Η ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΜΑΡΙΝΑ ΝΑΝΗ (ΑΕΜ: 1264)

Transcript

1 Τ Ε Ι ΚΑΒΑΛΑΣ )Λ Η Δ ΙΟ ΙΚ Η Σ Η Σ Ο ΙΚ Ο Ν Ο Μ ΙΑ Σ Τ Μ Η Μ Α Δ ΙΑ Χ Ε ΙΡ ΙΣ Η Σ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙ Η ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ ΜΑΡΙΝΑ ΝΑΝΗ (ΑΕΜ: 1264) ΜΑΙΟΣ 2012 ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Δρ. Βασίλειος Σάλτας Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του βασικού πτυχίου

2 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το αντικείμενο μελέτης της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι η Διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη. Τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών καθώς και το Διαθεματικό ενιαίο πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών έχουν πλέον υιοθετήσει την βασική αρχή πως για τα κύρια μαθήματα κρίνεται απαραίτητη η βοήθεια που μπορούν να αποδώσουν τα επί πλέον διδακτικά αντικείμενα καθώς δεν μπορούν από μόνα τους να είναι αποτελεσματικά όπως το απαιτεί το πρόγραμμα. Στην εργασία αυτή γίνεται αναφορά και ανάλυση στους τρόπους επιλογής και οργάνωσης της διδακτέας ύλης που δεν ακολουθούν τις πρακτικές των παραδοσιακών - κλασσικών αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών με τα διακριτά και αυτοτελώς διδασκόμενα μαθήματα. Γίνεται εντοπισμός των κοινωνικών, ψυχολογικών, διδακτικών, οικονομικών, επιστημολογικών και παιδαγωγικών λόγων οι οποίοι καθιστούν πλέον επίκαιρα καθώς και προτιμητέα τα διαθεματικά προγράμματα σπουδών. Σελίδα 2 από 88

3 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας Περιεχόμενα Εισαγωγή...5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο: Διδακτική 1.1 Ο θεσμός του σχολείου και της εκπαίδευσης Διδακτική και οι κλάδοι της Έννοια του όρου διδασκαλίας Έννοια του όρου Μάθηση Ο ρόλος του δασκάλου στην Διδασκαλία και τη Μάθηση Ο ρόλος των Αναλυτικών Προγραμμάτων...12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο: Διαθεματικότητα 2.1 Τι είναι η Διαθεματικότητα Σκοπός και δυνατότητες της Διαθεματικότητας Χρηστικότητα της διαθεματικότητας και Λόγοι υιοθέτησης της διαθεματικής διδασκαλίας Η γέννηση της Διαθεματικότητας Η διαθεματική προσέγγιση της γνώσης στην επιστήμη της Διδακτικής Η Διαθεματική οργάνωση των ενοτήτων στα Δ.Ε.Π.Π.Σ - Α.Π.Σ Ποιες βασικές παιδαγωγικές -διδακτικές αρχές πρέπει να διέπουν την Διαθεματική προσέγγιση Διαθεματικότητα και Διδασκαλία των φυσικών επιστημών Η παιδαγωγική αξία των Διαθεματικών προσεγγίσεων Γνωσιακό περιβάλλον Οι παιδαγωγικό κίνδυνοι της Διαθεματικότητας Διάκριση των Αναλυτικών Προγραμμάτων Οριοθέτησης της έννοιας «Διαθεματική προσέγγιση» Η αναγκαιότητα ένταξης Διαθεματικών προσεγγίσεων στα αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών Μεθοδολογία και σύστημα αξιολόγησης στο Ελληνικό πρότυπο Διαθεματικότητας...31 Σελίδα 3 από 88

4 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο: Σύγχρονα Προγράμματα Σπουδών 3.1 Εισαγωγή Διεπιστημονικά, Διαθεματικά και Ενιαία Προγράμματα Σπουδών Ταξινόμηση της ποικιλίας των Σύγχρονων Προγραμμάτων Σπουδών Προγράμματα σχεδιασμού και ανάπτυξης Διαθεματικών δραστηριοτήτων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο: Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 4.1 Η εφαρμογή της Διαθεματικότητας στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών Η εφαρμογή της διαθεματικότητας στις φυσικές επιστήμες Η εφαρμογή της διαθεματικότητας στις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας...48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο: Πρακτικό Μέρος 5.1 Υποθέσεις Έρευνας Δείγμα της Έρευνας Αποτελέσματα της Έρευνας Ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας...79 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...86 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 88 Σελίδα 4 από 88

5 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας Εισαγωγή «Η παιδεία είναι ο δεύτερος ήλιος για τους ανθρώπους», αυτά είναι τα λόγια που διάλεξε κάποτε ο Πλάτωνας για να αναφερθεί στην εκπαίδευση και τα οποία αποδίδουν στο μέγιστο τη σημαντικότητα της. Μέσω της εκπαίδευσης και ειδικότερα του εκπαιδευτικού συστήματος το οποίο αποτελεί το σύνθετο αποτέλεσμα φορέων, μέσων, σκοπών, στόχων καθώς και ανθρώπινης προσπάθειας το άτομο θα οδηγηθεί στην επαγγελματική κατάρτιση, την εργασία και εν κατακλείδι στην κοινωνική του καταξίωση. Εν τω μεταξύ με την παροχή πνευματικής καλλιέργειας συν την παροχή των γνώσεων επιτυγχάνεται και η διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων γενεών. Για να πραγματοποιηθούν όλα τα προαναφερθέντα απαιτείτε και η ύπαρξη ενός κατάλληλου συστήματος εκπαίδευσης, με όλες τις απαραίτητες δομές και υποδομές τα οποία θα διαμορφώνουν ένα κατάλληλο περιβάλλον, τόσο για τον εκπαιδευτικό που και εκείνος με την δική του σειρά οφείλει να είναι πλήρως καταρτισμένος στο αντικείμενο του και να έχει την ικανότητα να μπορεί να εφαρμόζει μια μεθοδική Διδασκαλία, όσο και για το μαθητή προκειμένου να μεγιστοποιείται η μαθησιακή του απόδοση. Επειδή όμως τίποτα δεν παραμένει αμετάβλητο στη ζωή, έτσι λοιπόν και η συνεχώς αυξανόμενη πρόοδος των επιστημών, συνεπάγεται και την διαρκή παραγωγή νέας γνώσης η οποία και αυτή με τη σειρά της επιβάλει τον εκσυγχρονισμό του σχολικού περιβάλλοντος, την ενημέρωση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε νέες μορφές και μεθόδους διδασκαλίας. Προς την κατεύθυνση αυτή το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο σχεδίασε το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών, τα συνακόλουθα ΑΠΣ και το ανάλογο εκπαιδευτικό υλικό. Προπομπός της διαθεματικότητας είναι η Ευέλικτη Ζώνη που ήδη εφαρμόζεται με επιτυχία τα τελευταία σχολικά έτη. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να αναφερθούμε στην Διαθεματικότητα, την ίδια η οποία αποτελεί και μία νέα προσέγγιση της διδασκαλίας στους εκπαιδευτικούς χώρους, αλλά και την συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη. Επίσης, μέσω της έρευνας διαπιστώνεται αν και κατά πόσο γίνεται η Σελίδα 5 από 88

6 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη χρήση Διαθεματικών θεμάτων στα σχολικά βιβλία των τριών τάξεων του Γυμνασίου. Σελίδα 6 από 88

7 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο Διδακτική 1.1 Ο θεσμός του σχολείου και της εκπαίδευσης Το σκοπό της διοχέτευσης της γνώσης και της εμπειρίας των παλαιοτέρων γενεών στις νεότερες είναι σκοπός τον οποίο έχει αναλάβει προς εκτέλεση το σχολείο. Η εκπαίδευση του νέου ανθρώπου γινότανε αποκλειστικά μέσα στην πρακτική ζωή και από τις εμπειρίες μέσα σε αυτήν, πριν την εμφάνιση του σχολείου. Έτσι και με το πέρας των χρόνων διαμορφώθηκε ένα σύστημα, το Εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο αποτελείτε από ένα σύνολο διαδικασιών που χρησιμοποιεί η Πολιτεία με ειδικά ιδρύματα και οργανισμούς. Σκοπός του Εκπαιδευτικού συστήματος μιας χώρας εκτός από την μετάδοση των γνώσεων είναι η πνευματική και σωματική ανάπτυξη καθώς και η καλλιέργεια που βοηθά στη βελτίωση της συμπεριφοράς του νέου ανθρώπου, απαραίτητο για την σωστή και αποτελεσματική λειτουργία του μέσα στην κοινωνία την οποία θα ενταχθεί στο μέλλον. Τον εκπαιδεύει και τον υποβοηθά, ώστε να αναπτύξει και να καλλιεργήσει όλες εκείνες τις δεξιότητες και ικανότητες οι οποίες μετέπειτα θα συμβάλουν στην επαγγελματική κατάρτιση και ειδίκευση του. Μέσω της εκπαίδευσης επιδιώκεται η εξασφάλιση υψηλού και ομοιογενούς επιπέδου γενικής μόρφωσης, σε όλα ανεξαιρέτως τα άτομα και επίσης ανεξάρτητα από την προέλευση τους. Δίνοντας προτεραιότητα στην διερεύνηση και την καλλιέργεια των ικανοτήτων αλλά και των ενδιαφερόντων των νέων, δημιουργούμε μετέπειτα ένα γόνιμο έδαφος για τις μελλοντικές μορφωτικές και επαγγελματικές εξειδικεύσεις. Συνεπώς, γύρω από το εκπαιδευόμενο άτομο θα πρέπει να οργανώνονται οι πρακτικές πορείες και οι τεχνικές παροχής γνώσεων, σύμφωνα με τις ελπίδες, τα αιτήματα το, τα προβλήματα της οικογένειας του, και τέλος του κοινονικοπολιτιστικού περιβάλλοντος. Σελίδα 7 από 88

8 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη Ακόμα και στην αρχαία Ελλάδα ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με την εύρεση των κατάλληλων μέσων και μεθόδων για την επίτευξη του υψηλού τους στόχου, την προαγωγή των πνευματικών τους ικανοτήτων, οι οποίες και θα ήταν πολύ χρήσιμες για την ζωή των νέων εκείνης της εποχής. Το πρώτο στάδιο εκπαίδευσης στην αρχαία Αθήνα, το οποίο και αναλάμβανε η μητέρα ή η τροφός και αποσκοπούσε στην καλλιέργεια των έμφυτων ικανοτήτων του παιδιού και στην προετοιμασία του να δεχθεί τη σχολική εκπαίδευση, που άρχιζε συνήθως στα επτά τους χρόνια. Από τον πρώτο του δάσκαλο ο μικρός Αθηναίος μάθαινε ανάγνωση, συλλαβισμό, γραφή, αριθμητική. Αργότερα τον αναλάμβανε ο Κιθαριστής για να τον μυήσει στην τέχνη της μουσικής. Στη συνέχεια αφού το παιδί αποκτούσε αυτές τις στοιχειώδεις γνώσεις, ερχόταν σε επαφή με την ηρωική και διδακτική ποίηση ( Όμηρο-Ησίοδο ), καθώς και με τη λυρική. Επιπλέον μαθαίνανε χορό, ζωγραφική, χειροτεχνία και γεωμετρία, καθώς επίσης για τη σωματική εκγύμναση των μαθητών φρόντιζε ο Παιδοτρίβης. 1.2 Η Διδακτική και οι κλάδοι της Παλαιότερα κατά την εφαρμογή της διδασκαλία οι μαθητές δέχονταν μια σειρά πληροφοριών από τους δασκάλους χωρίς να γίνεται συζήτηση σε τυχόν προβληματισμούς που μπορεί να είχαν, καθώς το κεντρικό πρόσωπο της διδασκαλίας ήταν ο εκπαιδευτικός και όχι το σύνολο των μαθητών της αίθουσας. Αυτό όμως πλέον έχει αλλάξει και την νεότερη διδακτική διδασκαλία οι πληροφορίες και οι γνώσεις μέσα στην σχολική αίθουσα επιτυγχάνονται έπειτα από μία αμφίδρομη διαδικασία μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικού. Μέσα από αυτή την διαδικασία όπου ο ρόλος του δασκάλου είναι καθοδηγητικός και συνεργατικός οι μαθητές μπορούν και καλλιεργούν την κριτική τους σκέψη και δεν μένουν κενά γνώσεων από τυχόν απορίες. Η Διδακτική είναι ο κλάδος εκείνος της Παιδαγωγικής που ασχολείται με τους σκοπούς, τα μέσα και τις μεθόδους διδασκαλίας και αποτελείται από: Σελίδα 8 από 88

9 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας -την ΓΕΝΙΚΗ, που καθορίζει τους γενικούς κανόνες κάθε διδασκαλίας (μέθοδοι, πορεία, προγράμματα, διάταξη της ύλης, εκλογή της ύλης ) - και στην ΕΙΔΙΚΗ, που σαν σκοπό της έχει να δίνει λύσεις σε όλα τα προβλήματα που εμφανίζονται στην διδασκαλία κάθε μαθήματος, να εφαρμόζει επιστημονικά πορίσματα που την βοηθούν στην επιτυχία των σκοπών που καθορίζει το Αναλυτικό Πρόγραμμα, και τέλος φροντίζει και να αξιοποιηθούν στην ιδιαίτερη διδασκαλία κάθε μαθήματος. 1.3 Έννοια του όρου διδασκαλίας Διδασκαλία είναι ο τομέας εκείνος της αγωγής που αφορά τους χειρισμούς του εκπαιδευτικού για τη μετάδοση και, από την πλευρά του παιδιού και εφήβου, για εκμάθηση γνώσεων και δεξιοτήτων (Π. Ξωχέλλης 2003) Για να επιτευχθεί η μάθηση στο μέγιστο και καλύτερο της βαθμό, πριν πραγματοποιηθεί η διδασκαλία θα πρέπει ο καθηγητής να προγραμματίζεται και να οργανώνεται, ώστε να υπάρχει συγκέντρωση, πρόγραμμα αλλά και μεθοδικότητα κατά την παράδοση του μαθήματος, καθώς και για να εκμεταλλευτεί στο έπακρον το διδακτικό χρόνο. Ο Προγραμματισμός της διδασκαλίας είναι ένα πολύπλοκο και πολυσύνθετο έργο που θα πρέπει να πραγματοποιήσει ο εκπαιδευτικός μέσα από ένα ευρύτερο φάσμα όπου παίρνει κάποιες αποφάσεις γύρω από το τι και πώς της διδασκαλίας. Δηλαδή κατά τον προγραμματισμό, ο δάσκαλος πρέπει να θέτει προτεραιότητες και να λαμβάνει αποφάσεις και πρωτοβουλίες σχετικά με τις διδακτικές ενέργειες που θα ακολουθήσει εκείνος μαζί με τους μαθητές μέσα στην αίθουσα κατά τη διάρκεια του μαθήματος, οι οποίες είναι απαραίτητες να γίνουν: α) πριν από την διδασκαλία β) κατά την διάρκεια της διδασκαλίας γ) μετά την διδασκαλία, γιατί με τον τρόπο αυτό μπορεί να ξέρει από πριν όλη την παιδαγωγική-διδακτική διαδικασία, που θα ακολουθήσει σε μια συγκεκριμένη διδασκαλία (Θαν. Τριλιανός, 2003) Σελίδα 9 από 88

10 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη 1.4 Έννοια του όρου Μάθηση Η διαδικασία της επεξεργασίας των εμπειριών και η απόκτηση δυνατοτήτων για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των προβλημάτων της ζωής ονομάζεται Μάθηση. Μάθηση δεν είναι απλά η εκμάθηση, η εκπαίδευση, είναι μια πιο σύνθετη διαδικασία επεξεργασίας όλων των ερεθισμάτων αλλά και η προσαρμογή αυτών στην όλη συμπεριφορά του ανθρώπου. Είναι συνεχής η ανθρώπινη ανάγκη για μάθηση και αξιοποίηση κάθε ερεθίσματος, συναισθήματος ή βιώματος και είναι απαραίτητο για να ανταποκριθεί αποδοτικότερα στις όποιες απαιτήσεις ή προκλήσεις του περιβάλλοντος αλλά και της ζωής του γενικότερα. 1.5 Ο Ρόλος του Δασκάλου στη Διδασκαλία και στη Μάθηση Από Αρχαιοτάτων χρόνων το επάγγελμα-λειτούργημα του Δασκάλου έχει σαν έργο του τη Διδασκαλία. Λέγοντας Διδασκαλία εννοούμε τη μετάδοση των γνώσεων που γίνεται πάντα με κάποιο πλάνο και σχέδιο συνεπώς και με κάποια μέθοδο που ακολουθούν οι εκπαιδευτικοί. Μέσα από την διδασκαλία οδηγούμαστε στη μάθηση και για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει ο δάσκαλος να αλληλεπιδρά και να επικοινωνεί κατάλληλα με το μαθητή ώστε να νε επιτευχθεί και η μάθηση. Ο δάσκαλος κατά την διδασκαλία επιδιώκει επίσης και στα εξής : -να εισάγει το μαθητή στο σύγχρονο πολιτισμό με την παροχή γενικών γνώσεων όσο μπορεί -να εξασκήσει τα ταλέντα του, τις φυσικές δυνάμεις και δεξιότητες του μαθητή. - να ενισχύσει την ηθική βούληση στο μαθητή Διδασκαλία και Μάθηση είναι δυο έννοιες άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους. Η διδασκαλία αποτελεί προϋπόθεση της Μάθησης. Ο ρόλος αυτός της μετάδοσης γνώσεων - διδασκαλίας της ανάπτυξης και καλλιέργειας των δεξιοτήτων -ικανοτήτων των μαθητών, ώστε στο μέλλον σαν ενεργοί πολίτες να συμβάλουν στην ευημερία του κοινωνικού συνόλου, έχει ανατεθεί στους Εκπαιδευτικούς. Σελίδα 10 από 88

11 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας Οι σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας, δεν έχουν ως στόχο και σκοπό να αποθηκεύουν γνώσεις στο μυαλό του μαθητή, αλλά να αναπτύξουν της ικανότητας της σκέψης του, σε αντίθεση με τις παλαιότερες μεθόδους διδασκαλίας. Οι μαθητές παρουσιάζουν μεταξύ τους πολλές διαφορές ως προς τον τρόπο μάθησης. Το περιβάλλον και τα βιώματα που διαμορφώνουνε την προσωπικότητα αλλά και το χαρακτήρα του κάθε μαθητή είναι αυτά που σε μεγάλο βαθμό καθορίζουν και την απόδοσή του. Ο κάθε μαθητής έχει δικούς του ρυθμούς κατανόησης, παρακολούθησης, εμπέδωσης, και μάθησης. Όμως αυτές οι διαφορές των μαθητών δυσχεραίνουν τη διαδικασία διδασκαλίας και της μάθησης. Αν υπήρχε συντονισμός και συγχρονισμός της διδασκαλίας και της ταχύτητας σκέψης των μαθητών, το αποτέλεσμα θα ήταν εντυπωσιακό. Συνήθως όμως δεν συμβαίνει αυτό, ειδικά στα λεγόμενα «θετικά» μαθήματα, με συνέπεια οι μαθητές να αποτυγχάνουν. Οι βασικότερες ατομικές διαφορές που επηρεάζουν τη διδασκαλία, αλλά και τη μάθηση είναι: 1. Το στάδιο νοητικής ανάπτυξης. Συνήθως, μαθητές της ίδιας ηλικίας και τάξης βρίσκονται σε διαφορετικό στάδιο νοητικής ανάπτυξης. Μερικοί καταλαβαίνουν χωρίς την χρήση παραδειγμάτων, τις έννοιες που διδάσκονται, και άλλοι πάλι δεν είναι καν δυνατό να πλησιάσουν στην κατανόηση τους χωρίς την χρήση αυτών. 2. Ο ρυθμός εκμάθησης. Οι μαθητές δεν μαθαίνουν με τους ίδιους ρυθμούς. Άλλοι μαθαίνουν αργά και άλλοι γρήγορα. Πολλοί διδάσκοντες προσπαθούν να προσαρμόσουν τη διδασκαλία τους στο μέσο μαθητή, αλλά πολλές φορές χωρίς να επιτυγχάνεται το ίδιο μαθησιακό αποτέλεσμα για όλους τους μαθητές. 3. Το στυλ μάθησης. Ο τρόπος που μαθαίνει κάθε μαθητής δεν είναι ίδιος. Κάποιοι μαθητές είναι ακουστικοί τύποι, δηλαδή μαθαίνουν ευκολότερα ακούγοντας τον εκπαιδευτικό, ενώ κάποιοι άλλοι είναι οπτικοί τύποι, δηλαδή μαθαίνουν καλύτερα βλέποντας την παρουσίαση της θεματικής ενότητας. Σελίδα 11 από 88

12 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη Στο (γράφημα 1) που ακολουθεί μια έρευνα, με ποσοστά παρουσιάζει κατά πόσο οι εκπαιδευτικοί λαμβάνουν υπόψη τους το επίπεδο των ατομικών διαφορών μεταξύ των μαθητών κατά την οργάνωση της διδασκαλίας τους, και παρατηρούνται αρκετά μεγάλα ποσοστά σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Λ α μ β ά νετε υπ όψ η το επ ίπ εδ ο τω ν μ α θη τώ ν κατά την ο ρ γ ά νω σ η της δ ιδ α σ κα λ ία ς σας; 72% 72% 63% Δημοτικό Γυμνάσιο Λύκειο Τ.Ε.Ε Πολύ Αρκετά Λίγο Καθόλου Γράφημα Ο ρόλος των Αναλυτικών Προγραμμάτων Η δυσκολία του εκπαιδευτικού κατά την εκπαιδευτική διαδικασία θεωρείτε αρκετά μεγάλη καθώς καλείται μέσα στον κυκεώνα των γνώσεων που υπάρχουν και που συνεχώς αυξάνονται φυσικά, να προσφέρει στους μαθητές του και μέσα σε κατάλληλο και ευχάριστο κλίμα όλα εκείνα τα εφόδια, που θα βοηθήσουν την απόκτηση γνώσεων και την ολοκλήρωση της προσωπικότητας τους. Η πολιτεία βοήθησε τον εκπαιδευτικό σε αυτόν τον τιτάνιο αγώνα προσφέροντας του για βοήθεια τα Αναλυτικά Προγράμματα. Σελίδα 12 από 88

13 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας Με τον όρο Αναλυτικό Πρόγραμμα αναφερόμαστε στο πρόγραμμα εκείνο το οποίο εμπεριέχει το σύνολο των γνωστικών αντικειμένων που διδάσκονται, αλλά και τον τρόπο διδασκαλίας που θα πρέπει να διδάσκονται, τις σχέσεις που θα πρέπει να υπάρχουν μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών καθώς και το σύνολο των κανόνων που θα πρέπει να τηρούνται στα σχολεία. Το Αναλυτικό Πρόγραμμα είναι ένα εργαλείο, το οποίο χρησιμοποιεί ο εκπαιδευτικός στην καθημερινή του πράξη, ένα εργαλείο που του χρησιμεύει σαν επαγγελματική πυξίδα και του λέει τι πρέπει να κάνει και πότε να το κάνει. Ένα Αναλυτικό Πρόγραμμα δε γράφεται ποτέ εξ αρχής ολόκληρο, αλλά συμπληρώνεται, βελτιώνεται ή αναμορφώνεται.. Η διαδικασία σύνταξης Αναλυτικού Προγράμματος, παρουσιάζεται μόνο αν και εφόσον πρόκειται για το αναλυτικό Πρόγραμμα ενός νέου μαθήματος, που μπαίνει για πρώτη φορά στο σχολείο, αλλά για διαδικασία βελτίωσης, αναμόρφωσης και, σε περίπτωση ριζικών αλλαγών, για διαδικασία μεταρρύθμισης των Αναλυτικών Προγραμμάτων. Σελίδα 13 από 88

14 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 2.1 Τι είναι η Διαθεματικότητα Ως διαθεματικότητα ορίζουμε τον τρόπο οργάνωσης του αναλυτικού προγράμματος που καταργεί ως πλαίσιο επιλογής και οργάνωσης της σχολικής γνώσης τα διακριτά μαθήματα και αντιμετωπίζει τη γνώση ως ολότητα, την οποία προσεγγίζει μέσα από τη συλλογική συνήθως διερεύνηση θεμάτων, ζητημάτων και προβληματικών καταστάσεων, που παρουσιάζουν ενδιαφέρον, σύμφωνα με τα κριτήρια των μαθητών (Ματσαγγούρας, 2002). Με τον παραπάνω όρο εννοούμε ότι ένα μάθημα πρέπει να θεωρείται ως αποτέλεσμα πολλών επί μέρους επιστημονικών πεδίων και μην προσεγγίζεται μόνο από την παραδοσιακή του σκοπιά. Τα μαθήματα δεν είναι μόνο ένα σύνολο γνώσεων και η κατάκτηση ενός συγκεκριμένου επιπέδου ικανοτήτων, αλλά και μία διαδικασία μέσα από την οποία επιτυγχάνεται και η απόκτηση της εμπειρίας, συμπεριλαμβανομένου φυσικά και της ποικιλίας των αποτελεσμάτων φυσικά, κάτι επίσης πολύ σημαντικό. Από παραδείγματα παρμένα από την ίδια τη ζωή και πολλά ενδιαφέροντα, το παιδί μαζί με την συνεργασία καθώς και με την καθοδήγηση του δασκάλου μπορεί να συγκρούσει απόψεις καθώς και να τις αναθεωρήσει, να του δημιουργηθούνε νέα ενδιαφέροντα προς ανακάλυψη, και νέες ιδέες έτσι ώστε να καταφέρει να βάλει και κάποια θεμέλια στο οικοδόμημα των γενικών του γνώσεων. Για την πρόκληση ενδιαφέροντος του μαθητή, αλλά και για την διευκόλυνση του εκπαιδευτικού στην πραγματοποίηση του έργου του χρησιμοποιούνται διδακτικά εργαλεία της σύγχρονης τεχνολογίας και πολλά εποπτικά υλικά όπως : cd Rom, μαθηματικά λογισμικά Σελίδα 14 από 88

15 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας βιντεοταινίες υπολογιστές τσέπης κυβικά και τετραγωνικά μέτρα συναρμολογούμενα ζυγαριές κλεψύδρες ρολόγια και πολλά ακόμα που μπορούν να εξυπηρετήσουν την διαθεματική διδασκαλία Παρακάτω στο (Γ ράφημα 2) δείχνει κατά πόσο γίνεται χρήση διαφόρων εργαλείων της σύγχρονης τεχνολογίας στους μαθητές του Λυκείου και τους μαθητές του Γυμνασίου, όπου τα αποτελέσματα είναι περισσότερο ικανοποιητικά σε αυτούς του γυμνασίου όπως φαίνεται. 2.2 Σκοπός και δυνατότητες της διαθεματικότητας Σκοπός της διαθεματικότητας είναι να μπορούν οι μαθητές να ξεπερνούν τις διαχωριστικές γραμμές των ξεχωριστών μαθημάτων. Μέσω της διαθεματικότητας μας δίνεται τη δυνατότητα να εξετάζουμε τις διάφορες έννοιες κάτω από πολλές οπτικές γωνίες, από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα και διαφορετικά επιστημονικά πεδία με αποτέλεσμα να επιτυγχάνετε βαθύτερη κατανόησή τους, αλλά και η σύνδεση τους με άλλα μαθήματα καθώς επίσης και η σύνδεση τους με την ίδια την πραγματικότητα και τη ζωή. Σελίδα 15 από 88

16 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη Έτσι λοιπόν επιτυγχάνεται βαθύτερη κατανόηση σε ένα θέμα αφού μπορούν να συσχετιστούν και να συνδεθούν οι επί μέρους διαστάσεις και πτυχές του με το ευρύτερο γνωστικό πεδίο και με την ίδια τη ζωή. Η διαθεματικότητα - διεπιστημονικότητα βοηθάει στην ανάπτυξη της ικανότητας του μαθητή να μπορεί να συνδέει τα επί μέρους γνωστικά αντικείμενα ώστε να παύουν να λειτουργούν απομονωμένα και αποσπασματικά στη συνείδησή του δημιουργώντας του έτσι την αίσθηση πως υπάρχει μπροστά του να αντιμετωπίσει ένα βουνό από γνωστικά αντικείμενα, έννοιες, όρους, άσχετα μεταξύ τους, που σαν τελικό αποτέλεσμα θα είχε μόνο την απώθησή του. Παρατηρώντας τα ποσοστά του παρακάτω πινάκα (γράφημα3) βλέπουμε πολύ έντονη χρησιμοποίηση των εκπαιδευτικών των δυνατοτήτων των νέων τεχνολογιών, καθώς τους βοηθούν στο έργο της διδασκαλίας. Χρησιμοποιείτε (εκπαιδευτικοί) κατά τη διδασκαλία τις ακόλουθες δυνατότητες των Νέων Τεχνολογιών; 64% Εκπαιδευτικό λογισμικό Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο Εκπαιδευτική πύλη Δικτυακός τόπος Π.Ι Ναι Οχι Γ ράφημα 3 Σελίδα 16 από 88

17 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας 2.3 Χρηστικότητα της διαθεματικότητας και Λόγοι υιοθέτησης της διαθεματικής διδασκαλίας Θεωρείται πως η διδασκαλία διαφορετικών κλάδων και πεδίων ξεχωριστά και απομονωμένα το κάθε ένα με το άλλο δημιουργεί δυσκολίες στους μαθητές στο να κατανοήσουν και να ανακαλύψουν τις σχέσεις που συνδέουν τα διαφορετικά πεδία της γνώσης. Αυτός είναι και ο λόγος της χρηστικότητας της διαθεματικότητας. Τη χρειαζόμαστε και για να συνδέουμε τα διδακτικά αντικείμενα ενός μαθήματος με άλλα διδακτικά αντικείμενα, ενός άλλου μαθήματος και με την ίδια την πραγματικότητα. Συνεπώς, έχουμε και πάρα πολλούς λόγους να θέλουμε να υιοθετήσουμε την διαθεματική διδασκαλία και επίσης γιατί μέσω αυτής Κάθε θέμα διερευνάται και αναλύεται σε βάθος και η μάθηση παραμένει συνειδητά αλλά και υποσυνείδητα στο μαθητή. Οι λόγοι αυτοί είναι οι παρακάτω: 1. Ο μαθητής μαθαίνει να ερευνά το αντικείμενο της γνώσης του μέχρι ώστε να καλυφθούν τα κενά και οι απορίες του σε προσωπικό βαθμό ικανοποίησης του, συνεπώς ανακαλύπτει και το βαθμό των δικών του αναγκών για μάθηση, 2. Υπάρχουν περισσότερες επιλογές άρα και ο μαθητής παρακινείτε για μάθηση. 3. Δίνεται η ευκαιρία στους διδάσκοντες να επιδείξουν το μοντέλο της δια βίου μάθησης και διαχειρίζονται αποτελεσματικότερα τον χρόνο διδασκαλίας 2.4 Η γέννηση της διαθεματικότητας Η ιδέα της ενότητας ήταν και η αφορμή για τη «γέννηση» της διαθεματικότητας η οποία και δόθηκε από τον ίδιο τον Πλάτωνα καθώς την έχει επισημάνει και ως αναγκαία στο χωρίο 573C της «Πολιτείας»: «Μετά δη τούτον τον χρόνον... εκ των εικοσιετών οι προκριθέντες τιμάς τε μείζους των άλλων οίσονται, τα τε χύδην μαθήματα παισίν εν τη παιδεία γενόμενα τούτοις συνακτέον εις σύνοψιν οικειότητός τε αλλήλων μαθημάτων και της του όντος φύσεως..». Σελίδα 17 από 88

18 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη Ο Πλάτωνας είδε πως θα πρέπει να υπάρχει μια συγκέντρωση των μαθημάτων σε μια ενιαία μορφή, με βάση την μεταξύ τους συγγένεια και ως προς το περιεχόμενο και τη φύση του θέματος στο οποίο αναφέρονται. Έπειτα μετά την εποχή του Διαφωτισμού (18ος αιώνας), η ιδέα αυτή εγκαταλείφθηκε, όπου στη συνέχεια άλλες επιστήμες ξεχώρισαν αλλά εφευρέθηκαν και καινούργιες. 2.5 Η διαθεματική προσέγγιση της γνώσης στην Επιστήμη της Διδακτικής Η διαθεματική προσέγγιση είναι μία νέα διδακτική προσέγγιση της διδακτέας ύλης, είναι μία εναλλακτική μέθοδος διδασκαλίας και διαδικασία μάθησης ταυτόχρονα, όπου σαν σκοπό έχει να ξεπερνιούνται οι διαχωριστικές γραμμές και να δημιουργούνται συνδέσεις μεταξύ όλων των επιστημονικών πεδίων. Για να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε διαθεματικά-διεπιστημονικά μια διεπιστημονικότητα σημαίνει πως θα πρέπει μέσα από την διδασκαλία θα διευκολύνουμε τους μαθητές να εστιάζουν στα σημαντικά κομμάτια που τους διδάσκονται, και να τα κατανοούν κατά το μέγιστο δυνατό ώστε να μπορέσουν και στη συνέχεια να τα συνδέσουν μέσα στη ζωή τους. Ένας διαθεματικός παιδαγωγός θα πρέπει να προσέχει να μην χαθεί μέσα στην όλη του αυτή προσπάθεια και αντί για διαθεματικό μάθημα χάσει το συγκεκριμένο στόχο της διεπιστημονικότητας. Για να αποτραπεί αυτό θα πρέπει να εκμεταλλεύεται παιδαγωγικά και να αξιοποιεί διδακτικά τα κρίσιμα εκείνα σημεία της διεπιστημονικότητας που χρειάζονται για να κατανοήσουν οι μαθητές του το ενιαίο και αδιάσπαστο της γνώσης. Για να επιτευχθεί η διαθεματική μάθηση θα πρέπει κατά της διεξαγωγή της να συσχετίσουμε, να συνδέσουμε, να διερευνήσουμε, να συνδυάσουμε, να συνεργαστούμε, και μέσα από τη συζήτηση να ανακαλύψουμε τις βασικές πτυχές ενός θέματος ώστε να το γνωρίσουμε και καλύτερα. Σκοπός του διαθεματικού παιδαγωγού δεν είναι η διαθεματικότητα, αλλά μέσω της διαθεματικότητας να μάθουν τα παιδιά το συγκεκριμένο αντικείμενο, Σελίδα 18 από 88

19 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας τις λειτουργίες του και το νόημά του για το καθένα προσωπικά, για τη φύση και την κοινωνία, δηλαδή για τη ζωή. Πλεονεκτήματα της διαθεματικής προσέγγισης λοιπόν είναι Αναπτύσσει δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, εφόσον υπάρχει εμβάθυνση σε κάθε θέμα υπάρχει και αυτή η δυνατότητα πλέον. Βελτιώνει την ικανότητα απομνημόνευσης και ανάκλησης πληροφοριών, καθώς μέσα από την όλη διεργασία έχει γίνει κτήμα στον ανθρώπινο νου Αυξάνει το επίπεδο κατανόησης του γνωστικού κειμένου, γιατί το θέμα αναλύεται με βάση τις απαιτήσεις των μαθητών. Αναπτύσσει μια πιο σφαιρική και ολοκληρωμένη μαθησιακή διαδικασία. Προωθεί διαδικασίες σκέψης. Αναπτύσσει συνεργατικά πλαίσια και κοινωνικές δεξιότητες, μέσα από τις ομαδο-κοινωνικές εργασίες. Αναπτύσσει δια βίου γνωστικές δεξιότητες. Κινητοποιεί τους μαθητές. Μειονεκτήματα της διαθεματικής προσέγγισης αποτελούν Η κατάσταση αμηχανίας στην οποία μπορεί να βρεθούν οι μαθητές λόγω του ανοιχτού περιβάλλοντος που περιέχει, μέχρι να προσαρμοστούνε Ανάγκη για επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Απαιτεί σημαντικό χρόνο και εμπειρία για την προετοιμασία. Απαιτεί υπομονή και υπομονή και από τους μαθητές και από τους εκπαιδευτικούς γιατί είναι μια αργή διαδικασία μάθησης, μέχρι να επιτευχθεί ο σκοπός που έχει τεθεί. Σελίδα 19 από 88

20 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη 2.6 Η διαθεματική οργάνωση των ενοτήτων στα ΔΕΠΠΣ - ΑΠΣ Λέγοντας διαθεματική οργάνωση των ενοτήτων στα ΔΕΠΠΣ - ΑΠΣ εννοούμε τη διασύνδεση των μαθημάτων, δηλαδή την οργάνωση και την διάταξη της ύλης κάθε μαθήματος, ώστε να είναι βέβαιο πως μπορεί να γίνει επεξεργασία θεμάτων από πάρα πολλές πλευρές. Τη διαθεματικότητα μπορούμε να την αξιοποιούμε σε κάθε διδακτική ενότητα ή μάθημα διευκρινίζοντας έναν όρο και αναζητώντας το νόημά του και σε άλλον επιστημονικό χώρο. Αφορμές για την διαθεματική κατανόηση κάποιου θέματος ή ακόμα και για την διεύρυνση του, μπορούνε να παρθούνε από κάθε μάθημα ανεξαιρέτως, και εδώ να σημειώσουμε πως και οι συγγραφείς των νέων διδακτικών βιβλίων, όταν συνέγραφαν την διεπιστημονικότητα του δικού τους μαθήματος, συμβουλεύονταν και κινούνταν πάντα με την καθοδήγηση που τους παρείχε όχι μόνο το ΑΠΣ αλλά και το ΔΕΠΠΣ. 2.7 Ποιες βασικές παιδαγωγικό-διδακτικές αρχές πρέπει να διέπουν τη διαθεματική προσέγγιση; Οι παιδαγωγικό-διδακτικές αρχές είναι κανόνες που θα πρέπει να εφαρμόζονται και κατά την διδασκαλία, αλλά και κατά την εκπαίδευση γενικότερα. Θεωρούνται πολύ βασικές και σημαντικές για την εκπαίδευση των μαθητών στα σχολεία. Πολλές από αυτές αναφέρονται στους μαθητές, άλλες στους εκπαιδευτικούς, καθώς επίσης και μερικές που αναφέρονται και στους δύο δηλαδή στις ενέργειες και τις δραστηριότητες τους μέσα στην τάξη. (Σάλτας, 2009). Το κατάλληλο ψυχολογικό και θετικό κλίμα ώστε να καταφέρει να κάνει διαθεματική αγωγή και παιδεία, είναι εκείνο στο οποίο θα υπάρχει μια ευχάριστη, δημοκρατική και φιλομαθησιακή ατμόσφαιρα. Θα πρέπει να εκπληρούνται όλες οι παραπάνω συνθήκες ώστε και να εγκαθίστανται πιο εύκολα και οι παρακάτω απαραίτητες παιδαγωγικό-διδακτικές αρχές για ένα καλό διαθεματικό μάθημα. Αυτές είναι: Σελίδα 20 από 88

21 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας Οι αρχές της αυτενέργειας, της συνεργασίας και της σύνδεσης με την πραγματικότητα. Το παιδί πρέπει να ενεργεί κυρίως μόνο του, να παίζει τον ενεργητικό ρόλο στην τάξη με τη δική του θέληση, στη συνέχεια να μπορεί να συνεργάζεται με τους συμμαθητές του αλλά και με τον εκπαιδευτικό. Έτσι, αναπτύσσεται η κρίση του, η αγάπη του για μάθηση αλλά και επικοινωνία του μέσα στην τάξη. Η διερευνητική προσέγγιση της γνώσης. Όπου ο εκπαιδευτικός δεν <<σερβίρει>> τις γνώσεις και τις πληροφορίες του στο μαθητή αλλά οικοδομεί τις γνώσεις του μέσα από μια συνεχή διαπραγμάτευση, μετασχηματισμό και ανακατασκευή του συνόλου των γνώσεων. Η διδασκαλία προσδίδει με αυτόν τον τρόπο ερευνητικό προσανατολισμό στη μάθηση και βοηθάει τα παιδιά να διαμορφώσουν από μόνα τους ακόμη και τα εννοιολογικά εργαλεία που θα τα οδηγήσουν σε αυτήν. Ο συνδυασμός της ατομικής δουλειάς και της δουλειάς με ομάδες. Η καθιέρωση της διαμορφωτικής αξιολόγησης του μαθητή. Όπου παρακολουθείτε η πορεία του μαθητή ώστε να διαπιστωθεί εάν έχει υπάρχει κάποια πρόοδος, εάν κρίνεται αναγκαίο να γίνουνε ορισμένες διορθώσεις ή τροποποιήσεις για την καλή συνέχεια της πορεία του. Επίσης προετοιμάζει το έδαφος για την αυτοαξιολόγηση του. Οι παιδαγωγικό-διδακτικές αρχές δεν είναι μόνιμες και αμετάβλητες αλλά προσαρμόζονται και τροποποιούνται ανάλογα με τις κοινωνικοπολιτιστικές καταστάσεις και απαιτήσεις. Άλλες μπορεί να απορριφθούν, ενώ άλλες να τροποποιηθούν και άλλες να συμπληρωθούν. (Β.Σάλτας.2009) Πολύ σημαντικά τα στοιχεία που δίνει το παρακάτω (γράφημα4) καθώς παρατηρείτε πως γίνονται προσπάθεια δημιουργίας των κατάλληλων συνθηκών που προϋποθέτουν μια αποδοτική διαθεματική διδασκαλία. Σελίδα 21 από 88

22 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη Σε ποιο βαθμό η μαθησιακή διαδικασία στο σχολείο προσαρμόζεται στις ιδιαιτερότητες των μαθητών; 59% 51% 61% 39% Δημοτικό Γυμνάσιο Λύκειο Τ.ΕΕ Γράφημα Διαθεματικότητα και διδασκαλία των φυσικών επιστημών Εδώ και μερικά χρόνια παρουσιάζεται η τάση για επιστημονικό αλφαβητισμό, όπου και στοχεύει να καλλιεργήσει στους μαθητές ευρύ φάσμα γνώσεων ανεξάρτητα από το πεδίο γνώσεων από το οποίο προέρχονται. Έτσι και η διδασκαλία των εννοιών των φυσικών επιστημών χάνει τον παραδοσιακό της χαρακτήρα και αρχίζει και αυτή με τη σειρά της να εμπλέκεται σε άλλα πεδία γνώσης όπως για παράδειγμα την τεχνολογία, τον πολιτισμό και πολλά ακόμα. Σε τι βαθμό θα επιλεγεί να υλοποιηθεί μια διαθεματική διδασκαλία εξαρτάται από την ελαστικότητα και τα περιθώρια που δίνονται στον εκπαιδευτικό από το Αναλυτικό Πρόγραμμα, από την σωστή εκμετάλλευση του χρόνου μέσα στη σχολική τάξη, από το ενδιαφέρον που θα δείξουν οι μαθητές στο συγκεκριμένο θέμα, από την εμπειρία και τη σωστή οργάνωση του εκπαιδευτικού πάνω στην διαθεματική αυτή προσέγγιση. Στις θετικές επιστήμες διακρίνουμε τα παρακάτω τέσσερα στάδια της διαθεματικότητας-μοντελ οποίησης -Μελέτη της άγνωστης έννοιας(πρωτοτύπου) και στη συνέχεια καθορισμός των χαρακτηριστικών, των σχέσεων και των παραμέτρων που την προσδιορίζουν. -Δημιουργία του μοντέλου, στο στάδιο αυτό «μεταφράζεται >>η άσκηση στην αντίστοιχη επιστημονική γλώσσα. λύση της δημιουργημένης επιστημονικής άσκησης. Σελίδα 22 από 88

23 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας -εκτίμηση της λαμβανόμενης λύσης, το στάδιο αυτό διαιρείται σε δύο μέρη: α) έλεγχος της σχέσης μεταξύ του λαμβανόμενου αποτελέσματος και του μοντέλου β) έλεγχος της σχέσης μεταξύ του λαμβανόμενου αποτελέσματος και του πρωτοτύπου. Τα στάδια αυτά δίνουν τη δυνατότητα να εισαχθούν ορισμένες μεταβολές και διευκρινίσεις του μοντέλου και έτσι να εξηγηθούν και να εμπεδωθούν καλύτερα. (Β Σάλτας. 2009). Μια διαθεματική διδασκαλία χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα: 1) Δεν χωρίζετε σε διδακτικές ώρες των λεπτών αλλά ο χρόνος εξέλιξης της διαμορφώνεται με βάση τις απαιτήσεις των δραστηριοτήτων των μαθητών που λαμβάνουν μέρος. 2) Θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται θέματα και δραστηριότητες από διάφορα πεδία όπως για παράδειγμα τη γλώσσα, τις φυσικές επιστήμες, την ιστορία, τα μαθηματικά, την αισθητική αγωγή και πολλά ακόμα καθώς το εύρος της διαθεματικότητας είναι απεριόριστο. 3) Στοχεύει στην προσωπικότητα και τον κοινωνικό χαρακτήρα του ατόμου που θα εξελιχθεί μέσα από αυτή, στην καλλιέργεια δεξιοτήτων και στάσεων που θα συμβάλλουν στην ομαλή λειτουργία του ως ενεργός πολίτης στο μέλλον όπως για παράδειγμα στάσεις συνεργασίας και αποδοχής της διαφορετικότητας, δεξιότητες διαχείρισης της πληροφορίας και λήψης αποφάσεων και πολλά άλλα. 4) Οι μαθητές λειτουργούνε κοινωνικά δουλεύουν κατά ομάδες, συνεργάζονται, παίρνουν αποφάσεις καθοριστικές και πολύ σημαντικές όπως για τα θέματα, τη δομή ακόμα και για την εξέλιξη της διαθεματικής διδασκαλίας. 5) Ο ρόλος του δασκάλου είναι οργανωτικός-συντονιστικός, λειτουργεί πλέον παρακινώντας τους μαθητές και δίνοντας τους όλο και περισσότερες πρωτοβουλίες. 6) Δεν ισχύουν πλέον τα παραδοσιακά όρια σχολείου και κοινωνίας εφόσον άλλαξαν και πραγματοποιούνται επισκέψεις από εκπροσώπους κοινωνικών ομάδων ή από φορείς κοινωνικού προβληματισμού, μελετούνται πλέον θέματα με βάση την επικαιρότητα, τον σύγχρονο πολιτισμό, τα κοινωνικά προβλήματα Σελίδα 23 από 88

24 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη που επηρεάζουν την ζωή των μαθητών, ηθικά διλήμματα της εποχής, και οτιδήποτε μπορεί να δώσει αφορμές για ενεργοποίηση του μαθητικού ενδιαφέροντος. Βασικό χαρακτηριστικό της διαθεματικής προσέγγισης διδασκαλίας των φυσικών επιστημών για την εκπαίδευση του μαθητή κάθε φορά αυτό που επιδιώκεται είναι η διδασκαλία να α αφορά όχι μόνο τη γνώση, αλλά και τη φύση της γνώσης και τη διαχείριση της γνώσης στην κοινωνία καθώς και τις στάσεις που διαμορφώνει η γνώση αυτή. Ένα παράδειγμα της ανάλυσης των διαθεματικών προσεγγίσεων της διδασκαλίας των φυσικών επιστημών είναι το ακόλουθο: Γνώση Κατά την διδασκαλία η γνώση των μαθητών θα πρέπει να δομείτε κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν κατά την ένταξη τους στην κοινωνία εφόσον έχουν όλα τα απαραίτητα εφόδια καθώς και την αντίληψη προβληματικών καταστάσεων να είναι ικανοί και να τις αντιμετωπίσουν. Φύση της γνώσης Η φύση της επιστήμης θα πρέπει να γίνεται αντιληπτή από τους μαθητές αλλά όχι ως αυτόνομη και αλάνθαστη επιστήμη, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να ενημερώνεται για τις όποιες εξελίξεις, αμφισβητήσεις ή εκτιμήσεις μπορεί να προκύψουν από επιστήμονες καθώς επίσης θα πρέπει να γνωρίζει και το πώς προέκυψαν αυτές. Διαχείριση της γνώσης στην κοινωνία Μεταφέρεται και αξιοποιείται η σημαντικότητα της επιστημονικής γνώσης μέσα στην καθημερινή ζωή του ατόμου και κατά συνέπεια και στην κοινωνία καθώς βελτιώνει την ποιότητα της ζωής του Τη διδασκαλία των φυσικών επιστημών τη χαρακτηρίζουνε τέτοια στοιχεία ούτος ώστε οι επιστημονικά μορφωμένοι πολίτες να έχουν πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα από εργασιακές ευκαιρίες και να νιώθουν αυτοπεποίθηση απέναντι στις απαιτήσεις των νέων τεχνολογιών. Σελίδα 24 από 88

25 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας 2.9 Η παιδαγωγική αξία των διαθεματικών προσεγγίσεων Την πιο σπουδαία επίδραση στη ζωή ενός παιδιού την ασκούν η οικογένεια και το σχολείο. Η σχολική εκπαίδευση εκφράζει τις αξίες, τις στάσεις και τους σκοπούς της κοινωνίας, επομένως η οργάνωση και η δομή του σχολείου μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη της προσωπικότητας και την προαγωγή της ψυχικής υγείας. Μέσω της διαθεματικής προσέγγισης διευκολύνεται η συγκρότηση των παιδιών και η ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους, αλλά είναι άκρως απαραίτητη και η συμβολή του εκπαιδευτικού, ο οποίος μέσα από τη νέα αυτή προσέγγιση που του επιτρέπει να παροτρύνει με πολλούς τρόπους τους μαθητές, θα την θέσει σε εφαρμογή, επιτυγχάνοντας την ενεργοποίηση πολλών ενδιαφερόντων τους, στην αρχή, και μετέπειτα και την ανάπτυξη της προσωπικότητας τους. Η διαθεματική προσέγγιση βοηθάει τα παιδιά να συνθέτουν και να ανασυνθέτουν δημιουργικά τα διαφορετικά θεματικά πεδία, τα βοηθάει να σκέπτονται και να περνάνε ομαλά από ένα γενικό στάδιο σε ένα ποιο ειδικό, τα τόσο απαραίτητα στον κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο. Πρωτοπόροι της Νέας Αγωγής έχουν επισημάνει πως μια σύγχρονη παιδαγωγική θα πρέπει να θεμελιώσει τη διαθεματική προσέγγιση της γνώσης, κάτι το οποίο το έχει επιβεβαιώσει ερευνητικά η Ψυχολογία της Μάθησης και της Ανάπτυξης. Σελίδα 25 από 88

26 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη 2.10 Γνωσιακό περιβάλλον Η διαθεματική προσέγγιση πραγματοποιείται με τους παρακάτω τρόπους: Α) Με την αλληλοσυσχέτιση των βασικών εννοιών του μαθήματος που διδάσκεται με τις έννοιες των άλλων μαθημάτων. Β) Με έννοιες που είναι κοινές και θεωρούνται πλέον δεδομένες σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα, όπως μεταβολή, νόμος. Γ) Με σχέδια εργασίας τα οποία τα δουλεύουνε οι μαθητές μέσα στην τάξη και αποτελούν το 10% της διδακτέας ύλης ( 5-6 ενότητες ) ή διαφορετικά μέσω συνεργασίας με τους καθηγητές του τμήματος οι οποίοι έχουνε κοινά διαθεματικά σχέδια εργασίας. Δ) Στους εκπαιδευτικούς παρέχεται η ελευθερία πραγματοποίησης της ύλης του μαθήματος με τη συνεργασία 2-3 εκπαιδευτικών μαζί, με κοινή βάση διαθεματικών εργασιών, σε ποσοστό μεγαλύτερο του 10% της διδακτέας ύλης, εφόσον όμως το επιτρέπουν και οι συνθήκες πάντα. Ε) Αν το επιτρέπουν οι συνθήκες, δουλεύοντας με μικρά-ευέλικτα σχέδια εργασίας, με βάση τον χρόνο που μπορούνε να διαθέσουνε εκπαιδευτικοί και μαθητές, αλλιώς σε εφαρμόζοντας σχέδια εργασίας μέσα στην τάξη, χωρίς συνεργασία με συνάδελφο, δουλεύοντας σε υπό-ομάδες. Ζ) Τέλος, η διαθεματική προσέγγιση της γνώσης μπορεί να γίνει αποκλειστικά και μόνο με σχέδια εργασίας. Όπου διαμορφώνονται 4-5 project, έπειτα από συνεργασία όλων των εκπαιδευτικών της τάξης, στα οποία και εμπεριέχεται όλη η διδακτέα ύλη του έτους. Αυτού του είδους η διαθεματική προσέγγιση ονομάζεται και Ενιαία Διαθεματική Συνδιδασκαλία Οι παιδαγωγικοί κίνδυνοι της διαθεματικότητας Με τυχόν παρανόηση και κακή εφαρμογή της διαθεματικότητας μπορεί να συμβούν τα παρακάτω: Να χάσουν τον προσανατολισμό τα παιδιά, καθώς η διαθεματικότητα θα έχει απορροφήσει τη συγκεκριμένη γνώση που στοχεύαμε με τη διεπιστημονικότητα. Σελίδα 26 από 88

27 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας Να φορτώσουμε τα παιδιά με περισσότερη εργασία για το σπίτι από αυτήν που έχουν ήδη. Να ξεφύγουμε από τους στόχους της εκάστοτε διεπιστημονικότητας. Να απωθήσουμε τα παιδιά και να μην δείξουν κανένα ενδιαφέρον. Κατά την εκπαίδευση ο ρόλος του παιδαγωγού είναι καθοριστικός. Ο εκπαιδευτικός όλα τα παραπάνω θα πρέπει να τα λαμβάνει σοβαρά υπόψη γιατί διαφορετικά δεν θα ωφεληθούν τα παιδιά απεναντίας θα ζημιωθούν. Κινδυνεύει να παρασυρθεί σε διαθεματική αποδιοργάνωση και θα βρεθεί σε παιδαγωγική αποτυχία αλλά και σε ψυχική αναστάτωση των παιδιών. Αδιαμφισβήτητα ο εκπαιδευτικός είναι εκείνος που γνωρίζει πώς θα πλαισιώσει και θα εκμεταλλευτεί καλύτερα - κατάλληλα τη διαθεματικότητα ώστε μετέπειτα να μπορέσει να κατασκευάσει και να μεταφέρει στην τάξη ένα αποδοτικό διαθεματικό σχέδιο εργασίας όπου και εκείνος μετά θα πορεύεται με παιδαγωγική ασφάλεια. Συνεπώς ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να κινείτε με γνώμονα τα ΔΕΠΠΣ και τα ΑΠΣ, για να μην βρεθεί στις προαναφερόμενες καταστάσεις Διάκριση των Αναλυτικών Προγραμμάτων Η θεμελιώδης και ουσιαστική διάσταση των αναλυτικών προγραμμάτων στην εκπαιδευτική διαδικασία, έχει καταστήσει τα αναλυτικά προγράμματα πρωταρχικό ζήτημα μελέτης και ενδιαφέροντος, γιατί αποτελεί μια θεμελιώδη διάσταση της όλης διαδικασίας της εκπαίδευσης. Με τον όρο ΑΠΣ γενικά εννοούμε ένα ολοκληρωμένο και συγκεκριμένο πλάνο με προκαθορισμένους σκοπούς. Το ΑΠΣ είναι ένα χρονοδιάγραμμα για σχεδιασμένες ενέργειες και διαδικασίες, εκφράζει τους σκοπούς, τους στόχους και τις επιδιώξεις της εκπαίδευσης, όπως καθορίζεται από το Υπουργείο. Η επιτυχία του εκπαιδευτικού έργου θεμελιώνεται στην επιτυχή σύνταξη και λειτουργία του αναλυτικού προγράμματος. Τα Αναλυτικά προγράμματα διακρίνονται σε: α) τα Παραδοσιακά Αναλυτικά Προγράμματα και β) τα Σύγχρονα Αναλυτικά Προγράμματα ή Curricula Σελίδα 27 από 88

28 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη Τα Παραδοσιακά Αναλυτικά Προγράμματα εμπεριέχουν διαγράμματα των περιεχομένων της διδασκαλίας, διαγράμματα μαθημάτων δηλαδή, για κάθε βαθμίδα εκπαίδευσης και είναι επικεντρωμένα στη διδακτέα ύλη των μαθημάτων και περιλαμβάνουν τους γενικούς σκοπούς και στόχους κάθε μαθήματος. Η διδακτέα ύλη πρέπει να διδαχθεί σε καθορισμένο χρόνο και σε συγκεκριμένους σχολικούς τόπους και τάξεις, συνεπώς είναι σχέδιο δράσης που δεσμεύει τον εκπαιδευτικό. Αυτό το σχέδιο δράσης προσδιορίζει την ύλη και καθορίζει τη χρονική διάρκεια που θα διδαχθεί, όπως επίσης και τις διάφορες δραστηριότητες των μαθητών στη σχολική τάξη. Το Παραδοσιακό Αναλυτικό Πρόγραμμα θεωρείται πιεστικό ως προς τον καθορισμό του χρόνου διδασκαλίας των περιεχομένων, εφόσον περιορίζει το διδάσκοντα σε συγκεκριμένο πλαίσιο ύλης χρόνου και δραστηριοτήτων. Σε αντίθεση, το Σύγχρονο Αναλυτικό Πρόγραμμα θεωρείται ένας πλήρης οδηγός διδασκαλίας. Περιλαμβάνει εκτός από την διδακτέα ύλη και τους γενικούς σκοπούς, ένα πλήθος άλλων στοιχείων χρήσιμων για τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές, όπως είναι οι γενικοί και ειδικοί στόχοι κάθε μαθήματος, μεθοδολογικές υποδείξεις και τη δυνατότητα χρήσης των μέσων διδασκαλίας που επιτρέπουν στον εκπαιδευτικό να έχει ευελιξία τόσο στην επίτευξη των επιδιωκόμενων σκοπών και στόχων της διδασκαλίας των συγκεκριμένων διδακτικών ενοτήτων όσο και στη αξιολόγηση των μαθητών. Τα Σύγχρονα Αναλυτικά Προγράμματα δομούνται με βάση τους στόχους, τα περιεχόμενα, τις μεθοδολογικές υποδείξεις και τον έλεγχο επίτευξης στόχων. Επίσης τα Σύγχρονα Προγράμματα Σπουδών χωρίζονται σε υποκατηγορίες. στα Κλειστά και τα Ανοιχτά αναλυτικά προγράμματα σπουδών. -Στα Κλειστά Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών, τα οποία δεν συντάσσονται από τα σχολεία, γίνεται λεπτομερέστατη ανάλυση της διδακτέας ύλης και καθορίζεται επακριβώς ο τρόπος που θα διδαχθεί. Είναι επιτακτική η ανάγκη τήρησης του από τον εκπαιδευτικό και δεν επιτρέπονται παρεμβάσεις σε αυτό και αυτός είναι ένας λόγος που μειώνει και το ενδιαφέρον των μαθητών, όμως ταυτόχρονα τους προφυλάσσει από κάποιο μη έμπειρο ή ασυνειδήτου εκπαιδευτικού. Σελίδα 28 από 88

29 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας -Τα Ανοιχτά Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών δεν έχουν τον ίδιο δεσμευτικό χαρακτήρα με τα κλειστά, είναι ελαστικά με ελευθερία κινήσεων και πρωτοβουλιών από τον εκπαιδευτικό κατά το πώς εκείνος κρίνει. επιτρέπει για παράδειγμα την ανοιχτή διδασκαλία, τα σχέδια διδασκαλίας, την διερευνητική διδασκαλία κατά το πώς επιθυμεί ο εκπαιδευτικός και συνεργάζονται οι μαθητές. Είναι φανερό λοιπόν πως το Αναλυτικό Πρόγραμμα είναι ένα εργαλείο για τον εκπαιδευτικό που το χρησιμοποιεί για τις ανάγκες της διδακτικής πράξης και που επίσης τον βοηθάει να γνωρίζει το τι, το πώς και το πότε της διδασκαλίας του Οριοθέτηση της έννοιας «Διαθεματική Προσέγγιση» Με τον όρο διαθεματική προσέγγιση εννοείται εκείνη η μορφή διδασκαλίας, κατά την οποία από τη μια το περιεχόμενο της διδασκαλίας ενιαιοποιείται και από την άλλη η διδασκαλία είναι εργαστηριακής και διερευνητικής μορφής (Θεοφιλίδης 1997). Κύρια χαρακτηριστικά της διαθεματικής προσέγγισης: -Η κατάργηση της παραδοσιακής εκπαίδευσης. -Η αλλαγή στη μέθοδο διδασκαλίας, η οποία γίνεται πλέον ενεργητική και ερευνητική. -Η ολότητα και ενότητα των περιεχομένων της διδασκαλίας. Η διαθεματική προσέγγιση της γνώσης δεν ταυτίζεται με τη διεπιστημονική. Πιο συγκεκριμένα, η διεπιστημονική προσέγγιση συνδέεται με την παράλληλη μελέτη ενός αντικειμένου ή ενός γνωστικού τομέα μέσα από το περιεχόμενο και τις μεθόδους διαφόρων επιστημονικών κλάδων, ενώ η διαθεματική προσέγγιση μέσα από τη διερεύνηση θεμάτων ή προβλημάτων παρέχει τη δυνατότητα για απόκτηση γνώσεων, χωρίς να είναι ευδιάκριτα τα όρια των διαφόρων επιστημονικών κλάδων. Σελίδα 29 από 88

30 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη 2.14 Η αναγκαιότητα ένταξης διαθεματικών προσεγγίσεων στα προγράμματα σπουδών Λόγοι οι οποίοι καθιστούν απαραίτητη την ένταξη διαθεματικών προσεγγίσεων στα Προγράμματα Σπουδών είναι κοινωνικοί και παιδαγωγικοί και είναι οι ακόλουθοι: Να σταματήσει η παθητικότητα των μαθητών μέσα στις σχολικές τάξεις και να αρχίσουν να λαμβάνουνε μέρος σε ατομικές και συλλογικές εργασίες ή δραστηριότητες ώστε να αφομοιώνουνε καλύτερα τις γνώσεις καθώς επίσης να αναπτύσσουν και το συλλογικό πνεύμα και τις επικοινωνιακές δεξιότητες τους. Να εφοδιάσουν τους μαθητές με ποικίλες δεξιότητες ώστε να μπορούν να καλύπτουν τις επαγγελματικές, οικονομικές και κοινωνικές απαιτήσεις στην κοινωνία της πληροφορίας. Να αλλάξει ο μέχρι τώρα τρόπος διδασκαλίας των εκπαιδευτικών και να αναπτυχθεί η συνεργασία, ο διάλογος, η πρωτοβουλία και η πρωτοτυπία μέσα στις αίθουσες. Μέχρι τώρα δεν επιτρεπόταν στο μαθητή να αποκτήσει μια συνολική και ενιαία εικόνα της πραγματικότητας λόγω του συνεχούς κατακερματισμού της γνώσης σε επιμέρους αντικείμενα. Στα Προγράμματα Σπουδών της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης η ένταξη των διαθεματικών προσεγγίσεων γίνεται με δύο τρόπους: 1) Με την ένταξη στο Πρόγραμμα Σπουδών ανεξάρτητων διαθεματικών αντικειμένων, τα οποία θα αξιοποιούν γνωστικό υλικό και μεθόδους προσέγγισης από διαφορετικούς επιστημονικούς κλάδους. 2) Με την ένταξη διαθεματικών εργασιών και δραστηριοτήτων στα πλαίσια των γνωστικών αντικειμένων-μαθημάτων που υπάρχουν, που σαν σκοπό θα έχουν τη συνολική αλλαγή της διδασκαλίας του κάθε μαθήματος, αλλά και τη προσέγγιση - διερεύνηση εννοιών, θεμάτων προβλημάτων για την αξιοποίηση υλικού από διαφορετικά γνωστικά Σελίδα 30 από 88

31 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας αντικείμενα σε συνεργασία με άλλους εκπαιδευτικούς διαφορετικών επιστημονικών κλάδων Μεθοδολογία και σύστημα αξιολόγησης στο ελληνικό πρότυπο διαθεματικότητας Το ΔΕΠΠΣ εφαρμόζεται στο γυμνάσιο καθώς επίσης υπάρχει και Προεδρικό Διάταγμα του Υπουργείου Παιδείας, όμως πάρα αυτά στις γραπτές εξετάσεις ιδιαίτερα διατηρούν ακόμα το κλασσικό σύστημα αξιολόγησης, και το περιεχόμενο των ερωτήσεων συσχετίζεται άμεσα με την εξεταστέα ύλη του κάθε μαθήματος, κάτι το οποίο είναι αντίθετο με τις αρχές της διαθεματικότητας. Στις ακόλουθες φάσεις εμφανίζεται ένα σύστημα αξιολόγησης, όπου αξιολογούνται οι μαθητές ως προς την δυνατότητα πολύπλευρης εξέτασης μιας έννοιας που διδάχθηκαν σε μια ομάδα μαθημάτων και στο αντίστοιχο λογισμικό περιβάλλον. Φάση 1η: Δημιουργία τεστ αξιολόγησης Αρχικά εντοπίζονται και συγκεντρώνονται όλα εκείνα τα δεδομένα αλλά και οι έννοιες, στα οποία και θα στηριχτεί η διαθεματικού τύπου αξιολόγηση. Έπειτα θα δημιουργούμε τις κατάλληλες ερωτήσεις που θα πρέπει να καλύπτουν οι μαθητές, καθώς επίσης θα τις έχουμε και ως μέτρο για τυχόν αποκλίσεις από τις μετέπειτα απαντήσεις των μαθητών. Φάση 2η: Διενέργεια της διδασκαλίας Βαθμολόγηση Στη φάση αυτή συμπληρώνονται τα τεστ από τους μαθητές και μετέπειτα διορθώνονται και βαθμολογούνται από τον καθηγητή. Ο καθηγητής καλείται με τη σειρά του να βαθμολογήσει συνολικά για κάθε ερώτηση αλλά και για τις αναμενόμενες πλευρές κάλυψης κάθε μιας έννοιας που έχει διδάξει. Έτσι η βάση δεδομένων θα εμπλουτιστεί ανά γραπτό μαθητή, τόσο με το γενικό βαθμό όσο και με το ποσοστό κάλυψης της κάθε επιθυμητής έννοιας. Φάση 3η:Εξαγωγή συμπερασμάτων για το βαθμό διαθεματικής προσέγγισης των εννοιών ανά μαθητή, τμήμα και σχολείο. Σελίδα 31 από 88

32 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη Στην τελευταία αυτή φάση γίνονται συγκρίσεις με βάση τους στόχους και σκοπούς τους οποίους και έχει θέσει ο καθηγητής κατά την φάση 1, και με τα αποτελέσματα τα οποία λάβει και κρίνει στην φάση 2 και τελικώς καταλήγει σε συμπεράσματα για το βαθμό διαθεματικής προσέγγισης. Οι παραπάνω φάσεις αποτελούν ένα σύστημα διαθεματικής αξιολόγησης το οποίο θα μπορούσε να χρησιμεύσει και πέραν του γυμνασίου. Σελίδα 32 από 88

33 Πτυχιακή εργασία της Νάνη Μαρίνας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ 3.1 Εισαγωγή Η αναγκαιότητα των αναλυτικών προγραμμάτων στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι που τα καθιστά ως πρωταρχικό ζήτημα μελέτης και ενδιαφέροντος. Το Αναλυτικό Πρόγραμμα είναι ένα εργαλείο για τον εκπαιδευτικό που το χρησιμοποιεί για τις ανάγκες της διδακτικής πράξης μέσα στις σχολικές αίθουσες, και επειδή το σχολείο θα πρέπει να συμπορεύεται με τις κοινωνικές μεταβολές και απαιτήσεις έτσι και τα Αναλυτικά προγράμματα σπουδών θα πρέπει να ανανεώνονται και να εξελίσσονται. Συνεπώς όλα τα παραπάνω οδήγησαν στην αμφισβήτηση του περιεχομένου και του τρόπου οργάνωσης των Παραδοσιακών Αναλυτικών Προγραμμάτων και στην αναζήτηση εναλλακτικών προτάσεων, δηλαδή στην δημιουργία ενός νέου προγράμματος σπουδών περισσότερο σύγχρονο, ελκυστικό και προσαρμοσμένο στις νέες τεχνολογικές απαιτήσεις. Στην λογική αυτή κινούνται τα Σύγχρονα προγράμματα σπουδών της χώρας μας, τα οποία προσαρμόζουν στην ελληνική πραγματικότητα τις αρχές και πρακτικές των διεπιστημονικών και διαθεματικών προγραμμάτων σπουδών. 3.2 Διεπιστημονικά, Διαθεματικά και Ενιαία Προγράμματα Σπουδών Έπειτα από πολλές αμφισβητήσεις και αντιπαραθέσεις διαμορφώθηκαν διαφορετικού τύπου προγράμματα σπουδών, που τοποθετούνται με βάση: - το περιεχόμενο - την οργάνωση - την διδακτική της σχολικής γνώσης. Οι δύο μεγάλες κατηγορίες προγραμμάτων είναι τα διεπιστημονικά προγράμματα που διατηρούν τα διακριτά και αυτοτελώς διδασκόμενα μαθήματα και τα διαθεματικά προγράμματα που καταργούν τα διακριτά και Σελίδα 33 από 88

34 Η διαθεματικότητα και η συμβολή της στη σύγχρονη διδακτική πράξη αυτοτελώς διδασκόμενα μαθήματα. Απαραιτήτως θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η κατάργηση των διακριτών μαθημάτων, που κάνουν τα διαθεματικά προγράμματα, δε σημαίνει και την κατάργηση των γνώσεων που αυτά αντιπροσωπεύουν. Απλά σημαίνει πως τα διακριτά μαθήματα καταργούνται ως πλαίσια οργάνωσης της σχολικής γνώσης. Διατηρούν όμως την ιδιότητα ως χώρος άντλησης της σχολικής γνώσης. Ως πλαίσια οργάνωσης της σχολικής γνώσης, αντί των διακριτών μαθημάτων, αξιοποιούνται θέματα, ζητήματα και προβλήματα, που παρουσιάζουν είτε προσωπικό ενδιαφέρον για τους μαθητές είτε γενικότερο ενδιαφέρον για την κοινωνία και τον πολιτισμό. Μετά, λοιπόν, τις παραπάνω διευκρινίσεις θα αναφερθούμε και στη σχέση της ενιαιοποίησης με τη διαθεματικότητα και της διεπιστημονικότητας. - Διαθεματικότητα είναι ο τρόπος οργάνωσης του Αναλυτικού Προγράμματος., που καταργεί ως πλαίσια επιλογής και οργάνωσης της σχολικής γνώσης τα διακριτά μαθήματα και διαχειρίζεται τη γνώση ως ενιαία ολότητα, την οποία και προσεγγίζει μέσα από τη διερεύνηση θεμάτων, ζητημάτων και προβληματικών καταστάσεων, που παρουσιάζουν με βάση πάντα το ενδιαφέρον των μαθητών..- Η Ενιαιοποίηση που και από την ίδια την λέξη μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτό δηλαδή «ενιαίου» και αναφέρεται στο ότι μεταξύ των ενοτήτων υπάρχει ομαλή μετάβαση και αλληλοσυσχέτηση, τόσο στο ίδιο το μάθημα που διδάσκεται αλλά και με το μάθημα που διδάσκεται και στις επόμενες τάξεις. - Διεπιστημονικότητα είναι ο τρόπος οργάνωσης του Αναλυτικού Προγράμματος, που διατηρεί τα διακριτά μαθήματα ως πλαίσια επιλογής και της σχολικής γνώσης, αλλά επιχειρεί με διάφορους τρόπους να συσχετίσει μεταξύ τους το περιεχόμενο των διακριτών μαθημάτων. Σελίδα 34 από 88