Ητυποποίησητηςορολογίας στοντοµέατηςπληροφόρησης: ανάγκηήυπερβολή;

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ητυποποίησητηςορολογίας στοντοµέατηςπληροφόρησης: ανάγκηήυπερβολή;"

Ξάνθη Βιτάλης
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Ητυποποίησητηςορολογίας στοντοµέατηςπληροφόρησης: ανάγκηήυπερβολή; Κατερίνα Τοράκη, Στέλλα Χατζηµαρή 9ο Συνέδριο «Ελληνική Γλώσσα και Ορολογία» (Αθήνα, 7-9 Νοεµβρίου 2013)

2 Τιείναι;Καιπώςτολέµε; βιβλιοθηκονοµία, τεκµηρίωση, επιστήµητων βιβλιοθηκών, επιστήµη της πληροφόρησης ή επιστήµη της πληροφορίας ή επιστήµη των πληροφοριών; librarianship, documentation, library science, information science βιβλιοθηκάριοςήβιβλιοθηκονόµος, επιστήµοναςτης πληροφόρησης ή πληροφοριολόγος; librarian, information scientist τεκµήριοήέγγραφο, αρχείοήαρχειακόέγγραφοή τεκµήριο ή ιστορικό αρχείο; document, record, archive, archival document 2

βιβλιοθηκάριοςήβιβλιοθηκονόµος, επιστήµοναςτης πληροφόρησης ή πληροφοριολόγος; librarian, information scientist

3 Τιείναι;Καιπώςτολέµε; υπηρεσίαπληροφοριώνήπληροφόρησης; information service βιβλιογραφικέςαναφορές /παραποµπές; bibliographic references / citations εικόνα, σχήµα, διάγραµµα, σχέδιο, εικονογραφικότεκµήριοή εικονοτεκµήριο, εικονογράφηµα ή εικονογράφηση; icon, picture, illustration, figure, iconic document, design, plan, drawing βιβλιοθήκη, βιβλιοθήκητέχνης, µουσείοτέχνης, πινακοθήκη; library, art library, art gallery, art museum στρογγύλεµακαισφύρισµα, χερσάδα; rounding and backing (arrondir), holiday (congé) 3

icon, picture, illustration, figure, iconic document, design, plan, drawing βιβλιοθήκη, βιβλιοθήκητέχνης, µουσείοτέχνης,

4 Τιείναι;Καιπώςτολέµε; πληροφοριακόςγραµµατισµός / εγγραµµατοσύνη / αλφαβητισµός / πληροφοριακή παιδεία information literacy translatum ( linkedin/ir ( epipaidevsis / information user education) 4

(http://www.translatum.gr/forum/index.php?topic=337486.

5 5

6 6

7 Πληροφοριακήσυµπεριφοράκαι χρήσειςτηςγλώσσας σχέση του αντικειµένου της πληροφόρησης µε την κοινότητα: µετουςχρήστεςγιατουςοποίουςέχεισχεδιαστείη βιβλιοθήκη να παρέχει υπηρεσίες µεεκείνουςµετουςοποίουςσυναλλάσεται (προµηθευτές, συγγραφείς, εκδότεςκ.ά.) ιδιαίτεραχαρακτηριστικά ιδιαίτερεςαπαιτήσεις ιδιαίτερηγλώσσα / ορολογία 7

βιβλιοθήκη να παρέχει υπηρεσίες µεεκείνουςµετουςοποίουςσυναλλάσεται (προµηθευτές,

8 Πληροφοριακήσυµπεριφοράκαι χρήσειςτηςγλώσσας πολιτισµικάκαιγλωσσικάζητήµατα γλώσσατωνβιβλιοθηκών (library jargon) 8

9 Πληροφοριακήσυµπεριφοράκαι χρήσειςτηςγλώσσας Έρευνα σε ευάλωτες κατηγορίες πληθυσµού και συγκεκριµένα σε ηλικιωµένους και αφροαµερικανούς ιατρικήπληροφόρηση προτίµησητης «γλώσσαςτουκαθιστικού» (living room language) έναντι της ιατρικής ορολογίας Παραδείγµατα: sugar για τον όρο diabetes pressure για τον όρο hypertension the blues για τον όρο depression 9

«γλώσσαςτουκαθιστικού» (living room language) έναντι της ιατρικής ορολογίας

10 Πληροφοριακήσυµπεριφοράκαι χρήσειςτηςγλώσσας Έρευνα σε φοιτητές στη Νέα Ζηλανδία χρήσητηςφυσικήςγλώσσαςκατάτηναναζήτησηστα συστήµατα των βιβλιοθηκών χρησιµοποιούνσυχνάεκφράσειςτηςφυσικήςγλώσσας που δεν περιλαµβάνονται στη γλώσσα των βιβλιοθηκών προτείνονταιλύσειςώστεναβελτιωθείησχέσηανάµεσα στις βιβλιοθήκες και τους φοιτητές χρήστες 10

χρησιµοποιούνσυχνάεκφράσειςτηςφυσικήςγλώσσας που δεν περιλαµβάνονται στη γλώσσα των

11 Πληροφοριακήσυµπεριφοράκαι χρήσειςτηςγλώσσας Έρευνα στο Πανεπιστήµιο του Berkeley όροιπουχρησιµοποιούνταιστοχώροτηςπληροφόρησης ποσοστόεπιτυχίας 52% στηνεύρεσητωνκατάλληλωνκαι σχετικών άρθρων κατά την αναζήτηση δενείναικατανοητάήκατανοούνταιµελανθασµένοτρόπο διάφορα ακρώνυµα και λογότυπα όροιόπως database, library catalog, e-journals, index, interlibrary loan, periodical or serial, reference, resource, θεµατικές κατηγορίες όπως humanities ή social sciences. είναικατανοητέςστουςχρήστεςεντολές όπως find books, find articles, καθώςκαιάλλοισυνδυασµοίµελέξειςαπότηφυσικήγλώσσα. 11

όροιόπως database, library catalog, e-journals, index, interlibrary loan, periodical or serial, reference, resource, θεµατικές κατηγορίες όπως

12 Πληροφοριακήσυµπεριφοράκαι χρήσειςτηςγλώσσας Έρευνα στη Μονάδα Τεκµηρίωσης και Πληροφόρησης ΤΕΕ, 2003 Συγκρίνονται οι όροι αναζήτησης που χρησιµοποιούν οι χρήστες οι αποδόσεις θεµατικών όρων για τις ίδιες έννοιες όπωςγίνονταιαπότηντεκµηρίωση TEE, απότουςκριτέςτωνάρθρωνγιατηνεπιστηµονικήέκδοσητωντεχνικών Χρονικών, όπωςεµφανίζονταισεθησαυρούςεπιστηµονικώνόρων (INSPECκ.ά.). Συµπεράσµατα προτίµηση στη χρήση της φυσικής γλώσσας, δεν ακολουθούνται κανόνες, ύπαρξη παραποµπών (καθιερωµένων και µη καθιερωµένων όρων) συµβάλλουν θετικά στο αποτέλεσµα. 12

απότουςκριτέςτωνάρθρωνγιατηνεπιστηµονικήέκδοσητωντεχνικών Χρονικών, όπωςεµφανίζονταισεθησαυρούςεπιστηµονικώνόρων (INSPECκ.ά.).

13 ΧρειάζεταιΤυποποίηση; 10 λόγοιγιατηντυποποίηση (INFOTERM) η διασφάλιση ίσων ευκαιριών η φροντίδα για τον πελάτη (χρήστη) η διασφάλιση της ποιότητας η διαχείριση της πολιτισµικής και γλωσσικής ποικιλίας ηεξασφάλισηπροσβάσιµωνπληροφοριών, κ.ά. 10 καλοίλόγοιγιατηνορολογία δενµπορείναυπάρχειγνώσηχωρίςορολογία, σε οποιοδήποτε θεµατικό πεδίο ή σε οποιαδήποτε γλώσσα κτλ. 13

14 ΤυποποίησηκαιΠληροφόρηση ητυποποίησηαποτελείεκφρασµένηανάγκηγιατοπεδίο της πληροφόρησης απαραίτητηκαικατάτηδιατύπωσητωνσηµασιολογικών σχέσεων ανάµεσα στις διάφορες έννοιες, υπερβαίνοντας τη φυσική τοποθέτηση των αντικειµένων της βιβλιοθήκης που σχετίζονται µε κάποιο τρόπο µε τις έννοιες αυτές ευρετήρια θεµατικών όρων συστήµατα ταξινόµησης θησαυροί λεξιλόγια συστήµατα οντολογιών κτλ. Άλλοπληροφορίακαιάλλογλώσσα;!!! 14

φυσική τοποθέτηση των αντικειµένων της βιβλιοθήκης που σχετίζονται µε κάποιο τρόπο µε τις έννοιες αυτές

15 ISO TC 46 Information and documentation τυποποίησητωνβασικώνδιεργασιώνπουσχετίζονται µε το θεµατικό πεδίο της πληροφόρησης και αφορούν βιβλιοθήκες, αρχεία, κέντρατεκµηρίωσηςκαι πληροφόρησης, εκδοτικούς οργανισµούς και µουσεία ISO 5127:2001 Information and documentation Vocabulary 15

πληροφόρησης και αφορούν βιβλιοθήκες, αρχεία, κέντρατεκµηρίωσηςκαι

16 ΕΛΟΤΤΕ 22 Πληροφόρησηκαι Τεκµηρίωση ΕΛΟΤ 1381:2013 Πληροφόρηση και τεκµηρίωση Λεξιλόγιο: βασικοί όροι τεκµήρια, φορείς δεδοµένων και τα µέρη τους ιδρύµατα τεκµηρίωσης και τα αποκτήµατά τους διεργασία τεκµηρίωσης χρήση των πληροφοριών και των τεκµηρίων διατήρηση τεκµηρίων νοµικές απόψεις της πληροφόρησης και τεκµηρίωσης Το ιεθνέςπρότυποπεριέχει 1100 κύριουςκαι 100 δευτερεύοντες µηπροτιµώµενους -όρους ΤοΕλληνικόΠρότυποπεριέχεισυνολικά 1416 όρους 16

πληροφοριών και των τεκµηρίων διατήρηση τεκµηρίων νοµικές απόψεις της πληροφόρησης και τεκµηρίωσης Το

17 17

18 Προβλήµατα σηµαντικάπροβλήµαταωςπροςτηναπόδοσηκαι εναρµόνιση των όρων ανάγκηαπόδοσηςστηνελληνικήόλωντωνξενόγλωσσων όρων του διεθνούς προτύπου τοπρότυποείναιπαλιό (2001), ήδηείναιυπό επεξεργασία / αναθεώρηση γιαπολλάαντικείµεναηεξέλιξηείναιραγδαία πολλέςαπότιςέννοιες δεν χρησιµοποιούνται πλέον ή δενείναιγνωστέςστηνελλάδα (π.χ. όροιόπως bay, book drop, study cabin) 18

(2001), ήδηείναιυπό επεξεργασία / αναθεώρηση γιαπολλάαντικείµεναηεξέλιξηείναιραγδαία

19 υσκολίες πληµµελήςανάπτυξητηςορολογίαςστονκλάδοτηςβιβλιοθηκονοµίας δυσκολίαστηναπόδοσηξένωνόρωνοιοποίοιχρησιµοποιούνται ευρύτατα στο πεδίο παραγωγής µε την ξενόγλωσση µορφή τους (π.χ. online, cdrom) ανάγκηδηµιουργίαςνέωνόρων έλλειψηοργανωµένηςκαισυστηµατικήςσυνεργασίαςµεειδικούςαπό άλλους κλάδους ειδικήτεχνικήορολογία (σεθέµαταπληροφορικής, δικαίου, τέχνης, επεξεργασίαςχαρτιού, φωτογραφίας, τυπογραφίας, βιβλιοδεσίας) επιδιώχτηκε η συνεργασία µε ειδικούς άλλων κλάδων για την απόδοση των σχετικών όρων αναζητήθηκε η τρέχουσα ορολογία των τεχνικών και εργατών του κλάδου που αναφέρονται (βιβλιοδετών, µαστόρων κτλ.) 19

online, cdrom) ανάγκηδηµιουργίαςνέωνόρων έλλειψηοργανωµένηςκαισυστηµατικήςσυνεργασίαςµεειδικούςαπό άλλους κλάδους ειδικήτεχνικήορολογία

20 Αρχέςκαικανόνες σεβασµόςστηνορολογίατουειδικούθεµατικούπεδίου για κάθε κεφάλαιο προτίµησητηςφυσικήςγλώσσαςόπουήτανδυνατόν καταγραφήόλωντωνόρωνπουχρησιµοποιούνταιγια κάθε έννοια κανόνεςορολογίαςσύµφωναµετασχετικάελληνικά πρότυπα 20

21 Παραδείγµατα τιράζαντίτράβηγµακαιεκτύπωση impression (γαλλ. tirage) προφίλαιτήµατοςαντίκατατοµήαιτήµατος (request profile) δυνατότηταπατενταρίσµατοςαντίδυνατότητα κατοχύρωσης εφεύρεσης µε δίπλωµα ευρεσιτεχνίας (λόγω µεγάλου µήκους του όρου) patentability πληροφοριακόςδιάλογοςαντίσυνέντευξηµετοχρήστη reference interview: discussion between an information user and information staff to determine his or her exact requirements and to formulate an appropriate search strategy (γαλλ. entrevue de recherche) 21

22 Νέοιόροι Πολλοί νέοι όροι εντάχθηκαν στο πεδίο της πληροφόρησης πουυπάρχουνήδενυπάρχουνστηνελληνική ορολογία άλλων θεµατικών πεδίων σηµαντικήησυµβολήτηςτε21 22

23 Παραδείγµατα απαρχαίωση obsolescence περιοδεύουσαβιβλιοθήκη συλλογή η οποία παραµένει προσωρινά σε ένα σηµείο εξυπηρέτησης από το οποίο αποστέλλεται σε ένα άλλο και ούτω καθ εξής, σύµφωνα µε ένα προκαθορισµένο πρόγραµµα travelling library (γαλλ. bibliothèque itinérante) βιβλιοδόχος ή θυρίδα απόθεσης βιβλίων: κουτί ή αγωγός κύλισης που επιτρέπει στους χρήστες πληροφοριών να επιστρέφουν τεκµήρια χωρίς τη βοήθεια του προσωπικού bookdrop (γαλλ. boîte à livres) 23

24 Παραδείγµατα εφήµερα τεκµήρια που παράγονται για ένα συγκεκριµένο γεγονός ή σειρά γεγονότων και παύουν να εξυπηρετούν τον αρχικό τους σκοπό µετά από µια χρονική περίοδο ή σε αλλαγή περιεχοµένου ephemera (γαλλ. éphémères) Στον τοµέα της ταξινόµησης: µονοθεµατική / µονοκριτηριακήταξινόµηση monothetic classification (γαλλ. classification monothétique) πολυθεµατική / πολυκριτηριακήταξινόµηση polythetic classification (γαλλ. classification polythétique) διαζευκτικήταξινόµηση disjunct classification (γαλλ. classification par mots clés) συζευκτικήταξινόµηση conjunct classification (γαλλ. classification conjointe) 24

25 ΣυµβολήΕΛΟΤΤΕ 21 Ορολογία Γλωσσικοίπόροι κατασήµανση (designation) γένιαέννοια (γένος, genus) είδιαέννοια (είδος, species) ειδογονικήσχέση (σχέσηγένους είδους, generic relation) µεριστικήσχέση (σχέσηόλου-µέρους, partitive relation) γραµµοκωδικός (γραµµωτόςκωδικός, bar code) συσταδοποίηση (οµαδοποίηση, clustering/groupement) διαφύλλιση (περιδιάβασµα, φυλλοµέτρηµα, browsing) 25

26 Συµβολήτεχνιτώνκαιµαστόρων αναγεννηµένοχαρτί (reclaimed paper) κρακελάρισµα (cracking) κατσάρωµακαικαρούλιασµα (curling) συµπαγήςτοποθέτησησεράφια /συµπαγής καταχώρηση (compact shelving) εφαπτόµενητοποθέτησησεράφια /εφαπτόµενη καταχώρηση (back-to-back shelving) φατνωτήταξιθέτηση (bay shelving) 26

27 Καιάλλαζητήµατα... Ότανδενυπάρχουνδόκιµοιόροι holiday / congé (area of an adhesive covered surface which does not adhere properly to another surface) φευγάτο ή χερσάδα, τελικά αποδόθηκε ως χερσάδα ιαφορέςστηνκατασήµανσηεννοιώνσεσύγκρισηµεάλλαθεµατικά πεδία (π.χ. ορολογίας, πληροφορικής, αρχειονοµίας) ή και στο ίδιο το πεδίο στην καθηµερινή χρήση εικονογραφικότεκµήριο -εικονοτεκµήριο (iconic document) διαθέτης - ξένιος υπολογιστής (host) µητρώοτευχών -κάρντεξ (continuation record) Ειδικήενασχόλησηγιασυγκεκριµένεςοµάδεςεννοιώνκαιόρων (βιβλιογραφικήέρευνα, translatum, ΕΛΕΤΟ, ΤΕ21, ΑΣΚΤ, καλλιτέχνεςκτλ.), π.χ. graphic και iconic reference, citation, quotation κτλ. 27

28 28

29 Έργοαναγκαίο Ητυποποίησητης ορολογίαςστοντοµέατηςπληροφόρησης: ανάγκη ή υπερβολή; Όχι µόνο δεν είναι υπερβολή, αλλά είναι ανάγκη και οπωσδήποτε γνώση καθιέρωσητηςορολογίαςτουκλάδου εισαγωγήστηνεκπαιδευτικήδιαδικασία δηµιουργίαµηχανισµούγιατησυνεχήανατροφοδότηση βήµαδιαλόγουγιατησυγκρότησηενιαίουσώµατοςελληνικής ορολογίας στο πεδίο βιβλιοθηκονοµίας και πληροφόρησης βάσηδεδοµένων (MS Access) µεόλουςτουςόρουςστις 3 γλώσσες και µε τις αντιστοιχίες µεταξύ τους, χρήσιµο εργαλείο διαχείρισης της ορολογίας στο θεµατικό πεδίο της πληροφόρησης 29

30 Έργοσυλλογικό ΕΛΟΤΤΕ 22 Αλλά και καθοριστική συµβολή από: ΕΛΟΤΤΕ 21 ΕΛΕΤΟ Βιβλιοθήκες / Βιβλιοθηκονόµους Άτοµα διαφόρων ειδικοτήτων... Και χρήση πηγών από: ιαδίκτυο Βιβλία / Λεξικά / Βάσεις δεδοµένων... Ευχαριστούµε! 30

Σχετικά έγγραφα

Η τυποποίηση της ορολογίας στον τομέα της πληροφόρησης: ανάγκη ή υπερβολή;

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η τυποποίηση της ορολογίας στον τομέα της πληροφόρησης: ανάγκη ή υπερβολή; Κατερίνα Τοράκη, Στέλλα Χατζημαρή, Στις βιβλιοθήκες, τόσο στην «παραδοσιακή» τους μορφή ως χώροι αποθήκευσης, αναζήτησης