ΦΑΣΗ Γ: Σχέδια Δράσης

Transcript

1 ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Γ: Σχέδια ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Λήμνος: Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός» ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Ελευθέριος Κακαλής ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009

2 Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Κακαλής, Ε. (2009). Σχέδιο δράσης για τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Λήμνος: Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Kakalis E. (2009). Action Plan for the Special Protection Area «Limnos: Limnes Chortarolimni kai Alyki, Kolpos Moudrou, Elos Diapori kai Xersonisos Fakos». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΧΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...36 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2

4

5 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν Σχέδιο εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός του Σχεδίου είναι αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR Λήμνος: Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός». Για το σκοπό αυτό προτείνονται κατάλληλα διαχειριστικά και θεσμικά μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ. 2. ΣΤΟΧΟΣ Σκοπός του Σχεδίου είναι η παροχή γενικών κατευθύνσεων για την αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR Λήμνος: Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός», ιδίως σε ότι αφορά τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Έτσι, προτείνονται κατάλληλα μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ, με τελικό στόχο την επίτευξη Ικανοποιητικού Καθεστώτος Προστασίας στην περιοχή. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3

6 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η πρόταση οριοθέτησης περιλαμβάνει σημαντικό μέρος της κεντρικής και ανατολικής Λήμνου. Συγκεκριμένα περικλείει την χερσόνησο του Φακού, τους παράκτιους υγροτόπους του Διαπορίου, Πεδινού και Ανεμόεσσας, την περιοχή του αεροδρομίου και τους αρμυλόβαλτους περιμετρικά από αυτό, την Χορταρόλιμνη, την Ασπρόλιμνη και την Αλυκή Λήμνου. Επίσης η στην περιοχή περικλείεται σημαντικό μέρος του κόλπου του Μούδρου. Η συνολική έκταση της ΖΕΠ είναι εκτάρια. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όριά τους. Η προτεινόμενη περιοχή έχει ενιαίο οικολογικό χαρακτήρα και διαφέρει σε γενικά πλαίσια από την περιβάλλουσα περιοχή, καθώς περιλαμβάνει το σύνολο των υγροτοπικών οικοσυστημάτων της νήσου Λήμνου, καθώς και τις αγροτικές περιοχές που γειτνιάζουν με αυτά. Παράλληλα, περιλαμβάνει τον κόλπο του Μούδρου, που αποτελεί σημαντικό ενδιαίτημα για είδη οριοθέτησης και χαρακτηρισμού καθώς και τις βραχώδεις ακτές στη χερσόνησο του Φακού. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4

7 Χάρτης 1. Όρια Ζώνης Ειδικής Προστασίας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5

8

9 Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Πίνακας 1. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Λήμνος: Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη χαρακτηρισμού Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 > 1% ελαχ. διαχ. πληθ. ΕΕ 14 Phalacrocorax aristotelis Θαλασσοκόρακας 30 Plegadis falcinellus Χαλκόκοτα > 1% flyway EE > 1% ελαχ. διαχ. πληθ. 32 Phoenicopterus ruber Φοινικόπτερο ΕΕ > 1% ελαχ. διαχ. πληθ. 41 Branta ruficollis Κοκκινόχηνα παγκος. απειλ. ειδ. ΕΕ 1% ελάχ. αναπαραγ. 42 Tadorna ferruginea Καστανόπαπια πληθ. Ε Ε Ισχύει * 77 Circus aeroginosus Καλαμόκιρκος Ισχύει * 1% ελάχ. αναπαραγ. πληθ. Ε Ε 85 Buteo rufinus Αετογερακίνα 95 Falco naumanni Κιρκινέζι παγκος. απειλ. ειδ. Ισχύει * 1% ελάχ. αναπαραγ. 101 Falco biarmicus Χρυσογέρακο πληθ. Ε Ε 129 Himantopus himantopus Καλαμοκανάς Ισχύει * 130 Recurvirostra avosetta Αβοκέτα Ισχύει * 131 Burhinus oedicnemus Πετροτριλίδα Ισχύει * 137 Charadrius alexandrinus Θαλασσοσφυριχτής Ισχύει * 204 Sterna hirundo Ποταμογλάρονο Ισχύει * * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί >1% του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6

10 Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Πίνακας 2. Είδη οριοθέτησης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR Λήμνος: Λίμνες Χορταρόλιμνη και Αλυκή, Κόλπος Μούδρου, Έλος Διαπόρι και Χερσόνησος Φακός»: A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης 43 Tadorna tadorna Βαρβάρα 1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 44 Anas penelope Σφυριχτάρι 1% ελάχ. διαχ. πληθ. Ελλάδας 47 Anas platyrhynchos Πρασινοκέφαλη πάπια 1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 64 Mergus serrator Θαλασσοπρίστης 1% ελάχ. διαχ. πληθ. Ελλάδας 103 Falco peregrinus Πετρίτης 1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 113 Coturnix coturnix Ορτύκι 1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 122 Fulica atra Φαλαρίδα 1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 240 Merops apiaster Μελισσοφάγος 1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 254 Melanocorypha calandra Γαλιάντρα 1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 258 Calandrella brachydactyla Μικρογαλιάντρα 1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 269 Anthus campestris Ωχροκελάδα 1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας 421 Emberiza melanocephala Αμπελουργός 1% ελάχ. αναπ. πληθ. Ελλάδας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7

11 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Θαλασσοκόρακας Phalacrocorax aristotelis Σχεδόν Απειλούμενο Χ Ο Θαλασσοκόρακας εξαπλώνεται σε όλες τις ελληνικές θάλασσες αν και οι σημαντικότερες αποικίες του είδους εντοπίζονται στο βόρειο Αιγαίο, τις Σποράδες, τα βόρεια Δωδεκάνησα και τις ακτές της βόρειας Κρήτης. Αντίθετα το είδος είναι σπανιότερο στο Ιόνιο και το Κρητικό πέλαγος (Handrinos & Akriotis 1997). Ο πληθυσμός του στη χώρα μας εκτιμάται σε 1000 με 1200 ζευγάρια (BirdLife 2004). Στην περιοχή μελέτης αναπαράγονται λίγα ζευγάρια (3 5) ενώ το χειμώνα διαχειμάζουν περισσότερα άτομα (50 70 άτομα). Ο Θαλασσοκόρακας φωλιάζει σε παράκτια βράχια, συχνά σε απρόσιτες, απόκρημνες θέσεις τόσο στις ακτές της ηπειρωτικής χώρας και στα μεγάλα νησιά όσο και σε μικρές ακατοίκητες νησίδες (Cramp & Simmons 1980). Το είδος συναντάται πάντα σε παράκτια και σπάνια σε εσωτερικά ύδατα ενώ τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με ψάρια τα οποία συλλαμβάνει με κατάδυση η οποία φτάνει μέχρι τα 50m. Χαλκόκοτα Plegadis falcinellus Κρισίμως Κινδυνεύον Χ ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8

12 Φωλιάζει σε ορισμένους μεγάλους υγρότοπους της Βόρειας και Δυτικής Ελλάδας, κατά την μετανάστευση συναντάται σε μεγάλο αριθμό υγροτόπων σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά. (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της χώρας μας εκτιμάται σε ζευγάρια (BirdLife, 2004). Στην περιοχή μελέτης συναντάται κατά την μετανάστευση (κυρίως την ανοιξιάτικη) όπου εκτιμάται ότι πάνω από 500 σταθμεύουν για ανεφοδιασμό στους μικρούς παράκτιους υγροτόπους του Κόλπου του Μούδρου όπως επίσης στη Χορταρόλιμνη. Η Χαλκόκοτα προτιμά τα ενδιαιτήματα γλυκού νερού και τρέφεται σε βάλτους στις παρυφές λιμνών και ποταμών, πλημμυρισμένα λιβάδια, υγρολίβαδα, ρυζοχώραφα και αρδευόμενες καλλιέργειες., λιγότερο συχνά σε εκβολικά ύδατα, αλμυρόβαλτους και παράκτιες λιμνοθάλασσες. Τρέφεται σε πολύ ρηχά νερά κυρίως με υδρόβια έντομα και προνύμφες, βδέλλες, σκουλήκια, καρκινοειδή και λιγότερο με ψάρια, ερπετά και αμφίβια ή και νεοσσούς πουλιών. Κατά τη μετανάστευση θεωρείται νομαδικό είδος και υπόκειται σε μετα αναπαραγωγικές μετακινήσεις σε όλο το εύρος της κατανομής του και απαντάται σε όλους τους τύπους υγροτόπων. Οι μεγάλες, ωστόσο, συγκεντρώσεις απαντούν σε πλημμυρισμένες εκτάσεις με γλυκά νερά. Κουρνιάζει τη νύχτα σε μεγάλα κοπάδια, σε δέντρα συχνά σε θέσεις απομακρυσμένες από τις περιοχές τροφοληψίας. Φοινικόπτερο Phoenicopterus ruber Χ Από τα τέλη της δεκαετίας 80 οι διαχειμάζοντες και μεταναστευτικοί αριθμοί και η εξάπλωση του Φοινικόπτερου στην Ελλάδα αυξάνονται και το είδος απαντά σε όλους ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9

13 τους κατάλληλους αλμυρούς και υπεράλμυρους υγροτόπους της ηπειρωτικής Ελλάδας και των νησιών (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο διαχειμάζοντας πληθυσμός του Φοινικόπτερου στην Ελλάδα εκτιμάται σε άτομα (BirdLife, 2004). Στην περιοχή μελέτης το είδος συναντάται καθόλη τη διάρκεια του έτους με τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις (περίπου 1500 άτομα) να παρατηρούνται στις αρχές της άνοιξης και του καλοκαιριού. Επίσης, κατά τη διάρκεια του χειμώνα παρατηρούνται σημαντικές συγκεντρώσεις (συνήθως 600 με 800 άτομα). Οι υγρότοποι της Λήμνου (Αλυκή) αποτελούν σημαντικό σταθμό ανεφοδιασμού για το είδος επιτελώντας ρόλο γεφύρωσης των πληθυσμών που διαβιούν στους υγροτόπους της Βόρειας Ελλάδας με αυτούς των νησιωτικών υγροτόπων του Αιγαίου και των υγροτόπων της Μικράς Ασίας. Το Φοινικόπτερο είναι νομαδικό είδος που κάνει ακανόνιστες κα απρόβλεπτες μετακινήσεις ανάλογα με τη διαθεσιμότητα του ενδιαιτήματος και την αφθονία της τροφής. Προτιμά ρηχούς (έως 1 μ.) ευτροφικούς υγροτόπους όπως αλμυρές λίμνες, λιμνοθάλασσες, ρηχούς θαλάσσιους όρμους και αλυκές με ph μέχρι 11. Μπορεί να βρεθεί και σε λίμνες γλυκού νερού όταν έχουν αυξημένη αλκαλικότητα λόγω υποβάθμισης (όπως στην περίπτωση της Κορώνειας), όπως και σε λίμνες βιολογικής επεξεργασίας αποβλήτων και δέλτα. Επισκέπτεται θέσεις με καθαρό γλυκό νερό σε μικρές σχετικά ομάδες για να τραφεί ή πιο συχνά για μπάνιο και για να πει νερό. Το διαιτολόγιο τους στη Μεσόγειο περιλαμβάνει βασικά Artemia salina, προνύμφες από Chironomidae, αμφίποδα, και διάτομα. Το είδος είναι εξαιρετικά κοινωνικό, τρέφεται και κουρνιάζει σε μεγάλα κοπάδια. Κοκκινόχηνα Branta ruficollis Τρωτό Κινδυνεύον Χ ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10

14 Διαχειμάζει σε ελάχιστους υγρότοπους της Θράκης και Αν.-Κεντρικής Μακεδονίας,. Όλος σχεδόν ο διαχειμάζων πληθυσμός φιλοξενείται στο Δέλτα Έβρου,ενώ κατά καιρούς, ελάχιστα άτομα παρατηρούνται και αλλού ( Δ. Νέστου, Λ.Κερκίνη, υγρότοποι Λήμνου). Οι πληθυσμοί της Ελλάδας προέρχονται από την Β.Δ Μαύρη Θάλασσα (Handrinos, 1991, Handrinos & Akriotis, 1997), όπου διαχειμάζει όλος σχεδόν ο παγκόσμιος πληθυσμός του είδους. (Wetlands International, 2006). Στην περιοχή μελέτης το είδος παρατηρείται κατά τη διάρκεια βαρυχειμωνιάς και όταν στους υγροτόπους της Βόρειας Ελλάδας επικρατεί δριμύ ψύχος. Συγκεκριμένα αποτελεί τον πρώτο σταθμό διαχείμασης σε περιόδους βαρυχειμωνιάς και όταν τα πουλιά μετακινούνται νοτιότερα των υγροτοπικών συμπλεγμάτων της βόρειας Ελλάδας (πχ Δέλτα Έβρου και Νέστου). Οι συγκεντρώσεις του είδους στην περιοχή ποικίλουν από λίγα μεμονωμένα άτομα έως μικρού μεγέθους κοπάδια (πχ 45 άτομα τον Ιανουάριο 2001, Τσουγκράκης Ι. προσ. επικοινωνία). Διαχειμάζει τόσο σε εσωτερικούς όσο και σε παράκτιους υγρότοπους. Στο Δέλτα Έβρου τρέφεται, σχεδόν αποκλειστικά, σε φυσικά αλοφυτικά λιβάδια, με ποικιλία αγρωστωδών και σπανιότερα σε καλλιεργούμενη γή κυρίως σε χειμερινά σιτηρά. (Handrinos & Akriotis, 1997). Καστανόπαπια Tadorna ferruginea Τρωτό Χ Η Καστανόπαπια αναπαράγεται μόνον στην Β. Α. Ελλάδα ( κυρίως στα Δέλτα Νέστου και Έβρου) καθώς και στην Λήμνο, Λέσβο, Σάμο και Κώ. (Ηandrinos & Αkriotis, 1997) ενώ ο πληθυσμός της εκτιμάται σε ζευγάρια. Η περιοχή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11

15 μελέτης αποτελεί ίσως την σημαντικότερη περιοχή αναπαραγωγής του είδους στη χώρα μας όπου εκτιμάται ότι αναπαράγονται 33 με 49 ζευγάρια (Κακαλής αδημ. δεδομ.) επίσης σημαντικός είναι και ο πληθυσμός όπου διαχειμάζει στην περιοχή (30 40 άτομα). Το είδος αναπαράγεται σε παράκτιους υγροτόπους, με λιμνοθάλασσες, αλοφυτικές εκτάσεις, λασπώδεις ακτές, αλυκές αλλά και σε υγροτόπους γλυκού νερού. Φωλιάζουν σε τρύπες, γήλοφους και κοιλώματα, ενίοτε σε βράχια (Ηandrinos & Αkriotis, 1997). Τρέφεται σε ρηχά, υφάλμυρα ή γλυκά νερά, λιμνοθάλασσες, λασποτόπια, αλοφυτικές εκτάσεις και σε ενδιαιτήματα γλυκού νερού, κυρίως με μικρά μαλάκια, οστρακόδερμα, προνύμφες εντόμων αλλά και φυτική τροφή που τη βρίσκει σε ρηχά νερά. Καλαμόκιρκος Circus aeroginosus Τρωτό Χ Ο Καλαμόκιρκος φωλιάζει στους μεγάλους υγροτόπους της Μακεδονίας και Θράκης και στον Αμβρακικό κόλπο στην δυτική Ελλάδα και ο αναπαραγόμενος πληθυσμός του εκτιμάται σε 50 με 80 ζευγάρια. Κοινός κατά την μετανάστευση παρατηρείται σε όλη την ενδοχώρα αλλά και πολλά νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη (Handrinos & Akriotis 1997). Η περιοχή μελέτης αποτελεί το μοναδικό μέρος αναπαραγωγής του είδους στο Αιγαίο όπου αναπαράγεται ένα ζευγάρι. Κατά την μετανάστευση παρατηρούνται περισσότερα άτομα. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12

16 Ο Καλαμόκιρκος φωλιάζει στο έδαφος προτιμώντας τους εκτεταμένους καλαμιώνες (Cramp & Simmons 1980, Ferguson-Lee & Christie 2001, Nemeckova et al. 2008). Τρέφεται με μικροθηλαστικά και πουλιά αλλά και ερπετά, αμφίβια και ψάρια. Ο βιότοπος τροφοληψίας του περιλαμβάνει σχεδόν όλων των ειδών τα υγροτοπικά οικοσυστήματα (Tucker & Heath 1994, Gensbol & Thiede 2008). Αετογερακίνα Buteo rufinus Τρωτό Χ Η Αετογερακίνα εξαπλώνεται κυρίως στην νότια Ελλάδα (ανατολική Στερεά) τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου αλλά και ορισμένες περιοχές στην βόρειο Ελλάδα (Μακεδονία και Θράκη) (Handrinos & Akriotis 1997). Ο ελλαδικός πληθυσμός εκτιμάται σε ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης αναπαράγονται 2 ζευγάρια. Η Αετογερακίνα φωλιάζει πάντα σε βράχια σε δασικά ξέφωτα ή στα όρια δασικών συστάδων αλλά κυρίως σε ανοικτές εκτάσεις με βραχώδεις σχηματισμούς (Cramp & Simmons 1980, Αλιβιζάτος 1996, Aliviazatos et al. 1998, Ferguson-Lee & Christie 2001, Gensbol & Thiede 2008). Ο βιότοπος τροφοληψίας περιλαμβάνει στεπώδεις, ημιερημικές περιοχές με φρυγανική βλάστηση όπου τρέφεται κυρίως με ερπετά και λιγότερο με πουλιά (Cramp & Simmons 1980, Αλιβιζάτος 1996, Alivizatos & Goutner 1997). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13

17 Κιρκινέζι Falco naumanni Τρωτό Τρωτό Χ Το Κιρκινέζι συναντάται κυρίως στην κεντρική και δυτική Ελλάδα (Ήπειρο, Θεσσαλία, Στερεά) συνήθως σε οικισμούς κοντά σε μεγάλες πεδινές εκτάσεις. Στα νησιά του Αιγαίου διατηρεί ένα βιώσιμο πληθυσμό στην Λήμνο ενώ μικρού μεγέθους πληθυσμοί παρατηρούνται στη Λέσβο και ίσως στα Ψαρά (Handrinos & Akriotis, 1997, Χρηστίδης Α. αδημ. δεδ.). Στην περιοχή μελέτης παρατηρείται σχεδόν το σύνολο του αναπαραγόμενου πληθυσμού της Λήμνου όπου εκτιμάται ότι αναπαράγονται 130 έως 150 ζευγάρια (Βαρδάνης & Κακαλής, 2008). Το Κιρκινέζι είναι αμιγώς αποικιακό είδος και φωλιάζει σε χωριά και οικισμούς σε παλιά σπίτια και χαλάσματα σε αγροτικές περιοχές μέσα σε ρωγμές ή κάτω από τις στέγες (Vlachos et al. 2004). Τρέφεται με έντομα που βρίσκει σχεδόν αποκλειστικά σε αγροτικές περιοχές με ξηρικές καλλιέργειες (Vlachos et al. 2003, Ursúa et al. 2005, Gensbol & Thiede 2008). Χρυσογέρακο Falco biarmicus Κινδυνεύον Χ ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14

18 Το Χρυσογέρακο εξαπλώνεται στην ηπειρωτική Ελλάδα κυρίως σε βόρειο Θεσσαλία, Ήπειρο, δυτική Μακεδονία και Θράκη ενώ από τα νησιά απαντάται στο Ιόνιο στην Κέρκυρα και στο Αιγαίο στην Λέσβο και Λήμνο, τα Δωδεκάνησα (Κω, Ρόδο, Κάρπαθο) και την Κρήτη (Handrinos & Akriotis 1997). Ο πληθυσμός σε εθνικό επίπεδο εκτιμάται σε ζευγάρια (BirdLife 2004), ενώ στην περιοχή μελέτης αναπαράγεται ένα ζευγάρι. Το είδος; φωλιάζει σε απόκρημνα κάθετα βράχια, σε φαράγγια αλλά και παράκτιες ορθοπλαγιές. Η φωλιά εντοπίζεται σε μικρές κοιλότητες ή πεζούλες συνήθως με βραχοσκεπή (Newton 1979, Tucker & Heath 1994). Τρέφεται με πουλιά μεσαίου μεγέθους αλλά και μικρά θηλαστικά, ερπετά και μεγάλα έντομα (Goodman & Haynes 1992). Καλαμοκανάς Himantopus himantopus Χ Το είδος έχει ευρεία αναπαραγωγική κατανομή στους περισσότερους παράκτιους υγροτόπους της ηπειρωτικής χώρας και σε ορισμένους εσωτερικούς υγροτόπους και σε αρκετά νησιά. Κατά την μετανάστευση συναντάται σχεδόν σε ολόκληρη την Ελλάδα όπου υπάρχει κατάλληλο ενδιαίτημα (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο εθνικός πληθυσμός εκτιμάται σε 1000 έως 3000 ζευγάρια (BirdLife, 2004), ενώ στην περιοχή μελέτης υπολογίζεται ότι αναπαράγονται 40 με 60 ζευγάρια στη Χορταρόλιμνη. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15

19 Φωλιάζει σε υγρότοπους με ρηχό γλυκό, αλμυρό και υφάλμυρο νερό και αραιή βλάστηση μοναχικά ή συχνότερα σε μικρές χαλαρές αποικίες με μέγεθος που μπορεί να ποικίλλει από 2 έως αρκετές εκατοντάδες ζευγάρια. Προτιμά ανοικτές περιοχές με καλή (360ο) ορατότητα. Η φωλιά είναι ένα βαθούλωμα σε πηλώδες, αμμώδες ή λασπώδες έδαφος ή εναλλακτικά σε επιπλέουσα υδρόβια βλάστηση. Τρέφεται με ασπόνδυλα, ιδιαίτερα υδρόβια έντομα (ενήλικα και προνύμφες), μαλάκια, καρκινοειδή, αράχνες, σκουλήκια, γυρίνους, μικρά ψάρια και αυγά ψαριών. Αβοκέτα Recurvirostra avosetta Τρωτό Χ Η Αβοκέτα φωλιάζει στο Μεσολόγγι, στους παράκτιους υγρότοπους του Θερμαϊκού, σε Πόρτο Λάγος, Αμβρακικό, Κεραμωτή και στους υγροτόπους της Λέσβου και Λήμνου, ενώ κατά το χειμώνα είναι πιο πολυπληθής αν και ο πληθυσμός παραμένει συγκεντρωμένος σε μερικούς παράκτιους υγροτόπους (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο πληθυσμός σε εθνικό επίπεδο εκτιμάται σε ζευγάρια (BirdLife, 2004), ενώ στη περιοχή μελέτης το έτος 2008 φωλιάσανε 118 ζευγάρια γεγονός που καταδεικνύει τη σημαντικότητα των υγροτόπων της Λήμνου σε εθνικό επίπεδο και ειδικότερα της Αλυκής για το συγκεκριμένο είδος (Κακαλής κα, 2008). Το είδος έχει αυστηρές βιοτοπικές απαιτήσεις Φωλιάζει αποκλειστικά σε παράκτιους υγρότοπους κυρίως σε λιμνοθάλασσες και αλυκές με αλμυρό και υπεράλμυρο νερό, σε νησίδες και αναχώματα με ελάχιστη ή καθόλου βλάστηση. Τρέφεται κυρίως με υδρόβια ασπόνδυλα και έντομα, καρκινοειδή, μαλάκια και σκώληκες, καθώς και με ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16

20 μικρά ψάρια και φυτικό υλικό. Στη Λήμνο δέχεται έντονη θήρευση αυγών και νεοσσών από τον Ασημόγλαρο και τα κορακοειδή (Κακαλής κα 2008). Πετροτριλίδα Burhinus oedicnemus Σχεδόν Απειλούμενο Χ Το είδος κατανέμεται στους μεγάλους παράκτιους υγροτόπους της δυτικής Ελλάδας, της Μακεδονίας και της Θράκης, ενώ παρατηρείται σε μικρότερους πληθυσμούς στη Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα. Στα νησιά έχει καταγραφεί στη Λήμνο, τη Λέσβο και την Κρήτη (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο πληθυσμός της Λήμνου είναι ο πολυπληθέστερος και πυκνότερος, καθώς εκτιμάται ότι ζευγάρια αναπαράγονται στο νησί. Η έλλειψη θηρευτών (θηλαστικά όπως αλεπού, κουνάβι, νυφίτσα κα), η εναλλαγή αγροτικών καλλιεργειών χαμηλής έντασης με λιβάδια και εκτάσεις με φρύγανα καθώς και η έντονη βόσκηση των παραπάνω περιοχών από το αγριοκούνελο δημιουργούν το κατάλληλο ενδιαίτημα για την αναπαραγωγή του είδους στη Λήμνο (Κακαλής κα, 2008). Ο πληθυσμός του είδους σχετίζεται θετικά με την αφθονία του αγριοκούνελου. Η σχέση αυτή πηγάζει από την προτίμηση της πετροτριλίδας για ανοιχτές περιοχές, με χαμηλή βλάστηση παρουσία πετρώδους εδάφους, που δημιουργούνται από τη βόσκηση και τα σκαψίματα των κουνελιών (Bealey et al, 1999). Στην περίπτωση της Λήμνου τα δύο είδη φαίνεται να συνδέονται στενά (Κακαλής κα, 2008) Η Πετροτριλίδα φωλιάζει σε αμμώδης ή πετρώδης έδαφος, σε ανοιχτές περιοχές με μικρό ποσοστό βλάστησης. Η ύπαρξη χαμηλής βλάστησης και θέσεων με γυμνό έδαφος, η χαμηλή όχληση από ανθρώπινες δραστηριότητες, η χαμηλή θηρευτική πίεση και η εφαρμογή βόσκησης στα λιβάδια αποτελούν σημαντικούς παράγοντες ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17

21 που επηρεάζουν θετικά την επιλογή θέσεως φωλιάσματος. Τρέφεται, κυρίως τις βραδινές ώρες, στο έδαφος με ασπόνδυλα, έντομα κα. Θαλασσοσφυριχτής Charadrius alexandrinus Χ O Θαλασσοσφυριχτής έχει ευρεία κατανομή στην ηπειρωτική χώρα, την Πελοπόννησο και πολλά από τα μεγάλα νησιά. του Αιγαίου και Ιονίου (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο εθνικός πληθυσμός εκτιμάται σε 1000 με 2000 ζευγάρια (BirdLife, 2004) ενώ ο πληθυσμός στην περιοχή μελέτης κυμαίνεται από 20 έως 30 ζευγάρια. Φωλιάζει μοναχικά ή σε χαλαρές αποικίες (με απόσταση από 5 έως και 80 μ. μεταξύ τους), μερικές φορές μαζί με άλλα είδη. Τυπικό ενδιαίτημα φωλιάσματος είναι οι αμμώδεις, λασπώδεις και χαλικώδεις ακτές, οι θίνες, οι παράκτιες λιμνοθάλασσες, οι εποχικά κατακλυζόμενες εκτάσεις (π.χ νησιωτικοί υγρότοποι) έλη και δέλτα. Η φωλιά γίνεται σε βαθούλωμα στο έδαφος, κοντά σε μικρούς θάμνους. Τρέφεται με ασπόνδυλα κυρίως μαλάκια και καρκινοειδή, γαριδοειδή (Gammarus sp.) στο ρηχό νερό, γαιοσκώληκες και έντομα (σκαθάρια, μυρμήγκια, αράχνες, μύγες) στην περιφερειακή ζώνη της αλοφυτικής βλάστησης. Επίσης φυτικό υλικό όπως καρπούς, σπόρους (Ruppia) και γρασίδι. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18

22 Ποταμογλάρονο Sterna hirundo Χ Το Ποταμογλάρονο έχει ευρεία αναπαραγωγική κατανομή με αποικίες στους περισσότερους παράκτιους και εσωτερικούς υγροτόπους από τη περιοχή του Αράξου έως το Δέλτα Έβρου και σε αρκετά μεγάλα νησιά. Στις ίδιες περιοχές συναντάται και κατά τη μετανάστευση (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο ελλαδικός πληθυσμός εκτιμάται σε 1000 με 1500 ζευγάρια (BirdLife, 2004) ενώ στην περιοχή μελέτης αναπαράγονται 12 με 15 ζευγάρια στην Ασπρόλιμνη και την Αλυκή. Φωλιάζει σε μικρές νησίδες ή σε θέσεις που βρίσκονται σε λουρονησίδες και αναχώματα ή νησίδες αλυκών. Συνήθως οι θέσεις αυτές είναι ελεύθερες από θηρευτές και ανθρώπινη όχληση και σε απήνεμους κόλπους. Η κάλυψη της βλάστησης είναι χαμηλή ή συχνά απουσιάζει. Τρέφεται με μικρά ψάρια και περιστασιακά με πλαγκτονικά καρκινοειδή κυρίως στη θάλασσα, σε υφάλμυρα κανάλια και λιμνοθάλασσες. Μετά την αναπαραγωγή παρατηρείται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στην ανοιχτή θάλασσα. Κατά την αναπαραγωγική περίοδο τα ζευγάρια δέχονται ισχυρή θηρευτική πίεση από γλάρους, κορακοειδή και χερσαία θηλαστικά. Βαρβάρα Tadorna tadorna Τρωτό ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 19

23 Ο συνολικός αναπαραγόμενος στην Ελλάδα πληθυσμός της Βαρβάρας υπολογίζεται σε ζευγάρια. Το είδος είναι επιδημητικό ενώ το χειμώνα ο πληθυσμός της αυξάνει σημαντικά. Η περιοχή μελέτης αποτελεί το μοναδικό μέρος αναπαραγωγής του είδους στο Αιγαίο, όπου εκτιμάται ότι αναπαράγονται ζευγάρια (Κακαλής κα, υπό δημοσίευση). Κατά την αναπαραγωγική περίοδο η Αλυκή φιλοξένει το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού. Παρόλα αυτά, αρκετά είναι τα ζευγάρια όπου διασπείρονται σε παροδικές θέσεις με νερό στις αμμοθίνες κοντά στην Ασπρόλιμνη για την εύρεση κατάλληλης θέσης φωλιάσματος. Επίσης, λίγα ζευγάρια προτιμούν τις βραχώδεις εξάρσεις στη παραλιακή ζώνη. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα παρατηρείται σε μεγάλες συγκεντρώσεις στη Αλυκή (μέγιστη καταγραφή: 927 άτομα στις 17/1/2008, Κακαλής κα, 2008) ενώ μικρές ομάδες λίγων δεκάδων ατόμων στην Ασπρόλιμνη και Χορταρόλιμνη. Η Βαρβάρα φαίνεται να εγκαταλείπει την περιοχή την θερινή περίοδο όταν το νερό των λιμνών είναι ελάχιστο ή έχει εξατμιστεί. Το είδος αναπαράγεται σε παράκτιους υγροτόπους, με λιμνοθάλασσες, αλοφυτικές εκτάσεις, λασπώδεις ακτές, αλυκές κλπ, πολύ σπανιότερα σε υγροτόπους γλυκού νερού.. Φωλιάζουν σε τρύπες, γήλοφους και κοιλώματα, ενίοτε σε βράχια (Cramp, 1998, Ηandrinos & Αkriotis, 1997). Τρέφεται σε ρηχά, υφάλμυρα ή αλμυρά νερά, λιμνοθάλασσες, λασποτόπια, αλοφυτικές εκτάσεις κλπ με μικρά μαλάκια, οστρακόδερμα, προνύμφες εντόμων, αλλά και φυτική τροφή. Σφυριχτάρι Anas penelope ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 20

24 Το Σφυριχτάρι θεωρείται από τα πολυπληθέστερα είδη πάπιας που διαχειμάζουν στη χώρα μας. Μεγάλες συγκεντρώσεις του είδους παρατηρούνται στους υγροτόπους της βόρειας και κεντρικής Ελλάδας (Δέλτα Αξιού, Δέλτα Έβρου κα) αλλά και στους υγροτόπους της δυτικής Ελλάδας (πχ Αμβρακικός). Στα νησιά του Αιγαίου παρατηρούνται μικρά κοπάδια κατά το χειμώνα σε παράκτιους υγροτόπους κυρίως μεγάλων νησιών (πχ Λέσβος) με εξαίρεση τους υγροτόπους της Λήμνου όπου διαχειμάζει σημαντικός πληθυσμός. Στην περιοχή μελέτης και ειδικότερα στους υγροτόπους της Αλυκής και Χορταρόλιμνης καταγράφεται μεγάλος αριθμός Σφυριχταριών σχεδόν κάθε χειμώνα (μέγιστη μέτρηση Μεσοχειμωνιάτικων Καταμετρήσεων: 2186 άτομα στις 29 30/1/2006.) Το Σφυριχτάρι διαχειμάζει σε παράκτιους υγροτόπους με αλμυρό ή υφάλμυρο νερό, σε λιμνοθάλασσες, δέλτα ποταμών αλλά και απήνεμους κόλπους (Καζαντζίδης και Νοϊδου, 2008; Handrinos & Akriotis, 1997). Η δίαιτά του βασίζεται σε φυτικής προέλευσης τροφή όπως υδρόβια φυτά (κυρίως Zostera spp και χλωροφύκη), αλόφυτα και δευτερογενώς με αγρωστώδη φυτά (Παπαχρήστου κα, 2009). Πρασινοκέφαλη πάπια Anas platyrhynchos Το είδος είναι επιδημητικό ενώ το χειμώνα ο πληθυσμός της Πρασινοκέφαλης πάπιας αυξάνεται σημαντικά. Ο συνολικός αναπαραγόμενος πληθυσμός της στην Ελλάδα εκτιμάται σε 100 έως 1000 ζευγάρια (Birdlife, 2004, Handrinos & Akriotis, 1997). Στην περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι αναπαράγονται 55 έως 75 ζευγάρια περιμετρικά ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 21

25 των τριών μεγάλων λιμνών σε υγροτοπικές εκτάσεις, σε αμμοθίνες, σε καλλιέργειες καθώς και σε ρέματα (Κακαλής κα, υπό δημοσίευση) ενώ κατά τη διάρκεια του χειμώνα παρατηρούνται σημαντικές συγκεντρώσεις (μέγιστη καταγραφή Μεσοχειμωνιάτικων Καταμετρήσεων : 2886 άτομα στις 17-18/1/2008). Το είδος αναπαράγεται σε παράκτιους υγροτόπους, λιμνοθάλασσες, έλη και λίμνες γλυκού νερού. Επίσης, παρατηρείται σε τεχνητούς υγροτόπους πχ ταμιευτήρες, αρδευτικά ή αποστραγγιστικά κανάλια (Καζαντζίδης και Νοίδου, 2008). Τρέφεται σε ρηχά, γλυκά ή υφάλμυρα νερά, λιμνοθάλασσες, έλη κα. Θαλασσοπρίστης Mergus serrator Ο Θαλασσοπρίστης είναι είδος που διαχειμάζει στη χώρα μας. Η παράκτια ζώνη της Θράκης και της δυτικής Ελλάδας αποτελεί την κύρια περιοχή διαχείμασης του είδους ενώ μικρότεροι πληθυσμοί παρατηρούνται κατά μήκος των ακτών της Μακεδονίας, της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας. Στα νησιά του Αιγαίου παρατηρείται κυρίως σε μεγάλα νησιά ιδιαίτερα στο βόρειο Αιγαίο (πχ Λέσβος και Λήμνος). Στην περιοχή μελέτης παρατηρείται στον κόλπο του Μούδρου (μέγιστη καταγραφή μεσοχειμωνιάτικων καταμετρήσεων: 65 άτομα στις 29 30/ 1/2006). Το είδος παρατηρείται κατά μήκος των ακτών συνήθως σε απήνεμους κόλπους με ρηχές παραλίες. Τρέφεται με μικρά ψάρια τα οποία τα συλλαμβάνει συνήθως με κατάδυση. Συνήθως κυνηγά σε ζευγάρια ή μικρές ομάδες λίγων ατόμων τα οποία συνεργάζονται για την απόκτηση της τροφής. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 22

26 Πετρίτης Falco peregrinus Χ Ο Πετρίτης έχει ευρεία κατανομή και εξαπλώνεται σε όλη την Ελλάδα αν και ο πυκνότητα του πληθυσμού του εξαρτάται από την παρουσία κατάλληλου βιοτόπου φωλιάσματος (Handrinos & Akriotis 1997). Ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της Ελλάδας εκτιμάται σε 200 έως 500 ζευγάρια (BirdLife, 2004) ενώ στην περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι αναπαράγονται τουλάχιστον 2 ζευγάρια. Φωλιάζει σε απόκρημνα κάθετα βράχια, σε φαράγγια αλλά και παράκτιες ορθοπλαγιές. Η φωλιά εντοπίζεται σε μικρές κοιλότητες ή πεζούλες συνήθως με βραχοσκεπή (Newton 1979, Tucker & Heath 1994, Rizzolli et al. 2005). Ο Πετρίτης αν και παρουσιάζει μία ευρεία κλίμακα διατροφικών ειδών στην πλειοψηφία τρέφεται με πουλιά κυρίως με τα είδη που αφθονούν στην περιοχή της επικράτειάς τους (Ratcliffe 1993, Gensbol & Thiede 2008, Jenkins & Avery 1999). Ορτύκι Coturnix coturnix Το ορτύκι έχει ευρεία εξάπλωση σε όλη την ενδοχώρα ενώ στη νησιωτική χώρα αναπαράγεται στην Λήμνο, τη Λέσβο και την Κέρκυρα (Handrinos & Akriotis 1997). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 23

27 Παρόλα αυτά ο αναπαραγόμενος πληθυσμός της χώρας μας είναι δύσκολο να εκτιμηθεί εξαιτίας της έλλειψης δεδομένων και των εκτεταμένων απελευθερώσεων που γίνονται από κυνηγετικές οργανώσεις. Εντούτοις ο πληθυσμός της χώρας μας εκτιμάται ότι κυμαίνεται από έως ζευγάρια (Handrinos & Akriotis 1997). Στην περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι αναπαράγονται τουλάχιστον 30 ζευγάρια (Κακαλής αδημ.δεδομένα). Το είδος αναπαράγεται σε ανοιχτές περιοχές, όπου κυριαρχεί η καλλιέργεια δημητριακών. Προτιμούνται περιοχές όπου το ποσοστό άγριας βλάστησης στις καλλιέργειες ή στα όρια αυτών είναι αρκετά υψηλό, όπως επίσης καλλιέργειες που τελούν υπό αγρανάπαυση ή μακροχρόνια εγκατάλειψη. Τρέφεται με έντομα και σπόρους την αναπαραγωγική περίοδο κυρίως σε περιοχές με περιορισμένη χρήση αγροχημικών. Φαλαρίδα Fulica atra Η Φαλαρίδα αναπαράγεται σε αρκετούς υγροτόπους της χώρα μας από τη Μακεδονία και τη Θράκη έως την Πελοπόννησο, ενώ στα νησιά έχει επιβεβαιωθεί η αναπαραγωγή του είδους στην Κέρκυρα, στη Λήμνο και περιστασιακά στη Λέσβο και την Κρήτη (Handrinos, & Akriotis, 1997). Ο ελλαδικός πληθυσμός εκτιμάται σε έως ζευγάρια (Handrinos, & Akriotis, 1997) ενώ ο πληθυσμός που διαχειμάζει στη χώρα μας είναι σημαντικά μεγαλύτερος. Στην περιοχή μελέτης αναπαράγεται ο μεγαλύτερος πληθυσμός στο Αιγαίο όπου αριθμεί στα 40 με 60 ζευγάρια κυρίως περιμετρικά της Χορταρόλιμνης ενώ σημαντικός πληθυσμός διαχειμάζει κάθε χρόνο (Κακαλής κα, 2008). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 24

28 Η Φαλαρίδα προτιμά την αναπαραγωγική περίοδο τις μεγάλες λίμνες γλυκού νερού και περιστασιακά παράκτιους υγρότοπους πχ Λήμνος ενώ κατά τη διαχείμαση παρατηρείται και σε λιμνοθάλασσες με υφάλμυρο νερό ή τεχνητούς υγροτόπους. Η δίαιτά της αποτελείται τόσο από τροφή φυτικής όσο και ζωικής προέλευσης (Παπαχρήστου, κ.α. 2009). Μελισσοφάγος Merops apiaster Το είδος έχει ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα, κυρίως στη Μακεδονία και τη Θράκη. Νοτιότερα παρουσιάζει σποραδική κατανομή και είναι αρκετά σπάνιο στην Πελοπόννησο. Επίσης, απουσιάζει από την πλειονότητα των νησιών ενώ αναπαράγεται σε ορισμένα όπως τη Λέσβο, τη Σάμο, τη Λήμνο και την Κρήτη (Handrinos, & Akriotis, 1997). Ο Ελλαδικός πληθυσμός εκτιμάται σε 2000 με 3000 ζευγάρια. Στην περιοχή μελέτης εντοπίσθηκαν δυο αποικίες κοντά στο χωριό Ρουσσοπούλι των οποίων το μέγεθος εκτιμήθηκε σε ζευγάρια και 3 5 ζευγάρια αντίστοιχα, ενώ είναι πιθανή η ύπαρξη μικρότερων αποικιών σε άλλες θέσεις πχ βόρεια της Αλυκής, Διαπόρι κα (Κακαλής αδ.στοιχεία). Ο Μελισσοφάγος χτίζει τη φωλιά του σε στοά μέσα στο έδαφος σε επικλινή ή κάθετα πρανή. Φωλιάζει σε αποικίες όπου συνήθως αριθμούν λίγα ζευγάρια (3-6 ζευγάρια). Οι εδαφικές συνθήκες αποτελούν σημαντική παράμετρο για την επιλογή ενός πρανούς ως χώρο εγκατάστασης της αποικίας. Τρέφεται με έντομα προτιμώντας σε μεγάλο βαθμό υμενόπτερα που συνθέτουν πάνω από το 60% του διαιτολογίου του. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 25

29 Προτιμά ηλιόλουστες, θερμές θέσεις σε εκτατικές καλλιέργειες, κοιλάδες, λιβάδια, ανοιχτές περιοχές, ελαιώνες ή αμπελώνες συνήθως κοντά σε επιφανειακό νερό. Γαλιάντρα Melanocorypha calandra Τρωτό Χ Η Γαλιάντρα είναι επιδημητικό είδος και αναπαράγεται στη Θράκη, Μακεδονία, Θεσσαλία και Στερεά Ελλάδα. Στην νησιωτική χώρα αναπαράγεται μόνο στη Λήμνο και την Κω (Ηandrinos & Αkriotis, 1997 ). Ο συνολικός πληθυσμός της χώρας μας εκτιμάται σε 3000 με 5000 ζευγάρια ενώ στην περιοχή μελέτης αναπαράγονται τουλάχιστον 30 ζευγάρια και πιθανά ξεπερνούν και τα 50 ζευγάρια (Κακαλής, αδημ.στοιχεία). Το είδος προτιμά ξηρές μη εντατικές καλλιέργειες δημητριακών, ξηρά λιβάδια, αμμοθίνες και παρόμοια ενδιαιτήματα με αραιή και χαμηλή βλάστηση (Ηandrinos & Αkriotis, 1997, Cramp, 1998). Συνήθως αποφεύγει περιοχές με υψηλή βλάστηση πχ θάμνους ή δέντρα ή καλλιέργειες που δασώνονται μετά από μακροχρόνια εγκατάλειψή τους. Στην περιοχή μελέτης το είδος είναι αρκετά κοινό στις εκτεταμένες θίνες της Αλυκής, Ασπρόλιμνης και Χορταρόλιμνης καθώς επίσης παρατηρείται σε καλλιέργειες που τελούν υπό αγρανάπαυση ή μακροχρόνια εγκατάλειψη (Κακαλής κα, 2008). υποδομών. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 26

30 Μικρογαλιάντρα Calandrella brachydactyla Χ Το είδος έχει ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα συνήθως σε χαμηλά υψόμετρα. Στα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου έχει καταγραφεί σε μεγάλου μεγέθους νησιά όπως η Λέσβος, Λήμνος, Κως, Κρήτη, Ρόδο και Κέρκυρα (Handrinos, & Akriotis, 1997). Ο συνολικός πληθυσμός της χώρας μας εκτιμάται σε με ζευγάρία (Handrinos, & Akriotis, 1997), ενώ στην περιοχή μελέτης εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 200 ζευγάρια. Η Μικρογαλιάντρα προτιμά ανοιχτές περιοχές με γυμνό, αμμώδες ή πετρώδες έδαφος, παρουσία αραιής βλάστησης, όπως επίσης εκτάσεις με αλόφυτα ή καλλιέργειες χαμηλής έντασης (Handrinos & Akriotis, 1997; Tucker & Heath, 1994). Η πυκνότητα των ζευγαριών σε κατάλληλες περιοχές κυμαίνεται από 2 έως 5 ζευγάρια ανά εκτάριο, ενώ αρκετά συχνά παρατηρούνται συναθροίσεις ζευγαριών σε μία περιοχή (Cramp, 1998). Τρέφεται κυρίως με έντομα και καρπούς την αναπαραγωγική περίοδο, ενώ το υπόλοιπο έτος με καρπούς (Cramp, 1998). Συλλέγει την τροφή του από το έδαφος ενώ έχει παρατηρηθεί να τρέφεται και σε χαμηλούς θάμνους (Cramp, 1998). Η διαθεσιμότητα των εντόμων επηρεάζει την επιλογή ενδιαιτήματος τροφοληψίας και συνήθως αποφεύγονται εντατικές καλλιέργειες, όπου γίνεται εκτεταμένη χρήση αγροχημικών (Tucker & Heath, 1994). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 27

31 Ωχροκελάδα Anthus campestris Χ Το είδος έχει ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα σε χαμηλές πυκνότητες. Στα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου έχει καταγραφεί σε μεγάλου μεγέθους νησιά όπως η Λέσβος, Λήμνος, Σάμος, Νάξος, Κρήτη, Κέρκυρα, Κεφαλονιά κα (Handrinos & Akriotis, 1997). Ο ελλαδικός πληθυσμός του είδους εκτιμάται σε έως ζευγάρια και στην περιοχή μελέτης ο πληθυσμός ξεπερνά τα 50 ίσως και 100 ζευγάρια (Κακαλής, αδημ. δεδομένα). Το είδος προτιμά ανοιχτές περιοχές με γυμνό, αμμώδες ή πετρώδες έδαφος, παρουσία αραιής βλάστησης (Grzybek et al, 2008; Handrinos & Akriotis, 1997). Παρατηρείται σε υγροτοπικές εκτάσεις με αλοφυτική βλάστηση, σε αμμοθίνες, σε λιβάδια και σε καλλιέργειες χαμηλής έντασης με αμμώδης έδαφος (Handrinos & Akriotis, 1997; Tucker & Heath, 1994). Το μέγεθος της επικράτειας του κυμαίνεται από 2 έως 25 εκτάρια ανάλογα την καταλληλότητα του ενδιαιτήματος (Cramp, 1998). Σε αμμοθίνες, για παράδειγμα, έχει αναφερθεί ότι το μέγεθος της επικράτειας κυμαίνεται από 1,73 έως 8,55 εκτάρια (Thirion, & Lebon, 2006). Την αναπαραγωγική περίοδο τρέφεται κυρίως με έντομα που βρίσκει στο έδαφος, ενώ το υπόλοιπο έτος συμπληρώνει τη δίαιτά του και με καρπούς (Cramp, 1998). Ανοιχτές περιοχές με αραιή και χαμηλή βλάστηση, παρουσία θέσεων με γυμνό έδαφος προτιμούνται καθώς η διαθεσιμότητα των εντόμων σε αυτές, είναι ιδιαίτερα υψηλή (Grzybek et al, 2008). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 28

32 Αμπελουργός Emberiza melanocephala Το είδος έχει ευρεία εξάπλωση στη ενδοχώρα, στα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου με εξαίρεση τα μικρότερα νησιά ενώ στην Κρήτη ο πληθυσμός του είναι μικρός. (Handrinos, & Akriotis, 1997). Ο πληθυσμός της Ελλάδας εκτιμάται σε έως ζευγάρια ενώ στην περιοχή μελέτης υπολογίζεται ότι περισσότερα από 500 ζευγάρια αναπαράγονται σε αυτήν. Το είδος χτίζει τη φωλιά του χαμηλά σε πυκνή βλάστηση από θάμνους ή δέντρα με πυκνή κόμη, σε ορισμένες περιπτώσεις φωλιάζει στο έδαφος (Cramp, 1998). Φωλιάζει από το επίπεδο της θάλασσας έως και σε υψόμετρα ως 1200 μέτρα, σε κάθε είδους αγροτικές περιοχές από ανοιχτές με διάσπαρτους θάμνους ή φυσική βλάστηση (πχ Λήμνος) έως αγροτοδασικές περιοχές με υψηλό ποσοστό φυτοφρακτών, δέντρων ή δασών. Πέρα των αγροτικών καλλιεργειών με δημητριακά το είδος προτιμά τους ανοιχτούς ελαιώνες, αμπελώνες, δεντρώδεις καλλιέργειες και ανοιχτούς θαμνώνες (Hadrinos & Akriotis, 1997; Tucker, & Heath, 1994). Τα ενήλικα του είδους τρέφονται με σπόρους και με ασπόνδυλα κυρίως την περίοδο αναπαραγωγής. Συλλέγει την τροφή του τόσο από το έδαφος όσο και στο ύψος των θάμνων. Επιλέγει χαμηλής έντασης καλλιεργήσιμες εκτάσεις παρουσία άγριας βλάστησης και θάμνων όπου η διαθεσιμότητα τόσο των σπόρων όσο και των ασπόνδυλων είναι μεγάλη (Tucker, & Heath, 1994). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 29

33 6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1 Δραστηριότητες που προκαλούν όχληση (κυνήγι, υλοτομία, αλιεία, συλλογή φυτών και καυσόξυλων Αποξηράνσεις υγροτόπων και άλλα εγγειοβελτιωτικά έργα Επέκταση καλλιεργειών σε υγροτόπους Οικιστική ανάπτυξη, αστική ή εκτός σχεδίου, νόμιμη ή αυθαίρετη Επέκταση - εντατικοποίηση ετήσιων καλλιεργειών Αντιδιαβρωτικά έργα, καθαρισμοί της κοίτης χειμάρρων, επιχωματώσεις αιγιαλού και κοιτών ρεμάτων Εγκατάλειψη παραδοσιακών αγροτικών πρακτικών και χρήσεων γης, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάλειψης της εκτατικής γεωργίας και κτηνοτροφίας Ρύπανση από αγροχημικά που απορρέουν στους υδάτινους αποδέκτες, υφαλμύρωση αποδεκτών Υποδομές τουρισμού-αναψυχής (χιονοδρομικά, γκολφ, γήπεδα, κατασκηνώσεις) Καταδίωξη από συγκεκριμένους χρήστες ως επιβλαβή Κατασκευή φραγμάτων και παρεμβάσεις αντιπλημμυρικής προστασίας, αρδευτικών δικτύων Εντατικοποίηση πολυετών καλλιεργειών (αμπέλια, οπωρώνες, ελαιώνες κλπ) Βόσκηση κτηνοτροφικών ζώων σε υγρά λιβάδια Αναδασμός Κυνήγι-λαθροθηρία-παγίδευση-συλλογή αυγών ή νεοσσών-καταστροφή φωλιών Εκ λάθους θανάτωση από κυνήγι ή λαθροθηρία Τυχαία παγίδευση σε αλιευτικά εργαλεία 1 Η κατηγοριοποίηση ορολογία των απειλών ακολουθεί την αντίστοιχη του BirdLife International, σύμφωνα και με τις τροποποιήσεις και τις περιγραφές του προγράμματος «Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας» (Δημαλέξης κ.α., 2009) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 30

34 Άλλες οχλούσες δραστηριότητες (στρατιωτικές ασκήσεις, επιστημονική έρευνα, βανδαλισμοί) Μεταβολές στη συχνότητα και ένταση δασικών πυρκαγιών (αύξηση ή και μείωση) Ρύπανση από βιομηχανικές ή στρατιωτικές δραστηριότητες Πρόσχωση εδαφών, ρεμάτων, ακτών Στερεά απορρίματα και απόβλητα ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 31

35 7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ Γενικές προϋποθέσεις για την ορθή διαχείριση των ελληνικών ΖΕΠ: Εθνικός Συντονισμός Διαχείρισης Παρακολούθησης των ΖΕΠ με κατάλληλο μηχανισμό διοικητικής και επιστημονικής υποστήριξης. Χαρτογράφηση πυρήνων κατανομής και κρίσιμων ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού στο σύνολο των ΖΕΠ. Καθορισμός Επιθυμητών Τιμών Αναφοράς για τα είδη χαρακτηρισμού (FRVs) στο σύνολο των ΖΕΠ. Παρακολούθηση πληθυσμιακών τάσεων των ειδών προτεραιότητας των ΖΕΠ. Εθνικά Σχέδια για τα είδη χαρακτηρισμού. Απαγόρευση εισαγωγής αλλόχθονων ειδών ή υβριδίων. Χαρτογράφηση και οριοθέτηση υγροτόπων εντός των ΖΕΠ. Απαγόρευση χρήσης μολύβδινων βολίδων στους υγροτόπους. Υποχρέωση εκπόνησης Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης για τα έργα των κατηγοριών Α1,Α2,Β3 στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ειδικών ομάδων χρηστών της περιοχής. Ειδικά μέτρα για την περιοχή: Μέτρο Διατήρηση και προστασία των υγροτόπων γλυκού νερού, των καλαμιώνων και αποτροπή της αποστράγγισης των εποχικών υγροτόπων Έλεγχος/μείωση των ποσοτήτων φυτοφαρμάκων σε καλλιεργούμενες γαίες στις λεκάνες απορροής των μεγάλων υγροτόπων-εφαρμογή τεχνικών απορρύπανσης Προτεραιότητα Υψηλή Υψηλή Αντιμετώπιση της ανθρωπογενούς όχλησης με τη θέσπιση κανόνων Υψηλή ορθής συμπεριφοράς σε δραστηριότητες τουρισμού, μηχανοκίνητου αθλητισμού, διαχείρισης των αλυκών κλπ Έλεγχος της λαθροθηρίας στις υγροτοπικές περιοχές και καλύτερη Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 32

36 ρύθμιση της κυνηγετικής δραστηριότητας στους χώρους διαχείμασης. Δημιουργία κατάλληλων ενδιαιτημάτων φωλεοποίησης για το Φοινικόπτερο Διατήρηση υγροτόπων με ρηχά άλμυρα νερά με αφθονία Artemia salina Διαχείριση αλυκών ως ενδιαίτημα τροφοληψίας. Ο πλημμυρισμός με ρηχό νερό των λεκανών εξάτμισης καθόλη τη διάρκεια του χειμώνα είναι βασικό μέτρο διατήρησης. Υπογειοποίηση των γραμμών μεταφοράς ρεύματος όπου έχουν καταγραφεί περιστατικά πρόσκρουσης πουλιών. Έλεγχος των μπαζωμάτων στις θέσεις αναπαραγωγής της Καστανόχηνας Χαρτογράφηση και προστασία των θέσεων φωλιάσματος της Αετογερακίνας και του Χρυσογέρακου Διατήρηση των ανοιχτών εκτάσεων και η προώθηση των παραδοσιακών συστημάτων βόσκησης και γεωργικής πρακτικής σε συνδυασμό με την αειφορική διαχείριση των λιβαδικών εκτάσεων Διατήρηση των παλιών σπιτιών και χρήση παλιών κεραμοσκεπών Τοποθέτηση τεχνητών φωλιών για το Κιρκινέζι Διατήρηση των ξηρικών καλλιεργειών και των ανοιχτών χέρσων εδαφών, όπως επίσης των παραδοσιακών γεωργικών πρακτικών κοντά στις επικράτειες και αποικίες του Κιρκινεζιού Έλεγχος της λαθραλιείας και των παράνομων μεθόδων αλιείας (π.χ. δυναμίτης), προστασία των ιχθυαποθεμάτων Καταγραφή και χαρτογράφηση των αποικιών του Θαλασσοκόρακα Ενημέρωση του κοινού και φύλαξη των αποικιών του Θαλασσοκόρακα Έλεγχος ανθρώπινων δραστηριοτήτων και εναλλακτικών μορφών τουρισμού σε γειτνίαση με τον βράχο φωλιάσματος του Χρυσογέρακου και του Πετρίτη. Ενδιάμεση Υψηλή Υψηλή Ενδιάμεση Υψηλή Ενδιάμεση Υψηλή Υψηλή Υψηλή Υψηλή Υψηλή Υψηλή Ενδιάμεση Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 33

37 Προστασία των νησίδων και λουρονησίδων στις λιμνοθάλασσες από τη διάβρωση και έλεγχος της ανάπτυξης της βλάστησης Λήψη ενεργητικών μέτρων για την προστασία των γνωστών θέσεων αποικιών Καλαμοκανά με περίφραξη όπου κρίνεται αναγκαίο και τοποθέτηση ενημερωτικής προειδοποιητικής σήμανσης Δημιουργία νέων θέσεων φωλιάσματος Καλαμοκανά σε κατάλληλες εκτάσεις χρησιμοποιώντας ως υπόστρωμα υλικό από βυθοκορήματα Φύλαξη των σημαντικών θέσεων αναπαραγωγής των ειδών χαρακτηρισμού Ορθή χωροθέτηση έργων υποδομών μεταφοράς όπως κατασκευή αυτοκινητοδρόμων, με σκοπό την μείωση των επιπτώσεων στους πληθυσμούς της Πετροτριλίδας, της Μικρογαλιάντρας και άλλων ευαίσθητων ειδών. Εγκατάσταση τεχνητών νησίδων και σχεδιών κατάλληλων για φώλιασμα του Ποταμογλάρονου Διαχείριση αλυκών ως ενδιαίτημα αναπαραγωγής: Συντήρηση αναχωμάτων, δημιουργία τεχνητών νησίδων και εγκατάσταση τεχνητών σχεδίων σε ανακαινισμένες αλυκές όπου τα αναχώματα δεν είναι πλέον κατάλληλα για φώλιασμα. Διατήρηση της στάθμης του νερού σε σταθερό επίπεδο μικρότερο του 1 μέτρου κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής. Δράσεις παρακολούθησης των πληθυσμιακών τάσεων της Γαλιάντρας, του Μελισσοφάγου, της Ωχροκελάδας, του Αμπελουργού και του Ορτυκιού Διερεύνηση των επιπτώσεων της έντονης οικιστικής ανάπτυξης στο ενδιαίτημα της Γαλιάντρας Δημιουργία τεχνητών ή ημιτεχνητών λάκκων (πχ εκβαθύνσεις) με γλυκό ή υφάλμυρο νερό το οποίο θα είναι διαθέσιμο στα πουλιά ιδιαίτερα την θερινή περίοδο. Υψηλή Υψηλή Ενδιάμεση Υψηλή Υψηλή Ενδιάμεση Υψηλή Ενδιάμεση Χαμηλή Ενδιάμεση ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 34

38 Διερεύνηση των επιπτώσεων της παράκτιας αλιείας στους πληθυσμούς του Θαλασσοπρίστη Εφαρμογή μέτρων διαχείρισης των θηραματικών ειδών Δράσεις για την αποφυγή άμεσης θανάτωσης των νεοσσών του Ορτυκιού κατά το θερισμό των δημητριακών Αύξηση της διαθεσιμότητας των θέσεων φωλιάσματος με την κατασκευή κατάλληλων πρανών για το φώλιασμα του Μελισσοφάγου. Κατασκευή μικρών φραγμάτων ή τεχνητών θέσεων όπου θα διατηρείται γλυκό νερό μέχρι το πέρας της αναπαραγωγικής περιόδου του Μελισσοφάγου. Διατήρηση φυτοφρακτών και δέντρων στα όρια των καλλιεργειών Εντατικοποίηση των ελέγχων για την πάταξη φαινομένων σύλληψης και αιχμαλωσίας του Αμπελουργού. Δημιουργία αλιευτικών καταφυγίων ή θαλάσσιων πάρκων. Ορθή οριοθέτηση των Καταφυγίων Άγριας Ζωής έτσι ώστε να μετριαστεί η όχληση εξαιτίας της άσκησης της θήρας κατά τη διαχείμαση. Χαμηλή Ενδιάμεση Ενδιάμεση Ενδιάμεση Ενδιάμεση Ενδιάμεση Ενδιάμεση Υψηλή Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 35

39 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Birdlife International, Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. BirdLife Conservation series No. 12. BirdLife International. Cambridge. Bourdakis S. & Vareltzidou, S Greece pp In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p Brambilla, M., Rubolini, D. & F. Guidali Rock climbing and Raven Corvus corax occurrence depress breeding success of cliff-nesting Peregrines Falco peregrinus. Ardeola 51: Carss, D.N Shags Phalacrocorax aristotelis at cage fish farms in Argyll, western Scotland. Bird Study 40: Carss, D.N Killing of piscivorous birds at Scottish fin fish farms, Biological Conservation 68: Cramp S. & K.E.L. Simmons The Birds of Western Palearctic. Vol. II Oxford University Press, Oxford. Cramp, S. (1998) The Complete Birds of the Western Palearctic on CD-ROM. Oxford: Oxford University Press. Ferguson-Lees, J. & Christie, D.A Raptors of the world. Helm. London. Gensbol, B. & Thiede, W Birds of Prey. Collins Goodman, S.M. & Haynes, C.V The diet of the lanner (Falco biarmicus) in a hyper-arid region of the eastern Sahara. Journal of Arid Environments, 22: Goutner V., Albanis T. & Konstantinou L PCBs and organochlorine pesticide residues in eggs of threatened colonial charadriiform species (Aves, Charadriiformes) from wetlands of international importance in northeastern Greece BELGIAN JOURNAL OF ZOOLOGY 135 (2): Grzybek, J., Michalak, I., Osiejuk, T.S., Tryjanowski, P. (2008). Densities and habitats of the Tawny Pipit Anthus campestris in the Wielkopolska region (W Poland). Acta Ornithologica 43 (2), Handrinos, G. & Akriotis, T The Birds of Greece. Helm Publishers. London. Handrinos, G. (1991) The status of geese in Greece. In: A.D. Fox, J. Madsen & J van Rhijn (eds.) Western Palearctic Geese. Proc. IWRB Symposium, Kleve,1989. Ardea 79(2): Liven-Schulman, I., Leshem, Y., Alon, D. & Y. Yom-Tov Causes of population declines of the Lesser Kestrel Falco naumanni in Israel. Ibis 146: Monbailliu X. (ed.) (2009) BIRD SPECIES TO BE ADDED TO ANNEX II OF THE SPECIALLY PROTECTED AREAS, BARCELONA CONVENTION ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 36

40 PROPOSED AMENDMENTS TO THE SPECIALLY PROTECTED AREAS AND BIOLOGICAL DIVERSITY PROTOCOL. United Nations Environment Programme, Mediterranean Action-Plan, Regional Activity Centre for Specially Protected Areas Movalli, P.A Heavy metal and other residues in feathers of laggar falcon Falco biarmicus jugger from six districts of Pakistan. Env. Pollution, 109: Nemeckova, I., Mrlik, V. & P. Drozd Timing of breeding, habitat preference and reproductive success of marsh harriers (Circus aeruginosus). Biologia 63: Newton, I Population Ecology of Raptors. Buteo Books, Vermillion. Ratcliffe, D The peregrine falcon. T & AD Poyser, London. Rizzolli, F., Sergio, F., Marchesi, L. & P. Pedrini Density, productivity, diet and population status of the Peregrine Falcon Falco peregrinus in the Italian Alps. Bird Study 52: Tella, J.L. & M.G. Forero Farmland habitat selection of wintering lesser kestrels in a Spanish pseudosteppe: Implications for conservation strategies. Biodiversity and Conservation 9: Thirion, J.-M., Lebon, P.(2006). Territory and daily rhythms of male Tawny pipit Anthus campestris from the Charente-Maritime coastal population. Alauda 74 (3), Tucker, G.M. & Heath, M.F Birds in Europe: their conservation status. BirdLife Conservation Series no 3. BirdLife International. Cambridge. Ursúa, E., Serrano, D. & J.L. Tella Does land irrigation actually reduce foraging habitat for breeding lesser kestrels? The role of crop types. Biological Conservation 122: Village, A The Kestrel. A & AD Poyser, London. Vlachos, C., Bakaloudis, D. & E. Chatzinikos Unusual nesting of the Lesser Kestrel (Falco naumanni) in Thessaly, Greece. J. Rap. Research 38: Vlachos, C., Bakaloudis, D., Chatzinikos, E., Papadopoulos, T. & D. Tsalagas Aerial hunting behaviour of the Lesser Kestrel Falco naumanni during the breeding season in Thessaly (Greece). Acta Ornithologica 38: Wetlands International (2006) Waterbird Population Estimates- 4th edition. Wetlands International.Wageningen Αλιβιζατος, Χ. Π Βιολογία και οικολογία της Αετογερακίνας (Buteo rufinus CR.) στο Νομό Έβρου. Διδακτορική διατριβή. Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Φυτικής Παραγωγής, Εργαστήριο Οικολογίας και Προστασίας Περιβάλλοντος. Αθήνα. Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 37

41 Δημαλέξης Τ., Καστρίτης Θ., Μανωλόπουλος Α., & Κ. Γρίβας Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Τελική Έκθεση, ΥΠΕΧΩΔΕ. Καζαντζίδης, Σ. και Μ. Νοίδου (συντονιστές έκδοσης) Προσδιορισμός της φαινολογίας μετανάστευσης των θηρεύσιμων υδρόβιων πουλιών - Τελική αναφορά. Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, Θεσσαλονίκη. 255 σελ. + Παράρτημα. Παπαχρήστου Θ., Πλατής Π., Καζαντζίδης Σ. και Η. Καρμίρης Δίαιτα υδρόβιων ειδών ορνιθοπανίδας και αγροτικών ζώων σε υγροτόπους.σελ Στο: Καζαντζίδης Σ. (εκδ.) Επίδραση της θήρας στα υδρόβια είδη της ορνιθοπανίδας. Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών, Θεσσαλονίκη. 243 σελ. Χανδρινος, Γ Το Κόκκινο Βιβλίο των απειλουμένων σπονδυλοζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Χανδρινός Γ., Καστρίτης Θ Πουλια Στο: Α. Λεγάκις & Π. Μαραγκού (επιμ.) (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία. Αθήνα (υπό έκδοση). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 38