Hellenic General Secretariat for Consumer Affairs is pleased to participate to consultation on collective redress.

Transcript

1 HELLENIC REPUBLIC MINISTRY OF LABOUR AND SOCIAL SECURITY GENERAL SECRETARIAT OF CONSUMER AFFAIRS DIRECTORATE FOR CONSUMER POLICY CONSUMER POLICY SECTION Address : Kaniggos sq. Postal code : GR Athens Contact person : Mrs. E. Lempidara Telephone : ( ) FAX : ( ) lempidara@efpolis.gr Z1-81 Athens, 29 April 2011 TO: European Commission D- G. Health and Consumers EC collective-redress@ec.europa.eu C.C.: Permanent Representative of Greece Attn: Mr. Angelidis a.angelidis@rp-grece.be SUBJECT: Consultation on collective redress Hellenic General Secretariat for Consumer Affairs is pleased to participate to consultation on collective redress. Please find attached our answers on questions posed. In the meantime, we kindly remain at your disposal for any additional information or required clarification. Yours sincerely, The Director Theodore Kritikos 1

2 Q1: Θεωρούµε ότι στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, µε την αναµόρφωση του Νόµου 2251/1994 για την προστασία του καταναλωτή µε το νόµο 3587/2007(ΦΕΚ 152/Α/ ), ειδικά σε ό,τι αφορά στις συλλογικές αγωγές, οι µηχανισµοί δικαστικής επίλυσης των καταναλωτικών διαφορών έχουν καταστεί αρκετά αποτελεσµατικοί για την προστασία του καταναλωτή. Κατά συνέπεια, θεωρούµε ότι η πρωτοβουλία της Επιτροπής για την επέκταση του µηχανισµού συλλογικών αγωγών και σε άλλα πεδία, εκτός των καταναλωτικών διαφορών, θα έχει προστιθέµενη αξία για την εφαρµογή του Ευρωπαϊκού ικαίου. Q2: Θεωρούµε ότι ο µηχανισµός των συλλογικών αγωγών πρέπει να λειτουργεί συµπληρωµατικά σε σχέση µε τη σχετική εφαρµογή της σχετικής νοµοθεσίας από τα αρµόδια διοικητικά όργανα. Ο συντονισµός και η αλληλεπίδραση των δύο αυτών διαδικασιών είναι απαραίτητος. Σηµειώνουµε ότι στην ελληνική νοµοθεσία (άρθρο 10 παρ. 21 του ν. 2251/1994) προβλέπεται η δυνατότητα στον Υπουργό Ανάπτυξης µε απόφασή του να καθορίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις προσαρµογής της συναλλακτικής συµπεριφοράς των προµηθευτών στο δεδικασµένο αµετάκλητων δικαστικών αποφάσεων επί αγωγών καταναλωτή ή ενώσεων καταναλωτών, εφόσον οι συνέπειες του δεδικασµένου έχουν ευρύτερο δηµόσιο ενδιαφέρον για την εύρυθµη λειτουργία της αγοράς και την προστασία των καταναλωτών. Q11: Τα στοιχεία που συµβάλλουν στην αποδοτικότητα και την αποτελεσµατικότητα ενός µηχανισµού συλλογικής έννοµης προστασίας είναι, µεταξύ άλλων, η ανυπαρξία ή το χαµηλό επίπεδο δικαστικών εξόδων για τους καταναλωτές, η ανυπαρξία ή το χαµηλό επίπεδο δικαστικών εξόδων για τους εκπροσώπους τους, η ύπαρξη ευέλικτων λύσεων για τις δικηγορικές αµοιβές και η παράκαµψη των συνήθων διατυπώσεων της πολιτικής δικονοµίας. Από την άλλη πλευρά, τα στοιχεία που υποσκάπτουν την αποδοτικότητα και την αποτελεσµατικότητα ενός µηχανισµού συλλογικής έννοµης προστασίας είναι, µεταξύ άλλων, η ανεπαρκής χρηµατοδότηση, η έλλειψη εµπειρογνωµοσύνης και πόρων στις καταναλωτικές οργανώσεις, το γεγονός ότι ο κίνδυνος καταβολής υψηλών δικαστικών εξόδων βαρύνει συχνά τις καταναλωτικές οργανώσεις, η µεγάλη χρονική διάρκεια των διαδικασιών και η δυνατότητα των εναγοµένων να καθυστερούν τις διαδικασίες µε παρελκυστικές τακτικές, η έλλειψη κάλυψης από τα µέσα µαζικής επικοινωνίας, η δυσχέρεια κατανοµής των ποσών που επιδικάζουν τα δικαστήρια και η χρήση του ίδιου µηχανισµού συλλογικής έννοµης προστασίας για όλες τις διαφορές, χωρίς εξατοµικευµένη προσαρµογή του µηχανισµού στην αξία, τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες κάθε συγκεκριµένης περίπτωσης. Q12: Ως παράδειγµα βέλτιστης πρακτικής για την αποφυγή χρονοβόρων και κοστοβόρων επαναλαµβανόµενων δικαστικών διαδικασιών που κρίνουν τα ίδια ή παρεµφερή θέµατα αναφέρουµε την ως άνω αναφερθείσα ρύθµιση του ελληνικού νόµου, όσον αφορά στην προστασία των καταναλωτών, που παρέχει στον αρµόδιο για θέµατα προστασίας καταναλωτή Υπουργό µε διοικητική απόφασή του να καθορίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις προσαρµογής της συναλλακτικής συµπεριφοράς των προµηθευτών στο δεδικασµένο αµετάκλητων δικαστικών αποφάσεων επί αγωγών καταναλωτή ή ενώσεων καταναλωτών, εφόσον οι συνέπειες του δεδικασµένου έχουν ευρύτερο δηµόσιο ενδιαφέρον για την εύρυθµη λειτουργία της αγοράς και την προστασία των καταναλωτών. Σηµειώνεται, δε ότι χρήση της παραπάνω ρύθµισης στην Ελλάδα έχει 2

3 γίνει µε την έκδοση τριών (3) Υπουργικών Αποφάσεων που ρυθµίζουν θέµατα καταχρηστικών ΓΟΣ σε τραπεζικές και ασφαλιστικές συµβάσεις. Q13: Βασικό στοιχείο για την αποτελεσµατική και αποδοτική λειτουργία του µηχανισµού των συλλογικών αγωγών είναι και η επαρκής ενηµέρωση των θυµάτων παραβίασης του Κοινοτικού δικαίου σχετικά µε τα διαθέσιµα µέσα έννοµης προστασίας. Ειδικά, στο πεδίο των καταναλωτικών διαφορών, για να αυξηθεί η ενηµέρωση των καταναλωτών σχετικά µε τα µέσα έννοµης προστασίας κρίσιµη είναι η ανάληψη ενηµερωτικών εκστρατειών. Οι εκστρατείες αυτές θα µπορούσαν να έχουν τη µορφή κοινοτικών ή εθνικών δραστηριοτήτων ενηµέρωσης, είτε γενικού χαρακτήρα είτε ειδικού για συγκεκριµένους τοµείς. Οι σχετικές ενέργειες θα µπορούσαν να περιλαµβάνουν ενηµερωτικές εκδηλώσεις που οργανώνονται είτε από οργανώσεις καταναλωτών είτε τις αρµόδιες διοικητικές αρχές των κρατών µελών είτε από την ΕΕ. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, η επιλογή αυτή πρέπει να αποφύγει στοιχεία τα οποία θεωρείται ότι ενθαρρύνουν µια νοοτροπία υπερβολικής δικοµανίας («βιοµηχανία αγωγών»). Q14: Σε περίπτωση διασυνοριακών διαφορών θεωρούµε ότι κρίσιµη είναι η ενίσχυση του ρόλου των δικτύων των Ευρωπαϊκών Κέντρων Καταναλωτών. Q15: Θεωρούµε ότι η ύπαρξη εναλλακτικών µηχανισµών επίλυσης διαφορών (ADR) είναι απαραίτητη επειδή µέσω αυτών η διευθέτησή των διαφορών είναι ανέξοδη για τον καταναλωτή και διεκπεραιώνεται σε σύντοµο χρονικό διάστηµα. Στο πλαίσιο των εναλλακτικών µηχανισµών επίλυσης διαφορών, σκόπιµο είναι να καθιερωθεί ο θεσµός του ιαµεσολαβητή «Ombudsman» σε όλα τα κράτη-µέλη και να ενισχυθεί, όπου ήδη λειτουργεί, µε σκοπό να επιχειρεί την εξωδικαστική επίλυση διασυνοριακών καταναλωτικών διαφορών και σε συλλογικό επίπεδο. Θα πρέπει οι αρµόδιες αρχές των διαφόρων κρατών µελών να συντονίζουν τις ενέργειές τους και να υπάρχει αµοιβαία αναγνώριση των αποφάσεών τους. Q16: εδοµένου ότι οι εναλλακτικοί µηχανισµοί επίλυσης διαφορών (ADR) προσφέρουν µία εναλλακτική και πιο ευέλικτη λύση, που δεν χρειάζεται να είναι τυπολατρικά προσηλωµένη στο γράµµα του νόµου ενώ παράλληλα είναι µία διαδικασία ταχύτερη, ανέξοδη για τον ίδιο τον προσφεύγοντα-καταναλωτή, µε πιο άµεσα αποτελέσµατα, θεωρούµε θετική την καθιέρωση της υποχρεωτικής προσφυγής στην εξωδικαστική επίλυση των διαφορών πριν την προσφυγή στα δικαστήρια µε στόχο την αποφυγή της υπερφόρτωσης των δικαστηρίων, των υπέρµετρων καθυστερήσεων στην έκδοση αποφάσεων, αλλά και της επιβάρυνσης των διαδίκων µε υψηλά δικαστικά έξοδα. Q17: Η σωστή λειτουργία των µέσων εναλλακτικής επίλυσης των διαφορών διασφαλίζεται µε την δηµιουργία ενός αποτελεσµατικού θεσµικού πλαισίου, το οποίο πρέπει απαραίτητα να εγγυάται την ανεξάρτητη φύση τους, την παροχή επαρκών οικονοµικών πόρων και στελέχωσης τους µε εξειδικευµένο ανθρώπινο δυναµικό. Παράλληλα το Κράτος πρέπει να αξιολογεί την δράση τους µε την υποχρέωση υποβολής ετήσιων εκθέσεων. Q18: Θεωρούµε ότι στο σύστηµα εναλλακτικών µηχανισµών επίλυσης διαφορών (ADR) πρέπει να διατηρηθεί η µη δεσµευτικότητα των αποφάσεων των διαµεσολαβούντων οργάνων. Η ενδεχόµενη άρνηση προµηθευτών να συνεργαστούν και να υπαχθούν στον θεσµό της 3

4 διαµεσολάβησης, ακόµη και να απαντήσουν στους αρµόδιους φορείς αυτών, µπορούν να αντιµετωπιστούν µε δηµοσιεύσεις στον διαδικτυακό τόπο της ΕΕ κατόπιν ειδικών δελτίων Τύπου που θα συντάσσονται µε επιµέλεια των αρµόδιων φορέων και θα διαβιβάζονται στην ΕΕ. Αντίστοιχη ρύθµιση πρέπει να υπάρξει για τους προµηθευτές που συνεργάζονται και εφαρµόζουν τις αποφάσεις εξωδικαστικής επίλυσης της διαφοράς (black and white list). Q20: Προκειµένου να διαφυλαχθεί η δυνατότητα πρόσβασης στη δικαστική επίλυση των διαφορών, θεωρούµε ότι είναι κρίσιµη η ύπαρξη συγκεκριµένων ρυθµίσεων που θα διασφαλίζουν την αποφυγή κατάχρησης του σχετικού δικαιώµατος. Επισηµαίνουµε δύο ρυθµίσεις της ελληνικής νοµοθεσίας (νόµος 2251/1994 για την προστασία των καταναλωτών) που λειτουργούν προς αυτόν τον σκοπό. Αρχικά, προκειµένου µία καταναλωτική οργάνωση να ασκήσει συλλογική αγωγή πρέπει να έχει τουλάχιστον πεντακόσια (500) ενεργά µέλη και να έχει εγγραφεί στο µητρώο ενώσεων καταναλωτών που τηρείται στη Γενική γραµµατεία Καταναλωτή (άρθρο 10 παρ. 16). Περαιτέρω, ως αντιστάθµισµα για τις εξουσίες που παρέχονται στις ενώσεις καταναλωτών, αναφορικά µε την άσκηση συλλογικών αγωγών, προβλέπεται ότι αν αγωγή για χρηµατική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης απορριφθεί αµετάκλητα ως προφανώς αβάσιµη, ο εναγόµενος προµηθευτής µπορεί να ζητήσει εκ του λόγου αυτού µε αγωγή του, η οποία ασκείται εντός προθεσµίας έξι (6) µηνών από την ηµεροµηνία κατά την οποία η απορριπτική απόφαση κατέστη αµετάκλητη, αποζηµίωση ή χρηµατική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης από την ενάγουσα ένωση καταναλωτών και προσωπικά από τα µέλη του διοικητικού συµβουλίου, τα οποία ευθύνονται εις ολόκληρον (άρθρο 10 παρ. 23) Q21: Στην περίπτωση των καταναλωτικών διαφορών οι ενώσεις καταναλωτών που ασκούν τη συλλογική αγωγή καταβάλλουν οι ίδιες τα δικαστικά έξοδα, αλλά εφόσον δικαιωθούν συνήθως το δικαστήριο ορίζει ότι τα δικαστικά έξοδα θα πρέπει να πληρωθούν από τον ηττηµένο διάδικο (και συνεπώς τους επιστρέφονται). Q22: Στο πεδίο της προστασίας των καταναλωτών ενεργητική νοµιµοποίηση για την άσκηση συλλογικών αγωγών έχουν οι ενώσεις καταναλωτών και τα Εµπορικά και Βιοµηχανικά Επιµελητήρια. Q23: Θεωρούµε ότι τα αντιπροσωπευτικά όργανα τα οποία νοµιµοποιούνται ενεργητικά πρέπει να πληρούν συγκεκριµένα κριτήρια και να είναι επισήµως αναγνωρισµένα από τη ηµόσια ιοίκηση του κάθε κράτους µέλους. Q25: Σηµειώνεται ότι στο ελληνικό δίκαιο δεν υπάρχει πρόβλεψη για ειδική χρηµατοδότηση των καταναλωτικών οργανώσεων που ασκούν συλλογικές αγωγές. Καταβάλλουν οι ίδιες τα δικαστικά έξοδα, αλλά εφόσον δικαιωθούν συνήθως το δικαστήριο ορίζει ότι τα δικαστικά έξοδα θα πρέπει να πληρωθούν από τον ηττηµένο διάδικο (και συνεπώς τους επιστρέφονται). Αξίζει να αναφέρουµε ότι στο ν. 2251/1994 προβλέπεται ότι το ποσό που επιδικάζεται ως χρηµατική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης διατίθεται για σκοπούς εκπαίδευσης, ενηµέρωσης και εν γένει προστασίας του καταναλωτή, και, µετά από αφαίρεση των δικαστικών δαπανών και εξόδων, περιέρχεται κατά ποσοστό : α) τριάντα πέντε τοις εκατό (35%) στην ενάγουσα ένωση καταναλωτών, β) τριάντα πέντε τοις εκατό (35%) στις ενώσεις καταναλωτών δεύτερου βαθµού και γ) τριάντα τοις εκατό (30%) στον Κρατικό Προϋπολογισµό (α. 10 παρ. 22). 4

5 Q26: Αναφορικά µε τη δυνατότητα µη κρατικής χρηµατοδότησης στους φορείς που νοµιµοποιούνται ενεργητικά να ασκούν συλλογικές αγωγές σηµειώνεται ότι στην ελληνική νοµοθεσία για την προστασία του καταναλωτή, οι ενώσεις καταναλωτών αποτελούν µη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) µε αµιγώς εθελοντικό χαρακτήρα. Για το λόγο αυτό απαγορεύεται στις ενώσεις καταναλωτών να δέχονται δωρεές, εισφορές και ενισχύσεις κάθε είδους, από προµηθευτές ή οργανώσεις τους, καθώς και από πολιτικά κόµµατα ή άλλες πολιτικές οργανώσεις οποιασδήποτε µορφής (άρθρο 10 παρ. 8 ν. 2251/1994) έτσι ώστε να αποφεύγονται φαινόµενα χειραγώγησης τους. Η ενίσχυση της ανεξαρτησίας των καταναλωτικών οργανώσεων, οι οποίες πρέπει να λειτουργούν αυτοδύναµα και αυτόνοµα, είναι εξαιρετικά κρίσιµη για την αποτελεσµατική λειτουργία του συστήµατος συλλογικής έννοµης προστασίας των καταναλωτών. Q27: Θεωρούµε ότι είναι σηµαντικό οι ενώσεις καταναλωτών που ασκούν τη συλλογική αγωγή να έχουν τη δυνατότητα εφόσον δικαιωθούν από το δικαστήριο να αναζητήσουν από τον ηττηθέντα διάδικο τα δικαστικά έξοδα. Q29: Εώς σήµερα έχουν ασκηθεί αρκετές συλλογικές αγωγές για εθνικές διαφορές κυρίως από την καταναλωτική ένωση ΕΚΠΟΙΖΩ, οι οποίες στην πλειονότητα τους αφορούν για τραπεζικά ασφαλιστικά ζητήµατα. Συνολικά έχουν εκδοθεί 11 αµετάκλητες δικαστικές αποφάσεις. Συλλογική αγωγή για διασυνοριακό ζήτηµα, δεν έχει µέχρι σήµερα ασκηθεί. Q30: Αναφορικά µε το θέµα διασυνοριακής άσκησης αγωγών παράλειψης κατά πρακτικών που είναι αντίθετες προς το κοινοτικό δίκαιο της προστασίας του καταναλωτή έχει εκδοθεί η Οδηγία 98/27/ΕΚ η ο οποία προσαρµόστηκε στο ελληνικό δίκαιο µε το π.δ. 301/2002. Q31: Θεωρούµε ότι σε διασυνοριακό επίπεδο είναι σηµαντική η ενίσχυση των δικτύων των Ευρωπαϊκών Κέντρων Καταναλωτών εκ µέρους της ΕΕ και η ενθάρρυνση κωδίκων δεοντολογίας για τις επιχειρήσεις θα ενισχύσει την αποτελεσµατικότητα των µηχανισµών εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών. 5