Πειραματισμός και πρωτοπορεία

Transcript

1 Η ΑΥΓΗ TETAΡΤΗ 9 ΜΑΡΤΙΟΥ 2011 ΓΡΑΜΜΑΤΑ & ΤΕΧΝΕΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΑΥΤΟΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΘΕΟΦΙΛΗΣ art-act@tellas.gr Πειραματισμός και πρωτοπορεία Ο πειραματισμός, εν γένει, συνδέεται ανέκαθεν με το πειράσθαι προς επιβεβαίωση μιας δοξασίας, ή υπόθεσης, όπως άλλωστε απαιτείται και απ τον κατ εξοχήν ορισμό της επιστήμης: δόξα αληθής μετά λόγου (Πλάτων, Θεαίτητος). Η σύνδεση της τέχνης με τον πειραματισμό (ως δοκιμή καλλιτεχνικής πρακτικής), παρ ότι παλαιοτάτη, μόλις εσχάτως κατέστη διακεκριμένη συνθήκη κι εν πολλοίς κατέγινε αυτοσκοπός. Επί πλέον το όποιο πειραματικό εγχείρημα υπέχει αδιάκριτα θέση καινοτομικού τολμήματος με αξιώσεις πρωτοποριακής αιχμής. Έτσι πειραματισμός και πρωτοπορία απ την αυγή του 20 ου αιώνα πάνε αντάμα, αλληλοεπιχωρούνται και συχνά ταυτοποιούνται, αλλά σπανίως καρποφορούν. Η συχνότης των άξεστων και οιονεί αδόκιμων πειραματισμών είναι δυσανάλογα πληθωρική προς την ευπορία των εμμέθοδων εγχειρημάτων και των ευδόκιμων επιτευγμάτων. Ο Eric Hobsbawm στο συνοπτικό ιστόρημά του, Η ΕΠΟΧΗ ΤΩΝ ΑΚΡΩΝ, Ο σύντομος ει- κοστός αιώνας , συνοψίζει επιγραμματικά: Πυρήνας του μοντερνισμού ήταν η καινοτομία. Κατ αναλογία με την επιστήμη και την τεχνολογία, η «νεωτερικότητα» βασιζόμενη στη σιωπηρά υποθετική παραδοχή ότι η τέχνη ήταν προοδευτική και κατά συνέπεια το σημερινό στυλ ήταν ανώτερο του χθεσινού. Ο μοντερνισμός εξ ορισμού υπήρξε η τέχνη της πρωτοπορίας Κανείς δεν πρόσεξε πόσο σαθρά ήταν τα θεμέλιά του. Στην πραγματικότητα οι μόνες καινοτομίες που έγιναν όσον αφορά τη φόρμα μετά το 1914, στον κόσμο της «κατεστημένης» πρωτοπορίας φαίνεται να ήταν δύο: Ο ντανταϊσμός, που επισκίασε ή προεικόνισε τον σουρεαλισμό στο δυτικό ήμισυ της Ευρώπης, και ο σοβιετικής καταγωγής κονστρουκτιβισμός στην Ανατολή. Και καταλήγει: [ ] οι πρωτοποριακές τέχνες, που ήταν εγγυημένα βέβαιο ότι θα θαύμαζαν όλοι οι σημαιοφόροι της καλλιτεχνικής καινοτομίας ήταν μόνο δύο: Ο Κινηματογράφος και η Jazz. Μετά ταύτα, και παρά ταύτα, τι άραγε να σημαίνει και να τι να σηματοδοτεί η ελαύνουσα σε μεταμοντέρνο πλαίσιο πρωτοποριακομανία του υπεραφθονούντος παραμιμητισμού των καλουμένων ιστορικών πρωτοποριών και των παραφυάδων τους; Ο Jean Epstein, μας ευκρίνησε, άπαξ και διά παντός, ήδη απ το 1930: η Πρωτοπορία δεν είναι μια μόδα, είναι μια κατάσταση του πνεύματος, ούτε επιβάλλεται, ούτε και απαιτείται. Προκύπτει ως ποιητική μεταμόρφωση κι όχι ως αντιποιητική παραμόρφωση. ΘΑΝΑΣΗΣ ΡΕΝΤΖΗΣ ΓΚΡΑΦΙΤΙ