Σύγκριση της Αποτελεσματικότητας και της Ασφάλειας δύο Μεθόδων Αναρρόφησης των Τραχειοβρογχικών Εκκρίσεων

Transcript

1 xxxxxxxx ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ 2009, 48(3): NOSILEFTIKI 2009, 48(3): Ε Ρ Ε Υ Ν Η Τ Ι Κ Η Ε Ρ ΓΑ Σ Ι Α O R I G I N A L PA P E R Σύγκριση της Αποτελεσματικότητας και της Ασφάλειας δύο Μεθόδων Αναρρόφησης των Τραχειοβρογχικών Εκκρίσεων Ζωή Κωστάκη, 1 Κωνσταντίνος Γιακουμιδάκης, 2 Γεώργιος Μπαλτόπουλος, 3 Γεώργιος Ανθόπουλος, 4 Ηρώ Μπροκαλάκη 5 Comparison of two suctioning methods Abstract at the end of the article 1 Σμηναγός Νοσηλεύτρια, MSc, Υποψήφια PhD 2 Νοσηλευτής ΠΕ, MSc, Υποψήφιος PhD, ΓΝΑ «Ευαγγελισμός», Αθήνα 3 Καθηγητής, Τμήμα Νοσηλευτικής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα 4 Αντισμήναρχος Ιατρός, Διευθυντής ΜΕΘ, 251 ΓΝΑ, Αθήνα 5 Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τμήμα Νοσηλευτικής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα Υποβλήθηκε: Επανυποβλήθηκε: Εγκρίθηκε: Υπεύθυνη αλληλογραφίας: Ζωή Κωστάκη Απεραντίων 3, Αγρίνιο Τηλ.: zetacoast@yahoo.com Εισαγωγή: Η αναρρόφηση των τραχειοβρογχικών εκκρίσεων αποτελεί συχνή νοσηλευτική παρέμβαση και συγχρόνως βασική μέθοδο διασφάλισης της βατότητας των αεραγωγών, στοχεύοντας στη βελτίωση της αναπνευστικής λειτουργίας βαριά πασχόντων ασθενών με τεχνητό αεραγωγό. Σκοπός: Η σύγκριση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας δύο τεχνικών αναρρόφησης εκκρίσεων, με ή χωρίς φυσιολογικό ορό, καθώς και η αξιολόγηση των αιμοδυναμικών και αναπνευστικών διαταραχών που προκαλεί η αναρρόφηση είτε χωρίς είτε με ενστάλαξη φυσιολογικού ορού στην τραχεία. Υλικό και Μέθοδος: Η παρούσα μελέτη πραγματοποιήθηκε σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) δύο γενικών νοσοκομείων της Αττικής σε δείγμα 85 μηχανικά αεριζόμενων ασθενών, μέσης ηλικίας 63 ετών, με μέση χρονική διάρκεια νοσηλείας 12,6 ημέρες. Η συλλογή των δεδομένων διήρκησε συνολικά 3 έτη, από τον Ιούνιο του 2004 ως τον Νοέμβριο του Σε κάθε ασθενή χρησιμοποιήθηκαν 2 τεχνικές αναρρόφησης των εκκρίσεων, με και χωρίς φυσιολογικό ορό. Ως προς την αποτελεσματικότητα των τεχνικών αξιολογήθηκε το βάρος των αποβαλλόμενων με την αναρρόφηση εκκρίσεων, ενώ για την ασφάλειά τους αξιολογήθηκαν αιμοδυναμικές και αναπνευστικές παράμετροι. Οι τιμές των παραμέτρων καταγράφηκαν ακριβώς πριν, αλλά και 1min μετά την αναρρόφηση. Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έγινε με το πρόγραμμα SPSS for Windows (version 15) (SPSS Inc., Chicago, IL). Εφαρμόστηκαν οι στατιστικές δοκιμασίες t και Wilcoxon. Ως παρατηρούμενο επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας ορίστηκε το p = 0,05. Αποτελέσματα: H ενστάλαξη φυσιολογικού ορρού προκάλεσε στατιστικώς σημαντική αύξηση των σφύξεων (p=0,001) μετά την αναρρόφηση, σε αντίθεση με την μη ενστάλαξη (p=0,559). Ταυτόχρονα παρατηρήθηκε σημαντική μείωση της μερικής πίεσης του οξυγόνου στο αρτηριακό αίμα, τόσο στην περίπτωση της ενστάλαξης (p<0,001), όσο και σε εκείνη της μη ενστάλαξης φυσιολογικού ορού (p=0,003). Η Αρτηριακή Πίεση δεν παρουσίασε στατιστικώς σημαντικές μεταβολές στις δύο εφαρμοζόμενες

2 ΣΥγκριση δυο μεθοδων αναρροφησης 333 τεχνικές αναρρόφησης (p=0,231 με την ενστάλαξη και p=0,589 χωρίς την ενστάλαξη). Ωστόσο, καμία τεχνική δε φαίνεται να είναι περισσότερο ασφαλής σε σχέση με την άλλη, δεδομένου ότι οι συγκριτικές μεταβολές στην ΑΠ (p=0,158), στις σφύξεις (p=0.451) και στη μερική πίεση του οξυγόνου στο αρτηριακό αίμα (p=0,058) δε φαίνονται να είναι στατιστικώς σημαντικές. Σχετικά με την ποσότητα των αναρροφώμενων εκκρίσεων, η ενστάλαξη φυσιολογικού ορρού στην τραχεία συνοδεύθηκε από στατιστικώς σημαντική αύξηση του βάρους των εκκρίσεων, σε σχέση με την μη ενστάλαξη (p<0,001). Συμπεράσματα: Αν και η τεχνική της ενστάλαξης φυσιολογικού ορού στην τραχεία, φαίνεται ότι αυξάνει την ποσότητα των αναρροφώμενων εκκρίσεων, ταυτόχρονα δε φαίνεται περισσότερο ασφαλής σε σχέση με την μη ενστάλαξη, δεδομένου ότι δεν προκαλεί στατιστικώς σημαντικές αιμοδυναμικές και αναπνευστικές μεταβολές. Πάντως και οι δύο τεχνικές φαίνεται πως συσχετίζονται με επιδείνωση της αναπνευστικής λειτουργίας (υποξαιμία) των μηχανικά αεριζόμενων ασθενών. Λέξεις ευρετηρίου: Ενδοτράχειος σωλήνας, ενδοτράχεια αναρρόφηση φυσιολογικός ορός, ενστάλαξη Εισαγωγή Κάθε ημέρα, ένας μεγάλος αριθμός ασθενών νοσηλεύεται σε περιβάλλον εντατικής θεραπείας, χρήζοντας ταυτόχρονα μηχανικής υποστήριξης της αναπνοής, η οποία επιτυγχάνεται μέσω εφαρμογής τεχνητού αεραγωγού. 1 Ο τεχνητός αεραγωγός παρακάμπτει τους φυσιολογικούς αμυντικούς μηχανισμούς του αναπνευστικού συστήματος, 2,3 αναστέλλει το αντανακλαστικό του βήχα και παρεμποδίζει την αποβολή της παραγόμενης βλέννης. 4 6 Ως εκ τούτου, κρίνεται αναγκαία η τεχνητή απομάκρυνση των εκκρίσεων από το τραχειοβρογχικό δένδρο, η εφαρμογή δηλαδή ενδοτράχειας αναρρόφησης με στόχο τη βελτίωση της αναπνευστικής λειτουργίας και την πρόληψη της εμφάνισης επιπλοκών. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ένωση Αναπνευστικών Παθήσεων (American Association of Respiratory Care, AARC) ως αναρρόφηση ορίζεται η μηχανική απομάκρυνση των τραχειοβρογχικών εκκρίσεων από τις αεροφόρους οδούς, με την εισαγωγή καθετήρα στην τραχεία, μέσω του τεχνητού αεραγωγού, και την εφαρμογή αρνητικής πίεσης. 2 Η αναρρόφηση στοχεύει στην αποτελεσματική απομάκρυνση των εκκρίσεων, με ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση του κινδύνου εμφάνισης επιπλοκών από το αναπνευστικό ή το καρδιαγγειακό σύστημα. Συνεπώς, γίνεται αντιληπτό ότι η έννοια της αποτελεσματικότητας είναι απόλυτα συνυφασμένη με εκείνη της ασφάλειας του ασθενούς. Παρά τη χρησιμότητα και την αναγκαιότητά της, η αναρρόφηση ως τεχνική δυσχεραίνει τον επαρκή αερισμό και την οξυγόνωση του ασθενούς, ελλοχεύοντας επικίν- δυνες και απειλητικές για τη ζωή του επιπλοκές, όπως υποξαιμία, διαταραχές του καρδιακού ρυθμού, μηχανική βλάβη του τραχειοβρογχικού δένδρου, αλλά και εμφάνιση και διασπορά νοσοκομειακών λοιμώξεων. Κατά καιρούς, διάφορες τεχνικές που συνοδεύουν την αναρρόφηση, έχουν υιοθετηθεί από το προσωπικό υγείας, προκειμένου να αυξηθεί η αποτελεσματικότητά της. Μία από αυτές είναι η ενστάλαξη διαλύματος φυσιολογικού ορού. Η ενστάλαξη φυσιολογικού ορού έχει ως στόχο την εφύγρανση του καθετήρα και τη ρευστοποίηση των εκκρίσεων έτσι ώστε να καταστεί ευκολότερη η απομάκρυνσή τους. Γενικά, η ποσότητα φυσιολογικού ορού που ενσταλάσσεται στην τραχεία κατά την αναρρόφηση, κυμαίνεται από 0,25 1 ml στα νεογνά, σε 1 2 ml στα παιδιά και 5 10 ml στους ενήλικες. 7 Η συγκεκριμένη τεχνική όχι μόνο έχει μελετηθεί εκτενώς στη διεθνή βιβλιογραφία, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί και μέρος της καθ ημέρα νοσηλευτικής πρακτικής στις ΜΕΘ. Διάφορες μελέτες τη χαρακτηρίζουν ως τεχνική ασφαλή και αποτελεσματική, ενώ άλλες αδυνατούν να τεκμηριώσουν την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά της σε σχέση με την αναρρόφηση χωρίς ενστάλαξη φυσιολογικού ορού. Οι Demers και Sakland μελέτησαν για πρώτη φορά την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της ενστάλαξης φυσιολογικού ορού. 8 Διάφοροι ερευνητές παρατήρησαν σημαντική αύξηση της δύσπνοιας και της δυσφορίας των ασθενών μετά από την εφαρμογή της μεθόδου ενστάλαξης

3 334 Ζωή Κωστάκη και συν. φυσιολογικού ορού κατά τη διάρκεια της αναρρόφησης, καθώς επίσης και διαταραχές οξυγόνωσης, όπως μείωση του κορεσμού της αιμοσφαιρίνης σε οξυγόνο (SaO 2 ) και της μερικής πίεσης οξυγόνου στο αρτηριακό αίμα (PaO 2 ). 9,10 Επιπλέον, οι Akgόl και Akyolcu διαπίστωσαν σημαντική αύξηση του καρδιακού ρυθμού και μείωση της SaO 2 στο αρτηριακό αίμα, καθώς και της PaO 2 έως και 5 min μετά από την αναρρόφηση, 11 ενώ ο Briening διαπίστωσε παρόμοιες μεταβολές του καρδιακού ρυθμού και αύξηση της αρτηριακής πίεσης. 12 Σχετικά με τον όγκο των αναρροφώμενων εκκρίσεων, οι Bostick και Wendelgass παρατήρησαν ότι η χρήση φυσιολογικού ορού οδηγεί στην απομάκρυνση μεγαλύτερου όγκου εκκρίσεων σε σχέση με τη συνήθη τεχνική και ότι η ενστάλαξη φυσιολογικού ορού στην τραχεία συμβάλλει στον καθαρισμό των αεροφόρων οδών προκαλώντας έντονο βήχα. 13 Σε παρόμοια αποτελέσματα οδηγήθηκαν και οι Gray et al, οι οποίοι παρατήρησαν αύξηση του όγκου των αναρροφώμενων εκκρίσεων όταν στην τραχεία ενσταλάσσονταν 5 ή 10 ml φυσιολογικού ορού. 14 Συνεπώς, η αναρρόφηση των εκκρίσεων ασθενών που φέρουν τεχνητό αεραγωγό αποτελεί σημαντική και εξαιρετικά χρήσιμη παρέμβαση, η οποία ταυτόχρονα ελλοχεύει σημαντικούς κινδύνους και ανεπιθύμητες ενέργειες, καθώς και οποιαδήποτε άλλη ιατρονοσηλευτική παρεμβατική διαδικασία. Η τεχνική της ενστάλαξης φυσιολογικού ορού αποτελεί συνήθη πρακτική, αλλά και αντικείμενο επιστημονικής έρευνας προκειμένου να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά της. Σκοπός Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η σύγκριση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας δύο τεχνικών αναρρόφησης εκκρίσεων, με ή χωρίς φυσιολογικό ορό, καθώς και η αξιολόγηση των αιμοδυναμικών και αναπνευστικών διαταραχών που προκαλεί η αναρρόφηση με τη χρήση των δύο συγκεκριμένων τεχνικών. Επιμέρους στόχους της μελέτης αποτέλεσαν: Η επισήμανση των επιδράσεων της αναρρόφησης στην αναπνευστική και την καρδιαγγειακή λειτουργία των ασθενών Η συγκριτική καταγραφή των αιμοδυναμικών και των αναπνευστικών μεταβολών κατά την ενστάλαξη και τη μη ενστάλαξη φυσιολογικού ορού στην τραχεία Η συγκριτική καταγραφή της ποσότητας των αποβαλ- λόμενων εκκρίσεων κατά την ενστάλαξη και τη μη ενστάλαξη φυσιολογικού ορού στην τραχεία Υλικό - Μέθοδος Σχεδιασμός της μελέτης Η μελέτη στο σχεδιασμό της ήταν οιονεί πειραματική. Η ενστάλαξη φυσιολογικού ορού στην τραχεία αποτέλεσε την ανεξάρτητη μεταβλητή της μελέτης, ενώ εξαρτημένες μεταβλητές ήταν η ΑΠ, οι σφύξεις, η PaΟ 2 και το βάρος των αναρροφώμενων εκκρίσεων. Μελετώμενος πληθυσμός Το μελετώμενο πληθυσμό αποτέλεσαν 85 μηχανικά αεριζόμενοι ασθενείς, που νοσηλεύτηκαν σε γενικές Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) δύο μεγάλων νοσοκομείων της Αττικής από τον Ιούνιο του 2004 έως το Νοέμβριο του Το δείγμα της μελέτης περιελάμβανε ασθενείς με παθολογικά, χειρουργικά και καρδιολογικά προβλήματα υγείας. Κριτήρια εισόδου στην έρευνα αποτέλεσαν: Η ύπαρξη ενδοτράχειου σωλήνα Η ύπαρξη αρτηριακής γραμμής, έτσι ώστε να είναι εφικτή η λήψη δείγματος αρτηριακού αίματος κατά τη διάρκεια της ερευνητικής διαδικασίας. Κριτήρια αποκλεισμού στην έρευνα αποτέλεσαν: Η αιμοδυναμική αστάθεια Η ύπαρξη χρόνιων αναπνευστικών και νεφρικών παθήσεων Η χορήγηση μυοχαλαρωτικών, κατασταλτικών και ινοτρόπων φαρμάκων, δεδομένης της μεταβλητότητας της αναπνευστικής και της κυκλοφορικής λειτουργίας των ασθενών Η αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος >38 ο C λόγω των προκαλούμενων μεταβολών του ph Η διενέργεια αναρρόφησης τα τελευταία 30 min. Συλλογή δεδομένων Η συλλογή των δεδομένων έγινε με τη χρήση εντύπου δημογραφικών και κλινικών χαρακτηριστικών δύο ενοτήτων, που αναπτύχθηκε βάσει της βιβλιογραφίας, για το σκοπό της συγκεκριμένης έρευνας. Η πρώτη ενότητα περιελάμβανε την καταγραφή δεδομένων σχετικών με τα χαρακτηριστικά των ΜΕΘ και των ασθενών (νοσοκομείο, δύναμη ασθενών, φύλο και ηλικία ασθενούς, αριθμός ημερών νοσηλείας και διασωλήνωσης, μέγεθος ενδοτράχειου καθετήρα και παράμετροι αναπνευστή-

4 ΣΥγκριση δυο μεθοδων αναρροφησης 335 ρα). Η δεύτερη ενότητα περιελάμβανε την καταγραφή δεδομένων σχετικών με τα ζωτικά σημεία του ασθενούς (μέση τιμή αρτηριακής πίεσης, σφύξεις/min), την PaΟ 2 ακριβώς πριν και 1 min μετά από τις δύο παρεμβάσεις, αλλά και το βάρος των αναρροφώμενων σε κάθε παρέμβαση εκκρίσεων. Το βάρος των εκκρίσεων προσδιορίστηκε με την ίδια ψηφιακή ζυγαριά ακριβείας σε όλες τις παρεμβάσεις και σε όλους τους ασθενείς. Συγκεκριμένα, οι εκκρίσεις συλλέγονταν σε πτυελοπαγίδες, οι οποίες στη συνέχεια τοποθετούνταν στην ψηφιακή ζυγαριά και καταγράφονταν το βάρος τους, αφαιρώντας το βάρος της πτυελοπαγίδας που είχε υπολογιστεί. Μέθοδος Σε κάθε ασθενή πραγματοποιήθηκαν δύο παρεμβάσεις, με χρονική διαφορά δύο ωρών. Στην πρώτη παρέμβαση έγινε αναρρόφηση με τη συνήθη τεχνική, χωρίς την ενστάλαξη φυσιολογικού ορού στην τραχεία. Στη δεύτερη παρέμβαση ακολούθησε αναρρόφηση των τραχειοβρογχικών εκκρίσεων, αφού προηγουμένως είχαν ενσταλαχθεί στην τραχεία 5 ml φυσιολογικού ορού. Στη συνέχεια, θα γίνεται αναφορά στις δύο παρεμβάσεις, ως 1η ή ως 2η, χωρίς επιπρόσθετη επεξήγηση. Μετρήσεις για την ΑΠ και τις σφύξεις έγιναν ακριβώς πριν και 1 min μετά από την αναρρόφηση, ενώ η ποσότητα των αποβαλλόμενων εκκρίσεων αξιολογήθηκε μετά από κάθε παρέμβαση, με μέτρηση σε ζυγαριά ακριβείας. Στατιστική ανάλυση Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με το στατιστικό πρόγραμμα SPSS (version 15) (SPSS Inc., Chicago, IL). Το πρώτο τμήμα της ανάλυσης περιελάμβανε τα αδρά περιγραφικά αποτελέσματα για τα χαρακτηριστικά των ΜΕΘ και των ασθενών. Στο πλαίσιο αυτό, υπολογίστηκαν σε κάθε κατηγορία τα ποσοστά των χαρακτηριστικών που αντιστοιχούσαν σε μεταβλητές ονομαστικής κλίμακας, όπως το φύλο. Τα χαρακτηριστικά που αντιστοιχούσαν σε ποσοτικές μεταβλητές, όπως ο αριθμός ημερών νοσηλείας παρουσιάστηκαν με τα ακόλουθα στατιστικά περιληπτικά μέτρα: Διάμεσοι και ενδοτεταρτημοριακά εύρη (μη κανονική κατανομή), μέσες και τυπικές αποκλίσεις (κανονική κατανομή). Το δεύτερο τμήμα της ανάλυσης περιελάμβανε τα αποτελέσματα της μονομεταβλητής ανάλυσης. Έγιναν απλοί έλεγχοι συσχετίσεων για να διερευνηθεί εάν οι τιμές των ζωτικών σημείων διέφεραν πριν και μετά από κάθε παρέμβαση, καθώς και μεταξύ των διαφορετικών παρεμβάσεων. Η δοκιμασία του Wilcoxon, για παρατηρήσεις ανά ζεύγη, χρησιμοποιήθηκε για να ελεγχθεί εάν οι τιμές των παραμέτρων όταν δεν ακολουθούσαν την κανονική κατανομή διέφεραν ανάμεσα στις δύο παρεμβάσεις ή χρονικές στιγμές. Αντίστοιχα, η δοκιμασία t, για παρατηρήσεις ανά ζεύγη, χρησιμοποιήθηκε για να ελεγχθούν διαφορές στις τιμές όταν οι μεταβλητές ακολουθούσαν την κανονική κατανομή. Σε όλους τους ελέγχους, στατιστικώς σημαντικές θεωρήθηκαν οι συσχετίσεις για τις οποίες οι τιμές του παρατηρούμενου επιπέδου σημαντικότητας (p) ήταν μικρότερες ή ίσες με 0,05 (p 0,05), ενώ ο έλεγχος κανονικότητας έγινε με τη στατιστική δοκιμασία Kolmogorov-Smirnov. Ηθική και δεοντολογία Για τη συλλογή των δεδομένων, είχε συνταχθεί πρωτόκολλο το οποίο κατατέθηκε στο Επιστημονικό Συμβούλιο των δύο Νοσοκομείων, από τα οποία και ελήφθη η έγκριση για την εκπόνηση της μελέτης. Η συλλογή των δεδομένων διεξήχθη με σεβασμό προς τους ασθενείς και απόλυτη τήρηση της ανωνυμίας τους. Κατά τη διεξαγωγή της παρούσας μελέτης τηρήθηκαν οι αρχές δεοντολογίας, όπως αυτές διατυπώνονται από τη Διεθνή Επιτροπή Εκδοτών Ιατρικών Επιστημονικών Περιοδικών και τη Διακήρυξη του Ελσίνκι. Αποτελέσματα Ογδόντα πέντε ασθενείς (n=85) συμπεριελήφθησαν συνολικά στη μελέτη, από τους οποίους οι 60 (71%) ήταν άνδρες και οι 25 (29%) γυναίκες. Η μέση ηλικία των ασθενών ήταν 63 έτη (εύρος: έτη) και η μέση διάρκεια νοσηλείας στη ΜΕΘ ήταν 12,6 ημέρες (εύρος: 1 135). Το 65% των ασθενών (n=55) έφερε ενδοτράχειο σωλήνα ενώ το 35% (n=30) είχε τραχειοστομία. (πίν. 1). Σε κανένα από τους ασθενείς δεν προηγήθηκε υπεροξυγόνωση, δηλαδή εφαρμογή οξυγόνου μίγματος 100% για 1 min πριν από την αναρρόφηση. Σχετικά με τις αιμοδυναμικές και τις αναπνευστικές παραμέτρους, παρατηρήθηκε στατιστικώς σημαντική αύξηση των σφύξεων κατά τη δεύτερη παρέμβαση, ενώ η ΑΠ δεν παρουσίασε στατιστικώς σημαντικές μεταβολές σε κάποια από τις δύο παρεμβάσεις. Στατιστικώς σημαντική επιδείνωση της αναπνευστικής λειτουργίας (υποξυγοναιμία) παρατηρήθηκε και στις δύο παρεμβάσεις (πίνακες 2 και 3). Επιπλέον, κατά τη συγκριτική αξιολόγηση των δύο μεθόδων αναρρόφησης, με ή χωρίς ενστάλαξη φυσιολογικού ορού, δε φάνηκε η μία να υπερέχει της άλλης (πίν. 4).

5 336 Ζωή Κωστάκη και συν. Πίνακας 1. Δημογραφικά χαρακτηριστικά ασθενών. Μεταβλητές % (n/n) Ασθενείς διασωληνωμένοι 65,0 (55/85) Ασθενείς με τραχειοστομία 35,0 (35/85) Φύλο Άνδρας Γυναίκα 71,0 (60/85) 29,0 (25/85) Σωματικό βάρος (kg) 86,8 (25,5) 84,0 (20,8) Ηλικία (έτη) 63,0 (21,1) 72,0 (34,0) Ημέρες νοσηλείας 12,6 (16,9) 7,5 (10,0) Τ.Α.: Τυπική απόκλιση, Ε.Ε.: Ενδοτεταρτημοριακό εύρος Πιο αναλυτικά, όπως φαίνεται στους πίνακες 2 και 3, η μέση τιμή της ΑΠ παρουσίασε ανοδική πορεία 1 min μετά από την αναρρόφηση και στις δύο παρεμβάσεις, όχι όμως στατιστικώς σημαντική. Συγκεκριμένα, στην πρώτη παρέμβαση αυξήθηκε από 96,6 σε 97,3 (p=0,589) και στη δεύτερη παρέμβαση από 98,3 σε 99,4 (p=0,231). Πίνακας 2. ΑΠ, σφύξεις και PaO 2, ακριβώς πριν και 1 min μετά από την αναρρόφηση, χωρίς ενστάλαξη φυσιολογικού ορού (παρέμβαση 1). ΑΠ (mmhg) Πριν 1 min μετά 96,6 (14,7) 96,0 (23,1) 97,3 (15,2) 98, 5 (23,5) Σφύξεις/min Πριν 1 min μετά 90,4 (20,0) 91,0 (18,4) 88,0 (27,0) 90,0 (20,5) p=0,589 p=0,559 PaO 2 (mmhg) Πριν 1 λεπτό μετά 138,0 (55,1) 130,3 (51,4) p=0, ,6 (70,6) 121,6 (61,4) AΠ: Αρτηριακή πίεση, Τ.Α.: Τυπική απόκλιση, Ε.Ε.: Ενδοτεταρτημοριακό εύρος Πίνακας 3. ΑΠ, σφύξεις και PaO 2, ακριβώς πριν και 1 min μετά από την αναρρόφηση με ενστάλαξη φυσιολογικού ορού (παρέμβαση 2). ΑΠ (mmhg) Πριν 1 min μετά 98,3 (14,2) 98,0 (16,5) 99,4 (15,3) 102,0 (23,0) Σφύξεις/min Πριν 1 min μετά 86,7 (17,3) 89,9 (17,5) 88,0 (24,3) 92,0 (25,3) p=0,231 p=0,001 PaO 2 (mmhg) Πριν 1 min μετά 135,4 (46,3) 123,0 (40,1) p<0, ,3 (62,5) 116,2 (48,5) ΑΠ: Αρτηριακή πίεση, Τ.Α.: Τυπική απόκλιση, Ε.Ε.: Ενδοτεταρτημοριακό εύρος Επιπροσθέτως, δεν παρατηρήθηκε στατιστικώς σημαντική μεταβολή της μέσης ΑΠ, κατά τη σύγκριση των δύο μεθόδων αναρρόφησης, όπως φαίνεται στον πίνακα 4 (p=0,158). Ανοδική ήταν και η πορεία των τιμών των σφύξεων/min μετά από την αναρρόφηση και στις δύο παρεμβάσεις, όπως φαίνεται στους πίνακες 2 και 3. Συγκεκριμένα, στην πρώτη παρέμβαση η μεταβολή κυμάνθηκε από 90,4 σε 91,0 (p=0,559), ενώ στη δεύτερη παρέμβαση η αντίστοιχη αύξηση ήταν αρκετά μεγαλύτερη, από 86,7 σε 89,9 και στατιστικώς σημαντική (p=0,001). Πάντως από τη συγκριτική αξιολόγηση των δύο μεθόδων αναρρόφησης δεν προέκυψε στατιστικώς σημαντική μεταβολή των σφύξεων (p=0,451), δε φάνηκε δηλαδή η μία μέθοδος να υπερτερεί της άλλης (πίν. 4). Επιπλέον, οι μεταβολές στην ΡaΟ 2 παρουσίασαν μεγαλύτερο εύρος, μιας και στις δύο παρεμβάσεις καταγράφηκε σημαντική πτώση των τιμών τους, η οποία ήταν στατιστικώς σημαντική (πίνακες 2, 3). Συγκεκριμένα, στην πρώτη παρέμβαση, η ΡaΟ 2 μειώθηκε από 138,0 σε 130,3 (p=0,003), ενώ στη δεύτερη παρέμβαση από 135,4 σε 123,0 (p<0,001). Και στην περίπτωση αυτή όμως, όπως φαίνεται στον πίνακα 4, η συγκριτική αξιολόγηση των δύο μεθόδων, δε φανέρωσε κάποια σημαντική διαφορά ως προς τις μεταβολές στην PaΟ 2 (p=0,058). Τέλος, σχετικά με την ποσότητα των αναρροφώμενων εκκρίσεων, παρατηρήθηκε στατιστικώς σημαντική διαφορά στο βάρος τους (p<0,001) μετά από ενστάλαξη φυσιολογικού ορού, σε σχέση με την τεχνική της μη ενστάλαξης (πίν. 5). Πιο αναλυτικά, το μέσο βάρος των εκκρίσεων ήταν μεγαλύτερο μετά από την παρέμβαση 2 (2,1 g) έναντι της παρέμβασης 1 (1,0 g), ενώ το διάμεσο βάρος ήταν μεγαλύτερο μετά από την παρέμβαση 2 (2,0 g) έναντι της παρέμβασης 1 (0,5 g).

6 ΣΥγκριση δυο μεθοδων αναρροφησης 337 Πίνακας 4. Σύγκριση μέσων τιμών ΑΠ, σφύξεων και PaO 2 ανάμεσα στις παρεμβάσεις 1 και 2. ΑΠ (mmhg) Παρέμβαση 1 Παρέμβαση 2 Πριν 1 min μετά 96,6 (14,7) 96,0 (23,1) 97,3 (15,2) 98,5 (23,5) 98,3 (14,2) 98,0 (16,5) 99,4 (15,3) 102,0 (23,0) Σφύξεις/min Παρέμβαση 1 Παρέμβαση 2 Πριν 1 min μετά 90,4 (20,0) 88,0 (27,0) 91,0 (18,4) 90,0 (20,5) 86,7 (17,3) 88,0 (24,3) 89,9 (17,5) 92,0 (25,3) PaO 2 (mmhg) Παρέμβαση 1 Παρέμβαση 2 Πριν 138,0 (55,1) 132,6 (70,6) 1 min μετά 130,3 (51,4) 121,6 (61,4) ΑΠ: Αρτηριακή πίεση, Τ.Α.: Τυπική απόκλιση, Ε.Ε.: Ενδοτεταρτημοριακό εύρος 135,4 (46,3) 131,3 (62,5) 123,0 (40,1) 116,2 (48,5) p=0,329 p=0,158 p=0,018 p=0,451 p=0,612 p=0,058 Συζήτηση Πίνακας 5. Σύγκριση του βάρους των εκκρίσεων μετά από το πρώτο min των δύο διαφορετικών παρεμβάσεων Βάρος (g) Παρέμβαση 1 Παρέμβαση 2 1,0 (1,1) 2,1 (1,8) p<0,001 0,5 (2,0) 2,0 (2,0) T.A.: Τυπική απόκλιση, Ε.Ε.: Ενδοτεταρτημοριακό εύρος Στους ασθενείς που νοσηλεύονται σε περιβάλλον εντατικής θεραπείας, συχνά θεωρείται αναγκαία η μηχανική υποστήριξη της αναπνοής, προκειμένου να εξασφαλίσουν αναπνευστική αυτονομία και να διατηρήσουν ικανοποιητική αναπνευστική λειτουργία. Η παρουσία τεχνητού αεραγωγού αναστέλλει τους αμυντικούς μηχανισμούς και τη φυσιολογική απομάκρυνση των εκκρίσεων από το τραχειοβρογχικό δένδρο, με αποτέλεσμα να θεωρείται αναγκαία η τεχνητή απομάκρυνση αυτών μέσω αναρρόφησης. 15 Η αναρρόφηση εφαρμόζεται από τους επαγγελματίες υγείας με πολλές παραλλαγμένες τεχνικές. Μία από τις συχνότερα εφαρμοζόμενες τεχνικές είναι η ενστάλαξη στην τραχεία φυσιολογικού ορού έτσι ώστε να καταστεί πιο εύκολη η αναρρόφηση των εκκρίσεων, μέσω της ρευστοποίησής τους. Πολλές μελέτες έχουν κατά καιρούς αναφέρει τόσο τα πλεονεκτήματα όσο και τα μειονεκτήματα της συγκεκριμένης τεχνικής, ενώ σημαντική πηγή του επιστημονικού σκεπτικισμού αποτελεί η ευρεία χρήση της από το νοσηλευτικό προσωπικό στην καθ ημέρα πράξη. Οι Celik και Elbas 16 αναφέρουν ότι το 66% του νοσηλευτικού προσωπικού σε νοσοκομείο της Τουρκίας κάνει χρήση αυτής της μεθόδου, διαπίστωση που επιβεβαιώνεται και από άλλους ερευνητές. 17 Ως βασικά πλεονεκτήματα της ενστάλαξης φυσιολογικού ορού στην τραχεία κατά τη διάρκεια της αναρρόφησης εμφανίζονται η ρευστοποίηση και η κινητοποίηση των εκκρίσεων, η λίπανση και η ευκολότερη είσοδος του καθετήρα στην τραχεία, η ενεργοποίηση του αντανακλαστικού του βήχα και συνεπώς η ευκολότερη απομάκρυνση των εκκρίσεων. 18 Οι κυριότερες αδυναμίες της μεθόδου έχουν να κάνουν με την πρόκληση αναπνευστικών και καρδιαγγειακών διαταραχών και ανεπιθύμητων ενεργειών, οι οποίες τείνουν να αντισταθμίσουν το όποιο όφελος σχετίζεται με την αυξημένη ποσότητα αναρροφώμενων εκκρίσεων. Στην παρούσα μελέτη έγινε προσπάθεια να αξιολογηθούν οι αναπνευστικές και οι αιμοδυναμικές μεταβολές

7 338 Ζωή Κωστάκη και συν. τόσο από την εφαρμογή της αναρρόφησης, όσο και κατά την εφαρμογή της κάθε μεθόδου (ενστάλαξη ή μη φυσιολογικού ορού) χωριστά. Επιπλέον, πραγματοποιήθηκε συγκριτική αξιολόγηση των δύο μεθόδων ως προς το βάρος των αναρροφώμενων εκκρίσεων. Πιο συγκεκριμένα, εξήχθησαν συμπεράσματα τόσο για την ασφάλεια της κάθε μεθόδου, όπως αυτά υποδηλώνονται μέσω των μεταβολών στην ΑΠ, στις σφύξεις και στην PaO 2 αλλά και για την αποτελεσματικότητά της, όπως εκείνα υποδηλώνονται από το βάρος των εκκρίσεων. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε στατιστικώς σημαντική μείωση της PaO 2 τόσο μετά από την πρώτη παρέμβαση (p=0,003), όσο και μετά από τη δεύτερη παρέμβαση (p<0,001). Εάν ληφθούν υπόψη τα συνολικά αποτελέσματα, τότε η δεύτερη παρέμβαση φαίνεται να έχει την πιο σημαντική επίδραση στην PaO 2. Παρόλα αυτά, από τη σύγκριση των δύο τεχνικών ξεχωριστά δεν προέκυψαν στατιστικώς σημαντικές μεταβολές (p=0,058), ώστε να υποδηλώσουν την υπεροχή της μίας τεχνικής σε σχέση με την άλλη. Σε συμφωνία με τα συμπεράσματα της παρούσης μελέτης, οι Lerga et al παρατήρησαν στατιστικώς σημαντική μείωση της PaO 2 με την ενστάλαξη φυσιολογικού ορού κατά την αναρρόφηση, 19 ενώ οι Akgόl και Akyolcu, 5 min μετά από την αναρρόφηση, κατέγραψαν επίσης σημαντική πτώση της PaO 2, όταν ενσταλάσσεται ορός στην τραχεία. 11 Επιπλέον, οι Ackerman και Mick, μελετώντας 29 ασθενείς που νοσηλεύονταν σε ΜΕΘ υπό μηχανική υποστήριξη της αναπνοής, παρατήρησαν σημαντική επιδείνωση της αναπνευστικής λειτουργίας όταν κατά την αναρρόφηση ενσταλάσσονταν 5 ml φυσιολογικού ορού. 20 Επίσης, οι Bostick και Wendelgass, 13 κατέληξαν σε παρόμοια αποτελέσματα με την παρούσα έρευνα. Πιο συγκεκριμένα, στην προσπάθειά τους να ερμηνεύσουν πώς η χρήση φυσιολογικού ορού κατά την αναρρόφηση επηρεάζει την PaO 2, μελέτησαν 45 ασθενείς μετά από επέμβαση ανοικτής καρδιάς, τους οποίους και χώρισαν σε τρεις ομάδες. Στην πρώτη ομάδα, η αναρρόφηση έγινε χωρίς τη χρήση φυσιολογικού ορού, στη δεύτερη με την ενστάλαξη 5 ml φυσιολογικού ορού και στην τρίτη με την ενστάλαξη 10 ml. Οι ερευνητές, μετά από την αναρρόφηση, δεν παρατήρησαν στατιστικώς σημαντική διαφορά στη μέση τιμή της PaO 2 μεταξύ των τριών ομάδων. Από την άλλη πλευρά, οι Gray et al κατέληξαν σε αντίθετα αποτελέσματα, δεδομένου ότι δεν παρατήρησαν στατιστικώς σημαντικές μεταβολές στην ανταλλαγή αερίων σε κυψελιδικό επίπεδο και στην PaO 2 με την ενστάλαξη ορού στην τραχεία. 14 Σχετικά με τις μεταβολές στην αιμοδυναμική κατάσταση των ασθενών, παρατηρήθηκε ότι και οι δύο παρεμβάσεις προκαλούν αύξηση των σφύξεων, η οποία είναι στατιστικώς σημαντική μόνο στη δεύτερη παρέμβαση (p=0,001). Οι μεταβολές αυτές μπορεί επίσης να αποδοθούν και στο γεγονός ότι η ενστάλαξη του ορού στην τραχεία διεγείρει το αντανακλαστικό του βήχα και προκαλεί διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Επίσης, σχετικά με την ΑΠ και στις δύο παρεμβάσεις παρατηρήθηκε αύξηση της μέσης τιμής της μετά από την αναρρόφηση, η οποία όμως δεν ήταν στατιστικώς σημαντική. Από τη συγκριτική αξιολόγηση των δύο τεχνικών αναρρόφησης, με ή χωρίς την ενστάλαξη φυσιολογικού ορού δεν προέκυψε στατιστικώς σημαντική μεταβολή της ΑΠ (p=0,158) και των σφύξεων (p=0,451). Έτσι, λοιπόν, φαίνεται ότι η ενστάλαξη φυσιολογικού ορού προκαλεί μεταβολές των αιμοδυναμικών παραμέτρων, οι οποίες δε διαφέρουν σημαντικά σε σχέση με τις αντίστοιχες μεταβολές που προκαλεί η αναρρόφηση χωρίς ενστάλαξη. Οι Ackerman and Mick, κατ αντιστοιχία με τα αποτελέσματα της παρούσης μελέτης, παρατήρησαν μικρή και όχι στατιστικώς σημαντική αύξηση της συστολικής ΑΠ μετά από τη χρησιμοποίηση φυσιολογικού ορού. 20 Αντιθέτως, οι ίδιοι ερευνητές, καθώς και οι Gray et al, αναφέρουν ότι δεν παρατηρήθηκε στατιστικώς σημαντική μεταβολή των σφύξεων/min με την ενστάλαξη φυσιολογικού ορού στην τραχεία κατά την αναρρόφηση. 14,20 Επιπλέον, σε αντίθεση με τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης, οι Akgόl and Akyolcu παρατήρησαν στατιστικώς σημαντική αύξηση των σφύξεων με τη χρήση φυσιολογικού ορού σε σχέση με τη μη χρήση του. 11 Σχετικά με την αποτελεσματικότητα της αναρρόφησης με ενστάλαξη φυσιολογικού ορού πραγματοποιήθηκε σύγκριση του βάρους των αναρροφώμενων εκκρίσεων σε σχέση με την τεχνική της μη ενστάλαξης. Φάνηκε ότι η ενστάλαξη φυσιολογικού ορού προκαλεί σημαντική αύξηση του βάρους των αναρροφώμενων εκκρίσεων, σε σχέση με την τεχνική της μη ενστάλαξης (p<0,001). Από την ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας προέκυψαν αρκετές μελέτες, οι οποίες έχουν οδηγήσει σε παρόμοια αποτελέσματα. Οι Bostick και Wendelgass έκαναν λόγο για αύξηση του βάρους των εκκρίσεων με τη χρήση φυσιολογικού ορού, την οποία απέδωσαν στην επαναρρόφηση μέρους του ορού που χρησιμοποιήθηκε. 13 Οι Ackerman και Gugerty, σε μελέτη 26 ασθενών, συμπέραναν ότι η ενστάλαξη 5 ml φυσιολογικού ορού στην τραχεία, είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του βάρους των αναρροφώμενων εκκρίσεων κατά 1,25 g. Λόγω

8 ΣΥγκριση δυο μεθοδων αναρροφησης 339 όμως του μικρού δείγματος, θεώρησαν ότι η μέτρηση δεν είναι αξιόπιστη, δεδομένου ότι το αποτέλεσμα μπορεί να επηρεαστεί από αρκετούς συγχυτές. 21 Επιπλέον, οι Gray et al, μελετώντας 15 ασθενείς με αναπνευστικές διαταραχές που έφεραν ενδοτράχειο καθετήρα, παρατήρησαν αύξηση του όγκου των αναρροφώμενων εκκρίσεων, όταν στην τραχεία ενσταλάσσονταν 5 ή 10 ml φυσιολογικού ορού. Την αύξηση αυτή, την απέδωσαν στην ενεργοποίηση του αντανακλαστικού του βήχα, που γίνεται εντονότερη με την είσοδο του ορού στην τραχεία, χωρίς ωστόσο να παρατηρήσουν αύξηση της αναπνευστικής δυσχέρειας του ασθενούς. 14 Αντίθετα, οι Lerga et al δεν παρατήρησαν σημαντική διαφορά ανάμεσα στο βάρος των παροχετευόμενων εκκρίσεων, είτε είχε ενσταλαχθεί, είτε όχι φυσιολογικός ορός κατά τη διάρκεια της αναρρόφησης. 19 Συμπεράσματα Από τα αποτελέσματα της μελέτης προκύπτει ότι και οι δύο τεχνικές αναρρόφησης, με ή χωρίς ενστάλαξη φυσιολογικού ορού, οδηγούν σε μεταβολές των αιμοδυναμικών και των αναπνευστικών παραμέτρων σε ασθενείς οι οποίοι νοσηλεύονται σε ΜΕΘ, όπως αυτές εκφράζονται από την αύξηση της ΑΠ, των σφύξεων/min και την ελάττωση της ΡΟ 2. Στατιστικώς σημαντικές είναι οι περιπτώσεις ταχυσφυγμίας μετά από ενστάλαξη φυσιολογικού ορού, αλλά και η υποξυγοναιμία τόσο κατά την ενστάλαξη, όσο και χωρίς την ενστάλαξη φυσιολογικού ορού στην τραχεία. Ταυτόχρονα, δε φαίνεται η μία τεχνική να υπερέχει της άλλης ως προς την ασφάλεια του ασθενούς, όπως εκείνη υποδηλώνεται από τις διαταραχές στις αιμοδυναμικές και τις αναπνευστικές παραμέτρους που μελετήθηκαν. Πάντως, τα ευρήματα της έρευνας φαίνεται ότι επιβεβαιώνουν τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα της ενστάλαξης φυσιολογικού ορού κατά την αναρρόφηση σε σχέση με τη μη ενστάλαξη, δεδομένου ότι συμβάλλει στην απομάκρυνση μεγαλύτερου όγκου εκκρίσεων. Παρόλα αυτά, αρκετοί είναι οι συγχυτικοί παράγοντες στους οποίους θα μπορούσε να αποδοθεί η αύξηση της συστολικής ΑΠ και των σφύξεων/min, πέρα από την ενστάλαξη ορού, όπως η είσοδος του καθετήρα αναρρόφησης στην τραχεία, αλλά και ο προκαλούμενος βήχας, μέσω του οποίου διεγείρεται το συμπαθητικό νευρικό σύστημα. Επιπλέον, το αίσθημα αγωνίας και άγχους που ενδέχεται να βιώνουν οι ασθενείς κατά τη διάρκεια της αναρρόφησης μπορεί να οδηγεί σε αναποτελεσματικό αναπνευστικό τύπο και ρυθμό, συντελώντας στην πρόκληση υποξαιμίας. Τέλος, η ύπαρξη περιορισμών, όπως το μέγεθος του δείγματος, αλλά και η παρουσία ορισμένων άλλων συγχυτικών μεταβλητών, που δύσκολα ελέγχονται, όπως οι ρυθμίσεις του αναπνευστήρα, η εφαρμογή ή όχι και άλλων τεχνικών οι οποίες σχετίζονται με την κινητοποίηση, τη ρευστοποίηση και την απομάκρυνση των εκκρίσεων του αναπνευστικού, όπως φυσικοθεραπεία, ενυδάτωση, αλλαγές θέσης σώματος, υποδεικνύουν την ανάγκη για περαιτέρω μελλοντική έρευνα. ABSTRACT Comparison of the Effectiveness and Safety of Two Methods of Endotracheal Suctioning Zoi Kostaki, 1 Konstantinos Giakoumidakis, 2 George I. Baltopoulos, 3 George Anthopoulos, 4 Hero Brokalaki-Pananoudaki 5 1 Captain RN, ΜSc, PhD Candidate, 2 RN, ΜSc, PhD Candidate, Faculty of Nursing, National & Kapodistrian University of Athens, Evangelismos General Hospital of Athens, 3 MD, Professor, Faculty of Nursing, National & Kapodistrian University of Athens, 4 Lt Colonel MD, Director of the ICU, 251 Hellenic Airforce General Hospital, 5 RN, Associate Professor, Faculty of Nursing, National & Kapodistrian University of Athens Introduction. Endotracheal suctioning is a frequently applied nursing intervention as a basic method of securing airway penetration to improve the respiratory function of critically ill patients with an artificial airway. The usual technique is based on the insertion of a suction catheter through the artificial airway to the tracheobronchial tree, and the removal of the secretions with the application of negative pressure. Often, this technique is accompanied by instillation of normal saline solution to the trachea in order to make the flow and removal of the secretions from the airways easier. This technique is controversial, however, since the advantages are considered probably no superior to the complications. Aim. The aim of this study was to compare the effectiveness and safety of two suctioning techniques, with and without saline instillation, and to evaluate the circulatory and respiratory disorders resulting from the two procedures Material Method. This study was conducted in the general intensive care units (ICU) of two general hospitals in Attica. The study group consisted of 85 mechanically ventilated

9 340 Ζωή Κωστάκη και συν. patients, with a median age of 63 years, who were hospitalized in the ICU for a mean duration of 12.6 days. Data were collected over a period of 3½ years, from June 2004 to November Two methods of suctioning were applied to each patient, namely, with and without normal saline instillation. The effectiveness of the techniques was considered from the weight of the drained secretions, and the safety as assessed by monitoring the haemodynamic (arterial blood pressure, pulse) and respiratory (partial pressure of oxygen in arterial blood) parameters. The value of each parameter was registered immediately before and one minute after the suction. The relevant data were recorded by the use of a two unit demographic and clinical data form. The first unit included the characteristics of the ICUs and patients and the second unit the vital signs and partial pressure values, before and after suctioning and the weight of the secretions removed by suctioning for each method. Statistical analysis was conducted using SPSS for Windows (version 15) statistical software (SPSS Inc., Chicago, IL). The Wilcoxon method and t test were applied for the statistical process, the significance value for p was Results. Τhe use of normal saline instillation was associated with a significant increase of pulse rate (p=0.001) after the application of suction, in contrast with suction with no normal saline instillation (p=0.559). A significant decrease in partial pressure of oxygen in arterial blood was observed on suction, both with normal saline instillation (p<0.001) and without instillation (p=0.003). Arterial blood pressure showed no change during the two methods of suctioning (p=0.231 with instillation and p=0.589 without instillation). The differences in safety of the two techniques were not statistically significant; the comparative differences of arterial blood pressure (p=0.158), pulse rate (p=0.451) and partial pressure of oxygen in arterial blood were not statistically significant. Normal saline instillation resulted in a statistically significant increase of the weight of the secretions removed on suction, compared to no instillation (p<0.001). Conclusion. The suctioning of secretions is a common nursing practice, applied to mechanically ventilated patients in order to clear their airways. The instillation of normal saline solution in the trachea during suctioning increases the amount of the secretions removed, and it does not appear to be less safe than suctioning without saline instillation as it does not lead to significant differences in the haemodynamic and respiratory parameters. Further clinical studies need to be performed in order to investigate whether restrictions such as sample numbers and ventilator parameters interfere with the results. NOS- ILEFTIKI 2009, 48 (3): Key-words: endotracheal tube, endotracheal suctioning, normal saline, instillation * Corresponding Author: Zoi Kostaki, 3 Aperantion street, GR Agrinio, Greece, tel.: zetacoast@yahoo.com Βιβλιογραφία 1. Halpern NA, Bettes L, Greenstein R. Federal and nationwide intensive care units and healthcare costs: Crit Care Med 1994, 22: Day Τ, Farnell S, Wilson-Barnett J. Suctioning: A review of current research recommendations. Intensive Crit Care Nurs 2002, 18: Day T, Wainwright SP, Wilson-Barnett J. An evaluation of a teaching intervention to improve the practice οf endotracheal suctioning in intensive care units. J Clin Nurs 2001, 10: Buglass E. Tracheostomy care: Tracheal suctioning and humidification. Br J Nurs 1999, 8: Guglielminotti J, Desmonts JM, Dureuil B. Effects of tracheal suctioning on respiratory resistances in mechanically ventilated patients. Chest 1998, 113: Raymond SJ. Normal saline instillation before suctioning; helpful or harmful? A review of the literature. Am J Crit Care 1995, 4: Blackwood B. Normal saline instillation with endotracheal suctioning: Primum non nocere (first do no harm). J Adv Nurs 1999, 29: Demers RR, Sakland M. Minimizing the harmful effects of mechanical aspiration: Aspects of respiratory care. Heart Lung 1973, 2: Kinloch D. Instillation of normal saline during endotracheal suctioning: Effects on mixed venous oxygen saturation. Am J Crit Care 1999, 8: Fokkens WJ, Scheeren RA. Upper airway defence mechanisms. Paediatr Respir Rev 2000, 1: Akgόl S, Akyolcu N. Effects of normal saline on endotracheal suctioning. J Clin Nurs 2002, 11: Briening EP. The effects of saline instillation prior to endotracheal suctioning. Online J Knowl Synth Nurs 1996, 3: Bostick J, Wendelgass S. Normal saline instillation as part of suctioning procedure: Effects of PaO 2 and amounts of secretions. Heart Lung 1987, 16: Gray JE, McΙntyre NR, Kronenberger WG. The effects of bolus normal saline instillation in conjunction with endotracheal suctioning. Respir Care 1990, 35: Ra Y, Kim HS, Park JH. Instillation of normal saline before suctioning in patients with pneumonia. Yonsei Med J 2002, 43: Celik SS, Elbas NO. The standards of suction for patients undergoing endotracheal intubation. Intensive Crit Care Nurs 2000, 16:

10 xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxx ΣΥγκριση δυο μεθοδων αναρροφησης Glass CA, Grap MJ. Ten tips for safer suctioning. Am J Nurs 1995, 95: Kuriakose A. Using the synergy model as best practice in endotracheal tube suctioning of critically ill patients. Dimens Crit Care Nurs 2008, 27: Lerga C, Zapata MA, Herce A, Martinez A, Margall MA, Asiain MC. Endotracheal suctioning of secretions: Effects of instillation of normal serum. Enferm Intensiva 1997, 8: Ackerman MH, Mick DJ. Instillation of normal saline before suctioning in patients with pulmonary infections: A prospective randomized controlled trial. Am J Crit Care 1998, 7: Ackerman MH, Gugerty BP. The effect of normal saline bolus instillation in artificial airways. ORL Head Neck Nurs 1990, 8:14 17