Σχέδιο δράσεων μάρκετινγκ για τον τουριστικό προορισμό «Λέσβος»

Transcript

1 Σχέδιο δράσεων μάρκετινγκ για τον τουριστικό προορισμό «Λέσβος» Αθήνα & Λέσβος, Ιανουάριος 2018

2 Κύρια σημεία Ευρώ, κατ ελάχιστον και κατ έτος στο διάστημα , πρέπει να επενδύσει ο τουριστικός προορισμός «Λέσβος» σε οργανωτικές δομές και επιχειρησιακές δράσεις μάρκετινγκ, ώστε να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά του και να επιτύχει σε 3 χρόνια από σήμερα την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου κατά ένα μήνα, με ικανοποιητικές πληρότητες. Στο επίπεδο της προσφοράς: κρίνεται αναγκαίος ο εμπλουτισμός του βασικού τουριστικού προϊόντος της Λέσβου «ήλιος και θάλασσα» με τα εξής προϊόντα: πεζοπορία, ποδηλασία, παρατήρηση πουλιών, γαστρονομία, θρησκευτικός, ιαματικός και εκπαιδευτικός τουρισμός. Στο επίπεδο της ζήτησης και στοχοθέτησης γεωγραφικών αγορών: η αγορά της Τουρκίας παραμένει στρατηγικά ως η κυρίαρχη αγορά-στόχος, τόσο λόγω μεγάλου μεγέθους, όσο και λόγω του γεγονότος ότι δεν επηρεάζεται ούτε από το προσφυγικό, ούτε και από την υποτίμηση της Τούρκικης Λίρας έναντι του Ευρώ. Σε ότι αφορά στις υπόλοιπες αγορές, κρίνεται αναγκαία η προσπάθεια αύξησης μεριδίου από τη Γερμανική και Ολλανδική αγορά για δύο λόγους: α. είναι αγορές με καλύτερη χρονική κατανομή ζήτησης σε σχέση με τις υπόλοιπες και β. είναι χώρες ζώνης Ευρώ, από την οποία ζώνη πρέπει να προσελκύσουμε περισσότερη ζήτηση για να απορροφήσουμε μελλοντικές αναταράξεις από ανατιμήσεις του Ευρώ έναντι της Βρετανικής λίρας και νομισμάτων άλλων χωρών εκτός Ευρωζώνης. Προσπάθεια για διατήρηση του μεριδίου αγοράς στο Ηνωμένο Βασίλειο, αύξηση για Δανία και Νορβηγία. Στο επίπεδο προβολής: οι στρατηγικές κατευθύνσεις είναι η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου με τον εμπλουτισμό του χαρτοφυλακίου των προϊόντων που προσφέρει η Λέσβος και η διαφοροποίηση του σημερινού μίγματος ενεργειών μάρκετινγκ, κυρίως και λόγω στοχοποίησης συγκεκριμένων αγορών. Έτσι, προτείνεται μίγμα δράσεων, που αφορά στη συμμετοχή σε εξειδικευμένες τουριστικές εκθέσεις, ψηφιακή επικοινωνία, εκδηλώσεις και co-marketing, δημόσιες σχέσεις και Β2Β. Αυτά, με την απαραίτητη προϋπόθεση της δημιουργίας ικανοποιητικών και λειτουργικών υποδομών μάρκετινγκ, που θα περιλαμβάνουν το νέο λογότυπο, image bank, video bank, έντυπα για τις ειδικές μορφές τουρισμού, παρουσιάσεις για εξειδικευμένα κοινά, media kit και κυρίως ένα καλό ιστότοπο αποκλειστικά για τον τουρισμό. Σημειώνεται ότι οι προτεινόμενες δράσεις μάρκετινγκ για να επιτύχουν τη μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα, παράλληλα με τις υποδομές μάρκετινγκ, χρειάζονται υποστήριξη με συνεχή πρωτογενή έρευνα. Η έρευνα αυτή πρέπει να έχει σκοπό την καταγραφή των χαρακτηριστικών της πελατείας των εξειδικευμένων προϊοντικών αγορών που προτείνονται για τη Λέσβο, ώστε να διευκολυνθεί ο σχεδιασμός της προβολής και των όποιων διαφημιστικών ενεργειών. 2

3 Σε θεσμικό επίπεδο: Η Λέσβος, για την προβολή της, πρέπει να κινηθεί κατά κύριο λόγο αυτόνομα, συνεργαζόμενη βέβαια με τη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου σε όποιες δράσεις εξυπηρετούν τους στόχους των γεωγραφικών και προϊοντικών αγορών της Λέσβου. Ο νεοϊδρυθείς φορέας ΟΤΑΛ θα μπορούσε να έχει τον βασικό ρόλο για την προβολή της Λέσβου, υπό την προϋπόθεση ότι θα έχει εξασφαλίσει επαρκή χρηματοδότηση, στελέχωση και τεχνική υποστήριξη. Σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού: πέρα από τη γενική ανάγκη συνεχούς εκπαίδευσης-κατάρτισης σε γενικότερα θέματα εξυπηρέτησης, κρίνεται αναγκαία και η ενημέρωση-εκπαίδευση των ασχολούμενων με τον τουρισμό στη Λέσβο, για τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες των νέων προϊόντων, που θα εμπλουτίσουν την τουριστική προσφορά του νησιού. 3

4 Πρόλογος Η Λέσβος είναι ένας προορισμός με μεγάλη διεθνή αναγνωρισιμότητα, όχι όμως αποκλειστικά λόγω τουρισμού. Ειδικότερα τα τελευταία χρόνια, η Λέσβος έγινε γνωστή στην παγκόσμια κοινή γνώμη λόγω της προσφυγικής κρίσης. Το γεγονός αυτό επηρέασε αρνητικά την τουριστική κίνηση προς το νησί. Η παρούσα Δημοτική Αρχή αναγνωρίζει: α. την κυρίαρχη σημασία του τουρισμού για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της Λέσβου και β. την ανάγκη στήριξης της τουριστικής οικονομίας, που τα τελευταία 2 χρόνια υποφέρει από την προσφυγική κρίση. H Δημοτική Αρχή ενδιαφέρεται να θέσει τις βάσεις για τη δημιουργία πλαισίου βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας της τουριστικής δραστηριότητας στη Λέσβο. Ένα πλαίσιο το οποίο θα σκοπεύει, μεσομακροπρόθεσμα και ανεξάρτητα από την εκάστοτε Δημοτική Αρχή, στη βελτίωση του επιπέδου ζωής των κατοίκων της Λέσβου μέσω και του τουρισμού. Με δεδομένα ότι: α. ο κύριος όγκος τουριστών φθάνει πλέον στη Λέσβο ακτοπλοϊκά από την Τουρκία, ενώ έχει σημειωθεί σημαντική μείωση τα 2 τελευταία χρόνια από τις Ευρωπαϊκές αγορές και β. οι διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι είναι (και θα είναι) περιορισμένοι, η Δημοτική Αρχή επιθυμεί να τη στρατηγική και το πλαίσιο δράσεων για αύξηση της τουριστικής ζήτησης, την εξισορρόπηση κατανομή της μεταξύ των χωρών-πηγών και την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Η στρατηγική αυτή, λαμβάνοντας υπόψη το χρονικό ορίζοντα της θητείας της παρούσας Δημοτικής Αρχής, επικεντρώνεται σε θέματα σχεδιασμού σε επίπεδο μάρκετινγκ. Προτείνει δράσεις που μπορούν να υλοποιηθούν στο αμέσως επόμενο διάστημα και οι οποίες δεν εξαρτώνται από νομοθετικές και θεσμικές παρεμβάσεις, σε επίπεδο κεντρικής τουριστικής πολιτικής, που θα μπορούσαν να μεταβάλλουν το υφιστάμενο πλαίσιο λειτουργίας της τουριστικής οικονομίας. Με βάση τα ανωτέρω, η tourism generis καταθέτει την αναγκαία στρατηγική δράσεων μάρκετινγκ, που θα συμβάλλει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προορισμού «Λέσβος». Γιώργος Δρακόπουλος Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος tourism generis Αθήνα & Λέσβος, Ιανουάριος

5 Περιεχόμενα Κύρια σημεία... 2 Πρόλογος... 4 Πίνακες Διαγράμματα Εικόνες... 8 Συντομογραφίες Σκοπός Μεθοδολογία Δομή ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α - ΖΗΤΗΣΗ 1. Ανάλυση ζήτησης Top 10 διεθνών αφίξεων Ανάλυση αγορών Ανάλυση ζήτησης από την Τουρκία Ανάλυση ζήτησης από την Ολλανδία Μερίδια αγοράς Μίγμα αγοράς Εποχικότητα ζήτησης διάρκεια τουριστικής περιόδου Εποχικότητα ανά αγορά προέλευσης Ανταγωνισμός ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β - ΠΡΟΣΦΟΡΑ 2. Ανάλυση προσφοράς Πλεονέκτημα σε ειδικές μορφές τουρισμού Μίγμα προϊόντων Προτεραιότητα προϊόντων Πεζοπορία

6 Ποδηλασία Παρατήρηση πουλιών Γαστρονομία Θρησκευτικός τουρισμός Ιαματικός τουρισμός Εκπαιδευτικός τουρισμός ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ ΠΡΟΒΟΛΗ 3.1. Ανάλυση SWOT Προβολή στρατηγικές κατευθύνσεις Προβολή αρχές και προϋποθέσεις Σχεδιασμός προβολής Λέσβου Στοχοθέτηση Προτεραιότητα γεωγραφικών αγορών Προτεραιότητα προϊοντικών αγορών Εξειδίκευση στόχων Τρόποι Μέσα προβολής Εκθέσεις Ψηφιακή επικοινωνία Εκδηλώσεις και co-marketing Δημόσιες σχέσεις και Β2Β Υποδομές μάρκετινγκ Logo και slogan Ειδικές υποδομές μάρκετινγκ Image bank video bank

7 Έντυπα Παρουσιάσεις Media kit Προϋπολογισμός ενεργειών μάρκετινγκ 2018 και Ανάλυση προϋπολογισμού Έρευνα ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΘΕΣΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ 4.1. Θεσμική οργάνωση Ανθρώπινο δυναμικό ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Περιεχόμενα Ερωτηματολόγιο για τον σχεδιασμό των δράσεων της τουριστικής προβολής του Δήμου Λέσβου για τις περιόδους 2018 και 2019» Μέρος Α & αποτελέσματα Ερωτηματολόγιο για τον σχεδιασμό των δράσεων της τουριστικής προβολής του Δήμου Λέσβου για τις περιόδους 2018 και 2019» Μέρος Β & αποτελέσματα Εποχικότητα ανά χώρα Συσχετισμός αφίξεων με νομισματική ισοτιμία Κύρια αεροδρόμια προέλευσης τουριστών

8 Πίνακες Διαγράμματα Εικόνες Πίνακες Α1 Διεθνείς αεροπορικές αφίξεις Α2 Ξενοδοχειακές κλίνες Α3 Διεθνείς αφίξεις στη Λέσβο μέσω Αθηνών (με την Aegean Airlines) Α4 Αεροδρόμια προέλευσης διεθνών αφίξεων στη Λέσβο (με την Aegean Airlines) Α5 Αφίξεις επιβατών κρουαζιέρας στη Λέσβο Α6 Top 10 διεθνών αφίξεων στη Λέσβο Α7 Ανάλυση ζήτησης από την Τουρκία Α8 Αφίξεις από την Ολλανδία Α9 Ανάλυση ζήτησης από την Ολλανδία Α10 Εποχικότητα: ποσοστιαία κατανομή διεθνών αφίξεων ανά μήνα Α11 Εποχικότητα ανά χώρα Α12 Εποχικότητα ανά χώρα, ποσοστιαία ανά μήνα Β1 Ποδηλατικός τουρισμός Γ1 Google search Γ2 Προϋπολογισμός Διαγράμματα Α1 Διεθνείς αφίξεις Α2 Αφίξεις από την Τουρκία και ισοτιμία TRY/EURO Α3 Αφίξεις από την Ολλανδία Α4 Μερίδια αγοράς Λέσβου στο σύνολο των αφίξεων στην Ελλάδα Α5 Διεθνείς μηνιαίες αφίξεις

9 Α6 Εποχικότητα διεθνών αφίξεων Α7 Εποχικότητα διεθνών αφίξεων ανά χώρα: Τουρκία Α8 Εποχικότητα διεθνών αφίξεων ανά χώρα: Ολλανδία Α9 Εποχικότητα διεθνών αφίξεων ανά χώρα: Ηνωμένο Βασίλειο Α10 Εποχικότητα ανά χώρα Α11 Εγχώριος ανταγωνισμός Α12 Διεθνής ανταγωνισμός Β1 Πλεονέκτημα σε ειδικές μορφές τουρισμού Γ1 Πότε αποφασίζουν τι; Γ2 Πότε κάνουν κράτηση; Γ3 Στόχος 2020: επιμήκυνση περιόδου Γ4 Google search Εικόνες Α1 Μερίδια αγοράς Α2 (i) Μίγμα αγορών Α2 (ii) Μίγμα αγορών Α3 MJT vs PMI Β1 Μίγμα προϊόντων Β2 Προτεραιότητα προϊόντων Β3 (i) mainalontails.eu Β3 (ii) lesvostrail.eu Β4 (i) bikemap.net, bikehotels.travel Β4 (ii) molyvosmtb.com, lesvosride.gr Β5 Παρατήρηση πουλιών Β6 Ναυτεμπορική,

10 Β7 Γαστρονομία Β8 Θρησκευτικός τουρισμός Β9 (i) Ιαματικός τουρισμός Β9 (ii) Ιαματικός τουρισμός Β10 Εκπαιδευτικός τουρισμός Γ1 Traveller Research Patterns Γ2 Αποτέλεσμα έρευνας δράση Γ3 Μίγμα και μερίδια αγορών Γ4 Προτεραιότητα αγορών Γ5 Προτεραιότητα προϊόντων Γ6 Μόναχο περιπατητικός τουρισμός Γ7 Εκθέσεις Γ8 Lesvos on TripAdvisor Γ9 Mytilene on TripAdvisor Γ10 Lesvos on Wikipedia Γ11 menalontrail.eu Γ12 menalontrail.eu app Γ13 Co-marketing (i) Γ14 Co-marketing (ii) Γ15 Παρουσία σε ταξιδιωτικούς οδηγούς Γ Γ Γ18 Lesvos Facebook Pages Γ19 Visit Lesvos Facebook Page Γ20 Lesvos Facebook Page

11 Γ21 Lesvos on Instagram (i) Γ22 Lesvos on Instagram (ii) Γ23 The Other Aegean Γ24 The Other Aegean - Facebook Γ25 Έντυπα Γ26 Παρουσιάσεις

12 Συντομογραφίες Ελληνικές ΕΕΚΦΝ ΕΛΙΜΕ ΕΛΣΤΑΤ ΕΟΤ ΞΕΕ ΟΤΑ ΟΤΑΛ ΣΕΤΕ ΤτΕ ΥΠΑ Ένωση Εφοπλιστών Κρουαζιερόπλοιων και Φορέων Ναυτιλίας Ένωση Λιμένων Ελλάδος Ελληνική Στατιστική Αρχή Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης Οργανισμός Τουριστικής Ανάπτυξης Λέσβου Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων Τράπεζα Της Ελλάδος Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας Διεθνείς ABTA AU BE CLIA CZ CZK DAV DE DK DKK EUROSTAT Association of British Travel Agents Austria Belgium Cruise Lines International Association Czech Republic Czech Koruna Deutsche Alpenverein Germany Denmark Danish Krone Statistical Office of the European Union 12

13 GBP GDP GR ITB MJT NL NO NOK SE SEK SI TR TRY TURKSTAT UK UNWTO WTM British Pound Sterling Gross Domestic Product Greece Internationale Tourismus-Börse Κωδικός Αεροδρομίου Λέσβου Netherlands Norway Norwegian Krone Sweden Swedish Krona Slovenia Turkey Turkish Lira Turkish Statistical Institute United Kingdom United Nations World Tourism Organisation World Travel Market 13

14 Σκοπός Μεθοδολογία Δομή Σκοπός Σκοπός είναι να προταθούν κατευθύνσεις για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προορισμού «Λέσβος» μέσα από ένα σχέδιο προβολής και δράσης μάρκετινγκ. Πιο συγκεκριμένα: α. σε επίπεδο ζήτησης Προτεραιότητα-στοχοθέτηση αγορών (γεωγραφικών & προϊοντικών) με σκοπό τη διαχρονική μεγιστοποίηση της ζήτησης και των ωφελειών μέσω της μεσομακροπρόθεσμης μείωσης της εξάρτησης από συγκεκριμένες αγορές. Δηλαδή, η ανάληψη πρωτοβουλιών για την εξισορρόπηση του μίγματος αγορών της Λέσβου, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι κίνδυνοι από εξωγενείς οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες που επηρεάζουν την τουριστική ζήτηση στο νησί. β. σε επίπεδο προσφοράς Άμεσο εμπλουτισμό του χαρτοφυλακίου προϊόντων με σκοπό τη μικρή επιμήκυνση της περιόδου στα επόμενα 3 χρόνια. γ. σε επίπεδο ανθρώπινων πόρων Παρέμβαση σε επίπεδο εκπαίδευσης και συνεχούς κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού, για την κάλυψη των αναγκών του ευρύτερου σχεδιασμού της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας του τουρισμού στη Λέσβο. δ. σε θεσμικό επίπεδο Υποστήριξη των δομών συνεργασίας μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, με δεδομένο ότι το τουριστικό προϊόν είναι ένα άθροισμα/συνδυασμός υποδομών, αναδομών και υπηρεσιών που παράγονται και προσφέρονται τόσο από τον δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα. Μεθοδολογία Διενεργήθη δευτερογενής έρευνα, με σκοπό τη συλλογή στατιστικών στοιχείων σχετικά με τα βασικά μεγέθη της τουριστικής οικονομίας της Λέσβου. Αντλήθηκαν στοιχεία από τις εξής πηγές: Ελληνική Στατιστική Αρχή, Τράπεζα της Ελλάδος, Υπουργείο Τουρισμού/ΕΟΤ, Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, Αερολιμήν Λέσβου «Οδυσσέας Ελύτης», Παγκόσμια Τράπεζα, Eurostat και στατιστικές υπηρεσίες χωρών, από τις οποίες προέρχονται οι επισκέπτες της Λέσβου. 14

15 Έγιναν σε βάθος συνεντεύξεις, με επιχειρηματίες και επαγγελματίες του νησιού και διενεργήθη πρωτογενής έρευνα στο διάστημα , με ερωτηματολόγιο που εστάλη 5 φορές ηλεκτρονικά σε 603 αποδέκτες. Ελήφθησαν 73 πλήρως συμπληρωμένα ερωτηματολόγια. Στο πλαίσιο πάντα της πρωτογενούς έρευνας, εστάλη ηλεκτρονικά και δεύτερο ερωτηματολόγιο, σε 598 αποδέκτες, 5 φορές στο διάστημα Ελήφθησαν 45 πλήρως συμπληρωμένα ερωτηματολόγια. Μετά την ανάλυση των στατιστικών στοιχείων που συνελέγησαν και την ανάλυση των απαντήσεων στα ερωτηματολόγια, έγιναν συναντήσεις διαβουλεύσεων με τη Δημοτική Αρχή και επιχειρηματίες του νησιού, στο διάστημα Ιουλίου 2017, για τον καθορισμό των στόχων της στρατηγικής τουρισμού της Λέσβου. Δομή Το Κεφάλαιο Α ξεκινά με την ανάλυση της διεθνούς τουριστικής ζήτησης για τη Λέσβο. Επικεντρώνεται στο top 10 των χωρών προέλευσης των τουριστών της Λέσβου, με έμφαση στην Τουρκία. Ακολούθως, αναλύεται η εποχικότητα ζήτησης συνολικά και ανά αγορά προέλευσης. Τα ελλιπή στοιχεία για την ελληνική αγορά δεν επιτρέπουν αντίστοιχη ανάλυση. Ειδικότερα, είναι άγνωστος ο αριθμός των αφίξεων αεροπορικών και ακτοπλοϊκών των Ελλήνων μη κατοίκων Λέσβου στο νησί. Έτσι, η μεταβλητή «αφίξεις» δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί-αξιοποιηθεί με τον ίδιο τρόπο που γίνεται για τις διεθνείς αφίξεις για τους κατοίκους του εξωτερικού. Το ενδεχόμενο χρησιμοποίησης της μεταβλητής «διανυκτερεύσεις» απορρίφθηκε διότι, η χρονοσειρά είναι εξ ορισμού ελλιπής, αφού για όποια χρόνια είναι διαθέσιμη, περιορίζεται στις διανυκτερεύσεις μόνο των ξενοδοχειακών καταλυμάτων. Για αυτούς τους λόγους, η ανάλυση των αγορών δεν περιλαμβάνει την Ελληνική, χωρίς αυτό να επηρεάζει τη γενικότερη στρατηγική, τον εμπλουτισμό του χαρτοφυλακίου των προϊόντων και τη δημιουργία των υποδομών μάρκετινγκ. Στο Κεφάλαιο Β γίνεται η ανάλυση της τουριστικής προσφοράς της Λέσβου και προτείνονται τα τουριστικά προϊόντα που κατά προτεραιότητα πρέπει να προβληθούν-προωθηθούν. Το Κεφάλαιο Γ αναφέρεται στην προβολή, προτείνονται στρατηγικές κατευθύνσεις, στοχοθέτηση και τρόποι προβολής μαζί με τις αναγκαίες υποδομές μάρκετινγκ. Το Κεφάλαιο Δ αναφέρεται στην αναγκαιότητα της θεσμικής οργάνωσης για την προβολή της Λέσβου, καθώς και σε προτάσεις βελτίωσης του ανθρώπινου δυναμικού. 15

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΖΗΤΗΣΗ 1. Ανάλυση ζήτησης Η ανάλυση της ζήτησης έγινε τόσο για τη δεκαετία όσο και για τις περιόδους και Η αναφορά σε τρεις περιόδους κρίθηκε επιβεβλημένη, διότι στη διάρκεια της δεκαετίας και κυρίως τα 2 τελευταία χρόνια κατεγράφησαν αξιοσημείωτες αλλαγές στη ζήτηση, οι οποίες έπρεπε να αποτυπωθούν. Η ανάλυση της ζήτησης έγινε με δύο κύριες μεταβλητές: α. τις διεθνείς αφίξεις με απευθείας πτήσεις στο αεροδρόμιο του νησιού και β. τις ακτοπλοϊκές αφίξεις από Τουρκία. Σε ότι αφορά στις αεροπορικές αφίξεις από και μέσω Αθήνας, καθώς και ακτοπλοϊκά από τον Πειραιά, η επίσημη καταγραφή είναι ελλιπής και συνεπώς δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί. Όπως βλέπουμε στον Πίνακα Α1, το μερίδιο της Λέσβου, σε σύγκριση με της Ελλάδας συνολικά σε ότι αφορά στις διεθνείς τουριστικές αφίξεις, είναι κατά μέσο στο 0,43% στην εξεταζόμενη δεκαετία. Παρατηρώντας τον Πίνακα Α2, βλέπουμε ότι σε επίπεδο ξενοδοχειακών κλινών, η Λέσβος αντιπροσωπεύει ποσοστό μικρότερο από το 1% του συνόλου της χώρας, όσο περίπου είναι και το μερίδιό της από τη ζήτηση, αν προστεθούν στις διεθνείς αεροπορικές αφίξεις και οι -ακτοπλοϊκές- αφίξεις των Τούρκων. Πίνακας Α1 Διεθνείς αεροπορικές αφίξεις διεθνείς αφίξεις (000) (μόνο αεροπορικές) Δ (Χ) Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ & ΥΠΑ - Επεξεργασία: tourism generis GR ,50 MJT ,16 μερίδιο 0,55% 0,43% 0,12 Πίνακας Α2 Ξενοδοχειακές κλίνες Πηγή: ΞΕΕ - Επεξεργασία: tourism generis ξεν/κές κλίνες Δ Ελλάδα ,50 % Μυτιλήνη ,90 % μερίδιο 0,87% 0,84% 0,03 % 16

17 Οι διεθνείς αφίξεις στο διάστημα , μετά από μια μικρή αύξηση μεταξύ , παρουσίασαν μεγάλη πτώση, πλησιάζοντας το 2016 τα επίπεδα της περιόδου (βλ. Διάγραμμα Α1). Διάγραμμα Α1 Διεθνείς αφίξεις (χιλ.) Πηγές: ΥΠΑ, Κεντρικό Λιμεναρχείο Μυτιλήνης - Επεξεργασία: tourism generis Σημειώνεται ότι μια λεπτομερής ανάλυση των διεθνών αφίξεων στη Λέσβο, θα πρέπει να συμπεριλάβει τις αεροπορικές αφίξεις και μέσω Αθηνών (Πίνακας Α3). Δυστυχώς όμως, η χρονοσειρά αυτή είναι ελλιπής. Η αναφορά στο 2015 και 2016 γίνεται για να αναδείξει την ανάγκη συνυπολογισμού αυτών των αφίξεων και να διευκολύνει την προσπάθεια ανίχνευσης και κάλυψης αναγκών απευθείας αεροπορικών συνδέσεων (Πίνακας Α4). Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει επίσημη στατιστική καταγραφή του αριθμού των αφικνουμένων στο αεροδρόμιο της Λέσβου με πτήσεις εξωτερικού, οι οποίοι φεύγουν αμέσως είτε για άλλα νησιά, είτε με ιστιοπλοϊκό σκάφος. Πίνακας Α3 Διεθνείς αεροπορικές αφίξεις μέσω Αθηνών (με την Aegean Airlines) Πηγή: Aegean Airlines MJT Total Point to Point Total Connections Domestic Connections International Connections

18 Πίνακας Α4 Διεθνείς τουριστικές αφίξεις στη Λέσβο με Aegean Airlines, από διάφορα αεροδρόμια, MJT INTERNATIONAL Connx PAX Connx PAX HEATHROW - UK LHR ZURICH - SWITZERLAND ZRH MUNICH - GERMANY MUC BRUSSELS - BELGIUM BRU LARNACA - CYPRUS LCA FRANFURT - GERMANY FRA COPENHAGEN - DENMARK CPH AMSTERDAM - NETHERLANDS AMS CHARLES DE GAULLE - FRANCE CDG FIUMICINO - ITALY FCO TEL AVIV - ISRAEL TLV BERLIN TEGEL - GERMANY TXL MADRID-BARAJAS - SPAIN MAD MILAN-MALPENSA - ITALY MXP ISTANBUL ATATURK - TURKEY IST OSLO - NORWAY OSL DUSSELDORF - GERMANY DUS STOCKHOLM ARLANDA - SWEDEN ARN BARCELONA - SPAIN BCN VIENNA - AUSTRIA VIE TIRANA - ALBANIA TIA MANCHESTER - UK MAN OTOPENI BUCHAREST - ROMANIA OTP GENEVA - SWITZERLAND GVA DOHA - QATAR DOH ABU DHABI - UAE AUH DUBAI - UAE DXB Πηγή: Aegean Airlines rest Connections Total

19 Η ζήτηση για την κρουαζιέρα είναι σχετικά μικρή (Πίνακας Α5) και το ακολούθησε την πτωτική πορεία που είχε συνολικά η κρουαζιέρα στην Ελλάδα. Πίνακας Α5 Αφίξεις επιβατών κρουαζιέρας πλοία επιβάτες Πηγές: CLIA, ΕΕΚΦΝ, ΕΛΙΜΕ Top 10 διεθνών αφίξεων Αναλύοντας τη ζήτηση σε βάθος δεκαετίας ( ) παρατηρούμε μικρές αλλαγές τα τελευταία χρόνια (βλ. Πίνακα Α6). Πιο συγκεκριμένα, το top 10 παραμένει το ίδιο στα διαστήματα και από το 2014 και μετά, η Σλοβενία αντικατέστησε το Βέλγιο. Πίνακας Α6 Top 10 διεθνών αφίξεων στη Λέσβο TR 229 TR 205 TR NL 171 NL 90 NL 61 3 UK 147 UK 58 UK 38 4 DE 66 DK 33 DK 22 5 DK 57 DE 33 DE 17 6 NO 44 AU 18 AU 12 7 CZ 41 CZ 13 SE 8 8 AU 31 NO 10 NO 5 9 SE 23 SE 8 CZ 5 10 BE 20 BE 7 SI 3 total top total top total top grand total 857 grand total 490 grand total 322 % 97 % 97 % 97 Πηγές: ΥΠΑ, Κεντρικό Λιμεναρχείο Μυτιλήνης - Επεξεργασία: tourism generis Το top 10 των αγορών της Λέσβου αντιστοιχεί περίπου στο 97% της ζήτησης από όλες τις χώρεςπηγές συνολικά. Κατά συνέπεια, στην επόμενη διετία το top 10 και μόνο, πρέπει να είναι οι χώρες στις οποίες θα στραφούμε για άντληση πελατείας. Βεβαίως υπάρχουν και χώρες-αγορές με 19

20 μεσομακροπρόθεσμο ενδιαφέρον (πχ Κύπρος, Ισραήλ), αλλά αυτές ξεφεύγουν του χρονικού ορίζοντα της παρούσας μελέτης Ανάλυση αγορών Στη συνέχεια αναλύονται οι σημαντικότερες αγορές της Λέσβου, όπως αυτές έχουν καταγραφεί στο διάστημα Δηλαδή: Τουρκία, Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Δανία, Γερμανία, Αυστρία, Τσεχία, Νορβηγία και Σουηδία. Η ανάλυση για κάθε χώρα περιλαμβάνει τα εξής: α. Τον αριθμό των εξερχόμενων ταξιδίων συνολικά, τον αριθμό των ταξιδίων στην Ελλάδα και τον αριθμό των ταξιδίων στη Λέσβο. β. Την εξέλιξη της ισοτιμίας του νομίσματος κάθε χώρας ως προς το Ευρώ, καθώς επίσης, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, το ποσοστό ανεργίας και τον πληθωρισμό κάθε χώρας. Τα στοιχεία αυτά είναι ιδιαίτερα χρήσιμα για τον καθορισμό των προτεραιοτήτων στη στρατηγική μας. γ. Συσχετισμό των αφίξεων από κάθε χώρα στη Λέσβο σε σχέση με την εξέλιξη της ισοτιμίας. Στη συνέχεια του κεφαλαίου, κάνουμε λεπτομερή αναφορά στην Τουρκία και την Ολλανδία. Για τις υπόλοιπες χώρες παρατίθονται οι σχετικοί πίνακες και διαγράμματα (βλ. Παράρτημα: σελ ) Ανάλυση ζήτησης από την Τουρκία Η Τουρκία αποτελεί τη σημαντικότερη αγορά για τον τουρισμό της Λέσβου, παρά την έντονη εποχικότητα που παρουσιάζει. Πίνακας Α7 Ανάλυση ζήτησης από Τουρκία Δ% μερίδια αγοράς YEAR OUTBOUND TRIPS (000) TURKEY TRIPS (000) to GREECE % vs WORLD * (000) TRIPS Lesbos % vs GR ** ,7% 45,0 5,8% ,7% 50,8 5,7% ,9% 44,3 6,0% ,5% 39,6 6,6% ,1% 25,1 5,6% ,1% 17,4 5,0% ,2% 6,8 1,6% ,7% 0,0 0,0% ,0% ,7% - - Πηγές: TURKSTAT, Κεντρικό Λιμεναρχείο Μυτιλήνης - Επεξεργασία: tourism generis 20

21 * Μερίδιο αγοράς στο σύνολο των ταξιδίων από την Τουρκία προς όλο τον κόσμο. ** Μερίδιο αγοράς Λέσβου στο σύνολο των ταξιδίων από την Τουρκία προς την Ελλάδα. Η ζήτηση από Τουρκία παρουσιάζει επίσης ιδιαίτερη ανθεκτικότητα παρά την πτώση της Τουρκικής Λίρας έναντι του Ευρώ (βλ. Διάγραμμα Α2) και φαίνεται ανεπηρέαστη από το προσφυγικό. Είναι προφανές ότι αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα για τα επόμενα 2 χρόνια τουλάχιστον. Διάγραμμα Α2 Ανάλυση ζήτησης από Τουρκία αφίξεις TR αφίξεις TRY/Euro 50,8 45,3 44,3 39,6 25,0 17,4 7,0 n/a n/a n/a ,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 Πηγή: Κεντρικό Λιμεναρχείο Μυτιλήνης - Επεξεργασία: tourism generis Ανάλυση ζήτησης από την Ολλανδία Η Λέσβος απώλεσε σημαντικό μερίδιο της Ολλανδικής αγοράς. Από αφίξεις το 2007 και το 2015, το 2016 σημειώθηκε σημαντική μείωση και ο αριθμός των Ολλανδών περιορίστηκε στις Στο διάστημα η Λέσβος βελτίωνε σταθερά τα ποσοστά της στην Ολλανδική αγορά, γεγονός το οποίο σε συνδυασμό με την σχετικά καλή μηνιαία κατανομή της ζήτησης, καθιστά την Ολλανδία ως χώρα προτεραιότητας για τον τουρισμό της Λέσβου. 21

22 Πίνακας Α8 Επισκέπτες από Ολλανδία (αφίξεις σε χιλ.) Πηγές: ΕΛΣΤΑΤ & ΥΠΑ GR MJT % GR , ,49 Πίνακας Α9 Ανάλυση ζήτησης από Ολλανδία Δ% μερίδια αγοράς NETHERLANDS Lesbos YEAR OUTBOUND TRIPS (000) % VS % VS TRIPS (000) TRIPS (000) to GREECE WORLD * GR ** ,3% 11,1 1,44% ,5% 25,0 3,91% ,7% 24,8 3,77% ,2% 14,7 2,53% ,6% 14,7 3,07% ,0% 15,6 2,78% ,9% 13,6 2,57% ,6% 15,3 2,35% ,1% 17,5 2,31% ,2% 18,4 2,49% Πηγές: World Bank, ΕΛΣΤΑΤ, ΥΠΑ - Επεξεργασία: tourism generis *Μερίδιο αγοράς στο σύνολο των ταξιδίων από την Ολλανδία προς όλο τον κόσμο. **Μερίδιο αγοράς Λέσβου στο σύνολο των ταξιδίων από την Ολλανδία προς την Ελλάδα. Διάγραμμα Α3 Ανάλυση ζήτησης από Ολλανδία αφίξεις 25 NL αφίξεις 24,8 25, ,4 17,5 15,3 13,6 15,6 14,7 14,7 11, Πηγές : World Bank, ΥΠΑ - Επεξεργασία: tourism generis 22

23 1.3. Μερίδια αγοράς Για την παρακολούθηση-μελέτη των μεριδίων αγοράς, είμαστε υποχρεωμένοι να αγνοήσουμε το 2016, το οποίο παρουσιάζει μεγάλη πτώση για τους γνωστούς μη τουριστικούς λόγους και να περιοριστούμε στο διάστημα Στο διάστημα αυτό, η Λέσβος παρουσίασε σημαντική αύξηση των μεριδίων της στην Τούρκικη, Ολλανδική, Δανέζικη και Αυστριακή αγορά. Αντίθετα, έχασε μερίδιο αγοράς στις αγορές του Ηνωμένου Βασιλείου, της Σουηδίας, της Νορβηγίας, της Τσεχίας και του Βελγίου. Διάγραμμα Α4 Μερίδια αγοράς Λέσβου στο σύνολο των αφίξεων στην Ελλάδα AU BE CZ DE DK NL NO PL SE TR UK Πηγές : ΕΛΣΤΑΤ & ΥΠΑ 1.4. Μίγμα αγοράς Στο μίγμα αγοράς παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές. Το 2007 η Αγγλική αγορά ήταν το Νο 1, με μερίδιο στο 26% των διεθνών αφίξεων στη Λέσβο. Πάντα στο 2007, το top 5 των αγορών δηλαδή Ηνωμένο Βασίλειο, Ολλανδία, Νορβηγία, Γερμανία και Δανία κάλυπτε το 72% των διεθνών αφίξεων. Το 2016 η Νο 1 αγορά είναι η Τουρκία, με 59% του συνόλου των διεθνών αφίξεων και οι 5 σημαντικότερες αγορές (Τουρκία, Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Δανία και Γερμανία) καλύπτουν το 94%. Με άλλα λόγια παρατηρείται μία τάση εξάρτησης του τουρισμού της Λέσβου από λιγότερες αγορές του εξωτερικού. Η τάση αυτή θα πρέπει να αντιστραφεί με καλύτερη κατανομή των ποσοστών των διεθνών αφίξεων μεταξύ των 10 σημαντικότερων αγορών της Λέσβου. 23

24 Εικόνα Α1 Μερίδια αγοράς top 1 και top , 2016 Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τη διεθνή τουριστική ζήτηση είναι οι ισοτιμίες των νομισμάτων των χωρών-πηγών σε σχέση με το Ευρώ. Εξετάζοντας το μίγμα των αγορών της Λέσβου με κριτήριο τα νομίσματα των χωρών-πηγών, βλέπουμε στην Εικόνα Α2 (i) ότι από το top 6 και 90% των χωρών-πηγών για τον τουρισμό της Λέσβου, το 28% των αφίξεων προέρχεται από χώρες ζώνης Ευρώ (Γερμανία, Αυστρία και Ολλανδία) και το 62% από χώρες εκτός ζώνης Ευρώ (Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο και Δανία). Η αντιστοιχία αυτή μετεβλήθη αρκετά κατά το 2016 (Εικόνα Α (ii)) και το ζητούμενο πλέον είναι η εξισορρόπηση της ζήτησης μεταξύ χωρών εντός και εκτός Ευρώ. Εικόνα Α2 (i) Μίγμα αγορών με βάση το νόμισμα των χωρών-πηγών, Εικόνα Α2 (ii) Μίγμα αγορών με βάση το νόμισμα των χωρών-πηγών,

25 1.5. Εποχικότητα ζήτησης διάρκεια τουριστικής περιόδου Από τα κυρίαρχα θέματα του τουρισμού στη Λέσβο είναι η εποχικότητα της ζήτησης και η διάρκεια της τουριστικής περιόδου. Φαινόμενο διαχρονικό, που αφορά σε όλη τη χώρα. Στη συνέχεια του κεφαλαίου, αναλύεται η εποχικότητα των διεθνών αφίξεων στη Λέσβο, συνολικά και ανά χώρα προέλευσης των τουριστών και γίνεται μία εκτίμηση για πιθανή άμβλυνση, κυρίως μέσω της επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου. Στο Διάγραμμα Α5 παρουσιάζονται αθροιστικά οι μηνιαίες αφίξεις στο διάστημα Η καμπύλη της ζήτησης ακολουθεί λίγο-πολύ την καμπύλη ζήτησης συνολικά για την Ελλάδα, χωρίς αξιοσημείωτες διαφοροποιήσεις. Διάγραμμα Α5 Διεθνείς μηνιαίες αφίξεις ΑΠΡ MAI ΙΟΝ ΙΟΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ Πηγή: ΥΠΑ - Επεξεργασία: tourism generis Στο Διάγραμμα Α6 αποτυπώνονται οι καμπύλες της διεθνούς ζήτησης για πέντε συνεχή χρόνια ( ). Οι μεταβολές είναι αμελητέες, επιβεβαιώνοντας την τάση της ζήτησης των τελευταίων ετών. 25

26 Διάγραμμα Α6 Εποχικότητα διεθνών αφίξεων ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΝ ΙΟΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ Πηγή: ΥΠΑ - Επεξεργασία: tourism generis Παρακολουθώντας την εποχικότητα σε τρεις διαφορετικές χρονικές περιόδους (Πίνακας Α10), βλέπουμε ότι στην περίοδο οι τρεις μήνες με τη μεγαλύτερη κίνηση (Ιούλιος- Αύγουστος-Σεπτέμβριος) συγκέντρωσαν το 65% των συνολικών διεθνών αφίξεων. Οι αντίστοιχοι μήνες για το διάστημα είναι 66% και μια σημαντική αύξηση το 2016 όπου, στο τρίμηνο αυτό κατεγράφη το 71% του συνόλου των διεθνών αφίξεων. Πίνακας Α10 Εποχικότητα: ποσοστιαία κατανομή μηνιαίων αφίξεων Μάιος 12% 11% 8% Ιούνιος 16% 13% 10% Ιούλιος 23% 25% 24% Αύγουστος 25% 25% 26% Σεπτέμβριος 17% 16% 21% Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Πηγή: ΥΠΑ Επεξεργασία tourism generis % 66% 71% 26

27 Εποχικότητα ανά αγορά προέλευσης Στη συνέχεια εξετάζουμε την εποχικότητα ανά χώρα, αθροίζοντας τις μηνιαίες αφίξεις από κάθε χώρα στο διάστημα Στα Διαγράμματα Α7, Α8 και Α9 παρουσιάζονται οι καμπύλες ζήτησης από την Τουρκία, Ολλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο αντίστοιχα και στο Παράρτημα (σελ ) μπορείτε να δείτε τις αντίστοιχες καμπύλες για τη Δανία, Γερμανία, Αυστρία, Τσεχία, Νορβηγία, Σουηδία και Βέλγιο. Διάγραμμα Α7 Εποχικότητα διεθνών αφίξεων: Τουρκία (μηνιαίες αφίξεις αθροιστικά ) TR J F M A M J J A S O N D TOTAL Πηγή : Κεντρικό Λιμεναρχείο Μυτιλήνης Επεξεργασία tourism generis. Η κατανομή της ζήτησης από την Τουρκία παρουσιάζει μια έντονη εποχικότητα, αλλά η Τουρκία μπορεί να είναι μια αγορά, έστω και το Σαββατοκύριακο, σχεδόν για όλο τον χρόνο. Αυτό θα εξαρτηθεί από τον τρόπο στόχευσης και προσέγγισης αυτής της αγοράς και από το αν θα προσπαθήσουμε να προσελκύσουμε περισσότερους τουρίστες ή απλά θα είμαστε ευχαριστημένοι με όσους έρχονται χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια από εμάς. Διάγραμμα Α8 Εποχικότητα διεθνών αφίξεων: Ολλανδία (μηνιαίες αφίξεις αθροιστικά ) Πηγή : ΥΠΑ Επεξεργασία tourism generis. 0 NL A M J J A S O TOTAL

28 Η Ολλανδική αγορά παρουσιάζει μια ομαλή κατανομή της ζήτησης στο διάστημα Μαΐου- Σεπτεμβρίου και θα πρέπει να είναι προτεραιότητά μας, αφού δεν κινδυνεύει από συναλλαγματικές ισοτιμίες. Διάγραμμα Α9 Εποχικότητα διεθνών αφίξεων: Ηνωμένο Βασίλειο (μηνιαίες αφίξεις αθροιστικά ) Πηγή : ΥΠΑ Επεξεργασία tourism generis. 0 A M J J A S O TOTAL Η ζήτηση από το Ηνωμένο Βασίλειο για τη Λέσβο έχει επίσης μια πολύ καλή κατανομή. UK Όμως, ειδικά για την αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου και πέρα από το θέμα της εποχικότητας, στον μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό ανάπτυξης και προβολής του τουριστικού προορισμού «Λέσβος», θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη το Brexit και να παρακολουθούνται-μελετώνται όλες οι εξελίξεις γύρω από αυτό. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις σχεδόν όλων των αναλυτών, αναμένονται μεταβολές της ισοτιμίας EUR/GBP σε βάρος της Αγγλικής Λίρας, γεγονός το οποίο θα επιφέρει πτώση στο ΑΕΠ του Ηνωμένου Βασιλείου και κατά συνέπεια, μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος, άρα και των ταξιδιωτικών προϋπολογισμών. Το Brexit θα επιφέρει και σημαντικές αλλαγές στο χώρο των αερομεταφορών και αυτό διότι, με το Ηνωμένο Βασίλειο εκτός ΕΕ, θα χρειαστούν, πέρα από τη γενική διαπραγμάτευση των Βρυξελλών, επιμέρους αεροπορικές συμφωνίες μεταξύ κάθε μιας χώρας της ΕΕ με το Ηνωμένο Βασίλειο και πιθανές αλλαγές έδρας αεροπορικών εταιρειών, που εδρεύουν σήμερα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το σίγουρο είναι ότι όλα αυτά θα φέρουν αναταράξεις και αλλαγές στο καθεστώς που ισχύει σήμερα. Συνεπώς, η στρατηγική επιλογή της Λέσβου πρέπει να επικεντρωθεί στην προσπάθεια προσέλκυσης τουριστών από το Ηνωμένο Βασίλειο, πολύ ειδικών ενδιαφερόντων (πχ bird watchers) και λιγότερο price sensitive, ταυτόχρονα με την προσπάθεια προσέλκυσης τουριστών 28

29 από άλλες χώρες εντός ζώνης Ευρώ, ώστε να αντισταθμιστεί πιθανή μείωση από την αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου. Στον Πίνακα Α11 καταγράφονται οι μηνιαίες αφίξεις από το top 10 των αγορών της Λέσβου στο διάστημα Μάιος-Σεπτέμβριος και για όλη την περίοδο Πίνακας Α11 Εποχικότητα ανά χώρα, MAI ΙΟΝ ΙΟΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΣΥΝΟΛΟ TR NL UK DK DE AU SE NO CZ ΒΕ Πηγές: ΥΠΑ, Κεντρικό Λιμεναρχείο Μυτιλήνης Επεξεργασία tourism generis. Ακολουθεί η διαγραμματική απεικόνιση της εποχικότητας. Διάγραμμα Α10 Εποχικότητα ανά χώρα, % 30% 20% 10% 0% M J J A S TR NL UK DK DE AU SE NO CZ ΒΕ Πηγή: ΥΠΑ Επεξεργασία tourism generis. Στον Πίνακα Α12 βλέπουμε σε ποσοστιαία βάση τις μηνιαίες αφίξεις ανά χώρα. Παρατηρούμε ότι Ηνωμένο Βασίλειο, Ολλανδία και Γερμανία παρουσιάζουν, με τη σειρά που αναφέρθησαν, την καλύτερη κατανομή της ζήτησης μέσα στην τουριστική περίοδο και κατά συνέπεια δείχνουν την προτεραιότητα στη στρατηγική επιμήκυνσης της περιόδου. 29

30 Πίνακας Α12 Εποχικότητα ανά χώρα, %, μηνιαία, MAI ΙΟΝ ΙΟΛ ΑΥΓ ΣΕΠ TR 7% 10% 28% 37% 19% NL 18% 17% 23% 23% 18% UK 20% 20% 21% 21% 18% DK 15% 21% 23% 23% 17% DE 18% 19% 23% 21% 19% AU 7% 18% 28% 29% 18% SE 10% 23% 27% 24% 16% NO 14% 21% 25% 21% 20% CZ 0% 25% 28% 29% 18% ΒΕ 17% 16% 25% 24% 18% Πηγή: Πίνακας Α Ανταγωνισμός Ας θυμηθούμε τη θεωρία του τουριστικού μάρκετινγκ: «δυο ή περισσότεροι τουριστικοί προορισμοί είναι ανταγωνιστικοί μεταξύ τους όταν συντρέχουν οι εξής δύο προϋποθέσεις: α. προσφέρουν το ίδιο μίγμα προϊόντων ή/και απευθύνονται στα ίδια τμήματα της αγοράς και β. απέχουν σχεδόν ίδια χρονοαπόσταση από τις αγορές-στόχους τους». Σε μια απλοποιημένη μορφή (Εικόνα Α3), συγκρίνουμε τη Λέσβο (MJT) με τη Μαγιόρκα (PMI) και κατά πόσο είναι ανταγωνιστικές στην Αγγλική, Γερμανική, Ρώσικη και Τούρκικη αγορά. Για την Τούρκικη αγορά δεν τίθεται θέμα ανταγωνισμού, καθότι η Μαγιόρκα δεν έχει καθόλου Τούρκους. Αντίστοιχα, δεν τίθεται θέμα ανταγωνισμού για τη Ρωσική αγορά, διότι η Λέσβος δεν έχει καθόλου Ρώσους. Σε ότι αφορά στην Αγγλική και Γερμανική αγορά, πέρα από το πλεονέκτημα της Μαγιόρκα ως προς τη χρονοαπόσταση (κυρίως για την Αγγλική αγορά) ο ανταγωνισμός αναπτύσσεται κυρίως σε προϊοντικό επίπεδο. Εικόνα Α3 MJT vs PMI Πηγή: tourism generis. 30

31 Για παράδειγμα, στο προϊόν «ποδήλατο», η Μαγιόρκα έχει σοβαρό πλεονέκτημα διότι είναι πάρα πολύ οργανωμένη και προσφέρει εξαιρετικό προϊόν ποδηλατικού τουρισμού, ενώ στη Λέσβο το προϊόν αυτό είναι ακόμα στην λεγόμενη wish list. Ενδιαφέρον έχει η καταγραφή των ανταγωνιστών της Λέσβου, τόσο σε εγχώριο όσο και σε διεθνές επίπεδο, όπως φάνηκε από την πρωτογενή έρευνα μεταξύ επιχειρηματιών και επαγγελματιών στο νησί. Στο Διάγραμμα Α11, Σάμος, Χίος, Κρήτη και Λήμνος θεωρούνται ως κύριοι ανταγωνιστές της Λέσβου, σε εγχώριο επίπεδο, ενώ σε διεθνές επίπεδο (Διάγραμμα Α12) Σμύρνη, Κωνσταντινούπολη, Τσεσμέ και Σικελία-Μαγιόρκα, πάντα σύμφωνα με τη γνώμη των επιχειρηματιών και επαγγελματιών της Λέσβου που συμμετείχαν στην έρευνα. Διάγραμμα Α11 Εγχώριος ανταγωνισμός ΣΑΜΟΣ ΧΙΟΣ ΚΡΗΤΗ ΛΗΜΝΟΣ ΡΟΔΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑ ΚΩΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ ΘΑΣΟΣ 2% 6% 4% 3% 3% 12% 10% 21% 19% Πηγή: tourism generis Διάγραμμα Α12 Διεθνής ανταγωνισμός ΣΜΥΡΝΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΤΣΕΣΜΕ ΣΙΚΕΛΙΑ ΜΑΓΙΟΡΚΑ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΚΑΝΕΝΑΝ ΙΜΠΙΖΑ ΚΟΥΣΑΝΤΑΣΙ ΚΑΝΑΡΙΑ ΝΗΣΙΑ ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ ΑΙΒΑΛΙ ΜΠΟΝΤΡΟΥΜ ΡΩΜΗ LAPENDUSA ΑΖΟΡΕΣ ΑΔΡΑΜΥΤΙΟ LANZAROTE 3% 3% 3% 3% 3% 3% 4% 4% 4% 4% 5% 5% 5% 7% 7% 8% 10% 11% Πηγή: tourism generis 31

32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β - ΠΡΟΣΦΟΡΑ 2. Ανάλυση προσφοράς Η διαμόρφωση της πολιτικής τουριστικής προσφοράς για τη Λέσβο, πρέπει να σκοπεύει: α. στην αύξηση των εσόδων μέσω προσέλκυσης πλέον εύπορης πελατείας και β. στην επέκταση της τουριστικής περιόδου. Με δεδομένη την παγιωμένη καμπύλη ζήτησης για το διάστημα , είναι προφανές ότι η αύξηση των εσόδων μπορεί να προέλθει μόνο μέσα από τη βελτίωση της ποιότητας και τη βελτίωση της σχέσης τιμής-ποιότητας, με αυτήν τη σειρά αυστηρά. Η επέκταση της περιόδου, η οποία είναι διαχρονικό ζητούμενο, δε μπορεί να συμβεί άμεσα και δεν εξαρτάται αποκλειστικά από την όποια προβολή γίνει, αλλά είναι και συνάρτηση της προσφοράς λιγότερο "εποχικά" ευαίσθητων προϊόντων Πλεονέκτημα σε ειδικές μορφές τουρισμού Η Λέσβος χρειάζεται να εμπλουτίσει-διαφοροποιήσει το προϊόν της, αν θέλει να προσελκύσει καλύτερη πελατεία/αυξήσει τα έσοδά της. Με βάση-κριτήριο την προηγούμενη πρόταση, τα αποτελέσματα της πρωτογενούς έρευνας, ειδικά σε ότι αφορά στις ειδικές μορφές τουρισμού, είναι ενθαρρυντικά (βλ. Διάγραμμα Β1), με την έννοια ότι αφενός μεν καταδεικνύουν την ανάγκη ανάπτυξης ειδικών μορφών τουρισμού αφετέρου δε, καταγράφουν προϊόντα, τα οποία πρέπει να αναπτύξει κατά προτεραιότητα η Λέσβος. Διάγραμμα Β1 Πλεονέκτημα σε ειδικές μορφές τουρισμού ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΠΕΖΟΠΟΡΙΑ ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ ΠΟΔΗΛΑΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΙ ΑΛΙΕΥΤΙΚΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ 16% 15% 13% 13% 11% 7% 31% 28% 69% 63% 60% 60% 60% Πηγή: tourism generis 32

33 2.2. Μίγμα προϊόντων Προτού αναφερθούμε στο συνολικό μίγμα προϊόντων που θα πρέπει να προωθηθούν κατά προτεραιότητα στη Λέσβο: αναγνωρίζοντας τα συμφέροντα και σεβόμενοι τις απόψεις κάθε επαγγελματία, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι τα προϊόντα που θα επιλεγούν, θα πρέπει πρωτίστως να ικανοποιούν την ανάγκη για επέκταση της περιόδου (Εικόνα Β1), άρα να μην είναι εποχικά ευαίσθητα. Εικόνα Β1 Μίγμα προϊόντων Αυτό κατά πάσα βεβαιότητα, θα δημιουργήσει αντιδράσεις εκ μέρους επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται σε άλλες μορφές τουρισμού, αλλά πρέπει να γίνει κατανοητό ότι πρέπει να τεθούν προτεραιότητες και να υποστηριχτούν με συνέπεια. Επιλογές του τύπου «ασχολούμαστε από λίγο με όλα», δεν είχαν, δεν έχουν και δεν πρόκειται να έχουν κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Αντίθετα, αν επιτευχθεί η επιμήκυνση της περιόδου με την ανάπτυξη των προτεινόμενων κατά προτεραιότητα προϊόντων, θα επωφεληθούν όλες οι τουριστικές δραστηριότητες που ασκούνται στο νησί Προτεραιότητα προϊόντων Στο πλαίσιο αυτό, μετά την ολοκλήρωση της πρωτογενούς έρευνας και της διαβούλευσης που έγινε με τους επιχειρηματίες και επαγγελματίες της Λέσβου, προτείνονται αρχικά τα εξής προϊόντα (Εικόνα Β2). Εικόνα Β2 Προτεραιότητα προϊόντων Ας τα δούμε σύντομα: 33

34 Πεζοπορία Η Λέσβος μπορεί να γίνει ο ιδανικός προορισμός. Απαραίτητη προϋπόθεση, να χαραχθούν και να πιστοποιηθούν τα μονοπάτια σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Το μονοπάτι του Μαινάλου (βλ. Εικόνα Β3) μπορεί να αποτελέσει οδηγό-πρότυπο για τον εμπλουτισμό και την επέκταση της σημερινής προσπάθειας lesvostrail προς τη δημιουργία του προϊόντος περιπατητικός τουρισμός στη Λέσβο. Το σημερινό lesvostrail ουσιαστικά εξυπηρετεί μόνο κάποιες εκδηλώσεις αγωνιστικού χαρακτήρα (βλ. Β3 ii) και δεν είναι ακριβώς αυτό το οποίο μπορεί να υποστηρίξει συνολικά τον περιπατητικό τουρισμό. Εικόνα Β3 (i) Περιπατητικός τουρισμός Πηγή: Εικόνα Β3 (ii) Περιπατητικός τουρισμός Πηγή: Επίσης, να σημειωθεί ότι έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια για την ανάδειξη των μονοπατιών της Ελλάδας, σύμφωνα με τις προδιαγραφές των Leading Quality Trails, η οποία καλό θα ήταν να επεκταθεί και στη Λέσβο. 34

35 Ποδηλασία Άλλη μία τεράστια αγορά (βλ. Πίνακα Β1), από την οποία η χώρα μας δεν αντλεί, παρά απειροελάχιστο ποσοστό. Το ποδήλατο, όπως και η πεζοπορία, απευθύνεται επίσης, σε ένα ευρύτατο ηλικιακό φάσμα, το οποίο μάλιστα, με την ανάπτυξη των e-bikes διευρύνεται ακόμα περισσότερο. Πίνακας Β1 Ποδηλατικός τουρισμός Πηγή: European Cyclist Federation Πληθυσμός Ποδήλατα Εκατ. Εκατ. DE DK 5,5 4,5 FI 5,4 3,2 NL 16,6 16,5 NO 4,9 3 SE 9,4 6 Εάν τμηματοποιήσουμε τον ποδηλατικό τουρισμό, βλέπουμε ότι ένα από τα σημαντικότερα τμήματά του είναι η ορεινή ποδηλασία, κάτι για το οποίο η Λέσβος θα μπορούσε να αποτελέσει ιδανικό προορισμό. Η ανάπτυξη του προϊόντος έχει ως προαπαιτούμενο την καταγραφή και την πιστοποίηση των ποδηλατικών διαδρομών, σύμφωνα με ευρωπαϊκά πρότυπα. Ιδιαίτερα χρήσιμη θα ήταν και η ανάπτυξη ενός δικτύου bike friendly ξενοδοχείων. (βλ. Εικόνα Β4i) Εικόνα Β4 (i) Ποδηλατικός τουρισμός Πηγή: Πηγή: Όταν αναφερόμαστε στον ποδηλατικό τουρισμό είναι σαφές ότι μιλάμε για κάτι πολύ γενικότερο από την αγωνιστική ποδηλασία. Έτσι, η ωραία προσπάθεια για τους αγώνες mountain bike στον Μόλυβο προφανώς δεν καλύπτει συνολικά τις ανάγκες του προϊόντος «ποδηλατικός τουρισμός» στη Λέσβο, ενώ η άλλη ωραία προσπάθεια του είναι πολύ πιο κοντά στο ζητούμενο και καλό θα ήταν να ενσωματωθεί σε μελλοντικές δράσεις. 35

36 Εικόνα Β4 (ii) Ποδηλατικός τουρισμός Πηγή: Πηγή: Το προϊόν ποδηλατικός τουρισμός πρέπει να αντιμετωπιστεί συνολικά με δεδομένο ότι στη Λέσβο υπάρχουν ή/και μπορούν να δημιουργηθούν πολλές ποδηλατικές διαδρομές για τουριστική χρήση. Δηλαδή, το προϊόν «ποδηλατικός τουρισμός» θα πρέπει να απευθύνεται σε τουρίστες οι οποίοι επιθυμούν να περιηγηθούν στο νησί και να επισκεφθούν τα αξιοθέατά του με ποδήλατο. Η πεζοπορία και η ποδηλασία εντάσσονται στη γενική κατηγορία του «Active/Adventure Tourism». Οι φίλοι αυτών των δραστηριοτήτων προτιμούν τους δροσερούς από τους πολύ ζεστούς μήνες Παρατήρηση πουλιών Η παρατήρηση πουλιών είναι άλλη μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δραστηριότητα, η οποία μπορεί να διαφοροποιήσει έντονα τη Λέσβο από άλλους προορισμούς στην Ελλάδα και να προσελκύσει ζήτηση εκτός της υψηλής τουριστικής περιόδου. Εικόνα Β5 Παρατήρηση πουλιών Πηγή: Πηγή: Υπάρχει ήδη ένας πολύ ωραίος ιστότοπος ( ο οποίος δίνει λεπτομερείς πληροφορίες για την παρατήρηση πουλιών στο νησί, αναδεικνύοντας τις δυνατότητες που έχει σε αυτή τη μορφή τουρισμού και διαφοροποιώντας σημαντικά την τουριστική προσφορά του. 36

37 Γαστρονομία Η γαστρονομία είναι κάτι το οποίο ενδιαφέρει και αγγίζει όλα τα τμήματα της αγοράς, διότι ανεξάρτητα του λόγου που επισκέπτεται κάποιος μία περιοχή θέλει πάντα να τρώει και να πίνει καλά. Η Λέσβος έχει να επιδείξει πολλά ιδιαίτερα γαστρονομικά προϊόντα και πάνω από όλα Λέσβος σημαίνει ούζο και ούζο σημαίνει Λέσβος. Το 2016 ήταν η χρονιά όπου οι πωλήσεις ούζου στη Γερμανία ξεπέρασαν τις πωλήσεις ούζου στην Ελλάδα (Ναυτεμπορική, Εικόνα Β6). Εικόνα Β6 «Germany takes global lead in consumption of ouzo», Ναυτεμπορική, Πηγή: Ναυτεμπορική Οι παραγωγοί ούζου στη Λέσβο είναι πολλοί και αρκετοί εξ αυτών έχουν εμπειρία στην προώθηση του ούζου στο εξωτερικό τόσο μέσω εκθέσεων, όσο και μέσω εκδηλώσεων. Το ούζο μπορεί να αποτελέσει το όχημα προβολής του νησιού σε πολλές περιπτώσεις, κυρίως στο εξωτερικό. Επίσης, η γαστρονομία, έναντι άλλων εναλλακτικών μορφών τουρισμού έχει το πλεονέκτημα ότι απαιτεί σχετικά μικρές επενδύσεις. Με άλλα λόγια, ένα βασικό branding με ελάχιστη αξιοπρεπή προβολή και εκπαίδευση σε όσους ασχολούνται με το service, κάτι το οποίο στη Λέσβο έχει αρκετά περιθώρια βελτίωσης. 37

38 Εικόνα Β7 Γαστρονομία Πηγή: pwseipate.blogspot Πηγή: Η προσπάθεια ανάπτυξης της γαστρονομίας στη Λέσβο, πρέπει να επικεντρωθεί και στην ενημέρωση και την εκπαίδευση των επαγγελματιών με τρόπο που αναφέρεται σε επόμενο κεφάλαιο (Κεφάλαιο Δ, 4.2. Ανθρώπινο Κεφάλαιο, σελ ) Θρησκευτικός τουρισμός Το πλεονέκτημα της Λέσβου στον θρησκευτικό τουρισμό γίνεται αντιληπτό κατά κύριο λόγο από την Ελληνική και Κυπριακή στον ελάχιστο βαθμό που αυτή είναι παρούσα. Για τη διεθνή αγορά θα μπορούσε να είναι ενδιαφέρον περισσότερο με την έννοια του πολιτιστικού τουρισμού, κυρίως σε συνδυασμό με τη γαστρονομία. Εικόνα Β8 Θρησκευτικός τουρισμός Πηγή: diakonima.gr Ιερά Μονή Λειμώνος Καλλονής Λέσβου 38

39 Ιαματικός τουρισμός Η Λέσβος διαθέτει πλήθος ιαματικών πηγών, διαφόρων φυσικοχημικών συνθέσεων και θερμοκρασιών. Για να μπορέσουν οι ιαματικές πηγές να αποτελέσουν πόλο έλξης τουριστών που θα έρθουν για θεραπεία και όχι απλά να πάνε 1-2 ώρες στη διάρκεια των διακοπών τους, θα πρέπει να πληρούνται κατ ελάχιστον οι ακόλουθες προϋποθέσεις: α. πιστοποιήσεις με διεθνή αναγνωρισιμότητα, β. υποστηρικτικές των θεραπειών υπηρεσίες και γ. στοχευμένη προώθηση σε ειδικά κοινά και όχι απλά αναφορά μιας παραγράφου σε μπροσούρες του τύπου «όλα για όλους». Το προϊόν «ιαματικός» τουρισμός μπορεί πραγματικά να αποτελέσει σημείο σημαντικής διαφοροποίησης της τουριστικής προσφοράς της Λέσβου και να προσελκύσει ζήτηση σχεδόν όλο τον χρόνο. Εικόνα Β9 (i) Ιαματικός τουρισμός Πηγή: Ιαματικά λουτρά Θέρμης Εικόνα Β9 (ii) Ιαματικός τουρισμός Πηγή: Ιαματικά Λουτρά Πολιχνίτου 39

40 Εκπαιδευτικός τουρισμός Η Λέσβος, ως έδρα του Πανεπιστημίου Αιγαίου και φιλοξενούσα 7 Σχολές και Τμήματα, θα μπορούσε/θα πρέπει να φιλοξενεί κάθε χρόνο μεγάλο αριθμό συνεδρίων-ημερίδωνκαλοκαιρινών σχολείων (και όχι μόνο) και γενικότερα εκπαιδευτικών επισκέψεων. Σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη του εκπαιδευτικού τουρισμού θα μπορούσε να έχει το Γεωπάρκο, το οποίο συνδέεται άμεσα με την ακαδημαϊκή και επιστημονική κοινότητα και προσελκύει επισκέπτες με πολύ ειδικά ενδιαφέροντα. Εικόνα Β10 Εκπαιδευτικός τουρισμός Πηγή: Πανεπιστήμιο Αιγαίου 40

41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ ΠΡΟΒΟΛΗ 3.1. Ανάλυση SWOT Η ανάλυση SWOT είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την τουριστική ανάπτυξη ενός προορισμού, ανεξάρτητα με τη φάση ωριμότητας στην οποία βρίσκεται. Στην προσπάθεια βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προορισμού «Λέσβος» και μάλιστα σε ορίζοντα τριετίας, είναι προφανές ότι οι όποιες προτάσεις κατατεθούν θα πρέπει να είναι υλοποιήσιμες σε αυτόν τον χρονικό ορίζοντα και να μην εξαρτώνται από γενικότερες αποφάσεις τουριστικής πολιτικής, που συνδέονται με τη νομοθεσία, είτε αυτή αφορά περιβαλλοντικά θέματα, είτε χωροταξικά θέματα, είτε τους τρόπους λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης. Κατά συνέπεια, η ανάλυση SWOT θα επικεντρωθεί στην επικοινωνία, όπως αυτή εκφράζεται ή δεν εκφράζεται ή/και μπορεί να εκφραστεί στο άμεσο μέλλον. Δυνατά σημεία Brand «Λέσβος»: Ένα αναγνωρίσιμο brand, το οποίο όμως δεν επωφελείται από τη γενικότερη θετική προβολή του Αιγαίου ως τουριστικού προορισμού, υφιστάμενο την αρνητική δημοσιότητα των νησιών του Αιγαίου, που κατά καιρούς έχουν πληγεί από το προσφυγικό-μεταναστευτικό ρεύμα. Πρωτογενές προϊόν μοναδικής ομορφιάς, με πολλά χιλιόμετρα ακτογραμμών, με πολύ πράσινο, πολλές εναλλακτικές επιλογές και βέβαια ouzo power. Αδύνατα σημεία Μη ενεργοποίηση σχήματος συνεργασίας δημόσιου-ιδιωτικού τομέα για την προβολή του νησιού. Μη σταθερή έως και ανύπαρκτη ομάδα υλοποίησης των επικοινωνιακών δράσεων. Θεσμικό πλαίσιο, κάθε άλλο παρά ευέλικτο, το οποίο δημιουργεί προβλήματα, τόσο στην ταχύτητα λήψης των αποφάσεων για τις δράσεις επικοινωνίας όσο και κυρίως, στην υλοποίησή τους (αφορά στην Ελλάδα και προφανώς επηρεάζει τη Λέσβο). Κίνδυνοι Τα προαναφερθέντα αδύνατα σημεία προφανώς δεν υποστηρίζουν την αποτελεσματική διάθεση των κονδυλίων γα την επικοινωνία και σίγουρα δεν επιτυγχάνουν το βέλτιστο αποτέλεσμα. Έτσι, πολλές φορές η επικοινωνία περιορίζεται σε γενικότητες, γεγονός που εξηγεί και τη μη επίτευξη στόχων που έχουν επανειλημμένα τεθεί στο παρελθόν (πχ επιμήκυνση τουριστικής περιόδου και βελτίωση εσόδων). 41

42 Στους κινδύνους είμαστε υποχρεωμένοι να λάβουμε υπόψη μας και το προσφυγικό ζήτημα, η εξέλιξη του οποίου επηρεάζει άμεσα την τουριστική ζήτηση στο νησί, τουλάχιστον για τα επόμενα 2 χρόνια. Ευκαιρίες Αν τα αδύνατα σημεία αντιμετωπιστούν έστω και μερικά, τότε θα βελτιωθεί σε μεγάλο βαθμό η αποτελεσματικότητα των δράσεων επικοινωνίας για τον τουριστικό προορισμό «Λέσβος». Η ευνοϊκή χρονική συγκυρία για τον ελληνικό τουρισμό, τόσο από πλευράς προτίμησης που δείχνει η διεθνής ζήτηση όσο και κυρίως, η αναγνώριση του τουρισμού ως βασικού πυλώνα ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, μπορεί να οδηγήσουν σε μια νέα εποχή, όπου ο τουρισμός θα αποτελεί μια από τις βασικές προτεραιότητες του κυβερνητικού σχεδιασμού Προβολή στρατηγικές κατευθύνσεις Αρχές προϋποθέσεις Πριν αναλύσουμε τη στρατηγική της προβολής, καλό θα ήταν να εξηγηθεί η προσέγγισή μας στη βάση κάποιων αρχών που διέπουν γενικά την τουριστική προβολή και πάνω στις οποίες θα πρέπει να βασιστούμε. Οι αρχές αυτές είναι οι εξής: 1. Επικεντρωνόμαστε στις αγορές όχι στους εαυτούς μας. 2. Στοχοθέτηση όσο το δυνατόν πιο συγκεκριμένη. 3. Ελάχιστη απαιτούμενη επένδυση. 4. Ο νόμος των «λίγων» (media, celebrities, KOL Key Opinion Leaders). 5. Συμμαχίες και συνέργιες. Η διεθνής εμπειρία έχει δείξει ότι πολλές φορές, η τουριστική προβολή αντί να στοχεύει αποκλειστικά στις αγορές-στόχους, εξυπηρετεί εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες. Δηλαδή, ένα μεγάλο μέρος της προβολής αποσκοπεί στο να επηρεάσει την κοινή γνώμη υπέρ συγκεκριμένου πολιτικού προσώπου, αντί να σκοπεύει να επηρεάσει τουρίστες να επιλέξουν συγκεκριμένο προορισμό για συγκεκριμένο λόγο. Απαραίτητη προϋπόθεση για επιτυχημένη προβολή είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη οριοθέτηση-ταυτοποίηση της αγοράς-στόχου. Καμπάνιες που υπερηφανεύονται ότι πχ προβάλλουν την Ελλάδα σε όλο τον κόσμο, συνήθως δεν έχουν κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Αυτό συμβαίνει διότι η αποτελεσματική προσέγγιση μιας συγκεκριμένης αγοράς-στόχου απαιτεί μια ελάχιστη επένδυση και ποτέ δεν υπήρξαν και δεν θα υπάρξουν διαθέσιμα κονδύλια για ταυτόχρονη προβολή σε όλο το κόσμο. 42

43 Πολλές φορές επίσης, αντί των παραδοσιακών μεθόδων προβολής, καλό είναι να χρησιμοποιούνται άνθρωποι-κλειδιά, οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν την ευρύτερη κοινή γνώμη. Οι άνθρωποι αυτοί, συνήθως προέρχονται από τον χώρο της τέχνης και του αθλητισμού. Τέλος, η αποτελεσματική προβολή τουριστικών προορισμών επιβάλλει τη σύναψη συμμαχιών και ανάπτυξης συνεργιών μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, με τον ιδιωτικό να περιλαμβάνει, στην ιδανική περίπτωση, όλους τους επιμέρους κλάδους της τουριστικής οικονομίας. Στο ερώτημα: «πότε πρέπει να γίνεται η προβολή», η σωστή απάντηση δίνεται πολύ παραστατικά από την εικόνα Γ1. Εικόνα Γ1 Traveller Research Patterns - From look to book on TripAdvisor Αρχικά να σημειωθεί, ότι είναι φανερό σε αυτήν την εικόνα ότι περιλαμβάνονται οι προορισμοί, τα ξενοδοχεία, τα εστιατόρια, τα αξιοθέατα, οι περιηγήσεις κλπ. Άρα, αυτό που λέγαμε προηγουμένως: η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Το στοιχείο που αφορά στον δημόσιο τομέα είναι οι προορισμοί κι εδώ εμπλέκεται η Κεντρική Κυβέρνηση, οι Περιφέρειες και οι Δήμοι. Με δεδομένο ότι η λογική του υποψήφιου επισκέπτη ενός προορισμού ακολουθεί σε μέγιστο βαθμό τα στάδια που περιγράφονται στην Εικόνα Γ1, δηλαδή (σε ελεύθερη απόδοση) ενημέρωση, αξιολόγηση, σύγκριση, κράτηση, εμπειρία, συνηγορία (ο καλός μας λόγος), αντίστοιχα στάδια πρέπει να ακολουθήσει και η προβολή. Αυτό δεν είναι πάντα εφικτό, για μια σειρά λόγων που θα αναλυθούν στη συνέχεια και έχουν σχέση με τη θεσμική οργάνωση της τουριστικής προβολής. 43

44 Κατά συνέπεια, προορισμοί όπως η Λέσβος πρέπει να προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν στο μέγιστο τις δυνάμεις τους, γνωρίζοντας εκ των προτέρων και παραδεχόμενοι ότι το σχέδιο προβολής τους θα έχει πάντα κάποιες αδυναμίες. Παραμένουμε στον προορισμό. Στην Εικόνα Γ1, βλέπουμε ότι μεταξύ της αρχικής ενημέρωσης και της κράτησης μεσολαβούν ακόμα τα στάδια της αξιολόγησης και της σύγκρισης. Τα χρονικά διαστήματα, που ενδεικτικά αναφέρει το TripAdvisor, είναι μεταξύ των χρηστών του και εμφανίζουν μέσο όρο για όλους τους προορισμούς και για όλα τα ήδη των διακοπών. Άρα, αυτό προφανώς δε μας εξυπηρετεί. Ενδεικτικό του τι μας εξυπηρετεί, είναι η επιμέρους μελέτη κάθε αγοράς, όπως στα Διαγράμματα Γ1 και Γ2, για τη Γερμανική και Αγγλική αγορά αντίστοιχα. Οι τουρίστες επιλέγουν πρώτα τον προορισμό-χώρα, μετά περιοχή-προορισμό μέσα στη χώρα και στη συνέχεια κατάλυμα. Ακολούθως, κάνουν κράτηση για το κατάλυμα και την πτήση. Η τέχνη της διαφήμισης λοιπόν, πρέπει να συνδυαστεί με την επιστήμη και να αποφασιστεί ποια θα είναι η καταλληλότερη στιγμή ανά γεωγραφική και ανά προϊοντική αγορά, για να γίνει η προβολή. Μετά αποφασίζουμε για το μέσον και το περιεχόμενο της προβολής. Αυτό σημαίνει πρωτογενή έρευνα! Διάγραμμα Γ1 Πότε αποφασίζουν τι; % 30 Γερμανική αγορά χώρα περιοχή κράτηση < 1 χωρίς μήνες κράτηση Πηγή: ADAC

45 Διάγραμμα Γ2 Πότε κάνουν κράτηση; Χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ κράτησης και πραγματοποίησης διακοπών % UK Πηγή: ΑΒΤΑ μήνες Γνωρίζοντας το πότε αποφασίζουν χώρα, πότε αποφασίζουν περιοχή μέσα στη χώρα και πότε κάνουν κράτηση σε συγκεκριμένο κατάλυμα, μπορούμε να προγραμματίσουμε και προσανατολίσουμε τις δράσεις επικοινωνίας-διαφήμισης. Για παράδειγμα, στη Γερμανική αγορά για το 2014, βλέπουμε ότι 6 μήνες πριν από την πραγματοποίηση των διακοπών, το 60% περίπου των Γερμανών είχε επιλέξει χώρα και περιοχή και λίγο περισσότεροι από το 40% είχαν κάνει και κράτηση. Αυτό σημαίνει ότι για την αγορά αυτή οι επικοινωνιακές δράσεις χώρας/προορισμού/αερομεταφορών/καταλυμάτων πρέπει να πάνε μαζί. Το ερώτημα που τίθεται αμέσως μετά είναι το: «σε ποιο τμήμα της αγοράς πρέπει να στοχεύσουμε και με ποιο τρόπο». Αυτό μπορεί να προσεγγιστεί-οριοθετηθεί μόνο από συνεχή και συνεπή έρευνα, η οποία θα δώσει προτεραιότητες τόσο σε περιοχές (και πιο συγκεκριμένα σε catchment areas αεροδρομίων) όσο και στα δημογραφικά στοιχεία των υποψήφιων πελατών. Η γνώση αυτών των στοιχείων δίνει πιο ξεκάθαρα τις αγορές-στόχους, στις οποίες θα πρέπει να στοχεύσουμε. Για παράδειγμα, η έρευνά μας για τη Λέσβο έδειξε ότι το 58% των αφικνούμενων από τη Γερμανία έρχεται με πτήσεις που ξεκινούν από το αεροδρόμιο το Μονάχου. Άρα, το catchment area του αεροδρομίου του Μονάχου πρέπει να είναι η γεωγραφική περιοχή στην οποία θα πρέπει να στοχεύσουμε κατά προτεραιότητα (Εικόνα Γ2). 45

46 Εικόνα Γ2 Αποτέλεσμα έρευνας δράση Σχεδιασμός προβολής Λέσβου Στοχοθέτηση Σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν και αναλύθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια, οι στρατηγικές κατευθύνσεις για την προβολή της Λέσβου είναι: α. η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και η, μέσω αυτής, ελαφρά μείωση της εποχικότητας από 70% στο 60% (τα ποσοστά αναφέρονται στο άθροισμα των αφίξεων των μηνών Ιουλίου, Αυγούστου και Σεπτεμβρίου ως προς το σύνολο των αφίξεων σε όλη την τουριστική περίοδο). Διάγραμμα Γ3 Στόχος 2020: επιμήκυνση περιόδου ΑΠΡ MAI ΙΟΝ ΙΟΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ Πηγή: tourism generis 46

47 β. Η μείωση εξάρτησης από αγορές-εμπλουτισμός χαρτοφυλακίου αγορών από όπου αντλούμε τουρίστες, με προτεραιότητα στην προσέλκυση χωρών εντός ευρωζώνης. Στόχος μας είναι το μερίδιο της 1ης αγοράς να μην ξεπερνά το 50% και των 5 πρώτων να μην ξεπερνά το 80%. Παράλληλα, να ανέβει το ποσοστό των αφίξεων από τις χώρες της ευρωζώνης, τουλάχιστον στο 35% και ει δυνατόν από 5 διαφορετικές χώρες (Εικόνα Γ3). Εικόνα Γ3 Μίγμα και μερίδια αγορών Προτεραιότητα γεωγραφικών αγορών Με βάση το μεγάλο μερίδιο της Τουρκίας στην αγορά της Λέσβου, καλό θα ήταν στα αμέσως επόμενα χρόνια η προσπάθεια να επικεντρωθεί στη διατήρηση αυτού του μεριδίου (αριθμητικά κι όχι ποσοστιαία) και παράλληλα να αυξηθούν μερίδια άλλων χωρών, επίσης αριθμητικά, ώστε να επέλθει μία ποσοστιαία εξισορρόπηση. Επειδή όμως υπάρχει πάντα το ερωτηματικό που λέγεται «προσφυγικό-μεταναστευτικό», η Τούρκικη αγορά πρέπει να είναι ο υπ αριθμόν 1 στόχος και όχι απλά με διατήρηση μεριδίου αλλά και αριθμητική αύξηση, ιδανικά με καλύτερη κατανομή μέσα στην περίοδο. Πιο συγκεκριμένα λοιπόν, ως αγορές-στόχοι προτείνονται αυτές της Εικόνας Γ4. Εικόνα Γ4 Προτεραιότητα αγορών 47

48 Σε μπλε φόντο οι χώρες της ζώνης του Ευρώ και σε κόκκινο φόντο οι χώρες εκτός ζώνης Ευρώ. Θυμίζουμε (Κεφάλαιο Α, ) την ανάγκη εξισορρόπησης των αγορών προέλευσης των τουριστών με βάση το νόμισμά τους. Επίσης, με δεδομένο ότι η παρούσα πρόταση αφορά το αμέσως επόμενο διάστημα, η προσπάθεια προβολής θα πρέπει να επικεντρωθεί κατά σειρά προτεραιότητας, στις ακόλουθες γεωγραφικές αγορές: Τουρκία (διατήρηση / αύξηση μεριδίου), Γερμανία Ολλανδία Ηνωμένο Βασίλειο (αύξηση Δανία μεριδίου) Νορβηγία Προτεραιότητα προϊοντικών αγορών Τα προϊόντα τα οποία θα πρέπει να προωθηθούν στις ανωτέρω αγορές, σύμφωνα με την ανάλυση που προηγήθηκε στο Κεφάλαιο Β, παρουσιάζονται στην Εικόνα Γ5. Εικόνα Γ5 Προτεραιότητα προϊόντων 48

49 Εξειδίκευση στόχων Θέτοντας ως προτεραιότητα τον σκοπό της επιμήκυνσης της περιόδου, προκρίνεται ο περιπατητικός τουρισμός, με επίκεντρο την περιοχή του Μονάχου, από το αεροδρόμιο του οποίου καταφθάνει στη Λέσβο το 58% των Γερμανών (και σίγουρα κάποιων Αυστριακών). Εικόνα Γ6 Μόναχο περιπατητικός τουρισμός Πηγή: tourism generis Πηγή: German National Tourism Board Τρόποι μέσα προβολής Μετά την εξειδίκευση των γεωγραφικών και προϊοντικών αγορών, θα πρέπει να επιλεγούν οι τρόποι προβολής και να εξειδικευθούν τα μέσα. Απαραίτητη προϋπόθεση επιτυχίας, η ύπαρξη ανάλογης υποδομής, ας την ονομάσουμε marketing infrastructure. Θεωρούμε τέσσερις βασικούς τρόπους προώθησης-προβολής: 1. εκθέσεις, 2. ψηφιακή επικοινωνία, 3. co-marketing και, 4. εκδηλώσεις και δημόσιες σχέσεις. Με το σύνολο της επικοινωνίας-προώθησης και προβολής στοχεύουμε σε ειδικά τμήματα της αγοράς, σε Tour Operators και Travel Agents, στα media και στο γενικό κοινό. Επίσης, πολύ ενδιαφέρον «κοινό»-στόχος είναι οι αεροπορικές εταιρείες, αλλά αυτό είναι δουλειά της Fraport. 49

50 Εκθέσεις Συνεχίζουμε με Emitt, Travel Turkey Izmir, WTM, Vakantie Beurs και ITB και προγραμματίζουμε τουλάχιστον την Tour Natur για τον περιπατητικό τουρισμό στη Γερμανία. Καλό θα ήταν να δώσουμε το παρών και στην Out Door, Friedrichshafen Baden-Wittenberg στη Νότια Γερμανία. Εικόνα Γ7 Εκθέσεις Ψηφιακή επικοινωνία Η βάση κάθε σοβαρής ψηφιακής επικοινωνίας είναι ένας ιστότοπος με έγκυρο και πλήρες περιεχόμενο για τον προορισμό (στη συνέχεια του κεφαλαίου και στο υποκεφάλαιο περί ειδικών υποδομών μάρκετινγκ, γίνεται αναφορά τόσο στον επίσημο ιστότοπο του Δήμου Λέσβου όσο και σε άλλους ανεξάρτητους ιστότοπους και στην παρουσία του προορισμού «Λέσβος» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης). Ψηφιακή επικοινωνία όμως, γίνεται και μέσω τρίτων, με περιεχόμενο το οποίο συνήθως, δεν το ελέγχει ο προορισμός. Οι περισσότεροι από τους ιστότοπους που παρουσιάζουν προορισμούς (όπως πχ το TripAdvisor, Εικόνα Γ8) και του Wikipedia που προκύπτει από το google search (Εικόνα Γ10) είναι δεκτικοί σε προτάσεις εκ μέρους των προορισμών, προτάσεις που αφορούν, είτε στη γενική περιγραφή του προορισμού, είτε και στην παροχή χρηστικών πληροφοριών (νέες επιχειρήσεις, δραστηριότητες, συνδέσεις, κλπ). 50

51 Εικόνα Γ8 Lesbos on TripAdvisor Εικόνα Γ9 Mytilene on TripAdvisor Για παράδειγμα, θα μπορούσε να υπάρχει μία περιγραφή της Λέσβου, που θα έδινε έμφαση στις δραστηριότητες για την εκτός αιχμής περίοδο, με ένα κειμενάκι του τύπου: «more than Χ kilometers of sign posted hike and bike trails through impressive scenery, next to fantastic beaches, lively restaurants and cafes etc». Εικόνα Γ10 Lesvos on Wikipedia 51

52 Ειδικά γα τις ανάγκες διαδικτυακής προώθησης του περιπατητικού τουρισμού, θα πρέπει να δημιουργηθεί, είτε ένα ανεξάρτητο site, είτε ένα mini site, στο πρότυπο του (Εικόνα Γ11) το οποίο στη συνέχεια θα υποστηριχθεί και από ένα app (Εικόνα Γ12). Εικόνα Γ11 Εικόνα Γ12 app Πηγή: Εκδηλώσεις & co-marketing Οι εκδηλώσεις πρέπει να είναι στοχευμένες και να συσχετίζουν γεωγραφική αγορά-στόχο με προϊοντική αγορά-στόχο. Έτσι για παράδειγμα, στοχεύοντας στον περιπατητικό τουρισμό στο Μόναχο, η εκδήλωση θα πρέπει να γίνει σε συνεργασία με κάποιο ή κάποια hiking clubs της περιοχής και media τα οποία εξειδικεύονται στον περιπατητικό τουρισμό. Μια άλλη μορφή εκδηλώσεων με ουσία είναι η πρόσκληση-φιλοξενία συνεδρίων, συμποσίων και λοιπών συνάξεων όπως η ΑΒΤΑ, DAV κλπ., με το ερωτηματικό της επάρκειας των συνεδριακών υποδομών. 52

53 Πρωταγωνιστής των εκδηλώσεων θα μπορούσε και πρέπει να είναι το ούζο. Οι εκδηλώσεις που γίνονται στη Λέσβο σχετικά με το ούζο, πχ το Φεστιβάλ Ούζου κάθε καλοκαίρι, είναι πολύ ωραίες, αλλά δεν εξυπηρετούν τον σκοπό της προσέλκυσης τουριστών στην εκτός αιχμής περίοδο. Άρα θα πρέπει να δούμε εκδηλώσεις στις αγορές που μας ενδιαφέρουν (και ενδιαφέρουν και τις εξαγωγές ούζου) και να κάνουμε εκεί μίνι φεστιβάλ. Σε μια προχωρημένη προωθητική παρέμβαση, θα μπορούσαμε να διανέμουμε το εξειδικευμένο φυλλάδιο για τον περιπατητικό τουρισμό της Λέσβου, σε κάποιο κατάστημα ή αλυσίδα καταστημάτων, που πωλούν εξοπλισμό για υπαίθριες δραστηριότητες. Εικόνα Γ13 Co-marketing (i) Πηγή: Craigdon Σε μια ακόμα πιο προχωρημένη προωθητική παρέμβαση, θα μπορούσαμε να πείσουμε (δηλαδή να χρηματοδοτήσουμε) μία εταιρεία που παράγει εξοπλισμό περιπατητικού τουρισμού να χρησιμοποιήσει το brand «Lesbos». Δηλαδή, να πάμε πχ. στη «North Face» και να της ζητήσουμε να ονομάσει «Lesbos» μια σειρά hiking boots. Αντίστοιχα, στη «McKinley», να ονομάσει «Lesbos» ένα μοντέλο anorak. Όποιος αγοράζει αυτά τα «Lesbos» branded προϊόντα, έχει προφανώς μία παρότρυνση να ψάξει κάτι για τη Λέσβο και αν μαζί με τις μπότες και το άνορακ του δίνουμε κατά την αγορά και το φυλλάδιο, τότε ναι, κάνουμε δουλειά-προσεγγίζουμε ακριβώς την αγορά-στόχο. Εικόνα Γ14 Co-marketing ((ii) 53

54 Δημόσιες σχέσεις και Β2Β Σε επίπεδο δημοσίων σχέσεων, ανάμεσα στα πολλά και διάφορα που μπορεί να γίνουν είναι και η επαφή και συνεχής επικοινωνία με ταξιδιωτικούς οδηγούς (online και έντυπους). Όλοι αυτοί έχουν ανάγκη συνεχούς ενημέρωσης, για το τι συμβαίνει σε κάθε προορισμό και αυτός που τους εξυπηρετεί μπορεί, στο πλαίσιο πάντα της δεοντολογίας, να επηρεάσει και το περιεχόμενό τους. Αυτό όμως το οποίο είναι σημαντικότερο για προορισμούς όπως η Λέσβος, είναι η δημιουργία οδηγού (πχ από τη Lonely Planet) που να είναι αποκλειστικά για τη Λέσβο, γεγονός που θα της δώσει περισσότερο και καλύτερο visibility. Μέχρι σήμερα η αναζήτηση «Lesvos» στο site της Lonely Planet, τη δείχνει ως περιεχόμενουποκεφάλαιο άλλων προορισμών (Εικόνα Γ15). Η αναζήτηση "Lesbos" δε δίνει αποτελέσματα! 54

55 Εικόνα Γ15 Παρουσία σε ταξιδιωτικούς οδηγούς Οι επιχειρηματικές συναντήσεις (Β2Β) είναι ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό μέσο, όχι τόσο προβολής αλλά, και κυρίως πωλήσεων που είναι και το τελικό ζητούμενο. Αυτά τα δύο συνδυάζονται άνετα. Παράδειγμα: σε μια εκδήλωση για τον περιπατητικό τουρισμό, πχ στο Μόναχο, μπορούν να προσκληθούν τόσο ΜΜΕ που καλύπτουν τον χώρο του active, eco κλπ tourism, όσο και Tour Operators και Travel Agents, που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον χώρο. Στις συναντήσεις αυτές, θα πρέπει πρώτα να γίνεται μια παρουσίαση του τουριστικού προορισμού «Λέσβος», με έμφαση στην προετοιμασία και οργάνωση του προορισμού να 55

56 υποδεχτεί/εξυπηρετήσει ένα εξειδικευμένο τμήμα της αγοράς. Αυτό θα αναπαραχθεί σε κάποιο βαθμό από τα ΜΜΕ και κάποια από αυτά θα ζητήσουν να επισκεφθούν το νησί, γεγονός που θα δημιουργήσει πρόσθετη προβολή. Παράλληλα, οι επιχειρηματίες του νησιού μπορούν να κλείσουν άμεσα συμφωνίες με τους ξένους Tour Operators και Travel Agents και όλο αυτό μέσα σε ένα τετράωρο, που θα περιλαμβάνει ένα καλό δείπνο Υποδομές μάρκετινγκ Logo και slogan Κατά το 2o εξάμηνο του 2016 βρίσκονταν σε εξέλιξη η μελέτη για τη δημιουργία νέου λογότυπου για τον τουριστικό προορισμό «Λέσβος», προς αντικατάσταση του υπάρχοντος και εικονιζόμενου παρακάτω. Το νέο λογότυπο θα πρέπει να χρησιμοποιείται από όλες τις επιχειρήσεις του νησιού τόσο στις online όσο και στις έντυπες καταχωρήσεις τους. Η Λέσβος πρέπει να χρησιμοποιεί το δικό της λογότυπο και το δικό της σλόγκαν, διαφοροποιούμενη από τα αντίστοιχα της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Μια ματιά στα αποτελέσματα της Google search (Πίνακας Γ1, Διάγραμμα Γ4) από μέχρι , εξηγεί με απόλυτη σαφήνεια το γιατί η Λέσβος πρέπει να κάνει χωριστό positioning. 56

57 Πίνακας Γ1 Διάγραμμα Γ4 Google search Eressos Mytilene- Mytilini- Mitilini Greek islands Plomari Molyvos Aegean islands Mithymna -Mithimna queries % Lesvos-Lesbos ,6% Greek islands ,2% Mytilene-Mytilini- Mitilini ,7% Plomari ,7% Eressos ,9% Molyvos ,5% Aegean islands ,3% Mithymna-Mithimna ,1% Lesvos- Lesbos 59,6% Πηγή: Google Ειδικές υποδομές μάρκετινγκ Η διαδικτυακή παρουσία της Λέσβου σήμερα είναι κατακερματισμένη. Μια γρήγορη αναζήτηση εμφανίζει τουλάχιστον τα ακόλουθα sites: Η τουριστική Λέσβος πρέπει να έχει ένα δικό της site αποκλειστικά για τους τουρίστες. Σε αυτό το site θα παραπέμπουν άλλα sites όπως πχ αυτό του Δήμου, το οποίο απευθύνεται στους πολίτεςκατοίκους του νησιού. Η δημιουργία ενός καλού site είναι απαραίτητη προϋπόθεση κάθε διαφημιστικής προσπάθειας είτε ψηφιακής, είτε μη ψηφιακής. 57

58 Εικόνα Γ16 Εικόνα Γ

59 Ιδιαίτερα σημαντικό μέρος της ψηφιακής επικοινωνίας είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στα οποία η Λέσβος εμφανίζεται με όχι ακριβώς αυτό που ονομάζουμε «συνέπεια». Η πληθώρα αυτή των διαφορετικών εμφανίσεων, αν μη τι άλλο, δείχνει ενδιαφέρον και καλές προθέσεις, στοιχεία τα οποία θα πρέπει να αξιοποιηθούν για μια ενιαία και δυνατή έκφραση του τουρισμού της Λέσβου. Εικόνα Γ18 Lesvos Facebook Pages Εικόνα Γ19 Visit Lesvos Facebook Page 59

60 Εικόνα Γ20 Lesvos Facebook Page Εικόνα Γ21 Lesvos on Instagram (i) Εικόνα Γ22 Lesvos on Instagram (ii) 60

61 Εικόνα Γ23 The Other Aegean Εικόνα Γ24 The Other Aegean - Facebook Image bank video bank Απαραίτητη η δημιουργία και διάθεση φωτογραφικού υλικού και video υψηλής ποιότητας, που παράλληλα θα καλύπτει όλα τα αξιοθέατα και όλα τα προϊόντα του τουριστικού προορισμού «Λέσβος». Το αρχικό υλικό πρέπει να προέλθει μέσα από επαγγελματική φωτογράφηση και βιντεοσκόπηση, που θα γίνει με την καθοδήγηση της Δημοτικής Αρχής/ΟΤΑΛ, σε συνεργασία με τους τουριστικούς φορείς του νησιού. Είναι σημαντικό τα πνευματικά δικαιώματα των φωτογραφιών και video να ανήκουν στον Δήμο, ώστε να μπορεί να τα χρησιμοποιήσει ελεύθερα και με τον τρόπο που θέλει. Ένας τρόπος που θα εμπλουτίζεται το φωτογραφικό αρχείο-αρχείο video, μπορεί να είναι μίνι διαγωνισμοί στα Instagram, Facebook και YouTube, σε συνεργασία με ξενοδοχεία που τηρούν ανάλογους λογαριασμούς. 61

62 Οι επισκέπτες της Λέσβου θα καλούνται να ανεβάσουν φωτογραφίες τους και video σε αυτούς τους λογαριασμούς του τουριστικού προορισμού και όσα πληρούν συγκεκριμένα ποιοτικά και θεματικά κριτήρια, θα αναρτώνται στη βασική ιστοσελίδα για τον τουρισμό της Λέσβου. Στους νικητές αυτών των διαγωνισμών θα μπορούν να προσφέρονται από συμβολικά δώρα μέχρι φιλοξενία στο εκτός της υψηλής περιόδου διάστημα Έντυπα Αναγκαία είναι επίσης, η παραγωγή μιας σειράς εντύπων, που θα αναφέρονται και θα προβάλλουν, πέρα από το γενικό έντυπο «Λέσβος», συγκεκριμένα προϊόντα. Πχ, χωριστό έντυπο για την πεζοπορία, χωριστό έντυπο για την παρατήρηση πουλιών. Για παράδειγμα, ο οδηγός: «Bird watching guide to Lesvos» έχει όλο το απαραίτητο υλικό για τη δημιουργία ενός αξιοπρεπούς προωθητικού εντύπου-φυλλαδίου για την παρατήρηση πουλιών. Εικόνα Γ25 Έντυπα Τα ειδικά αυτά έντυπα θα πρέπει να διανέμονται με φειδώ, ή καλύτερα να παραδίδονται χέρι με χέρι σε πιθανούς ενδιαφερόμενους, κυρίως σε Β2Β συναντήσεις, ή σε ενέργειες co-marketing, καθώς επίσης να είναι διαθέσιμα και μέσω του επίσημου ιστότοπου. Γενικώς, τα έντυπα της Λέσβου πρέπει να υπάρχουν, πέρα των ελληνικών, τουλάχιστον και στα αγγλικά, τούρκικα και γερμανικά. 62

63 Παρουσιάσεις Στο πλαίσιο των ενεργειών μαρκετινγκ και ειδικότερα στις ενέργειες που αφορούν σε συναντήσεις Β2Β και προώθηση θεματικών προϊόντων, είναι απαραίτητη η δημιουργία παρουσιάσεων (σε μορφή PowerPoint, Prezi κλπ). Εικόνα Γ26 Παρουσιάσεις Πηγή: Οι παρουσιάσεις αντίστοιχα πρέπει να γίνονται ιδανικά στη γλώσσα του εκάστοτε ακροατηρίου Media kit Για τους δημοσιογράφους που είτε έρχονται μέσω τρίτων, πχ ΕΟΤ, είτε προσκαλεί ο ίδιος ο προορισμός, είτε απλά επικοινωνούν οι ίδιοι με τον προορισμό, θα πρέπει να υπάρχει έτοιμο και διαθέσιμο μέσω της επίσημης ιστοσελίδας του προορισμού ένα media kit, το οποίο θα περιλαμβάνει τουλάχιστον τα εξής: σύντομη περιγραφή του τουριστικού προορισμού (πού βρίσκεται, τι προφέρει, με ποιον τρόπο φτάνει κανείς εκεί κλπ), λογότυπα και βασικές οδηγίες χρήσης από το branding manual, μερικές από τις αντιπροσωπευτικότερες και υψηλής ποιότητας φωτογραφίες, επικαιροποιημένο ημερολόγιο με εκδηλώσεις της αμέσως επόμενης περιόδου, κατάλογος με χρήσιμα τηλέφωνα και websites για περισσότερες πληροφορίες. 63

64 3.3. Προϋπολογισμός ενεργειών μάρκετινγκ 2018 και 2019 Ο προϋπολογισμός για τις δράσεις μάρκετινγκ βασίστηκε: α. ως προς το ύψος των δαπανών: σε ενδεικτικά ποσά που δόθηκαν προφορικά από τη Δημοτική Αρχή και β. σε επίπεδο δράσεων: στην ανάλυση των γεωγραφικών/προϊοντικών αγορών και των αναγκών για τις υποδομές μάρκετινγκ που προηγήθηκε. Πίνακας Γ2 Προϋπολογισμός (ποσά σε χιλ. Ευρώ) Πηγή: tourism generis www διαφήμιση εκθέσεις υλικό έρευνα PR B2B σύνολα Ανάλυση προϋπολογισμού Σε σχέση με τις μέχρι και το 2017 πρακτικές, επέρχονται οι εξής διαφοροποιήσεις: Δίνεται έμφαση στη δημιουργία της ψηφιακής υποδομής, όπου στην κατηγορία «www» περιλαμβάνεται η δημιουργία αποκλειστικού website για το τουρισμό, η προώθησή του, καθώς και η δημιουργία, συντήρηση και προώθηση μέσω των social media, με ενεργούς λογαριασμούς, τουλάχιστον στο Facebook, στο Instagram και στο YouTube. Η κατηγορία «διαφήμιση» αναφέρεται σε πληρωμένες καταχωρήσεις, τόσο στο διαδίκτυο όσο και σε εξειδικευμένα έντυπα. Τα κόστη των εκθέσεων είναι χαμηλά, διότι συνήθως, διατίθεται χώρος στο περίπτερο της Περιφέρειας. Η κατηγορία «υλικό» αναφέρεται στην εκτύπωση λίγων αλλά εξειδικευμένων εντύπων (πχ περιπατητικός τουρισμός). 64

65 Η κατηγορία «έρευνα» αναφέρεται σε ένα ελάχιστο ποσό που πρέπει να επενδύεται κάθε χρόνο σε πρωτογενή έρευνα, ώστε οι όποιες διαφημιστικές προσπάθειες να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο στοχευμένες (βλ. κατωτέρω: 3.4. Έρευνα). Η κατηγορία «PR» αναφέρεται σε έξοδα φιλοξενίας διαμορφωτών κοινής γνώμης, που θα επιλεγούν από τη δημοτική αρχή, ενώ για αυτούς που θα ζητηθεί φιλοξενία από τρίτους, πχ ΕΟΤ, τα έξοδα λογικά καλύπτονται κατά περίπτωση, από τον ΕΟΤ για παράδειγμα και από την προσφορά σε είδος των επιχειρηματιών του νησιού. Η κατηγορία «Β2Β» αναφέρεται στα έξοδα για τη διοργάνωση συναντήσεων των επιχειρηματιών του νησιού με επιχειρηματίες σε γεωγραφικές και προϊοντικές αγορές που μας ενδιαφέρουν και στις οποίες, η Δημοτική Αρχή/ΟΤΑΛ ή ο Τεχνικός Σύμβουλος, να είναι παρούσα/παρών για την αρχική εισαγωγή, την παρουσίαση του νησιού και το follow-up Έρευνα Ο διαρκώς εντεινόμενος ανταγωνισμός στη διεθνή τουριστική αγορά επιβάλλει στους τουριστικούς προορισμούς να προβάλλονται στοχευμένα, μεγιστοποιώντας ταυτόχρονα την απόδοση των διαθέσιμων κονδυλίων προβολής. Για τον λόγο αυτό, πριν από κάθε διαφημιστική δαπάνη πρέπει να προηγείται σχετική έρευνα, η οποία θα αποτελεί και τη βάση σχεδιασμού της διαφημιστικής καμπάνιας και των προωθητικών ενεργειών. Σε αυτό το πλαίσιο, προτείνεται η διεξαγωγή ετήσιας έρευνας στο αεροδρόμιο της Λέσβου με τους εξής σκοπούς: i. Προσδιορισμός των Booking Windows ανά χώρα προέλευσης. ii. Μέτρηση δαπάνης. iii. Διερεύνηση του ψυχογραφικού προφίλ των τουριστών (lifestyles) και συγκεκριμένα διερεύνηση και μέτρηση κύριων παραμέτρων του holiday lifestyle τους. iv. Προσδιορισμός του δημογραφικού προφίλ των τουριστών. Γνωρίζοντας όλα τα παραπάνω, μπορούμε να σχεδιάσουμε στοχευμένες καμπάνιες με μετρήσιμα αποτελέσματα και με πολύ μικρότερο κόστος. 65

66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ - ΘΕΣΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ 4.1. Θεσμική οργάνωση Στα προηγούμενα κεφάλαια αναλύθηκε η ζήτηση και η προσφορά για τον τουριστικό προορισμό «Λέσβος» και ακολούθησε μια πρόταση προβολής, αναφερόμενη τόσο σε συγκεκριμένη στοχοθέτηση γεωγραφικών και προϊοντικών αγορών όσο και σε τρόπους προβολής και στις αναγκαίες υποδομές μάρκετινγκ. Το κρίσιμο ερώτημα τώρα που χρειάζεται να απαντηθεί, είναι το πώς υλοποιείται είτε μέρος, είτε το σύνολο των προαναφερθέντων προτάσεων. Αυτό είναι ένα γενικότερο θέμα που απασχολεί ή πρέπει να απασχολεί την οργάνωση της προβολής του ελληνικού τουρισμού σε θεσμικό επίπεδο. Η προσέγγιση που ακολουθεί γίνεται με αποκλειστικό κριτήριο τις ανάγκες του τουριστικού προορισμού «Λέσβος». Ο ιδανικός τρόπος προβολής ενός τουριστικού προορισμού προϋποθέτει τη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Ο δημόσιος τομέας, στην περίπτωση του τουριστικού προορισμού «Λέσβος», εκφράζεται από την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και τον Δήμο Λέσβου. Η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου είναι μία διοικητική οντότητα και όχι ένας αυτόνομος, ανεξάρτητος τουριστικός προορισμός. Η προβολή της Λέσβου, κάτω από την ομπρέλα της προβολής της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου ως τουριστικού προορισμού συνολικά, δεν είναι προτιμητέα και δεν πρόκειται να αποδώσει τα αναμενόμενα και τα επιδιωκόμενα για τη Λέσβο. Kανένας τουρίστας δεν αναζητεί διακοπές χρησιμοποιώντας key words με όρους διοικητικής διαίρεσης περιοχών. Ανεξάρτητα από τον βαθμό αναγνωρισιμότητας των επιμέρους τουριστικών προορισμών της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, η εμπειρία επιβεβαιώνει διαχρονικά ότι οι Περιφέρειες (και όχι μόνο η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου) δε μπορούν να υλοποιήσουν με συνέπεια και αποτελεσματικότητα προγράμματα προβολής (για μάρκετινγκ ούτε λόγος), για τον απλούστατο λόγο ότι δεν έχουν την αναγκαία στελεχιακή υποδομή. Η αναγκαία υποδομή σε επίπεδο μιας περιφερειακής διοίκησης τουρισμού αναφέρεται σε μία ομάδα επαγγελματιών-εξειδικευμένων σε θέματα τουριστικού μάρκετινγκ, η οποία ομάδα θα καλύπτει ανάγκες έρευνας και επικοινωνίας, μαζί με τους αντίστοιχους Product Managers και Area Managers. Κατά συνέπεια, η προτεινόμενη πολιτική για τον τουριστικό προορισμό «Λέσβος», ως προς τη σχέση του με την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, πρέπει να είναι η διεκδίκηση χρηματοδότησης για τη δημιουργία των υποδομών μαρκετινγκ (όπως αυτή αναφέρθηκε στο Κεφάλαιο Γ) καθώς και η χρήση εκθεσιακού χώρου στις τουριστικές εκθέσεις που μετέχει η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. 66

67 Επίσης, η διεκδίκηση χρηματοδότησης για τη συμμετοχή του τουριστικού προορισμού «Λέσβος» σε εξειδικευμένες εκθέσεις (πχ για την πεζοπορία, ποδηλασία, καταδύσεις κλπ) και η χρηματοδότηση αντίστοιχων εκδηλώσεων Β2Β. Δεύτερος βραχίονας του δημόσιου τομέα μετά την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, είναι προφανώς ο Δήμος Λέσβου. Είναι προφανές ότι οι, αναμφισβήτητα, καλές προθέσεις της Δημοτικής Αρχής δεν επαρκούν για την αποτελεσματική προβολή του τουριστικού προορισμού «Λέσβος» και αυτό διότι λείπει η εξειδικευμένη ομάδα σε επίπεδο Δήμου. Ας ελπίζουμε ότι το κενό αυτό θα καλυφθεί έστω και μερικώς, με τη δημιουργία του ΟΤΑΛ. Επίσης, είναι προφανές ότι αν ο ΟΤΑΛ λειτουργήσει χωρίς συνεργασία με τον Φορέα Μολύβου και η Περιφέρεια ακολουθεί άλλο δρόμο, το αποτέλεσμα δε θα είναι το επιθυμητό. 67

68 4.2. Ανθρώπινο δυναμικό Το τελικό προϊόν που καταναλώνει ή αντιλαμβάνεται ως εμπειρία ο τουρίστας είναι το άθροισμα του πρωτογενούς προϊόντος και της προστιθέμενης επ αυτού αξίας. Το πρωτογενές τουριστικό προϊόν της Λέσβου είναι εξαιρετικό: ήλιος, θάλασσα, παραλίες, κλίμα, φύση. Στο σημείο αυτό εμφανίζονται δύο προκλήσεις: η πρώτη αφορά στην αύξηση της προστιθέμενης αξίας, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την επάρκεια, λειτουργικότητα και κατάσταση των γενικών υποδομών και το επίπεδο εξυπηρέτησης. Η πρώτη πρόκληση πρέπει να αντιμετωπιστεί με καλά μελετημένες και συνεπείς πολιτικές αειφορίας και η δεύτερη πρόκληση, δηλαδή η εξυπηρέτηση, έχει να κάνει με τον ανθρώπινο παράγοντα. Πηγή: ΙΤΜΗ Ο παράγων «άνθρωπος» σχετίζεται απόλυτα με την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών και βελτίωση της εμπειρίας του τουρίστα. Στο πλαίσιο αυτό, είναι απόλυτα αναγκαίο να υπάρχει μια πολιτική συνεχούς εκπαίδευσης και κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού, η οποία μαζί με τη βελτίωση της εμπειρίας του τουρίστα, θα βελτιώσει την παραγωγικότητα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στα λειτουργικά αποτελέσματα των τουριστικών επιχειρήσεων. Την πρωτοβουλία για τη βελτίωση του ανθρώπινου δυναμικού θα πρέπει να την έχει κυρίως ο ιδιωτικός τομέας. Υπενθυμίζεται ότι η εκπαίδευση και η συνεχής κατάρτιση είναι - και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζονται - παραγωγικές επενδύσεις για τις επιχειρήσεις και όχι απλά πρόσθετες δαπάνες. Ειδικότερα και σε ό,τι αφορά στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προορισμού «Λέσβος», οι ανάγκες εκπαίδευσης-κατάρτισης μπορούν να χωριστούν στις εξής τρεις γενικές κατηγορίες: 1. Συνεχής ενημέρωση για τις διεθνείς εξελίξεις στην τουριστική ζήτηση: αυτό αφορά στην παρακολούθηση των χαρακτηριστικών, τόσο των γεωγραφικών όσο και των προϊοντικών 68

69 τμημάτων της διεθνούς τουριστικής αγοράς. Αποδέκτες: φορέας σχεδιασμού και υλοποίησης προβολής, επιχειρηματίες, ανώτερα στελέχη τουριστικών επιχειρήσεων. 2. Ενημέρωση για τις τεχνολογικές εξελίξεις τόσο σε θέματα διανομής τουριστικού προϊόντος όσο και σε θέματα δημιουργίας/ανάπτυξης τουριστικού προϊόντος. Αποδέκτες: φορέας σχεδιασμού και υλοποίησης προβολής, επιχειρηματίες, ανώτερα στελέχη τουριστικών επιχειρήσεων. 3. Κατάρτιση για την παροχή βασικής εξυπηρέτησης σε επίπεδο επιχειρηματικών μονάδων. Αποδέκτες: μεσαία και κατώτατα στελέχη τουριστικών επιχειρήσεων. Ειδικότερα τώρα και σε ό,τι αφορά στην προετοιμασία του τουριστικού προορισμού «Λέσβος» για την εξυπηρέτηση των ειδικών προϊοντικών αγορών που αναφέρθηκαν στο Κεφάλαιο Β, σημειώνονται τα εξής, στο επίπεδο των εκπαιδευτικών αναγκών: Η πεζοπορία και η ποδηλασία αποτελούν δραστηριότητες για τις οποίες οι πάροχοι πρέπει να έχουν ή να αποκτήσουν μια σειρά ελάχιστων τεχνικών γνώσεων, ως προς τον σχεδιασμό και τη λειτουργία αυτών των δραστηριοτήτων (πχ χάραξη και σήμανση πεζοπορικών και ποδηλατικών διαδρομών). Γαστρονομία: ως βασική συνιστώσα της τουριστικής εμπειρίας μπορεί να δώσει προστιθέμενη αξία σε όλα τα είδη τουρισμού. Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας υπάρχει μια βελτιωμένη εικόνα σε ό,τι αφορά τουλάχιστον στο επάγγελμα του Chef. Αυτό μπορεί να παρασύρει όλο το κύκλωμα που ασχολείται με τη γαστρονομία. Σε μια προσπάθεια συνεχούς βελτίωσης της γαστρονομικής προσφοράς, κρίνεται απαραίτητη η υλοποίηση μιας σειράς εκπαιδευτικών προγραμμάτων, τα οποία θα περιλαμβάνουν ενδεικτικά και όχι περιοριστικά, τα ακόλουθα διδακτικά αντικείμενα: πρότυπες συνταγές, με κυρίαρχο στοιχείο τα προϊόντα της Λέσβου, τρόπους εκτέλεσης συνταγών, σχεδιασμό καταλόγων εστιατορίων, τιμολόγηση φαγητού και κρασιού. 69

70 Όλα τα παραπάνω περιέχονται στη μελέτη του ΣΕΤΕ: «Η γαστρονομία στο μάρκετινγκ του Ελληνικού Τουρισμού», 2009, όπως και οι ακόλουθες οδηγίες προς εστιάτορες και ξενοδόχους, καθώς και παραγωγούς και εμπόρους τροφίμων και ποτών 1. Προτάσεις για Βελτίωση της Γαστρονομικής Προσφοράς 1. Προς Εστιάτορες & Ξενοδόχους Γενικά: Είναι σημαντικό η κουζίνα που προσφέρετε να έχει τη δική της φυσιογνωμία και να ξεχωρίζει για κάποια καλά πιάτα. Η προσπάθεια εξισορρόπησης διαφορετικών αναγκών οδηγεί στην προσφορά μιας άτολμης και άχρωμης κουζίνας που τελικά δεν είναι ελκυστική για καμία κατηγορία πελατών. Αποφασίστε για ποια κουζίνα θέλετε να φημίζεστε (πχ τοπική, δημιουργική, υψηλή) και υπηρετείστε τη με συνέπεια και εντιμότητα. Παρακολουθείτε τις γαστρονομικές τάσεις και προσαρμοστείτε ενσωματώνοντας κάποιες από αυτές στο μενού, πχ στροφή στην υγιεινή διατροφή. Χρειάζεται γνώση και έρευνα όταν επιλέγετε τις συνταγές του μενού. Αφιερώστε χρόνο, ενημερωθείτε και κυρίως συνεργαστείτε με ειδικούς. Φροντίστε το μενού να αντανακλά τις τοπικές γαστρονομικές παραδόσεις και την τοπική παραγωγή τροφίμων. Το φαγητό γίνεται νόστιμο μόνο εάν χρησιμοποιούνται υλικά καλής ποιότητας. Η βάση της ελληνικής κουζίνας είναι τα φρέσκα υλικά, συνεπώς οι προτηγανισμένες πατάτες, το έτοιμο τζατζίκι μαζικής παραγωγής και το κακής ποιότητας λάδι δεν έχουν θέση στην κουζίνα ενός χώρου εστίασης, που σέβεται τους πελάτες και τη φήμη του. Η προσαρμογή του μενού στις εποχές του έτους θα βοηθήσει στην εξασφάλιση νόστιμων υλικών και μάλιστα σε καλές τιμές. Η ακριβής, ελκυστική περιγραφή και η ορθή μετάφρασή των πιάτων στον κατάλογο, αποτελούν ένα καλό εργαλείο πωλήσεων. Επιλέξτε επαγγελματίες συνεργάτες στην κουζίνα και στο προσωπικό τραπεζαρίας. Η σωστή εκτέλεση των συνταγών, η σταθερότητα και η διάρκεια στην ποιότητα απαιτούν επαγγελματισμό. Η σωστή εξυπηρέτηση των πελατών απαιτεί επαγγελματίες που 1 Προσαρμογή: tourism generis 70

71 γνωρίζουν καλά τις γεύσεις, τα υλικά και τον τρόπο παρασκευής των προσφερόμενων πιάτων. Με άλλα λόγια, η αύξηση των πωλήσεων πραγματοποιείται χάρη σε κατάλληλα καταρτισμένα στην πώληση φαγητού και κρασιού άτομα. Διαγνώστε το επίπεδο επαγγελματισμού και γνώσεων του προσωπικού σας. Αν είναι χαμηλό, επενδύστε στην κατάρτισή του. Εκπαιδεύστε το σε όλα τα βασικά θέματα ενός χώρου εστίασης όπως το μενού (τι περιέχει, πως παρασκευάζεται, με τι συνοδεύεται κοκ), τη λίστα κρασιών (τα είδη, περιοχές προέλευσης, βασικά χαρακτηριστικά), τη συμπεριφορά του (πχ μετρημένη οικειότητα, διακριτικό σερβίρισμα κοκ), οδηγίες πρόσβασης με όλα τα μέσα, ωράριο λειτουργίας, σύστημα κρατήσεων κοκ. Το κρασί είναι ζωντανό και αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής γαστρονομικής παράδοσης. Μην το θεωρείτε είδος πολυτελείας. Υπολογίστε ένα λογικό περιθώριο κέρδους και θα εκπλαγείτε από τα κέρδη που θα προέλθουν από την αύξηση των πωλήσεων. Εφαρμόστε γενικά μια πολιτική τιμολόγησης με λογικό περιθώριο κέρδους γι αυτό που προσφέρετε. Πλέον, όλοι οι τουρίστες έχουν ταξιδέψει σε πολλές χώρες και δυσκολεύονται να καταλάβουν γιατί θα πρέπει να συμβιβαστούν με μέτριο φαγητό σε δυσανάλογα υψηλές χρεώσεις και με κακή εξυπηρέτηση, όταν αλλού τους προσφέρεται καλή και προσιτή κουζίνα με εγκαρδιότητα και λογικές τιμές. Μην ξεχνάτε ότι ο «γαστρονομικός πατριωτισμός» επιβραβεύεται από την αγορά. Οι χώροι εστίασης, εντός και εκτός ξενοδοχείων, που αποτελούν καλούς πρεσβευτές της τοπικής γαστρονομικής παράδοσης, που βασίζονται σε παραδοσιακές συνταγές, που χρησιμοποιούν χαρακτηριστικά τοπικά προϊόντα και που προσφέρουν πραγματικά καλή και σωστά τιμολογημένη κουζίνα, τυγχάνουν δωρεάν προβολής από τα μέσα ενημέρωσης, τους ταξιδιωτικούς οδηγούς και τις γαστρονομικές ιστοσελίδες. Το αποτέλεσμα είναι να έχουν αυξημένη πελατεία και έσοδα αλλά και μεγαλύτερης διάρκειας σεζόν. Υπάρχουν πλέον, ολοένα και περισσότεροι τουρίστες, οι οποίοι αναζητούν το καλό φαγητό στα ταξίδια τους και προτιμούν όσα εστιατόρια ξεχωρίζουν. Προς ξενοδόχους ειδικά Η ποιότητα και η εντοπιότητα είναι σημαντικές παράμετροι, τόσο για τα προπληρωμένα γεύματα στο πλαίσιο της ημιδιατροφής, της πλήρους διατροφής ή του all-inclusive όσο και για την à la carte κουζίνα. Μην αντιμετωπίζετε την προσφορά γευμάτων σαν απλή υποχρέωση έναντι των allotments αλλά ως βασική παράμετρο της ξενοδοχειακής 71

72 εμπειρίας. Όταν οι πελάτες δε νιώθουν καλά με το προσφερόμενο φαγητό, δυσανασχετούν με το ξενοδοχείο. Εντάξτε ελληνικότητα και εντοπιότητα στο πρωινό. Για πολλά από τα συνηθισμένα είδη ενός διεθνούς πρωινού μπορούν να βρεθούν αντίστοιχα ελληνικά και ιδίως τοπικά εδέσματα. Αντί για κρουασάν και κέικ, μπορεί να προσφερθεί μπουγάτσα και τσουρέκι. Η ομελέτα με μπέικον θα μπορούσε να αντικατασταθεί με στραπατσάδα και σύγκλινο ή λούζα. Δίπλα στις κλασικές μαρμελάδες, μπορούν να προστεθούν γλυκά του κουταλιού. Τα ελληνικά τυριά διακρίνονται για τη μεγάλη ποικιλία ως προς τη γεύση και την υφή και δικαιωματικά έχουν θέση σε έναν μπουφέ πρωινού, πράγμα που ισχύει για τις πίτες, τα φρούτα και τους φρέσκους χυμούς. Το κόστος των τοπικών εδεσμάτων είναι προσιτό. Υπάρχουν Έλληνες ξενοδόχοι που έχουν δείξει ότι υπάρχει τρόπος να προσφέρεις τοπική κουζίνα χωρίς να αυξάνεται υπερβολικά το κόστος. 2. Προς Παραγωγούς και Εμπόρους Τροφίμων & Ποτών Στοχεύστε συστηματικά στην τουριστική αγορά, χρησιμοποιώντας τεχνικές μάρκετινγκ. Η σωστή διαχείριση των 4 μεταβλητών του μάρκετινγκ (product/ προϊόν, price/τιμή, place/διανομή, promotion/προώθηση) μπορεί να αποφέρει σημαντικά κέρδη. Ως προς το προϊόν, αφουγκραστείτε τους πελάτες και όπου χρειάζεται βελτιώστε τις γευστικές προδιαγραφές, τη συσκευασία (έχοντας υπόψη τη μεταφορά), την ασφάλεια, την ποικιλία κοκ. Το σημαντικότερο, πάντως, είναι να διακρίνεται τόσο η συσκευασία, όσο και αυτό καθεαυτό το προϊόν για τον εξόχως τοπικό του χαρακτήρα, αφού οι περισσότεροι τουρίστες αγοράζουν χαρακτηριστικά τοπικά προϊόντα είτε για δική τους χρήση, είτε ως δώρα για φίλους και συγγενείς. Επιτυχημένα θα αποδειχθούν εκείνα τα τρόφιμα και ποτά, τα οποία αποτελούν ένα χαρακτηριστικό γαστρονομικό προϊόν για την περιοχή τους. Ως προς την τιμή, ενημερωθείτε για τεχνικές κοστολόγησης και τιμολόγησης. Η τιμή πώλησης θα πρέπει να ανταποκρίνεται στο προϊόν που προσφέρετε και να σας εξασφαλίζει ένα εύλογο περιθώριο κέρδους. Ως προς τη διανομή και την προώθηση, αναπτύξτε συνέργιες με άλλους παραγωγούς, εμπόρους, τουριστικούς επιχειρηματίες πχ ανοίγοντας shop in a shop σε ξενοδοχεία, αεροδρόμια κτλ. Γενικά, δώστε έμφαση σε δίκτυα που ωφελούν τόσο τους επιχειρηματίες, όσο και τον προορισμό συνολικά. Υπάρχουν επίσης προσοδοφόρες ενέργειες με μικρό κόστος: π.χ. παρουσιάστε συνταγές σε ξενοδόχους και εστιάτορες που 72

73 βασίζονται σε προϊόντα σας, εκπαιδεύεστε σερβιτόρους στην πώληση κρασιών και άλλων ποτών. Ιδίως οι παραγωγοί χαρακτηριστικών παραδοσιακών τροφίμων μπορούν να διευκολύνουν και να παρακινήσουν τα εστιατόρια και ξενοδοχεία της περιοχής τους στην προσφορά τοπικής κουζίνας. Όσοι παραγωγοί διαθέτετε επαρκή χώρο και κατάλληλες εγκαταστάσεις, εξετάστε το ενδεχόμενο να δεχτείτε επισκέπτες. Η εμπειρία τόσο από την Ελλάδα, όσο και από το εξωτερικό έχει δείξει ότι αγροκτήματα, μονάδες μεταποίησης τροφίμων, οινοποιεία και ποτοποιεία μπορούν να αποτελέσουν δημοφιλείς πόλους επισκεπτών. Αν αποφασίσετε να κάνετε το χώρο σας επισκέψιμο, φροντίστε η επίσκεψη να είναι ευχάριστη και συναρπαστική. Κατά την επίσκεψη να προσφέρετε τα καλύτερα προϊόντα κι όχι τα χειρότερα. Όλοι, παραγωγοί, καταστηματάρχες, προσωπικό θα πρέπει να είστε καλοί γνώστες των τοπικών προϊόντων και της χρήσης τους στην κουζίνα. Προετοιμαστείτε να απαντήσετε σε ερωτήσεις σχετικά με τρόπους μαγειρέματος, συνταγές και ελκυστικούς συνδυασμούς τροφίμων και ποτών. Μάθετε βασικά πράγματα ως προς την ιστορία των χαρακτηριστικών προϊόντων της περιοχής τους, τη διατροφική τους αξία και τη συμβολή τους σε μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή. Στους χώρους πώλησης τροφίμων και ποτών, η κατάλληλη σήμανση των προϊόντων στα ράφια καθώς και μια παραδοσιακού ύφους διακόσμηση συντελούν σε σημαντική αύξηση των πωλήσεων. Οι καλοί πρεσβευτές της τοπικής γαστρονομικής παράδοσης, θα τύχουν δωρεάν προβολής από τους ταξιδιωτικούς οδηγούς, τους διαδικτυακούς κόμβους και τα μέσα ενημέρωσης. Πολλοί είναι οι τουρίστες που θα αναζητήσουν τους προτεινόμενους χώρους για να αγοράσουν τις νοστιμιές του τόπου που επισκέπτονται. 73

74 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 1. «Ερωτηματολόγια για τον σχεδιασμό των δράσεων της τουριστικής προβολής του Δήμου Λέσβου για τις περιόδους 2018 και 2019» Μέρος Α και Μέρος Β και αποτελέσματα «Ερωτηματολόγιο για τον σχεδιασμό των δράσεων της τουριστικής προβολής του Δήμου Λέσβου για τις περιόδους 2018 και Μέρος Α» και αποτελέσματα «Ερωτηματολόγιο για τον σχεδιασμό των δράσεων της τουριστικής προβολής του Δήμου Λέσβου για τις περιόδους 2018 και Μέρος Β» και αποτελέσματα. 2. Εποχικότητα ανά χώρα. 3. Συσχετισμός αφίξεων με νομισματική ισοτιμία. 4. Κύρια αεροδρόμια προέλευσης τουριστών. 74

75 1.1. «Ερωτηματολόγιο για τον σχεδιασμό των δράσεων της τουριστικής προβολής του Δήμου Λέσβου για τις περιόδους 2018 και 2019 Μέρος Α» και αποτελέσματα. Το «Ερωτηματολόγιο για τον σχεδιασμό των δράσεων της τουριστικής προβολής του Δήμου Λέσβου για τις περιόδους 2018 και 2019 Μέρος Α» εστάλη ηλεκτρονικά σε 603 αποδέκτες, 5 φορές στο διάστημα Συμπληρώθηκαν συνολικά 73 ερωτηματολόγια, τα οποία, αφού ελέχθησαν και ταξινομήθηκαν, οδήγησαν στη δημιουργία του Β Μέρους του ερωτηματολογίου. Για τη συμπλήρωση: όπου υπάρχει αστεράκι* σημαίνει υποχρεωτική απάντηση. * 1. Σε ποιες γεωγραφικές αγορές-χώρες πρέπει να δώσει προτεραιότητα η Λέσβος στα επόμενα 3 χρόνια; [τρεις (3) επιλογές κατά μέγιστο] Αυστραλία Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γερμανία Δανία Ελβετία Ηνωμένο Βασίλειο ΗΠΑ Ισραήλ 75

76 Ιταλία Κύπρος Νορβηγία Ολλανδία Πολωνία Ρουμανία Ρωσία Σερβία Σουηδία Τουρκία Τσεχία Άλλη: * 2. Με ορίζοντα 3-5 χρόνια, για ποιες γεωγραφικές αγορές-χώρες θα πρέπει να προετοιμάζεται η Λέσβος; [δύο (2) επιλογές κατά μέγιστο] Αυστραλία Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γερμανία Δανία Ελβετία Ηνωμένο Βασίλειο 76

77 ΗΠΑ Ισραήλ Ιταλία Κύπρος Νορβηγία Ολλανδία Πολωνία Ρουμανία Ρωσία Σερβία Σουηδία Τουρκία Τσεχία Άλλη: * 3. Σε ποιες ειδικές μορφές τουρισμού έχει πλεονέκτημα η Λέσβος; [πέντε (5) επιλογές κατά μέγιστο] Αλιευτικός Γάμοι Γαστρονομία Εκπαιδευτικός Θρησκευτικός Ιαματικός/Θερμαλιστικός Ιστιοπλοΐα 77

78 Καταδυτικός Παρατήρηση πουλιών Πεζοπορία Ποδηλατικός Πολιτιστικός Άλλη: * 4. Ποιο (νέο) τουριστικό προϊόν πρέπει (αν πρέπει) να αναπτύξει (ή να αναπτύξει περισσότερο) και κατά προτεραιότητα η Λέσβος; Δε χρειάζεται κανένα νέο προϊόν. Πρέπει να αναπτύξει: Σημείωση προς διευκόλυνση των απαντήσεων στις ερωτήσεις 5 & 6. Οι τουριστικοί προορισμοί θεωρούνται ανταγωνιστικοί μεταξύ τους, όταν: είτε προσφέρουν τα ίδια προϊόντα/υπηρεσίες είτε/και απευθύνονται στις ίδιες αγορές-στόχους. * 5. Ποιους προορισμούς, εντός Ελλάδος, θεωρείτε ανταγωνιστικούς ως προς τη Λέσβο; [τουλάχιστον μία (1) απάντηση] (Προσοχή: συγκεκριμένους προορισμούς και όχι ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές, πχ Ζάκυνθος και όχι Ιόνια Νησιά) * 6. Ποιους προορισμούς, σε διεθνές επίπεδο, θεωρείτε ανταγωνιστικούς ως προς τη Λέσβο; [τουλάχιστον μία (1) απάντηση] (Προσοχή: όχι χώρα, πχ Ισπανία, αλλά συγκεκριμένο προορισμό, πχ Ίμπιζα) 1. 78

79 2. 3. * 7. Σε δράσεις (επικοινωνιακές ή/και προωθητικές) που θα σχεδιάσουμε ή/και εκτελέσουμε μαζί, είστε διατεθειμένοι να συμβάλλετε οργανωτικά; Ναι Όχι * 8. Σε δράσεις (επικοινωνιακές ή/και προωθητικές) που θα σχεδιάσουμε ή/και εκτελέσουμε μαζί, είστε διατεθειμένοι να συμβάλλετε οικονομικά; Ναι Όχι * 9. Κατηγορία επιχείρησης Εμπορικό Κατάστημα Εστίαση Μεταφορική Επιχείρηση Ξενοδοχείο Τουριστικό Γραφείο Άλλο 10. Εάν θέλετε να μιλήσετε με κάποιον από την ομάδα των ερευνητών, παρακαλούμε σημειώστε το όνομά σας και είτε το τηλέφωνο είτε/και το ηλεκτρονικό σας ταχυδρομείο. Τα στοιχεία αυτά θα χρησιμοποιηθούν ΜΟΝΟ για να επικοινωνήσουν οι ερευνητές μαζί σας, σχετικά με αυτό το ερωτηματολόγιο. Ονοματεπώνυμο: Τηλέφωνο: 79

80 Αποτελέσματα 80

81 81

82 82

83 83

84 84

85 85

86 86

87 87

88 88

89 89

90 90

91 91

92 92

93 93

94 1.2. «Ερωτηματολόγιο για τον σχεδιασμό των δράσεων της τουριστικής προβολής του Δήμου Σκιάθου για τις περιόδους 2018 και 2019 Μέρος Β» και αποτελέσματα. Το «Ερωτηματολόγιο για τον σχεδιασμό των δράσεων της τουριστικής προβολής του Δήμου Λέσβου για τις περιόδους 2018 και 2019 Μέρος Β» εστάλη ηλεκτρονικά σε 598 αποδέκτες, 5 φορές στο διάστημα από μέχρι και συμπληρώθηκαν 45 ερωτηματολόγια. Οδηγίες συμπλήρωσης: όπου υπάρχει αστεράκι*: υποχρεωτική απάντηση * 1. Παρακαλούμε αναφέρετε μία (1) γεωγραφική αγορά-χώρα που γνωρίζετε καλά. Αυστραλία Αυστρία Βέλγιο Βουλγαρία Γερμανία Δανία Ελβετία Ηνωμένο Βασίλειο ΗΠΑ Ισραήλ Ιταλία Κύπρος 94

95 Νορβηγία Ολλανδία Πολωνία Ρουμανία Ρωσία Σερβία Σουηδία Τουρκία Τσεχία Καμία Άλλη : * 2. Ποιο προϊόν γνωρίζετε πολύ καλά; [μόνο μία (1) επιλογή] Αλιευτικός τουρισμός Γάμοι Γαστρονομία Εκπαιδευτικός τουρισμός Θρησκευτικός τουρισμός Ιαματικός/Θερμαλιστικός τουρισμός Ιστιοπλοΐα Καταδυτικός τουρισμός Παρατήρηση πουλιών Πεζοπορία 95

96 Ποδηλατικός τουρισμός Πολιτιστικός τουρισμός Κανένα Άλλο: Ανάμεσα στις προθέσεις μας είναι η δημιουργία country experts club & product experts club. Τα country experts clubs θα έχουν ως μέλη ειδικούς ανά αγορά-χώρα, με σκοπό να μας συμβουλεύουν στον σχεδιασμό των δράσεών μας ανά χώρα. Τα product experts clubs θα έχουν ως μέλη ειδικούς ανά προϊόν, με σκοπό να μας συμβουλεύουν στον σχεδιασμό των δράσεών μας για το συγκεκριμένο προϊόν. Η συμμετοχή στα country & product clubs προφανώς σημαίνει να αφιερώσετε κάποιο χρόνο. Στην αρχή 3 δίωρες συναντήσεις, μετά μια συνάντηση κάθε 3 μήνες και τακτική τηλεφωνική και on line διαθεσιμότητα. * 3. Θέλετε να γίνετε μέλος στο country experts club που αναφέρατε στην ερώτηση 1; Ναι Όχι * 4. Θέλετε να γίνετε μέλος στο product experts club που αναφέρατε στην ερώτηση 2; Ναι Όχι * 5. Το 2015 και το 2016 οι διεθνείς τουριστικές αφίξεις στη Λέσβο ήταν περίπου και αντίστοιχα. Με βάση αυτό και τα δεδομένα της φετινής χρονιάς, ποιος νομίζετε ότι πρέπει να είναι ο στόχος* για το 2020; *Η σωστή στοχοθέτηση, προφανώς πρέπει να αναφέρεται και σε διανυκτερεύσεις και έσοδα (μέση κατά κεφαλή δαπάνη-μκδ), αλλά τα μέχρι σήμερα διαθέσιμα στοιχεία είναι ελλιπή και δεν επιτρέπουν συγκρίσεις. Σε κάθε περίπτωση όμως, αν έχετε σαφή εικόνα για αυτά τα μεγέθη, παρακαλούμε να σημειώσετε τους στόχους για το

97 5α. Στόχος 2020 για διανυκτερεύσεις: 5β. Στόχος 2020 για ΜΚΔ: * 6. Κατηγορία επιχείρησης Εμπορικό Κατάστημα Εστίαση Μεταφορική Επιχείρηση Ξενοδοχείο Τουριστικό Γραφείο Άλλο 97

98 Αποτελέσματα 98

99 99

100 100

101 101

102 102

103 103

104 104

105 105

106 2. Εποχικότητα ανά χώρα TR NL A M J J A S O TOTAL A M J J A S O TOTAL UK 75 DE A M J J A S O TOTAL A M J J A S O TOTAL DK 75 NO A M J J A S O TOTAL A M J J A S O TOTAL

107 CZ AU A M J J A S O TOTAL A M J J A S O TOTAL SE 75 BE A M J J A S O TOTAL A M J J A S O TOTAL Πηγή : ΥΠΑ Επεξεργασία tourism generis. 107

108 3. Συσχετισμός αφίξεων με νομισματική ισοτιμία TURKEY Lesbos YEAR OUTBOUND TRIPS (000) % vs TRIPS (000) to GREECE WORLD TRIPS (000) % vs GR ,7% 45,3 5,8% ,7% 50,8 5,7% ,9% 44,3 6,0% ,5% 39,6 6,6% ,1% 25,0 5,6% ,1% 17,4 5,0% ,2% 7,0 1,6% ,7% 0,0 0,0% ,0% ,7% - - YEAR Euro / TRY TRY / Euro GDP per capita (000 TRY) Unemployment rate Inflation , , ,8 10,33 7, , , ,9 10,23 7, , , ,5 9,88 7, , , ,8 8,73 6, , , ,8 8,15 7, , , ,8 8,80 8, , , ,9 10,66 7, , , ,9 12,55 5, , , ,0 9,71 12, , , ,5 8,86 6, n/a n/a n/a Πηγές: TURKSTAT, Κεντρικό Λιμεναρχείο Μυτιλήνης - Επεξεργασία: tourism generis 7,0 17,4 TR αφίξεις TRY/Euro 25,0 39,6 44,3 50,8 45, ,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 0,00 108

109 YEAR OUTBOUND TRIPS (000) NETHERLANDS TRIPS (000) to GREECE Lesbos % vs WORLD TRIPS (000) % vs GR ,5% 11,1 1,44% ,5% 25,0 3,91% ,7% 24,8 3,77% ,2% 14,7 2,53% ,6% 14,7 3,07% ,0% 15,6 2,78% ,9% 13,6 2,57% ,6% 15,3 2,35% ,1% 17,5 2,31% ,2% 18,4 2,49% YEAR GDP per capita (000 EUR ) Unemployment rate Inflation ,3 5,40 0, ,4 6,87 0, ,3 7,42 0, ,9 7,24 1, ,5 5,82 1, ,5 4,98 0, ,0 4,45 0, ,4 3,41 0, ,8 2,75 2, ,4 3,18 2,11 NL αφίξεις 25 24,8 25, ,4 17, ,3 13,6 15,6 14,7 14,7 11, Πηγές: World Bank, ΕΛΣΤΑΤ, ΥΠΑ - Επεξεργασία: tourism generis 109

110 YEAR OUTBOUND TRIPS (000) UNITED KINGDOM TRIPS (000) to GREECE Lesbos % vs WORLD TRIPS (000) % vs GR ,2% 9,1 0,3% ,6% 14,1 0,6% ,5% 14,4 0,7% ,2% 10,2 0,6% ,4% 10,1 0,5% ,1% 17,3 1,0% ,2% 18,0 1,0% ,6% 18,0 0,9% ,8% 16,4 0,7% ,6% 20,0 0,8% YEAR Euro / GBP GBP / Euro GDP per capita (000 GBP) Unemployment rate Inflation , , ,4 4,60 1, , , ,1 5,30 0, , , ,8 6,11 1, , , ,1 7,53 1, , , ,8 7,89 1, , , ,6 8,04 2, , , ,4 7,79 1, , , ,2 7,54 1, , , ,5 5,62 2, , , ,0 5,26 2,55 UK αφίξεις GBP/Euro 25 1, ,4 1, , ,8 0,6 5 0,4 0, ,0 Πηγές: World Bank, ΕΛΣΤΑΤ, ΥΠΑ - Επεξεργασία: tourism generis 110

111 YEAR OUTBOUND TRIPS (000) GERMANY TRIPS (000) to GREECE Lesbos % vs WORLD TRIPS (000) % vs GR ,2 0,10% ,4% 6,1 0,22% ,0% 8,0 0,33% ,6% 8,0 0,35% ,5% 8,0 0,38% ,6% 7,2 0,32% ,4% 5,8 0,28% ,8% 6,3 0,27% ,9% 8,0 0,32% ,3% 5,3 0,20% YEAR GDP per capita (000 EUR ) Unemployment rate Inflation ,1 4,31 1, ,3 4,62 1, ,2 4,98 1, ,0 5,23 1, ,3 5,38 1, ,7 5,82 1, ,1 6,97 0, ,6 7,74 1, ,7 7,52 0, ,0 8,66 1,70 DE αφίξεις ,0 7,2 8,0 8,0 8,0 6 5,3 6,3 5,8 6,1 4 3, Πηγές: World Bank, ΕΛΣΤΑΤ, ΥΠΑ - Επεξεργασία: tourism generis 111

112 DENMARK Lesbos YEAR OUTBOUND TRIPS (000) TRIPS (000) to GREECE % vs WORLD TRIPS (000) % vs GR ,6% 3,9 0,9% ,6% 11,7 4,9% ,8% 6,6 2,7% ,9% 7,0 3,5% ,6% 4,1 2,0% ,1% 4,3 1,8% ,1% 4,5 1,9% ,8% 4,2 1,6% ,9% 5,6 2,3% ,1% 5,1 1,9% YEAR Euro / DKK DKK / Euro GDP per capita (000 DKK) Unemployment rate Inflation ,4452 0, ,4 6,20 0, ,4587 0, ,7 6,20 0, ,4548 0, ,2 6,60 0, ,4579 0, ,1 7,00 0, ,4437 0, ,0 7,53 2, ,4506 0, ,6 7,60 0, ,4473 0, ,4 7,50 3, ,4462 0, ,8 6,00 0, ,4560 0, ,3 3,40 4, ,4506 0, ,5 3,80 4,43 DK αφίξεις 14 DKK/Euro 0, ,7 0, , ,1 5,6 4,2 4,5 4,3 4,1 7,0 6,6 3,9 0,08 0,06 0,04 2 0, ,00 Πηγές: World Bank, ΕΛΣΤΑΤ, ΥΠΑ - Επεξεργασία: tourism generis 112

113 NORWAY Lesbos YEAR OUTBOUND TRIPS (000) TRIPS (000) to GREECE % vs WORLD TRIPS (000) % vs GR , ,6% 1,4 0,6% ,9% 2,5 1,0% ,2% 2,4 0,9% ,3% 3,0 1,0% ,2% 7,0 3,1% ,6% 6,5 3,5% ,8% 7,0 2,2% ,9% 6,6 2,4% ,1% 6,5 3,0% YEAR Euro / NOK NOK / Euro GDP per capita (000 NOK) Unemployment rate Inflation ,2906 0, ,3 4,68-1, ,9496 0, ,6 4,30-2, ,3544 0, ,3 3,48 0, ,8067 0, ,5 3,42 2, ,4751 0, ,8 3,12 3, ,7934 0, ,7 3,21 6, ,0043 0, ,8 3,52 5, ,7278 0, ,2 3,10-5, ,2237 0, ,4 2,55 10, ,0165 0, ,3 2,49 3,05 10 NO αφίξεις NOK/Euro 0,14 8 6,5 6,6 7,0 6,5 7,0 0,12 0,10 6 0, ,0 2,4 2,5 1,4 1,1 0,06 0,04 0, ,00 Πηγές: World Bank, ΕΛΣΤΑΤ, ΥΠΑ - Επεξεργασία: tourism generis 113

114 CZECH REPUBLIC Lesbos YEAR OUTBOUND TRIPS (000) TRIPS (000) to GREECE % vs WORLD TRIPS (000) % vs GR ,0 0,0% ,5% 1,5 0,3% ,2% 3,3 0,9% ,0% 3,8 1,3% ,3% 4,3 1,5% ,9% 2,7 0,9% ,4% 4,6 1,6% ,0% 7,5 2,8% ,8% 10,2 3,8% ,0% 3,0 1,1% YEAR Euro / CZK CZK / Euro GDP per capita (000 CZK) Unemployment rate Inflation ,034 0, ,8 4,05 1, ,279 0, ,0 5,05 1, ,536 0, ,0 6,11 2, ,980 0, ,0 7,00 1, ,149 0, ,3 7,00 1, ,590 0, ,3 6,70-0, ,284 0, ,8 7,30-1, ,435 0, ,6 6,70 2, ,946 0, ,0 4,40 2, ,766 0, ,0 5,30 3,53 CZ αφίξεις 12 CZK/Euro 0, ,2 0,04 8 7,5 0, ,0 4,6 2,7 4,3 3,8 3,3 1,5 0,02 0, ,0 0,00 Πηγές: World Bank, ΕΛΣΤΑΤ, ΥΠΑ - Επεξεργασία: tourism generis 114

115 YEAR OUTBOUND TRIPS (000) AUSTRIA TRIPS (000) to GREECE Lesbos % vs WORLD TRIPS (000) % vs GR ,1% 3,0 0,84% ,1% 4,6 1,41% ,6% 4,6 1,61% ,2% 3,7 1,56% ,2% 2,5 1,06% ,1% 2,2 0,71% ,4% 2,5 0,74% ,5% 2,5 0,71% ,7% 2,5 0,70% ,8% 3,2 0,85% YEAR GDP per capita (000 EUR ) Unemployment rate Inflation ,0 6,11 1, ,4 5,72 1, ,7 5,62 1, ,0 5,33 1, ,6 4,87 1, ,8 4,56 1, ,2 4,82 1, ,3 5,30 1, ,1 4,13 1, ,0 4,86 2,25 6 AU αφίξεις 4,6 4,6 4 3,2 2,5 2,5 2,5 2,2 2,5 3,7 3, Πηγές: World Bank, ΕΛΣΤΑΤ, ΥΠΑ - Επεξεργασία: tourism generis 115

116 YEAR OUTBOUND TRIPS (000) SWEDEN TRIPS (000) to GREECE Lesbos % vs WORLD TRIPS (000) % vs GR ,0 0,0% ,8 1,1% ,8 1,1% ,3% 0,0 0,0% ,1% 0,0 0,0% ,3% 2,3 0,7% ,2% 2,3 0,8% ,0% 4,0 1,1% ,9% 2,5 0,7% ,5% 4,1 1,3% YEAR Euro / SEK SEK / Euro GDP per capita (000 SEK) Unemployment rate Inflation ,4689 0, ,3 7,09 1, ,3535 0, ,7 7,40 2, ,0985 0, ,0 8,00 1, ,6515 0, ,7 8,10 1, ,7041 0, ,1 8,10 1, ,0298 0, ,0 7,80 1, ,5373 0, ,3 8,60 0, ,6191 0, ,7 8,40 2, ,6152 0, ,4 6,20 3, ,2501 0, ,4 6,20 2,88 5 SE αφίξεις SEK/Euro 0, , ,08 0,06 2 0,04 1 0, ,00 Πηγές: World Bank, ΕΛΣΤΑΤ, ΥΠΑ - Επεξεργασία: tourism generis 116

117 YEAR OUTBOUND TRIPS (000) BELGIUM TRIPS (000) to GREECE Lesbos % vs WORLD TRIPS (000) % vs GR ,0 0,00% ,4% 1,72 0,36% ,7% 0,94 0,23% ,2% 1,95 0,57% ,4% 1,92 0,59% ,4% 2,18 0,50% ,9% 1,98 0,58% ,8% 2,79 0,83% ,7% 2,90 0,69% ,9% 3,42 0,84% YEAR GDP per capita (000 EUR ) Unemployment rate Inflation ,5-1, ,5 8,45 0, ,8 8,52 0, ,3 8,43 1, ,0 7,54 2, ,5 7,14 2, ,5 8,29 1, ,3 7,91 0, ,1 6,98 1, ,4 7,46 2,06 BE αφίξεις 4 3,4 3 2,9 2,8 2 2,0 2,2 1,9 2,0 1,7 1 0, ,0 Πηγές: World Bank, ΕΛΣΤΑΤ, ΥΠΑ - Επεξεργασία: tourism generis 117

118 4. Κύρια αεροδρόμια προέλευσης τουριστών 118

119 Πηγή: ΥΠΑ - Επεξεργασία: tourism generis 119