ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΤΟΞΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΕ ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ ΑΠΟ ΚΑΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΕΙΔΩΝ ΒΙΟΜΑΖΑΣ

Transcript

1 ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΒΑΡΕΩΝ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΚΑΙ ΤΟΞΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΣΕ ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ ΑΠΟ ΚΑΥΣΗ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΕΙΔΩΝ ΒΙΟΜΑΖΑΣ Α. Ζωσιμά, Λ.Α. Τσακανίκα, Μ. Όξενκιουν-Πετροπούλου Σχολή Χημικών Μηχανικών, Ε.Μ.Π., Αθήνα ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν ο προσδιορισμός βαρέων μετάλλων και άλλων τοξικών στοιχείων στα σωματίδια ΡΜ 10 μετά την καύση διαφόρων ειδών βιομάζας σε διαφορετικές συνθήκες. Μελετήθηκαν ορισμένα εξ αυτών όπως το αρσενικό, ο υδράργυρος, ο ψευδάργυρος, ο χαλκός, το κάδμιο, το νικέλιο και ο μόλυβδος, τα οποία είναι ιδιαίτερα τοξικά και άρα επιβλαβή για την ανθρώπινη υγεία, ακόμα και σε συγκεντρώσεις ιχνών, λόγω της μακροπρόθεσμης έκθεσης του πληθυσμού. Για τον λόγο αυτό έχουν θεσπιστεί ανώτερα αποδεκτά όρια στην ατμόσφαιρα. Τα είδη της βιομάζας που εξετάστηκαν μίγμα από πεύκο-οξιά-δρυ, ελιά, μίγμα από ελάτη-πεύκο-δρυ, πυρηνόξυλο πυρηνελαιουργείου, 100% ελάτη, 100% οξιά, μπρικέτα και ξύλο βρίσκονται στο εμπόριο στην Ελλάδα και χρησιμοποιούνται τα τελευταία χρόνια για την οικιακή θέρμανση. Ένα σύστημα εργαστηριακής κλίμακας αναπτύχθηκε για την προσομοίωση της διαδικασίας καύσης σε σωληνωτό φούρνο με διαφορετικές ροές οξυγόνου προκειμένου να αξιολογηθεί η αντίστοιχη συγκέντρωση των μετάλλων στα εκπεμπόμενα κατά την καύση PM 10 σωματίδια. Στη συνέχεια ακολούθησαν καύσεις σε σόμπες πέλλετ καθώς επίσης και σε τζάκι. Η θερμοκρασία για τη σωστή καύση των διαφόρων ειδών βιομάζας προέκυψε από θερμοσταθμικές μετρήσεις (TG). Συνολικά προσδιορίστηκαν ποσοτικά οι συγκεντρώσεις των μετάλλων Fe, Mg, Zn, Al, Ba, Cu, Cd με τη χρήση της φασματομετρίας εκπομπής με επαγωγικά συζευγμένο πλάσμα (ICP-OES) και των Cr, Mn, Co, Ni, As, Hg, Pb με τη χρήση της φασματομετρίας μάζας με επαγωγικά συζευγμένο πλάσμα (ICP-MS). Τέλος έγινε σύγκριση των προσδιορισθέντων συγκεντρώσεών τους στα διάφορα είδη βιομάζας που εξετάστηκαν, στις διάφορες συνθήκες καύσης. Συμπεραίνεται ότι ένα καύσιμο με τις αποδεκτές προδιαγραφές ποιότητας και τις σωστές συνθήκες καύσης οδηγεί σε μικρότερες εκπομπές αιωρούμενων σωματιδίων PM 10 από ό,τι άλλα καύσιμα. Επιπλέον διαπιστώθηκε ότι με την χρήση σύγχρονων συσκευών καύσης (σόμπες πέλλετ) εκπέμπονται μικρότερες συγκεντρώσεις των στοιχείων που μελετήθηκαν πάνω στα PM 10, απ ότι στις παραδοσιακές συσκευές (τζάκι) όπου παρατηρούνται συνθήκες ατελούς καύσης. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι απαιτήσεις σε παγκόσμια ενέργεια αυξάνονται ραγδαία προκαλώντας μεγάλα προβλήματα στα αποθέματα των ορυκτών καυσίμων [1]. Σήμερα, το ατμοσφαιρικό CO 2 και άλλα αέρια του θερμοκηπίου που οφείλονται στην καύση των ορυκτών καυσίμων, προκαλούν περιβαλλοντικές ανησυχίες και την ανάγκη να βρεθούν άλλες καθαρές και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπως είναι η βιομάζα. Η βιομάζα θεωρείται ως CO 2 ουδέτερο καύσιμο, με κοινωνικο-οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη [2]. Υπάρχουν πολλά είδη βιομάζας στην αγορά, όπως: πελέττες, μπρικέτες, βιοαέριο, ξύλο, κάρβουνο, έλαια πυρόλυσης, κ.λ.π. Τα πέλλετ γίνονται όλο και πιο δημοφιλή τα τελευταία χρόνια, καθώς έχει αποδειχθεί ότι διευκολύνουν τις αυτόματες λειτουργίες και την αποτελεσματικότητα των συσκευών με τα χαρακτηριστικά τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θα πρέπει να στραφούμε προς τα εναλλακτικά καύσιμα βιομάζας με την προϋπόθεση ότι θα πληρούν τις προδιαγραφές που θέσπισε το ευρωπαϊκό πρότυπο EN [3]. Παρ όλα αυτά έχει αποδειχθεί ό,τι η βιομάζα και συγκεκριμένα τα πέλλετ είναι υπεύθυνα για μια σειρά ατμοσφαιρικών ρύπων που έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα του αέρα, όπως είναι: το υψηλό επίπεδο των αιωρούμενων σωματιδίων (PM), το μονοξείδιο του άνθρακα (CO), οι πτητικές οργανικές ενώσεις (VOC) όπως οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (PAHs), ο στοιχειακός άνθρακας (ΕC) και ο οργανικός άνθρακας (ΟC), αλλά και οι εκπομπές βαρέων μετάλλων και τοξικών στοιχείων που είναι προσροφημένα στα αιωρούμενα σωματίδια.

2 Τα συσσωματώματα ξύλου (πέλλετ) είναι σε ανταγωνιστικές τιμές σε σχέση με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο και είναι κατασκευασμένα από συμπιεσμένο πριονίδι ή ροκανίδια ξύλου, που προέρχονται κυρίως από τα πριονιστήρια και τη βιομηχανία ξύλου. Η περιεκτικότητά τους σε νερό είναι τυπικά μόνο 8% περίπου, η οποία είναι μικρότερη από το ήμισυ των παραδοσιακών καυσόξυλων. Το σχήμα τους είναι κυλινδρικό με διάμετρο 6-8 mm [4]. Παρά την ευρεία εφαρμογή της βιομάζας ξύλου, υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία ορισμένων συγκεντρώσεων ρύπων στον αέρα από την καύση του. Είναι γνωστό ότι η καύση βιομάζας και οι εκπομπές που προέρχονται από αυτή, επηρεάζονται από την τεχνολογία καύσης, τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται και από το τρόπο χρήσης τους. Η φύση των καυσίμων και οι συνθήκες καύσης έχουν σημαντική επίδραση στη διαμόρφωση των εκπεμπόμενων σωματιδίων και των εκπομπών τους. Τα τελευταία χρόνια, έχει πραγματοποιηθεί σημαντικός αριθμός μελετών με στόχο να κατανοηθεί ο μηχανισμός παραγωγής αιωρούμενων σωματιδίων κατά την καύση. Σύμφωνα με τις περισσότερες μελέτες έχει αποδειχθεί πως ο τύπος των καυσίμων και οι συνθήκες λειτουργίας του καυστήρα επηρεάζουν άμεσα τις εκπομπές PM 10 [5]. Παρόλ αυτά δεν έχουν γίνει μέχρι τώρα μελέτες για τη διαπίστωση της συσχέτισής τους με τις διάφορες εκπομπές π.χ. τοξικών στοιχείων. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΟΡΓΑΝΟΛΟΓΙΑ Για τη μελέτη των αιωρούμενων σωματιδίων και των εκπομπών τους σε βαρέα μέταλλα αξιολογήθηκαν έξι είδη πέλλετ προερχόμενα από το εμπόριο: μίγμα από πεύκο-οξιά-δρυ, ελιά, μίγμα από ελάτη-πεύκο-δρυ, πυρηνόξυλο πυρηνελαιουργείου, 100% ελάτη, 100% οξιά και δύο άλλα είδη βιομάζας η μπρικέτα και το ξύλο δρυός. Οι εργαστηριακές καύσεις έλαβαν χώρα σε έναν σωληνωτό φούρνο του οποίου οι συνθήκες ορίστηκαν με βάση την θερμοσταθμική ανάλυση (TG). Τα αέρια που εξέρχονταν από τον φούρνο ψύχονταν με τη βοήθεια ενός ψυκτήρα και οδηγούνταν σε ένα δειγματολήπτη δύο σταδίων (6186 FRM Thermo Electron) που διαχωρίζει τα σωματίδια σε κλάσματα χονδρόκοκκων ( μm, PM2.5-10) και λεπτόκοκκων (< 2.5 μm, PM2.5) σωματιδίων. Στην παρούσα εργασία ο δειγματολήπτης χρησιμοποιήθηκε για τη συλλογή: ΡΜ10 (<10 μm) σωματιδίων σε φίλτρα χαλαζία (Whatman QMA PM10 quartz fiber filters διαμέτρου 4,7 cm) που συγκρατούν όλα τα σωματίδια από <10 μm έως 0,31 μm, με απόδοση 99,95%. Προκειμένου να διασφαλισθεί ότι τα φίλτρα του δειγματολήπτη θα απορροφούσαν τα αέρια που εκπέμπονταν από την εξάτμιση, μία μηχανική αντλία κενού παροχής 5,4 m 3 /h συνδέθηκε με τον δειγματολήπτη της οποίας προηγήθηκαν δύο παγίδες για συγκράτηση της υγρασίας [6]. Δύο διαφορετικές ροές οξυγόνου χρησιμοποιήθηκαν στην έξοδο των απαερίων (20% και 13% Ο 2 ) προσομοιάζοντας έτσι τις συνθήκες καύσης σε μία πραγματική σόμπα πέλλετ και σε ένα παραδοσιακό τζάκι. Ακολούθησαν καύσεις σε δύο σόμπες πέλλετ των 10 και 8,5 kw καθώς επίσης και σε ένα παραδοσιακό τζάκι. Προκειμένου να μετρηθούν και να οριστούν οι επιθυμητές ροές οξυγόνου στις εργαστηριακές καύσεις, στις σόμπες πέλλετ αλλά και στο τζάκι, χρησιμοποιήθηκε ένας αναλυτής μέτρησης εκπομπής οξυγόνου (MRU όργανα, Inc, USA) με εύρος διακύμανσης 0-21% Ο 2.

3 (α) (β) (γ) Σχήμα 1. Διατάξεις καύσης βιομάζας και δειγματοληψίας των εκπεμπόμενων αιωρούμενων σωματιδίων σε εργαστηριακή κλίμακα (α), τζάκι (β) και σόμπα πέλλετ (γ). Μετά τη δειγματοληψία κάθε φίλτρο τοποθετήθηκε σε πλαστικές θήκες που κλείνουν αεροστεγώς και στις οποίες αναγράφηκε το είδος βιομάζας και η ημερομηνία δειγματοληψίας. Όλα τα φίλτρα ζυγίστηκαν πριν και μετά τη δειγματοληψία, σημειώθηκε η διαφορά βάρους τους και φυλάχθηκαν σε ψύξη στους C. Για τη ζύγισή τους χρησιμοποιήθηκε ζυγός πέντε δεκαδικών ψηφίων (METTLER TOLEDO, μοντέλο XS205). Για την κατεργασία και ανάλυση των φίλτρων χρησιμοποιήθηκαν τα εξής όργανα και συσκευές: λουτρό υπερήχων (Ultrasonik) της εταιρείας NEY, συσκευή διήθησης της εταιρείας Millipore, σύστημα παραγωγής υπερκαθαρού νερού με αγωγιμότητα 18,2 MΩ cm -1 μοντέλο Easypure II της εταιρείας Barnstead, φασματόμετρο οπτικής εκπομπής με επαγωγικά συζευγμένο πλάσμα-inductively coupled plasma atomic emission spectroscopy - ICP-OES (Optima 7000 DV της εταιρείας Perkin Elmer) και φασματόμετρο μάζας με πηγή επαγωγικά συζευγμένου πλάσματος- Inductively coupled plasma - mass spectrometer -ICP-MS (7700 series της εταιρείας Agilent Technologies). ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Για τον ποσοτικό προσδιορισμό των μετάλλων έγινε εκχύλιση των φίλτρων με δισαπεστεγμένο νερό για τα στοιχεία Ca,Na και K και με αραιά οξέα HCl/HNO 3 (10 ml suprapur Hydrochloric Acid 30%, Merck/ 16.9 ml suprapur Nitric Acid 65%, Merck σε 100 ml υπερκάθαρο νερό) για τα υπόλοιπα στοιχεία.στη συνέχεια

4 προσδιορίσθηκαν τα στοιχεία Ca,Na και K με φασματομετρία ατομικής απορρόφησης (AAS), τα στοιχεία Fe, Mg, Zn, Al, Ba, Cu, Cd με φασματομετρία οπτικής εκπομπής με επαγωγικά συζευγμένο πλάσμα (ICP-OES) και τα στοιχεία Cr, Mn, Co, Ni, As, Hg, Pb με φασματομετρία μάζας με επαγωγικά συζευγμένο πλάσμα (ICP-MS), λόγω των χαμηλότερων ορίων ανίχνευσης του οργάνου αυτού. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Πραγματοποιήθηκαν καύσεις σε οχτώ είδη βιομάζας σε πέντε διαφορετικές συνθήκες καύσης (εργ. συνθήκες με ποσοστό οξυγόνου 20% και 13% στα απαέρια, σόμπες πέλλετ των 10 kw και 8,5 kw και τζάκι). Από τις καύσεις που πραγματοποιήθηκαν μέσω της διαφοράς βάρους των φίλτρων πριν και μετά τη δειγματοληψία υπολογίστηκε η συνολική μάζα των ατμοσφαιρικών σωματιδίων PM 10 που κατακρατήθηκαν στο φίλτρο (επιβάρυνση). Στο σχήμα 2 που ακολουθεί παρουσιάζεται ο μέσος όρος των οκτώ είδη βιομάζας στις διαφορετικές συνθήκες καύσης. Παρατηρήθηκε ότι στις εργαστηριακές συνθήκες εκπομπών PM 10 (ποσοστό οξυγόνου 20% στα απαέρια), οι εκπομπές PM 10 ήταν 152 mg/m 3 λίγο πιο πάνω από τα ανώτατα επιτρεπτά όρια σύμφωνα με το πρότυπο του ΕΛΟΤ ΕΝ (150 mg/m 3 ). Οι καύσεις στο τζάκι ήταν παρόμοιες. Αντίθετα, στις εργαστηριακές συνθήκες (ποσοστό οξυγόνου 13% στα απαέρια) καθώς επίσης και στις δύο σόμπες πέλλετ οι εκπομπές PM 10 ήταν αρκετά κάτω από τα όρια, γεγονός που υποδηλώνει τις καλύτερες συνθήκες καύσης που πραγματοποιήθηκαν. Συγκρίνοντας τα αποτελέσματα εκπομπών για τα διάφορα είδη βιομάζας οι χαμηλότερες εκπομπές σωματιδίων PM 10 προήλθαν από την καύση των πέλλετ ελιάς, πυρηνόξυλου, πέλλετ 100% οξιά και ξύλου ακόμα και σε συνθήκες ατελούς καύσης όπως είναι οι εργαστηριακές καύσεις με ποσοστό οξυγόνου 20% στα απαέρια. Εργ. Συνθήκες_20% Ο 2 Mass (mg/m 3 ) 200,00 180,00 160,00 140,00 120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 152,61 93,28 PM10 60,42 47, Mass (mg/m 3 ) (α) (β) Σχήμα 2. Μάζα των ατμοσφαιρικών σωματιδίων στα φίλτρα μετά την καύση σε mg/m 3 (επιβάρυνση) για τα 8 είδη βιομάζας σε 5 διαφορετικές συνθήκες καύσης (α) και μάζα των ατμοσφαιρικών σωματιδίων μετά την καύση σε mg/m 3 για τα 8 είδη βιομάζας σε εργαστηριακές συνθήκες καύσης με ποσοστό 20% Ο 2 στα απαέρια (β) Στους πίνακες 1, 2 και 3 που ακολουθούν παρουσιάζεται ο μέσος όρος των μετρήσεων στα 8 είδη βιομάζας για τις 5 διαφορετικές συνθήκες καύσης για τα υδατοδιαλυτά στοιχεία Ca, Na, K (πίνακας 1), τα βαρέα μέταλλα Fe, Mg, Zn, Al, Ba, Cu, Cd (πίνακας 2) και τα υπόλοιπα ιχνοστοιχεία Cr, Mn, Co, Ni, As, Hg, Pb (πίνακας 3).

5 Πίνακας 1. Μέσος όρος συγκεντρώσεων Ca, Na, K με τη χρήση AAS σε μg/m 3 Ca Na K Εργ. Συνθήκες_20% Ο 2 265,77 149,74 56,44 Εργ. Συνθήκες_13% Ο 2 626,53 698, ,45 Σόμπα πέλλετ 10 kw 403,58 386,70 953,36 Σόμπα πέλλετ 8,5 kw 339,93 328,47 828,33 Τζάκι 812, , ,13 Πίνακας 2. Μέσος όρος συγκεντρώσεων βαρέων μετάλλων (Fe, Mg, Zn, Al, Ba, Cu, Cd) με τη χρήση ICP-OES σε μg/m 3 Fe Mg Zn Al Ba Cu Cd Εργ. Συνθήκες_20% Ο 2 5,64 63,75 51,92 6,72 5,22 5,80 1,03 Εργ. Συνθήκες_13% Ο 2 43,10 120,20 95,54 15,12 3,57 3,41 0,96 Σόμπα πέλλετ 10 kw 54,53 82,23 80,37 13,43 4,52 5,30 0,06 Σόμπα πέλλετ 8,5 kw 57,66 71,67 77,82 21,22 6,10 5,43 0,06 Τζάκι 45,58 226,85 146,08 17,78 4,18 10,03 0,18 Πίνακας 3. Μέσος όρος συγκεντρώσεων των ιχνοστοιχείων Cr, Mn, Co, Ni, As, Hg, Pb με τη χρήση ICP-MS σε μg/m 3 και % συνολική συγκέντρωση των στοιχείων στα εκπεμπόμενα αιωρούμενα σωματίδια PM 10 Cr Mn Co Ni As Hg Pb TE(%)* Εργ. Συνθήκες_20% Ο 2 1,79 0,53 0,28 1,41 1,81 4,55 4,96 0,41 Εργ. Συνθήκες_13% Ο 2 2,81 0,64 0,30 0,86 1,43 4,44 6,84 2,86 Σόμπα πέλλετ 10 kw 2,45 0,55 0,18 0,40 0,24 1,19 2,94 3,30 Σόμπα πέλλετ 8,5 kw 2,63 0,45 0,48 1,77 0,18 1,03 5,55 3,66 Τζάκι 10,87 1,48 0,09 3,89 0,97 22,21 9,94 3,03 *Total Elements: % συνολική συγκέντρωση των στοιχείων των πινάκων 1, 2, 3 στα εκπεμπόμενα αιωρούμενα σωματίδια PM μg/m Fe Mg Zn Al Ba Cu Cd 15 μg/m Cr Mn Co Ni As Hg Pb Σχήμα 3. Μέσος όρος συγκεντρώσεων μετάλλων (Fe, Mg, Zn, Al, Ba, Cu, Cd) και (Cr, Mn, Co, Ni, As, Hg, Pb) σε μg/m 3 Βαρέα μέταλλα, τα οποία είναι τοξικά για τον άνθρωπο και το περιβάλλον όπως As και Hg βρέθηκαν σε υψηλότερες συγκεντρώσεις στις εργαστηριακές συνθήκες με 20% Ο 2 στα απαέρια καθώς επίσης και στο τζάκι. Σχετικά με το σύνολο των μετάλλων, οι υψηλότερες συγκεντρώσεις εμφανίζονται στις συνθήκες καύσης σε τζάκι και οι χαμηλότερες στις σόμπες πέλλετ. Επιπλέον όπως προκύπτει από τα δεδομένα του πίνακα 3, το σύνολο των στοιχείων που μετρήθηκαν ως προς τα εκπεμπόμενα ανά συνθήκη καύσης σωματίδια PM 10 βρίσκεται κοντά στις αναμενόμενες τιμές σύμφωνα με τη βιβλιογραφία [5]. Μόνο στην περίπτωση της ατελούς καύσης σε εργαστηριακές συνθήκες με 20% Ο 2 διαπιστώθηκε μικρό ποσοστό των μετάλλων, που μελετήθηκαν στα ΡΜ 10 σωματίδια, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες πραγματικές συνθήκες καύσης. Όσον αφορά τα ανώτατα επιτρεπτά όρια εκπομπών βαρέων μετάλλων από καύση βιομάζας σε εστίες καύσης αυτά δεν έχουν θεσπιστεί ακόμα, γεγονός που καθιστά τέτοιου είδους μελέτες αναγκαίες ως πηγή πληροφοριών και αναλύσεων.

6 As 1,40 1,20 1,00 μg/m 3 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 100% Ελάτη Σχήμα 4. Μέσος όρος συγκέντρωσης του αρσενικού (As) για το πέλλετ 100% Ελάτη σε 5 διαφορετικές συνθήκες καύσης σε μg/m 3 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στην παρούσα εργασία μελετήθηκε η συγκέντρωση βαρέων μετάλλων και τοξικών στοιχείων σε αιωρούμενα σωματίδια PM 10 που εκπέμπονται από διάφορα είδη βιομάζας σε διαφορετικές συνθήκες καύσης τους. Από τα αποτελέσματα προέκυψε ότι η ποιότητα των καυσίμων από ξύλο, η οποία εξαρτάται από τις φυσικές ιδιότητες και τη χημική σύνθεσή τους, έχει άμεση επίδραση στη διαμόρφωση των εκπομπών αιωρούμενων σωματιδίων. Υψηλής ποιότητας καύσιμα είναι εκείνα χωρίς προσμίξεις όπως συντηρητικά, κόλλα, χρώμα, αλάτι και άμμο, και έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε υγρασία. Εκτός από τον τύπο του καυσίμου, άλλες παράμετροι που επηρεάζουν άμεσα τις εκπομπές PM 10 είναι η ποσότητα του καυσίμου και κυρίως το ποσοστό οξυγόνου στα απαέρια. Οι σόμπες πέλλετ είχαν τις χαμηλότερες εκπομπές PM 10 σε αντίθεση με παλιές συσκευές τεχνολογίας, όπως το παραδοσιακό τζάκι, όπου οι εκπομπές ήταν οι υψηλότερες. Επιπλέον παρατηρήθηκε ότι ανάμεσα στις παραδοσιακές και σύγχρονες συσκευές τεχνολογίας, υπάρχουν διαφορές ως προς τη συγκέντρωση των τοξικών στοιχείων με αποτέλεσμα σωματίδια προερχόμενα από ατελείς συνθήκες καύσης (τζάκι) να είναι πιο τοξικά από τα σωματίδια που παράγονται υπό συνθήκες πλήρους καύσης (σόμπες πέλλετ). Γενικότερα, θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή και να υπάρχει σωστή ενημέρωση όσον αφορά την ποιότητα της βιομάζας ως καύσιμη ύλη καθώς επίσης και την ορθή επιλογή της συσκευής καύσης. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [1] Tafur-Marinos J.A., Ginepr M., Pastero L., Torazzo A., Paschetta E., Fabbri D., Zelano V., Fuel. 119:157 (2014). [2] Poddar S., Kamruzzaman M., Sujan S.M.A., Hossain M., Jamal M.S., Gafur M.A., Khanam M., Fuel. 131:43 (2014). [3] Garcia-Maraver A., Zamorano M., Fernandes U., Rabacal M., Costa M., Fuel. 119:141 (2014). [4] Olsson M., Kjallstrand J., Petersson G., J. Anal. Appl. Pyrolysis. 67:135 (2003). [5] Schmidl C., Luisser M., Padouvas E., Lasselsberger L., Rzaca M., Cruz C. R.S., Handler M., Peng G., Bauer H., Puxbaum H., Atmos. Environ. 45:7443 (2011). [6] Zosima A. and Ochsenkühn-Petropoulou M., Fresen. Environ. Bull. 24:146 (2015).