ΠΟΝΟΙ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΤΩΝ ΧΕΙΡΙΣΤΩΝ ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ.

Transcript

1 ΠΟΝΟΙ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΤΩΝ ΧΕΙΡΙΣΤΩΝ ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ. των Υπιάτρων Paul Sargent και Angela Bachman. ΑΠΟΔΟΣΗ : ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΑΤΣΑΛΟΣ Army Aviator

2 Πόνοι στη μέση των χειριστών ελικοπτέρων του ναυτικού Σελίδα 2 Army Aviator ΠΟΝΟΙ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΤΩΝ ΧΕΙΡΙΣΤΩΝ ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ. Τίτλος Πρωτοτύπου Back Pain in the Naval Rotary Wing Community. των Υπιάτρων Paul Sargent και Angela Bachman. Απόδοση: Στέφανος Άτσαλος Οκτώβριος 2009

3 Πόνοι στη μέση των χειριστών ελικοπτέρων του ναυτικού Σελίδα 3 ΠΟΝΟΙ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΤΩΝ ΧΕΙΡΙΣΤΩΝ ΕΛΙΚΟΠΤΕΡΩΝ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ. Ενώ οι περισσότεροι αεροπόροι και πληρώµατα παραπονιούνται ότι ο πόνος στην µέση είναι ένας επαγγελµατικός κίνδυνος, η αλήθεια είναι ότι είναι ότι οι πόνοι στη µέση είναι ένα ανυπόφορο πρόβληµα για τους αεροπόρους και µη. Ο πόνος στην µέση είναι ο πέµπτος ποιο κοινός λόγος για µια επίσκεψη σε παθολόγο στις Ηνωµένες Πολιτείες σήµερα. Είναι η δεύτερη πιο κοινή αιτία συστηµατικής αποχής από την εργασία. Οι άµεσες και έµµεσες δαπάνες στον καταναλωτή είναι κατ' εκτίµηση δισεκατοµµύρια δολάρια ετησίως. Στην αεροπορική κοινότητα είναι ένα σύνηθες πρόβληµα το οποίο εµφανίζεται µε ένταση στην κοινωνία των εργαζοµένων στα ελικόπτερα. Οι πολλές ώρες στα χειριστήρια, τα αναποτελεσµατικά καθίσµατα, η κακή στάση, η χρήση NVG και οι σταθερές δονήσεις, όλα µπορούν να συµβάλουν στην πίεση και στην κούραση του οσφυϊκού µυϊκού συστήµατος. Για αυτούς τους χειριστές που έχουν εµπλακεί σε ατύχηµα, η απότοµη επιβράδυνση µπορεί να δηµιούργησε υπερφόρτωση µε αποτέλεσµα ένα χρόνιο πόνο στην µέση για το υπόλοιπο της σταδιοδροµίας του. Ο πόνος µπορεί να είναι µια ήπια διαλείπουσα ενόχληση, αλλά µπορεί να έχει επιπτώσεις στην ασφάλεια πτήσεων. εν είναι µόνο πρόβληµα των χειριστών αλλά µπορεί να έχει επιπτώσεις στη λειτουργία των Μονάδων µε αποτέλεσµα τις εσπευσµένες η ακυρωµένες πτήσεις. Η ανατοµία της πλάτης είναι αρκετά περίπλοκη.

4 Πόνοι στη μέση των χειριστών ελικοπτέρων του ναυτικού Σελίδα 4

5 Πόνοι στη μέση των χειριστών ελικοπτέρων του ναυτικού Σελίδα 5 Το ανθρώπινο σώµα εχει 24 σπονδύλους από την βάση του κρανίου µέχρι την κορυφή της λεκάνης. ( 7 στον αυχένα, 12 στον θώρακα και 5 στην χαµηλή πίσω περιοχή). Αυτοί οι τµηµατικοί σπόνδυλοι δεν διαµορφώνουν µόνο το κεντρικό δοµικό στοιχείο της πλάτης αλλά παρέχουν την ευελιξία και την συστροφή του αυχένα και του σώµατος καθώς επίσης προστατεύουν τον νωτιαίο µυελό και τις νωτιαίες ρίζες των νευρών.

6 Πόνοι στη μέση των χειριστών ελικοπτέρων του ναυτικού Σελίδα 6 Μεταξύ κάθε σπονδύλου υπάρχει ένας ενδοσπονδυλικός δίσκος ο οποίος βοηθά στην ευελιξία καθώς επίσης απορροφά τα τραντάγµατα και τις δονήσεις όταν το σώµα κινείται. Ο ενδοσπονδυλικός δίσκος έχει ένα σκληρό ινώδες εξωτερικό δαχτυλίδι και ένα µαλακό ζελατινώδες κέντρο. Ο νωτιαίος µυελός ταξιδεύει από τον µίσχο του εγκεφάλου µέσω της σπονδυλικής στήλης και τις διακλαδώσεις στις ρίζες των νεύρων µεταξύ του σπονδυλικού τµήµατος. Οι ρίζες των νεύρων διακλαδίζονται στα εµπρόσθια και οπίσθια τµήµατα. Τα εµπρόσθια τµήµατα ταξιδεύουν στα άκρα για να παρέχουν την κίνηση και την αισθητήρια λειτουργία. Τα οπίσθια τµήµατα υποστηρίζουν την ίδια σπονδυλική στήλη και τους οσφυϊκούς µυς, δίπλα στην σπονδυλική στήλη.

7 Πόνοι στη μέση των χειριστών ελικοπτέρων του ναυτικού Σελίδα 7 Αυτά, τα οπίσθια νωτιαία νεύρα, είναι υπεύθυνα στην µεγάλη πλειοψηφία για τον πόνο στην µέση. Τύποι πόνων της µέσης. Ο πόνος της µέσης µπορει να ταξινοµηθεί σε 3 ευδιάκριτες κατηγορίες: Τοπικός Ριζικός Αντανακλαστικός Και δυο κατηγορίες που κάπως επικαλύπτουν τα χρονικά πλαίσια : Οξύς και Χρόνιος Ο τοπικός πόνος περιορίζεται στην µέση. Η πηγή του προβλήµατος είναι στην ίδια περιοχή όπου ο πόνος γίνεται αισθητός. Ο αντανακλαστικός πόνος περιγράφει τα συµπτώµατα που αντανακλούν στα άκρα ενώ η πηγή που τον προκαλεί είναι στην µέση (όπως ένας σπασµένος δίσκος). Ο αναφερόµενος πόνος αντανακλάται στην µέση από κάποια άλλη περιοχή και προκαλείται χαρακτηριστικά από ένα πρόβληµα µε ένα από τα εσωτερικά όργανα όπως µόλυνση νεφρών, παγκρεατίτιδα ή πολλά άλλα. Ο περισσότερος πόνος στην µέση είναι µηχανικής φύσης. ηλαδή, προκαλείται από την πίεση και τη κούραση παρά από µια συγκεκριµένη ασθένεια. Το µυϊκό σύστηµα της χαµηλής περιοχής της µέσης αναγκάζεται να παρέχει και την δοµή και την ευελιξία στην αδέξια στάση που συνδέεται µε την πτήση του ελικοπτέρου. Όλοι οι χειριστές ελικοπτέρων είναι εξοικειωµένοι µε την φράση helo hunch (ελικοκύρτωση) που αναφέρεται στην γυρτή προς τα εµπρός στάση την οποια έχουν οι περισσότεροι χειριστές ελικοπτέρων. Στην χαµηλή περιοχή της µέσης, αυτή η στάση µετατρέπει την κανονική στάση της κυρτότητας της σπονδυλικής στήλης από το σχήµα S σε σχήµα C. Αυτό κονταίνει τους βαθύς νωτιαίους µυς και τεντώνει του επιφανειακούς. Αυτό είναι µια ασταθής στάση και οδηγεί σε υπερβολική κούραση. Επιπλέον, αυτή η στάση πιέζει τις µπροστινές άκρες των σπονδύλων και τραβά τις οπίσθιες άκρες ασκώντας µια ανώµαλη πίεση στους ενδοσπονδυλικούς δίσκους.

8 Πόνοι στη μέση των χειριστών ελικοπτέρων του ναυτικού Σελίδα 8 Στον αυχένα τώρα, ο χειριστής αναγκάζεται να ανασηκώσει τον αυχένα προκειµένου να δει έξω. Και οι δυο αυτές αφύσικες στάσεις οδηγούν στην κούραση, υπερφορτώνουν και φέρνουν πόνο. Όταν αυτή η παλµική επιρροή ασκείται και εφαρµόζεται στην µέση η κατάσταση γίνεται περισσότερο πολύπλοκη. Τα υπάρχοντα στοιχεία είναι ασαφή ως προ το ποσό των δονήσεων των ελικοπτέρων που επηρεάζουν τον πόνο της µέσης των χειριστών. Εντούτοις, είναι γνωστό ότι οι δονήσεις οδηγούν σε µικροτραύµα που προκαλεί ζηµιά στους ενδοσπονδυλικούς δίσκους σε µοριακό επίπεδο. Εάν οι ενδοσπονδυλικοί δίσκοι χωρίσουν, η µέση θα χάσει ένα µεγάλο µέρος της ευελιξίας της και µπορεί να προδιαθέσει για περεταίρω τραυµατισµούς. Οι τραυµατισµοί οδηγούν σε φλεγµονές και οι χρόνιες φλεγµονές οδηγούν σε ανατοµικές αλλαγές στο σχήµα των ίδιων των οστών. Αυτή η αλλαγή στην ανατοµία µπορεί να οδηγήσει σε ένα χρόνιο πόνο της µέσης χαµηλά και νευρολογικό συµβιβασµό.

9 Πόνοι στη μέση των χειριστών ελικοπτέρων του ναυτικού Σελίδα 9 Η νευρολογική συµµετοχή µπορεί να δηµιουργηθεί είτε από το κόκκαλο είτε διογκώνοντας το υλικό των δίσκων που σπρώχνει την ρίζα των νεύρων, ή από µια κατάσταση που είναι γνωστή ως σπονδυλική στένωση. Η συµπίεση της ρίζας των νεύρων από ένα διογκωµένο δίσκο είναι γνωστή µε την ονοµασία δίσκο-κήλη Αυτό οδηγεί σε πόνους, µούδιασµα, φαγούρα ή αδυναµία στο τέντωµα του ποδιού. Η σπονδυλική στένωση αναφέρεται ως µια σοβαρότερη

10 Πόνοι στη μέση των χειριστών ελικοπτέρων του ναυτικού Σελίδα 10 κατάσταση που µπορεί να προκληθεί από την εισβολή σκληρού ή µαλακού ιστού στο σπονδυλικό κανάλι. Η σφραγίδα αυτής της ασθένειας αναφέρεται ως νευρολογική χωλότητα και ο πόνος αντανακλά στο ένα ή και στα δυο πόδια. Παρουσιάζεται συχνά στο περπάτηµα και ανακουφίζεται µε το κάθισµα. Σε ακραίες περιπτώσεις ο ασθενής µπορεί να παρουσιάσει ακράτεια ούρων. Πολλές µελέτες έχουν γίνει για να εξετάσουν τα δηµογραφικά στοιχεία των χειριστών ελικοπτέρων που πάσχουν από πόνο στην µέση και τον επιχειρησιακό αντίκτυπο από αυτό. Η επικράτηση του πόνου της µέσης σε ένα υγιή, νέο (ηλικιακά) πληθυσµό των χειριστών έχει δείξει ότι είναι 82-92%. Τα συµπτώµατα που εµφανίστηκαν κατά την διάρκεια της πτήσης αναφέρθηκαν σε ποσοστό 44-50%. Ο πόνος είναι συχνά ένα υποκειµενικό φαινόµενο και η δριµύτητα είναι δύσκολο να συγκριθεί από άτοµο σε άτοµο. Έχει περισσότερο νόηµα να εξεταστεί η γενική επίδραση του πόνου του άτοµου και πως αυτό επηρεάζει την ασφάλεια των πτήσεων. Ο χειριστής που δοκιµάζεται από µια επίπονη απόσπαση της προσοχής πετώντας το αεροσκάφος θα µπορούσε να συµβιβαστεί µε την ασφάλεια της πτήσης. Ο πόνος της µέσης στους χειριστές ελικοπτέρων είναι γνωστό ότι υπάρχει από χρόνια και το γεγονός της απόσπασης της προσοχής του καταγράφεται επίσης µε λεπτοµέρεια.

11 Πόνοι στη μέση των χειριστών ελικοπτέρων του ναυτικού Σελίδα 11 Τα πιο κοινά αποτελεσµατα του πόνου της µέσης στις διαδικασίες της πτήσης είναι η µειωµένη συγκέντρωση (54-66%), η εσπευσµένη πτήση (16%) και η ακύρωση της πτήσης (7%). Επιπλέον, έχει αναφερθεί ότι το 12% των χειριστών έχουν απουσιάσει από την εργασία τους λόγω του πόνου. Υποστηρίζοντας την ιδέα ότι αυτός ο πόνος αφορά περισσότερο την στάση παρά τις δονήσεις είναι στοιχείο που προτείνει ότι ο πόνος ποικίλει ανάλογα µε την θεραπευτική αγωγή της πτήσης. Εχει τεκµηριωθεί σε άλλες βιοµηχανικές κοινότητες ότι µια χρόνια προς τα εµπρός στάση συνδέεται µε τον χρόνιο πόνο. εν είναι έκπληξη ότι οι χειριστές έχουν δηλώσει πόνο στην µέση από 10-20% σε ενόργανες πτήσεις από ότι κατά την διάρκεια VFR. Περεταίρω, ο χειριστής ο οποίος δεν πετά το αεροσκάφος (non-flying pilot), ο οποίος έχει την δυνατότητα να ρυθµίσει καλύτερα την στάση του, συνδέθηκε µε λιγότερο πόνο παρά το γεγονός ότι και οι δυο εκτίθενται στις ίδιες δονήσεις. Η Ισραηλινή πολεµική αεροπορία ανέφερε ότι οι αλλαγές της στάσης που απαιτούνται για να πετάξουν αεροσκάφη που οι θέσεις των χειριστών είναι µία µπροστά και µία πίσω όπως στα Ε/Π ΑΗ-64 Apache και στα AH-1S (Cobra), απέδειξε ότι ο πόνος είναι συχνότερος και εντονότερος στους χειριστές της πίσω θέσης, από ότι της µπροστινής. Θεραπευτικές επιλογές. Ο πόνος στην µέση ενός χειριστή πρέπει να αξιολογηθεί από έναν ιπτάµενο χειρούργο ή από έναν γιατρό µε ειδικότητα αεροπορικής ιατρικής. Μια προσεκτική συνέντευξη πρέπει να ληφθεί στην οποία πρέπει να τεκµηριωθεί η ένταση, η συχνότητα, ο συγχρονισµός και η νευρολογική συµµετοχή. Εάν ο πόνος είναι σχετικά νέος, χωρίς νευρολογικά συµπτώµατα ή ιστορικό ενός σηµαντικού τραύµατος, ο γιατρός συχνά καταπολεµά τα συµπτώµατα µε µη στεροειδή ή αντιφλεγµονώδη φάρµακα. Ο χειριστής πρέπει να είναι σε θέση να επανέλθει στα καθήκοντα του όταν δεν υπάρχουν πλέον συµπτώµατα και δεν πρέπει να παραιτηθεί. Εάν ο πόνος είναι επίµονος για αρκετές εβδοµάδες χωρίς ανακούφιση ο γιατρός θα κάνει ακτινογραφίες για να διαπιστώσει αν υπάρχουν κρυµµένες αιτίες. Εάν τα νευρολογικά συµπτώµατα είναι παρόντα (αντανακλαστικός πόνος, µούδιασµα, ή αδυναµία), ο γιατρός θα ζητήσει πιο λεπτοµερείς ραδιολογικές εξετάσεις, όπως αξονική τοµογραφία ή µαγνητική τοµογραφία. Εάν ο γιατρός υποψιαστεί σοβαρότερη ζηµιά στα νεύρα τότε µπορεί να ζητήσει ηλεκτροµυογράφηµα για να διευκρινιστεί η έκταση του τραυµατισµού.

12 Πόνοι στη μέση των χειριστών ελικοπτέρων του ναυτικού Σελίδα 12 Ο τρέχων, µη αντανακλαστικός πόνος στην µέση µπορεί να αντιµετωπιστεί περιστασιακά µε θεραπεία µασάζ, χειροπρακτική, φυσιοθεραπεία και αν είναι απαραίτητο στεροειδή ενέσεις ή χειρουργική επέµβαση. Εάν ο πόνος είναι αρκετά επίµονος και απαιτεί περεταίρω επεξεργασία τότε ο γιατρός πρέπει να απαλλάξει από τα καθήκοντα του τον χειριστή και µετά την πλήρη επεξεργασία και αποκατάσταση, όταν εξασφαλίσει ο γιατρός ότι ο χειριστής είναι ασφαλής, να επιστρέψει στα καθήκοντα του. Η τιµή της ασφάλειας. Πολλοί µελετητές έχουν συστήσει την εργονοµική τροποποίηση του πιλοτηρίου ως µέθοδο για να µετριάσουν τον πόνο στην µέση των αεροπόρων. Ενώ αυτό είναι µια ιδανική λύση, δεν είναι συχνά οικονοµικά εφικτό στα εν λειτουργία µοντέλα αεροσκαφών. Εντούτοις, λαµβάνοντας υπ όψιν από πολλές ατράκτους που στέλνονται στον στόλο όπως των AH-1Z, UH-1Y, MV-22 αυτό είναι µια σπάνια ευκαιρία για την κοινότητα της ασφάλειας των πτήσεων να εξετάσει τις πιθανές εργονοµικές αλλαγές που µπορούν να γίνουν για να βελτιώσουν την στάση των αεροπόρων, την µείωση του πόνου και εποµένως να βελτιώσουν την γενική ασφάλεια αυτών των αεροσκαφών. Η αναλογία της ωφέλειας και του κόστους ήταν νεφελώδης στο παρελθόν. Κάποιος, βλέποντας το θέµα επιφανειακά µπορεί να πει ότι αν δεν κάνεις τίποτε δεν κοστίζει τίποτε. Στην πραγµατικότητα όµως όταν το 80-90% των χειριστών ελικοπτέρων πάσχουν από πόνο στην µέση, είναι µια κατάσταση που έχει πολύ µεγάλο κόστος. Το 1991 δυο ερευνητές ανέφεραν ότι στην πολιτική κοινότητα, οποιαδήποτε στιγµή το 15-20% των ανθρώπων πάσχουν από πόνο στην µέση. Στην στρατιωτική κοινότητα χειριστών ελικοπτέρων αυτό το ποσοστό που επικρατεί είναι 4 φόρες µεγαλύτερο!! Οι πεζοναύτες µόνο, έχουν 3000 χειριστές ελικοπτέρων, εάν το 80% υποφέρουν από πόνο στην µέση τότε το ετήσιο κόστος είναι 3,6 εκατοµµύρια δολάρια. Αυτό το κόστος δεν περιλαµβάνει τους χειριστές ελικοπτέρων του Ναυτικού, ή το υψηλό κόστος της αντικατάστασης ενός χειριστή εξ αιτίας του πόνου, ή ενός αεροσκάφους όταν η κούραση και η απόσπαση της προσοχής λόγω του πόνου οδηγήσει σε ένα ατύχηµα. Πρόληψη. Η πρόληψη είναι η καλύτερη προσέγγιση σχετικά µε τον πόνο στην µέση στην αεροπορία. Προφανώς, οι τροποποιήσεις της εφαρµοσµένης µηχανικής προτιµούνται περισσότερο αλλά αυτό είναι µια απίθανη επιλογή. Εκτός αυτού, υπάρχουν διάφορα

13 Πόνοι στη μέση των χειριστών ελικοπτέρων του ναυτικού Σελίδα 13 πράγµατα που µπορούν να γίνουν για να αποτρέψουν ή να µειώσουν το µέγεθος του πόνου στην µέση που υποφέρουν οι χειριστές ελικοπτέρων. Αυτό περιλαµβάνει την τροποποίηση της στάσης, την ενίσχυση της θεραπευτικής αγωγής και την τροποποίηση του προσωπικού εξοπλισµού. Η καλή στάση µειώνει την πίεση που εφαρµόζεται στον µαλακό ιστό που περιβάλει την σπονδυλική στήλη. Η κυρτή στάση στην πτήση δεν οδηγεί µόνο στην γρήγορη κούραση των µυών, όπως αναφέρθηκε προηγουµένως, αλλά οδηγεί στην αύξηση µέχρι και 180% του φόρτου στον ενδοσπονδυλικο δίσκο σε σχέση µε κάποιον που στέκεται όρθιος. Η διατήρηση της φυσιολογικής στάσης S της σπονδυλικής στήλης θα µείωνε την πιθανότητα του πόνου της µέσης. εν υπάρχει κανένα γνωστό επίσηµο επιµορφωτικό πρόγραµµα σε ισχύ που να διδάσκει στους χειριστές τα οφέλη της καλής στάσης στην πτήση. Εκείνο επίσης που θα µπορούσε να βοηθήσει στον πόνο της µέσης των χειριστών είναι η τροποποίηση του ατοµικού εξοπλισµού, όπως ελαφρύτερα κράνη, ελαφρύτερα NVG, και µαξιλάρια καθισµάτων. Μερικές κοινότητες έχουν ήδη πειραµατιστεί µε τα οσφυϊκά µαξιλάρια υποστήριξης που διανέµονται στους χειριστές. ιαπιστώθηκε ότι στο 90% των χρηστών υπήρξε κάποιο όφελος για τον πόνο στην µέση. Υπάρχουν πολλά και διαφορετικά εµπορικά προϊόντα διαθέσιµα τα οποία έχουν χορηγηθεί και έχουν εγκριθεί για τις πτήσεις από το Ναυτικό. Κανένα στοιχείο ακόµη δεν έχει δηµοσιευτεί από το Ναυτικό, αν αυτά τα προϊόντα είναι αποτελεσµατικά ή όχι και κανένα επίσηµο ζήτηµα των οσφυϊκών υποστηρίξεων ή των µαξιλαριών δεν έγινε για τις περισσότερες κοινότητες του προσωπικού που πετούν µε ελικόπτερα. Συµπέρασµα. Αν και ο πόνος στην µέση των χειριστών ελικοπτέρων είναι ένα γνωστό πρόβληµα δεν έχουν γίνει αρκετά για να το ανακουφίσουν. Το πρόβληµα δεν επηρεάζει µόνον τα άτοµα αλλά, τις Μονάδες, την ετοιµότητα και την ασφάλεια των πτήσεων. Τα θετικά αποτελέσµατα για τους χειριστές ελικοπτέρων, όταν και εφόσον εξετασθεί αυτό το πρόβληµα, εκτιµάται ότι θα είναι : Ελάττωση του χρόνου εργασίας που χάνεται. Αύξηση επιχειρησιακής ετοιµότητας.

14 Πόνοι στη μέση των χειριστών ελικοπτέρων του ναυτικού Σελίδα 14 Μείωση του βαθµού τριβής από χρόνιο πόνο σε τραυµατισµό. Μείωση των δαπανών ιατροφαρµακευτικής περίθαλψης. Γενική βελτίωση της υγείας του χειριστή, ποιότητας ζωής και λειτουργικής αποτελεσµατικότητας. Λόγω της ανάγκης να διατηρηθούν τα ψηλά φυσικά στάνταρτ, οι επιλογές θεραπείας που είναι διαθέσιµες για τους χειριστές είναι περιορισµένες σε σχέση µε αυτές που είναι διαθέσιµες για τον γενικό πληθυσµό, έτσι, η πρόληψη είναι κυρίαρχης σηµασίας. Το ιδανικό θα ήταν να ξανασχεδιαστούν τα πιλοτήρια για την καλύτερη εργονοµική απόδοση αλλά, είναι οικονοµικά µη πραγµατοποιήσιµο. Η τροποποίηση των µαξιλαριών που θα περιλαµβάνει οσφυϊκή υποστήριξη είναι µια ανάγκη υψηλής προτεραιότητας σε αυτή τη κοινότητα. Η εναλλακτική λύση της προµήθειας από το εµπόριο των οσφυϊκών υποστηρίξεων, που διανέµονται στους χειριστές από την µονάδα, όπως έχουν παρουσιαστεί σε πολλές µελέτες είναι ένας ανέξοδος τρόπος για την µείωση του πόνου της µέσης. Ένα συγκεκριµένο επιµορφωτικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα ή σχολείο µέσης που θα καθιερωθεί σε επίπεδο οµάδας/µονάδας που θα περιλαµβάνει φυσιοθεραπευτές για να καθοδηγήσουν την κατάλληλη στάση, ενισχύοντας και τεντώνοντας την µέση µε ασκήσεις, µπορεί να είναι ένας άλλος τρόπος χαµηλού κόστους για να εξεταστεί αυτό το πρόβληµα. εν υπάρχει κανένας εύκολος και γρήγορος τρόπος να αποβληθεί ένα πρόβληµα που βασανίζει τους χειριστές ελικοπτέρων εδώ και πολλά χρόνια αλλά, µε ιδιαίτερη προσοχή, συνεχή εστίαση και περεταίρω έρευνα, µπορεί να σηµειωθεί µεγάλη πρόοδος. Με αρκετό πόνο στην µέση Στεφανος Ατσαλος 23/10/2009

15 Πόνοι στη μέση των χειριστών ελικοπτέρων του ναυτικού Σελίδα 15 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ 1. Devereaux MW. Neck and low back pain. Med Clin North Am 2003; 87: Berkowitz SM, Feuerstein M. Sullivan-Lopez C, et al. Occupational back pain in US Army personnel. Military Medicine 1999; 164: Shanahan DF, Reading TE. Helicopter pilot back pain: A preliminary study. Aviation, Space, and Environmental Medicine 1984; 55: De Oliveira CG, Nadal J. Transmissibility of helicopter vibration in the spines of pilots in flight. Aviation, Space, and Environmental Medicine 2005; 76: Chung SA. The molecular basis of intervertebral disk degeneration. Orthopedic Clinics of North America 2003; 34: Thomae MK, Porteous JE, Brock JR, et al. Back pain in Australian military helicopter pilots: A preliminary study. Aviation, Space, and Environmental Medicine 1998; 69: Sheard SC, Pethybridge RJ, Wright JM, et al. Back pain in aircrew--an initial survey. Aviation, Space, and Environmental Medicine 1996; 67: Hansen OB, Wagstaff AS. Low back pain in Norwegian helicopter aircrew. Aviation, Space, and Environmental Medicine 2001; 72: Bridger RS, Groom MR, Jones RJ, et al. Task and postural factors are related to back pain in helicopter pilots. Aviation, Space, and Environmental Medicine 2002; 73: Hoogendorn WE, Bongers PM, De Vet HCW, et al. Flexion and rotation of the trunk and lifting at work are risk factors for low back pain. Spine 2000; 25: Froom P, Hanegbi R, Robak J, et al. Low back pain in the AH-1 Cobra helicopter. Aviation, Space, and Environmental Medicine 1987; 58: Frymoyer JW, Cats-Baril WL. An overview of the incidences and costs of low back pain. Orthopedic Clinics of North America 1991; 22: