργικά συστήματα (operating systems). Ένα λειτουργικό σύστημα είναι ένα σύνολο προγραμμάτων που διαχειρίζονται τις πιο βασικές λειτουργίες του υπολογιστή (έλεγχος μονάδων του hardware, τρόπος επικοινωνίας με τον χρήστη, κλήση και εκτέλεση προγραμμάτων από μέσα αποθήκευσης κλπ). Το λειτουργικό σύστημα είναι απαραίτητο για τη λειτουργία του υπολογιστή. Μέσα από το περιβάλλον εργασίας (interface) του λειτουργικού, ο χρήστης μπορεί να τρέξει τα υπόλοιπα προγράμματα. Συνήθως φορτώνεται αυτόματα μετά από το άνοιγμα του υπολογιστή. Οι κυριότεροι τύποι λειτουργικών συστημάτων είναι: 1) Single user / Single task Έτσι χαρακτηρίζονται τα λειτουργικά που μπορούν να εξυπηρετήσουν έναν μόνο χρήστη (single user) και να εκτελέσουν μία μόνο εργασία ή πρόγραμμα κάθε φορά. Ένα τέτοιο σύστημα είναι το DOS. Τα λειτουργικά αυτά θεωρούνται ξεπερασμένα καθώς επιβάλλουν σοβαρούς περιορισμούς στον χρήστη. Επίσης δεν εκμεταλλεύονται τις τεράστιες δυνατότητες των σημερινών υπολογιστών. 2) Μultitasking Ένα λειτουργικό σύστημα που μπορεί να διεκπεραιώνει περισσότερες από μια εργασίες ταυτόχρονα χαρακτηρίζεται ως πολλαπλών καθηκόντων (multitasking). Το λειτουργικό σύστημα Windows 3.0 προκάλεσε επανάσταση στο χώρο των προσωπικών υπολογιστών λόγω ακριβώς της δυνατότητας του να εκτελεί ταυτόχρονα πολλά προγράμματα. Στην πραγματικότητα βέβαια, η ταυτόχρονη εκτέλεση ήταν απατηλή καθώς οι επεξεργαστές εκείνης της εποχής μπορούσαν να κάνουν μόνο μια πράξη κάθε στιγμή. Το πρώτο πραγματικό multitasking λειτουργικό σύστημα της οικογένειας των Windows είναι η έκδοση Windows 2000, όπου πολλές εργασίες εκτελούνται ταυτόχρονα στο υπόβαθρο. Για παράδειγμα ενώ πληκτρολογούμε σε έναν επεξεργαστή κειμένου, το λειτουργικό μπορεί να στέλνει σιωπηρά ένα κείμενο για εκτύπωση. 3) Multiuser Ένα multiuser λειτουργικό σύστημα επιτρέπει σε περισσότερους από έναν χρήστες να χρησιμοποιούν τον υπολογιστή ταυτόχρονα, ο κάθε ένας μέσω του δικού του τερματικού. Το κάθε τερματικό έχει πρόσβαση σε όλες τις δυνατότητες του υπολογιστή. Σε μεγάλα υπολογιστικά συστήματα, η δυνατότητα multiuser δίνεται μέσω της χρησιμοποίησης πολλών επεξεργαστών. Μπορεί όμως να επιτευχθεί και μέσω μοιράσματος χρόνου στους χρήστες που ζητούν εξυπηρέτηση (παρόμοια τεχνική με το multitasking). Μερικά 12

13 από τα πιο γνωστά Multiuser λειτουργικά συστήματα είναι τα Windows Server, το Linux και το FreeBSD. Άλλοι διαχωρισμοί αφορούν το περιβάλλον εργασίας που προσφέρουν. Τα λειτουργικά που προσφέρουν γραφικό περιβάλλον και επικοινωνία με χρήση ποντικιού είναι πολύ πιό φιλικά για τον χρήστη από ότι αυτά που απαιτούν την πληκτρολόγηση εντολών. Όλοι οι υπολογιστές μπορούν να δεχθούν περισσότερα από ένα λειτουργικά συστήματα. Το εκάστοτε χρησιμοποιούμενο λειτουργικό σύστημα καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις δυνατότητες και την ευκολία χρήσης του υπολογιστή. Λογισμικό εφαρμογών Το λογισμικό εφαρμογών είναι προγράμματα που χρησιμοποιούνται για συγκεκριμένες εργασίες και δίνουν λύσεις σε συγκεκριμένα προβλήματα. Ένα πρόγραμμα δεν μπορεί να εκτελεστεί από όλα τα λειτουργικά συστήματα. Για παράδειγμα τα προγράμματα που είναι κατασκευασμένα για να τρέχουν στο Linux δεν μπορούν να εκτελεστούν στα Windows. Οι πιο συνηθισμένες κατηγορίες προγραμμάτων είναι οι επεξεργαστές κειμένου (word processors), τα λογιστικά φύλλα (spreadsheets), οι βάσεις δεδομένων (databases), τα προγράμματα εκδόσεων, παρουσιάσεων, επεξεργασίας εικόνας κλπ. Τα περισσότερα προγράμματα κατασκευάζονται από μεγάλες εταιρίας και ικανοποιούν σχεδόν οποιαδήποτε ανάγκη. Για εξειδικευμένες ανάγκες, κατασκευάζονται προγράμματα και επί παραγγελία. Αρχεία - οργάνωση αρχείων Όλες οι πληροφορίες που αποθηκεύονται στους δίσκους του υπολογιστή (προγράμματα και δεδομένα) είναι οργανωμένες σε αρχεία. Ένα αρχείο είναι ένα κομμάτι πληροφορίας που έχει ένα συγκεκριμένο όνομα. Χαρακτηριστικά στοιχεία ενός αρχείου είναι το μέγεθός του (σε αριθμό bytes) και η ημερομηνία και ώρα που δημιουργήθηκε. Επίσης τα αρχεία χωρίζονται σε εκτελέσιμα και μη εκτελέσιμα. Μη εκτελέσιμο είναι ένα αρχείο που περιέχει δεδομένα. Για παράδειγμα ένα αρχείο gramma.doc μπορεί να περιέχει μια επιστολή, ένα αρχείο sun.bmp μια εικόνα του ήλιου κλπ. Τα μη εκτελέσιμα αρχεία τα διαχειρίζονται τα προγράμματα, τα οποία καλούνται από τα εκτελέσιμα αρχεία που θα δούμε παρακάτω. Εκτελέσιμο είναι ένα αρχείο που αντιπροσωπεύει κάποιο πρόγραμμα. Η ενεργοποίηση ενός εκτελέσιμου αρχείου αναγκάζει το λειτουργικό πρόγραμμα να φορτώσει το πρόγραμμα στην κύρια μνήμη και να το εκτελέσει. Το όνομα ενός αρχείου είναι η ταυτότητα του. Στα Windows μπορούμε να το γράψουμε με μικρά ή με κεφαλαία (δεν έχει σημασία), ενώ στα Unix λειτουργικά συστήματα η αναγραφή πεζών ή κεφαλαίων γραμμάτων στην ονομασία ενός αρχείου διαφοροποιεί την ταυτότητα του αρχείου. Παρόλο που είναι δυνατόν να αλλάξουμε το όνομα ενός αρχείου, αυτό δεν πρέπει να γίνεται χωρίς λόγο. Το όνομα ενός αρχείου χωρίζεται σε δύο μέρη: * Το πρώτο μέρος πρέπει να χαρακτηρίζει το περιεχόμενο του. Το μέρος αυτό αποτελείται από 1 έως 255 για τα Windows. * Το δεύτερο μέρος που ονομάζεται επέκταση ή κατάληξη, αποτελείται από 1 έως 3 χαρακτήρες και χωρίζεται από το πρώτο μέρος με μία τελεία (.). Η κατάληξη χαρακτηρίζει τον τύπο του αρχείου. Παρέχει έτσι έναν τρόπο για ομαδοποίηση των αρχείων. Τα εκτελέσιμα αρχεία έχουν κατάληξη.exe. Εκτελέσιμα θεωρούνται επίσης και τα αρχεία batch με κατάληξη.bat ή.cmd που περιέχουν ένα σύνολο script εντολών οι οποίες εκτελούνται διαδοχικά, η μία μετά την άλλη. Τα μη εκτελέσιμα αρχεία επιτρέπεται να έχουν οποιαδήποτε (ή και καθόλου) επέκταση. Όμως τα προγράμματα αποθηκεύουν τα δεδομένα που διαχειρίζονται σε αρχεία με συγκεκριμένες 13

14 καταλήξεις. Για παράδειγμα, ο επεξεργαστής κειμένου WORD αποθηκεύει τα κείμενα που διαχειρίζεται σε αρχεία με κατάληξη.doc. Επειδή ένας δίσκος μπορεί να περιέχει χιλιάδες αρχεία, υπάρχει ανάγκη για ομαδοποίησή τους. Η ομαδοποίηση αυτή γίνεται με τη βοήθεια της έννοιας του καταλόγου (directory). Directory είναι ένας χώρος στο δίσκο που περιέχει αρχεία ή/και άλλα directories. Το μέγεθος του χώρου αυτού δεν είναι από την αρχή ορισμένο αλλά αυξομειώνεται ανάλογα με την προσθήκη ή αφαίρεση αρχείων ή καταλόγων σε αυτόν. Tα directories είναι οργανωμένα ιεραρχικά. Ολόκληρος ο δίσκος θεωρείται σαν ένα μεγάλο directory που ονομάζεται root directory. Όλα τα υπόλοιπα directories περιέχονται σε αυτό. Το όνομα του root directory δίνεται από το όνομα του δίσκου (συνήθως A: για τη δισκέτα και C: για τον σκληρό δίσκο) και τον χαρακτήρα διαδρόμησης (\).Η δομή των δίσκων είναι μια δενδροειδής δομή. Τα directories αντιπροσωπεύουν τα κλαδιά του δένδρου, ενώ τα αρχεία τα φύλλα του δένδρου. Σχ.13 Δομή ενός σκληρού δίσκου Για την κατανόηση των παραπάνω, θα δώσουμε ένα παράδειγμα δείχνοντας στο σχήμα 13 την δομή ενός σκληρού δίσκου. Για να έχουμε πρόσβαση στα αρχεία ενός συγκεκριμένου directory, θα πρέπει να μπούμε μέσα σε αυτό. Αυτό γίνεται μέσω του μονοπατιού (path) που ακολουθώντας το φθάνουμε στο directory. To path θεωρείται ως το πλήρες όνομα του directory. Στο παραπάνω παράδειγμα, υπάρχουν τα εξής paths: C:\ C:\ MYDATA C:\MYDATA\LETTERS C:\MYDATA\REPORTS Το πλήρες όνομα ενός αρχείου είναι το path μέσα στο οποίο βρίσκεται, μαζί με το όνομά του. Για παράδειγμα το πλήρες όνομα του κειμένου gramma.doc που βρίσκεται στο directory letters είναι C:\MYDATA\LETTERS\GRAMMA.DOC Όταν εισάγουμε στον δίσκο προγράμματα (που συνήθως αποτελούνται από πολλά αρχεία) θα πρέπει να τα τοποθετηθούμε σε ξεχωριστά directories. Επίσης είναι σωστό να δημιουργούμε καινούργια directories για να τοποθετούμε τα δικά μας αρχεία (κείμενα κλπ). 14

15 Εισαγωγή στα WINDOWS 98 Το πιο διαδεδομένο, παγκόσμιος, λειτουργικό σύστημα είναι τα Windows της Microsoft Corp τις βασικές λειτουργίες του οποίου θα αναλύσουμε στο παρόν κεφάλαιο. Εκκίνηση και Τερματισμός των Windows 98 Κάθε φορά που ανοίγετε τον ηλεκτρονικό υπολογιστή σας, ξεκινά αυτόματα και το λειτουργικό σύστημα στην περίπτωσή μας τα Windows 98. Κατά τη διαδικασία της εκκίνησης, θα πρέπει να περιμένουμε ένα μικρό χρονικό διάστημα, το οποίο απαιτείται για να προετοιμάσουν τα Windows 98 τον υπολογιστή σας. Εφόσον ολοκληρωθεί η εκκίνηση, θα εμφανιστεί στην οθόνη του υπολογιστή σας μια επιφάνεια, παρόμοια με αυτήν που φαίνεται στην παρακάτω εικόνα. Η επιφάνεια αυτή ονομάζεται Επιφάνεια Εργασίας (desktop). Εικονίδια Γραμμή Εργασιών Όταν θελήσετε να κλείσετε τον υπολογιστή σας, δεν πρέπει να κλείσετε απλά το διακόπτη του. Προσοχή, με τον τρόπο αυτό ίσως καταστρέψετε κάποια αρχεία και προκαλέσετε βλάβη στον υπολογιστή σας. Έτσι λοιπόν, θα πρέπει να αφήσετε τα Windows 98 να τερματίσουν τον υπολογιστή σας με το σωστό τρόπο. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να κάνετε τα παρακάτω: 1. Τερματίστε όλες τις εφαρμογές που τρέχετε (περισσότερες λεπτομέρειες για τον τερματισμό των εφαρμογών θα δοθούν παρακάτω). 2. Πηγαίνετε στην κάτω αριστερή γωνία της επιφάνειας εργασίας και επιλέξτε το κουμπί με την ένδειξη Έναρξη (Start). 3. Από το μενού που θα εμφανιστεί, επιλέξτε Τερματισμός (Shut Down). 15

16 4. Στη συνέχεια, εμφανίζεται στην οθόνη το Παράθυρο Τερματισμού των Windows 98, όπως αυτό φαίνεται στην επόμενη εικόνα. Αφού βεβαιωθείτε ότι είναι τσεκαρισμένη η επιλογή Τερματισμός (Shut Down), επιλέξτε ΟΚ. 5. Αφού τα Windows 98 τερματιστούν, θα σας ειδοποιήσουν ότι μπορείτε πλέον να κλείσετε με ασφάλεια τον υπολογιστή σας. Βέβαια, κάποιοι από τους νεότερους υπολογιστές κλείνουν αυτόματα από μόνοι τους, χωρίς να χρειάζεται να πατήσετε τον διακόπτη τους. 6. Τέλος, θα πρέπει να κλείσετε και την οθόνη του υπολογιστή πατώντας το αντίστοιχο κουμπί. Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να αναφερθούμε συνοπτικά και στις υπόλοιπες επιλογές που εμφανίζονται στο παράθυρο τερματισμού. Εκτός από την επιλογή Τερματισμός (Shut Down), υπάρχει και η επιλογή Επανεκκίνηση του υπολογιστή (Restart), με την οποία τα Windows 98 τερματίζουν και ξεκινούν πάλι αυτόματα. Αυτό χρησιμοποιείται για να αναγνωρίσει το λειτουργικό σύστημα προγράμματα και συσκευές που τυχόν μόλις προσθέσατε. Επίσης, υπάρχει η επιλογή Αναμονή (Stand By) με την οποία ο υπολογιστής δεν τερματίζει πλήρως, αλλά εισάγεται σε μια κατάσταση στην οποία καταναλώνει την ελάχιστη δυνατή ενέργεια. Αν θέλετε να συνεχίσετε την εργασία σας στον υπολογιστή και αυτός βρίσκεται σε κατάσταση αναμονής, δε χρειάζεται να τον εκκινήσετε, απλά να κινήσετε ελαφρά το ποντίκι και αυτός θα περάσει στην κανονική κατάσταση λειτουργίας. 16

17 Χρησιμοποιώντας το Ποντίκι Το ποντίκι αν και αποτελεί μια σχετικά απλή συσκευή, είναι εξαιρετικά χρήσιμη. Για το λόγο αυτό, πριν συνεχίσουμε την περιήγησή μας στα Windows 98 είναι απαραίτητο να αναφερθούμε αναλυτικότερα σε αυτό. Οι χρήσεις του θα μπορούσαν να αναλυθούν στις παρακάτω: Μετακίνηση: Μετακινώντας τη συσκευή πάνω στην επιφάνεια του γραφείου σας ή πάνω στην επιφάνεια μετακίνησης (mouse pad), μετακινείτε ταυτόχρονα και ο δείκτης ποντικιού πάνω στην οθόνη. Ο δείκτης ποντικιού είναι ένα μικρό σύμβολο στην επιφάνεια εργασίας, που συνήθως έχει σχήμα βελάκι. Κλικ: Μετακινώντας τον δείκτη ποντικιού πάνω στην επιφάνεια εργασίας, τον αφήνουμε πάνω στο αντικείμενο που θέλουμε να επιλέξουμε. Στη συνέχεια, πατάμε το αριστερό πλήκτρο του ποντικιού και στιγμιαία το αφήνουμε. Διπλό Κλικ: Γίνεται όπως και το απλό κλικ, με τη διαφορά ότι τώρα πατάμε και ελευθερώνουμε το αριστερό πλήκτρο δύο φορές διαδοχικά. Το διπλό κλικ χρησιμοποιείται συνήθως για ενεργοποίηση εφαρμογών ή άνοιγμα φακέλων. Δεξί Κλικ: Μοιάζει με το απλό κλικ, μόνο που αυτή τη φορά πατάμε και ελευθερώνουμε το δεξί πλήκτρο του ποντικιού. Το δεξί κλικ χρησιμοποιείται συνήθως για να εμφανιστεί κάποιο μενού επιλογών. Μεταφορά: Η διαδικασία αυτή είναι γνωστή και ως σύρε κι άσε (drag and drop). Χρησιμοποιείται για να μεταφέρουμε ένα αντικείμενο μεταξύ παραθύρων και γενικά από μια θέση στην οθόνη σε μια άλλη. Το αντικείμενο αυτό μπορεί να είναι κάποιο εικονίδιο ή ακόμα και κάποιο παράθυρο. Για τη μεταφορά του αντικειμένου, το επιλέγουμε με το δείκτη ποντικιού, κρατάμε πατημένο συνεχώς πατημένο το αριστερό πλήκτρο, μετακινούμε το ποντίκι μαζί με το αντικείμενο και τα ελευθερώνουμε όταν φτάσουμε στην επιθυμητή θέση. 17

18 Η Επιφάνεια Εργασίας (Desktop) Όπως είπαμε παραπάνω, εφόσον ξεκινήσουν τα Windows 98, εμφανίζεται αυτόματα στην οθόνη η επιφάνεια εργασίας. Η επιφάνεια αυτή περιέχει τα εξής αντικείμενα: (βλέπε και Εικόνα παραπάνω): Εικονίδια (Icons): πρόκειται για μικρές εικόνες που φέρουν κάποιο όνομα από κάτω τους. Τα εικονίδια μπορεί είτε να αντιστοιχούν σε κάποια εφαρμογή, είτε σε κάποιο φάκελο αρχείο. Οπότε, κάνοντας κλικ σε κάποιο από τα εικονίδια μπορούμε να εκκινήσουμε κάποια εφαρμογή, να ανοίξουμε κάποιο αρχείο, να δούμε τα περιεχόμενα ενός φακέλου, κ.ά. Γραμμή Εργασιών (Taskbar): πρόκειται για μια γραμμή που βρίσκεται στο κάτω μέρος της επιφάνειας εργασίας και περιέχει κάποια άλλα αντικείμενα, στα οποία θα αναφερθούμε ευθύς αμέσως. Γραμμή Εργασιών (Taskbar) Κουμπί Έναρξης (Start) και Μενού Έναρξης (Start Menu) Το κουμπί έναρξης βρίσκεται στη γραμμή εργασιών, στο αριστερό της άκρο και είναι αυτό που αναφέραμε και κατά τον τερματισμό του υπολογιστή παραπάνω. Πατώντας το κουμπί αυτό, εμφανίζεται το μενού έναρξης όπως αυτό φαίνεται στην επόμενη εικόνα (το μενού αυτό μπορεί να διαφοροποιείται ελαφρώς από υπολογιστή σε υπολογιστή). Πρώτο Τμήμα Δεύτερο Τμήμα Τρίτο Τμήμα 18

19 Το μενού αυτό χωρίζεται σε τρία τμήματα, ανάλογα με τις ρυθμίσεις που έχουν γίνει είτε από εσάς, είτε από το διαχειριστή συστήματος. Το πρώτο τμήμα (πιο πάνω τμήμα) περιλαμβάνει διάφορες συντομεύσεις, για να ανοίγουμε πιο εύκολα κάποια συχνά χρησιμοποιούμενα προγράμματα. Στο δεύτερο τμήμα, που είναι και το πιο μακροσκελές, περιλαμβάνονται διάφορες επιλογές τις οποίες και θα εξετάσουμε αναλυτικά. Η επιλογή Προγράμματα (Programs) εμφανίζει μια λίστα με κατηγορίες εφαρμογών (προγραμμάτων) που υπάρχουν στον υπολογιστή σας. Ακολουθώντας τα βελάκια, εμφανίζονται διάφορες λίστες υπομενού, από τα οποία μπορούμε να φτάσουμε στο πρόγραμμα που επιθυμούμε. Επόμενη επιλογή είναι τα Αγαπημένα (Favorites), η οποία χρησιμοποιείται για να έχετε ευκολότερη, αμεσότερη πρόσβαση σε ιστοσελίδες (sites) που έχετε προεπιλέξει. 19

20 Στην επιλογή Έγγραφα (Documents) μπορείτε να προσπελάσετε έγγραφα αρχεία, που πρόσφατα δημιουργήσατε. Μέσω της επιλογής Ρυθμίσεις (Settings), μπορείτε να έχετε πρόσβαση σε περισσότερο εξειδικευμένες λεπτομέρειες για τον υπολογιστή σας, γι αυτό και θα πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή. Ειδικότερα, στην επιλογή Ρυθμίσεις (Settings) συναντάμε τον Πίνακα Ελέγχου (Control Panel) από τον οποίο μπορούμε να αλλάξουμε κάποια χαρακτηριστικά του λειτουργικού συστήματος, όπως είναι οι ρυθμίσεις της οθόνης, οι ρυθμίσεις διαφόρων περιφερειακών συσκευών (πληκτρολόγιο, ποντίκι, κ.ά.) και γενικά η διαμόρφωση του υπολογιστή μας. Πέρα από τον Πίνακα Ελέγχου (Control Panel), υπάρχουν άλλες επιλογές όπως για τους Εκτυπωτές (Printers), κ.ά. Η Εύρεση (Search) σας βοηθά να εντοπίσετε αρχεία, φακέλους ή υπολογιστές που βρίσκονται στο σύστημά σας ή στο τοπικό δίκτυο. Δηλαδή, δίνοντας το όνομα του αντικειμένου που αναζητάτε (το όνομα μπορεί να δίνεται και κατά προσέγγιση), σας δείχνει σε ποιο σημείο στην ιεραρχία των αρχείων φακέλων βρίσκεται. Στη συνέχεια, υπάρχει η επιλογή Βοήθεια (Help). Με την επιλογή αυτή σας παρέχεται βοήθεια για τα Windows 98. Είναι ένα αρκετά χρήσιμο εργαλείο που μπορείτε να συμβουλεύεστε κατά τα πρώτα σας βήματα στο περιβάλλον των Windows 98. Τελευταία επιλογή του τμήματος αυτού είναι η Εκτέλεση (Run). Με αυτήν την επιλογή μπορούμε να τρέξουμε γρήγορα κάποιο πρόγραμμα, εισάγοντας το όνομά του. Ωστόσο, θα πρέπει να γνωρίζουμε το ακριβές μονοπάτι του προγράμματος, δηλαδή την ακριβή θέση του προγράμματος στην ιεραρχία των αρχείων. Το τελευταίο τμήμα έχει ως πρώτη επιλογή την Αποσύνδεση (Log Off...). Η επιλογή αυτή χρησιμεύει όταν ο συγκεκριμένος υπολογιστής χρησιμοποιείται από πολλούς χρήστες. 20

21 Επιλέγοντας Αποσύνδεση (Log Off), εμφανίζεται το παρακάτω παράθυρο διαλόγου. Στην περίπτωση αυτή, αν αποσυνδεθείτε, ο υπολογιστής δεν τερματίζει αλλά είναι έτοιμος να εξυπηρετήσει κάποιον άλλο χρήστη. Τέλος, ακριβώς πάνω από το κουμπί Έναρξη (Start), υπάρχει η επιλογή Τερματισμός (Shut Down), στην οποία αναφερθήκαμε αναλυτικά παραπάνω. Γραμμή Εργαλείων Γρήγορη Εκκίνηση Όπως μπορούμε να δούμε από την εικόνα που ακολουθεί, δεξιά ακριβώς από το κουμπί Έναρξης (Start), υπάρχει μια μπάρα με κάποια εικονίδια. Τα εικονίδια αυτά αποτελούν συντομεύσεις κάποιων συχνά χρησιμοποιούμενων προγραμμάτων, όπως για παράδειγμα ο Internet Explorer (το πρόγραμμα για πλοήγηση στο Internet), το Outlook Express (πρόγραμμα διαχείρισης των s), κ.ά. Γρήγορη Εκκίνηση Εδώ πρέπει να σταθούμε στο εικονίδιο Εμφάνισης Επιφάνειας Εργασίας (Show Desktop). Κάνοντας κλικ στο εικονίδιο αυτό μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε όλα τα παράθυρα, οπότε εμφανίζεται ολόκληρη η επιφάνεια εργασίας. Αυτό δε σημαίνει ότι έχουμε κλείσει όλα τα παράθυρα και τα προγράμματα. Περισσότερα στοιχεία αναφέρονται στο κεφάλαιο Δουλεύοντας με Παράθυρα. Ενεργά Προγράμματα και Ανοιχτά Παράθυρα Στη γραμμή εργασιών και δεξιά της γραμμής εργαλείων γρήγορης εκκίνησης εμφανίζονται ως κουμπιά τα προγράμματα που εκτελούνται αυτή τη στιγμή, καθώς και τυχόν φάκελοι που έχετε ανοίξει. Αν θέλουμε να μεταβούμε σε ένα ανοιχτό πρόγραμμα ή παράθυρο, απλά κάνουμε κλικ πάνω σε αυτό. Ενεργά Προγράμματα και Ανοιχτά Παράθυρα 21

22 Εικονίδια Ενδείξεων Στο δεξιό άκρο της γραμμής εργασίας (Taskbar), υπάρχει μια ακόμη γραμμή με εικονίδια που αντιστοιχούν σε κάποιες βασικές ενδείξεις. Ανάμεσα σε αυτές θα πρέπει να σταθούμε στα εξής: Ένδειξη ρολογιού. Ένδειξη γλώσσας (π.χ. Αγγλικά / Ελληνικά). Ένταση ήχου. Ενδείξεις προγραμμάτων. Είναι εικονίδια που μας ενημερώνουν για προγράμματα που εκτελούνται αυτόματα στον υπολογιστή μας, όπως για παράδειγμα κάποια αντιβιοτικά. Εικονίδια Ενδείξεων 22

23 Ρυθμίσεις Οθόνης Για να προχωρήσουμε στις ρυθμίσεις της οθόνης, θα πρέπει να ανοίξουμε το αντίστοιχο παράθυρο. Αυτό γίνεται εναλλακτικά με δύο τρόπους: Επιλέγοντας Έναρξη (Start) Ρυθμίσεις (Settings) Πίνακας Ελέγχου (Control Panel). Από το παράθυρο που εμφανίζεται κάνουμε διπλό κλικ πάνω στο εικονίδιο που λέγεται Οθόνη (Display). Κάνουμε διπλό κλικ πάνω στην επιφάνεια εργασίας και επιλέγουμε Ιδιότητες (Properties). Ακολουθώντας έναν από τους παραπάνω τρόπους, εμφανίζεται το παράθυρο που φαίνεται στην παρακάτω εικόνα: 23

24 Επιλογή καρτέλας Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε, στο παράθυρο αυτό υπάρχουν κάποιες καρτέλες, οι οποίες αντιστοιχούν σε ομάδες ρυθμίσεων. Ρύθμιση Φόντου (Background) Επιλέγοντας την καρτέλα Φόντο (Background) μπορούμε να αλλάξουμε την ταπετσαρία της επιφάνειας εργασίας. Για το λόγο αυτό μας παρέχονται κάποιες προεπιλογές. Ωστόσο, μπορούμε να βάλουμε και κάποια εικόνα της αρεσκείας μας, επιλέγοντας κάποιο αρχείο εικόνας μέσω του κουμπιού Αναζήτηση (Browse). Κάθε φορά που επιλέγουμε μια ταπετσαρία, αυτή φαίνεται στην προεπισκόπηση. Προφύλαξη Οθόνης (Screen Saver) Με την επόμενη καρτέλα του παραθύρου μπορούμε να ρυθμίσουμε την Προφύλαξη Οθόνης (Screen Saver). Όταν μια οθόνη παραμείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να κινηθεί κάτι πάνω στην επιφάνειά της, τότε είναι πιθανόν να δημιουργηθεί μια μόνιμη θαμπάδα πάνω στην επιφάνεια της οθόνης. Για παράδειγμα, πολλές φορές σταματάμε να δουλεύουμε με τον υπολογιστή μας, οπότε η οθόνη δείχνει για αρκετή ώρα τα ίδια πράγματα. Για να αποφευχθούν τυχόν προβλήματα, τα Windows μπορούν να προγραμματιστούν ώστε μετά από κάποια λεπτά να προβάλλουν στην οθόνη μια κινούμενη εικόνα. Αυτή ακριβώς η εικόνα, ονομάζεται προφύλαξη οθόνης (screen saver). 24

25 βήματα: Για να ενεργοποιήσουμε την προφύλαξη της οθόνης, ακολουθούμε τα παρακάτω 1. Ανοίγουμε το παράθυρο των ρυθμίσεων της οθόνης, όπως αυτό περιγράφτηκε παραπάνω. 2. Επιλέγουμε την καρτέλα Προφύλαξη Οθόνης (Screen Saver), βλέπε και την επόμενη εικόνα. Επιλέγουμε προφύλαξη οθόνης Χρόνος Αναμονής για εκκίνηση προφύλαξης οθόνης 3. Επιλέγουμε την προφύλαξη οθόνης που επιθυμούμε. 4. Στο πλαίσιο Αναμονή (Wait), χρησιμοποιούμε τα βέλη ή εισάγουμε τον αριθμό λεπτών αδράνειας που θέλουμε να αναμένουν τα Windows, πριν εκκινήσουν την προφύλαξη οθόνης. 5. Κάνουμε κλικ στο OK. Εμφάνιση Οθόνης Τα Windows χρησιμοποιούν εξ ορισμού ένα συνδυασμό χρωμάτων για τα παράθυρα. Ο συγκεκριμένος χρωματισμός καθορίζει το χρώμα της επιφάνειας εργασίας, το χρώμα της γραμμής τίτλου στα ενεργά και στα ανενεργά παράθυρα και πολλά άλλα παρόμοια χαρακτηριστικά. Ωστόσο, μπορούμε να επιλέξουμε έναν άλλο χρωματισμό. Αυτό μπορεί να γίνει από την καρτέλα Εμφάνιση (Appearance) ως εξής: 1. Βρισκόμαστε στην καρτέλα Εμφάνιση (Appearance) του παραθύρου των ιδιοτήτων της οθόνης. 25

26 Προεπισκόπηση συνδυασμού Επιλογή συνδυασμού Τροποποιήσεις στα αντικείμενα 2. Κάνουμε κλικ στην αναπτυσσόμενη λίστα Συνδυασμός (Scheme) και επιλέγουμε ένα συνδυασμό χρώματος. Κάθε συνδυασμός, προτού εφαρμοστεί, φαίνεται στην προεπισκόπηση συνδυασμού. 3. Αν θέλουμε μπορούμε να αλλάξουμε το χρώμα και το στυλ συγκεκριμένων στοιχείων των Windows. Κάνοντας κλικ στην αναπτυσσόμενη λίστα Αντικείμενο (Item), επιλέγουμε το στοιχείο που θέλουμε και αλλάζουμε τα χαρακτηριστικά του (για παράδειγμα χρώμα, γραμματοσειρά). 4. Κάνουμε κλικ στο κουμπί ΟΚ ή Εφαρμογή (Apply). Δουλεύοντας με τα Παράθυρα Στο κεφάλαιο που ακολουθεί θα εξοικειωθούμε με τη χρήση των παραθύρων. Αρχικά, θα περιγράψουμε τη γενική δομή που έχει ένα παράθυρο και στη συνέχεια θα μάθουμε να πραγματοποιούμε κάποιες βασικές λειτουργίες πάνω στα παράθυρα. Δομή ενός Παραθύρου Λέγοντας παράθυρο εννοούμε ένα ορθογώνιο πλαίσιο μέσα στο οποίο πραγματοποιούμε οποιαδήποτε εργασία μας στα Windows 98. Γενικά, τα παράθυρα ακολουθούν μια πρότυπη δομή, η οποία ελάχιστα διαφοροποιείται από εφαρμογή σε εφαρμογή. Για να περιγράψουμε τα συστατικά μέρη ενός παραθύρου, θα χρησιμοποιήσουμε ως παράδειγμα την εφαρμογή WordPad, η οποία είναι ένας απλός κειμενογράφος που συνοδεύει τα Windows. Για να εκκινήσουμε την 26

27 εφαρμογή αυτή, επιλέγουμε Έναρξη (Start) Προγράμματα (Programs) Βοηθήματα (Accessories) WordPad. Το παράθυρο αυτής της εφαρμογής φαίνεται στην παρακάτω εικόνα: Εικονίδιο Μενού Ελέγχου Γραμμή τίτλου Κουμπί ελαχιστοποίησης Κουμπί μεγιστοποίησης επαναφοράς Γραμμή μενού Γραμμές εργαλείων Κουμπί κλεισίματος Κατακόρυφη γραμμή κύλισης Γραμμή κατάστασης Οριζόντια γραμμή κύλισης Παρατηρώντας το παραπάνω παράθυρο, διακρίνουμε τα παρακάτω τμήματα στην εμφάνιση ενός παραθύρου: Γραμμή Τίτλου (Title Bar): Αναφέρει τον τίτλο του παραθύρου. Αυτός μπορεί να αποτελείται από το όνομα του ανοιγμένου αρχείου και το όνομα του προγράμματος που το χρησιμοποιεί (π.χ. Έγγραφο WordPad ). Εικονίδιο Μενού Ελέγχου (Control Box): Βρίσκεται στην πάνω αριστερή γωνία του παραθύρου, δεξιά από τον τίτλο του παραθύρου. Περιέχει εντολές για το χειρισμό της θέσης και του μεγέθους, αλλά και την επιλογή κλεισίματος του παραθύρου. Ωστόσο, οι επιλογές αυτές υπάρχουν και ως εικονίδια που είναι πολύ πιο εύχρηστα και τα οποία θα περιγράψουμε παρακάτω. 27

28 Κουμπί Κλεισίματος (Close): Το κουμπί κλεισίματος βρίσκεται στην πάνω δεξιά γωνία κάθε παραθύρου. Κάνοντας κλικ στο κουμπί αυτό, κλείνουμε το συγκεκριμένο παράθυρο, τερματίζοντας την αντίστοιχη εφαρμογή. Κουμπί Μεγιστοποίησης / Επαναφοράς (Maximize / Restore): Το κουμπί αυτό βρίσκεται δίπλα ακριβώς από το κουμπί κλεισίματος. Όταν το παράθυρο καταλαμβάνει ολόκληρη την επιφάνεια εργασίας, τότε εμφανίζεται το κουμπί Επαναφοράς (Restore) (δύο μικρά επικαλυπτόμενα ορθογώνια). Κάνοντας κλικ στο κουμπί αυτό το παράθυρο μικραίνει. Αντίθετα, στην περίπτωση που το παράθυρο δεν καταλαμβάνει ολόκληρη την οθόνη, τότε το κουμπί μετατρέπεται στο κουμπί μεγιστοποίησης (ένα ανοιχτό ορθογώνιο). Με αυτό το κουμπί μπορούμε να μεγιστοποιήσουμε το παράθυρο., Κουμπί Ελαχιστοποίησης (Minimize): Το κουμπί αυτό βρίσκεται δίπλα από το προηγούμενο και δείχνει μια παύλα. Με το κουμπί αυτό ελαχιστοποιούμε το παράθυρο, αλλά προσοχή αυτό δε σημαίνει ότι κλείσαμε το παράθυρο, δηλαδή ότι τερματίστηκε η εφαρμογή. Η εφαρμογή είναι ακόμη ανοιχτή και το παράθυρο φαίνεται στη γραμμή εργασιών ως ενεργό παράθυρο, όπως περιγράψαμε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Για να εμφανιστεί και πάλι το παράθυρο απλά κάνουμε κλικ πάνω στο εικονίδιό του στη γραμμή εργασιών. Γραμμή Μενού (Menu Bar): Η γραμμή αυτή βρίσκεται κάτω από την πρώτη γραμμή του παραθύρου (που φέρει τον τίτλο και τα παραπάνω κουμπιά). Περιέχει τις κύριες κατηγορίες εντολών της εφαρμογής, για παράδειγμα Αρχείο (File), Επεξεργασία (Edit), Παράθυρο (Window), Βοήθεια (Help). Κάνοντας κλικ σε μια από αυτές τις επιλογές, εμφανίζονται υπομενού με διάφορες επιμέρους εντολές. Για παράδειγμα, στην επιλογή Αρχείο (File), υπάρχουν εντολές όπως Άνοιγμα (Open), Αποθήκευση (Save). Για λόγους τυποποίησης, από και στο εξής, όταν αναφερόμαστε σε μια εντολή που υπάρχει σε κάποιο υπομενού, θα την αναφέρουμε ως Μενού Υπομενού, για παράδειγμα Αρχείο Αποθήκευση ή Edit Copy. Γραμμή Εργαλείων (Toolbar): Βρίσκεται κάτω από τη γραμμή Μενού. Περιλαμβάνει εικονίδια, με τα οποία μπορούμε να εκτελέσουμε γρήγορα κάποιες από τις εντολές που περιελάμβανε η γραμμή εντολών. Για παράδειγμα, το εικονίδιο που δείχνει έναν κίτρινο φάκελο και ένα βελάκι που τον ανοίγει, αντιστοιχεί στην εντολή Αρχείο (File) Άνοιγμα (Open). Γενικά, τα εικονίδια αυτά μας προσφέρουν ένα άνετο τρόπο εκτέλεσης κάποιων συχνά χρησιμοποιούμενων εντολών, ώστε να μην ταλαιπωρούμαστε αναζητώντας την εντολή στα μενού. Μια χρήσιμη οδηγία: επειδή πολλές φορές δε γνωρίζουμε την εντολή ενός εικονιδίου, αν αφήσουμε το ποντίκι πάνω στο εικονίδιο, τότε θα εμφανιστεί δίπλα στον κέρσορα του ποντικιού το όνομα της αντίστοιχης εντολής. Επίσης, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η γραμμή εργαλείων μπορεί να διαφοροποιείται σημαντικά από εφαρμογή σε εφαρμογή, ενώ κάποια παράθυρα μπορεί να φέρουν παραπάνω από μια γραμμή εργαλείων. Κατακόρυφη Γραμμή Κύλισης (Vertical Scroll Bar): Η γραμμή αυτή βρίσκεται στα δεξιά των παραθύρων. Δεν εμφανίζεται σε όλα τα παράθυρα, παρά μόνον όταν τα περιεχόμενα του συγκεκριμένου παραθύρου δεν χωρούν στις διαστάσεις του. Έτσι, η κατακόρυφη γραμμή κύλισης μας δίνει τη δυνατότητα να κινηθούμε πάνω κάτω μέσα στο παράθυρο και να δούμε 28

29 όλα τα περιεχόμενά του. Για να τη χρησιμοποιήσουμε είτε κάνουμε κλικ στα βελάκια που βρίσκονται στο πάνω και κάτω άκρο της γραμμής αυτής, είτε κρατάμε σταθερά τη μπάρα με το ποντίκι και τη μετακινούμε κατά τον τρόπο που θέλουμε (πάνω ή κάτω). Οριζόντια Γραμμή Κύλισης (Horizontal Scroll Bar): Η γραμμή αυτή βρίσκεται στο κάτω μέρος των παραθύρων. Έχει την ίδια λειτουργία με την κατακόρυφη γραμμή κύλισης. Γραμμή Κατάστασης: Είναι μια γραμμή που βρίσκεται στη βάση κάθε παραθύρου. Η γραμμή αυτή μας ειδοποιεί για τυχόν αλλαγές μέσα στο πρόγραμμα και μας δίνει χρήσιμες πληροφορίες για την κατάστασή του. Περίγραμμα: Είναι το πλαίσιο που βρίσκεται γύρω από κάθε παράθυρο. Αν τοποθετήσουμε τον κέρσορα του ποντικιού πάνω από κάποιο σημείο του περιγράμματος, τότε ο κέρσορας αλλάζει και εμφανίζεται το εργαλείο αλλαγής μεγέθους. Κρατώντας το περίγραμμα και μετακινώντας το ποντίκι, μπορούμε να τροποποιήσουμε το μέγεθος του παραθύρου. Βασικές Λειτουργίες Παραθύρων Στην παράγραφο αυτή θα μάθουμε κάποιες βασικές λειτουργίες πάνω στο χειρισμό των παραθύρων. Βέβαια, κάποιες από αυτές περιγράφησαν ήδη παραπάνω. Έτσι, σε αυτό το σημείο θα πρέπει ήδη να γνωρίζουμε: Πώς να μεγιστοποιούμε ένα παράθυρο ώστε να καταλαμβάνει ολόκληρη την επιφάνεια εργασίας. Πώς να ελαχιστοποιούμε ένα παράθυρο ή να του αλλάζουμε τις διαστάσεις. Πώς να κλείνουμε ένα παράθυρο. Στη συνέχεια θα προχωρήσουμε και σε κάποιες άλλες λειτουργίες: Εναλλαγή μεταξύ παραθύρων: Στην επιφάνεια εργασίας μπορούν να υπάρχουν πολλά παράθυρα. Ωστόσο, δε γίνεται να είναι όλα ταυτόχρονα ενεργά, για παράδειγμα δε μπορούμε να κάνουμε κλικ με το ποντίκι και να επιλέγεται μια εντολή ενός παραθύρου και μια άλλη επιλογή ενός άλλου παραθύρου. Αυτό άλλωστε δε θα μας εξυπηρετούσε. Έτσι, για να δουλέψουμε σε κάποια εφαρμογή (εφόσον αυτή είναι ήδη ανοιχτή), θα πρέπει να ενεργοποιήσουμε το παράθυρό της. Για να ελέγξουμε αν ένα παράθυρο είναι ενεργοποιημένο, θα πρέπει να κοιτάξουμε την πάνω πάνω γραμμή που περιέχει τον τίτλο του παραθύρου. Αν το παράθυρο είναι ενεργοποιημένο, τότε η γραμμή αυτή θα έχει εντονότερο χρώμα σε σχέση με τα άλλα παράθυρα. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να ενεργοποιήσουμε ένα παράθυρο ή με άλλα λόγια να μεταβούμε από ένα παράθυρο σε ένα άλλο: Κάνουμε κλικ σε κάποιο σημείο του μη ενεργοποιημένου παραθύρου. Πατήστε Alt + Tab (με τη συγκεκριμένη σειρά που αναφέρουμε), οπότε θα εμφανιστεί μια λίστα με τα ανοιχτά παράθυρα. Κρατώντας πατημένο το Alt και πατώντας διαδοχικά το Tab μετακινούμαστε σε αυτή τη λίστα και επιλέγουμε το παράθυρο που επιθυμούμε. 29