Λέγοντας χωροταξική διάταξη εννοούμε

Transcript

1 Χωροταξική διάταξη: το κλειδί μιας επιτυχημένης επιχείρησης Των Γλυκερίας Καραγκούνη, Ανδρέα Μιχαήλ και Άννας Σκέντζου Η οργάνωση της χωροταξικής διάταξης σε μια μονάδα μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στη μείωση των πα - ραγωγικών χρόνων, αύξηση της πα - ραγωγής και κατ επέκταση των εσόδων της. Τα αποτελέσματα σωστής ε - φαρμογής της σε μονάδα του κλάδο της Κύπρου είναι εντυπωσιακά. Λέγοντας χωροταξική διάταξη εννοούμε την ορθή διευθέτηση των εγκαταστάσεων παραγωγής, για καλύτερη αξιοποίηση των μέσων παραγωγής, της εργασίας (εργαζομένων και μηχανών) και της διαθέσιμης επιφάνειας. Μια ορθή χωροταξική διάταξη μπο ρεί να οδηγήσει την επιχείρηση: Στην αύξηση του ρυθμού παραγωγής. Στη μείωση του κόστους μετακινήσεως των υλικών. Στη μείωση των επενδύσεων. Στη βελτίωση της απόδοσης της εργασίας. Στη βελτίωση του ηθικού των εργαζομένων Την απόφαση για αναθεώρηση των θέσεων των σταθμών εργασίας στην επιχείρησή μας μπορούμε να την πάρουμε οποιαδήποτε στιγμή. Φυσικά η πλέον κατάλληλη είναι κατά το σχεδιασμό της παραγωγικής μας μονάδας, οπότε αποφασίζεται η παραγωγική δυναμικότητα και ικανότητα αυτής και τίθενται σημαντικοί στρατηγικοί στόχοι, όπως το εύρος των προϊόντων, η αγορά-στόχος και οι δευτερεύουσες αγορές, το όραμα, η τακτική και οι πολιτικές της επιχείρησης, αλλά και τα μελλοντικά της σχέδια και πλάνα. Η περίπτωση αυτή, όπως και η περίπτωση επέκτασης με ή χωρίς μετεγκατάσταση είναι η πλέον ιδανική, εφόσον έχουμε τη δυνατότητα να καθορίσουμε και την αρχιτεκτονική των χώρων που θα φιλοξενήσουν τον επιθυμητό εξοπλισμό. Βέβαια - επειδή ποτέ δεν είναι αργά για οποιαδήποτε μορφή βελτίωσης η απόφαση για αναδιάταξη μπορεί να παρθεί οποιαδήποτε στιγμή, εφόσον ο επιχειρηματίας ή ο υπεύθυνος της μονάδας αντισταθμίσει τα οφέλη που θα αποκομίσει από αυτή. Στα αρνητικά μπο-

2 ρούμε να σημειώσουμε αρχικά τους κτιριακούς περιορισμούς (συχνά μια κολώνα ή ένας τοίχος βρίσκεται σε εντελώς ακατάλληλη θέση και μας κάνει τη ζωή ιδιαίτερα δύσκολη)! Ακολουθεί η απώλεια παραγωγικών ημερών (βέβαια μπορεί να γίνει στην περίοδο των διακοπών), η ανάγκη κάποιων επενδύσεων (π.χ. σε συστήματα μεταφοράς), η αλλαγή των συνηθειών (που πιστέψτε με είναι από τα πιο δύσκολα κομμάτια του πάζλ) και άλλα μικρότερα προβλήματα που ποικίλουν ανά περίπτωση. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Πρωταρχικό ρόλο στην απόφαση για την οργάνωση της χωροταξικής διάταξης παίζει η δέσμευση του επιχειρηματία: πρέπει να πιστέψει στα οφέλη που θα αποκομίσει από μια επιστημονικά ορθή οργάνωση των χώρων του - και όχι μόνο. Ας μας επιτραπεί εδώ να υποστηρίξουμε ότι η επιστημονική οργάνωση της στρατηγικής, της οργάνωσης παραγωγής και γενικότερα του συνόλου της αλυσίδας αξίας μιας επιχείρησης, ανεξάρτητα από το μέγεθός της μπορεί να φέρει αποκλειστικά θετικά αποτελέσματα που μακροχρόνια οδηγούν σε βελτίωση των οικονομικών και άλλων μεγεθών. Πολλοί επιχειρηματίες παραδέχονται ότι ξοδεύουν πολύ χρόνο προσπαθώντας να βάλουν τάξη σε καθημερινή βάση: Εμβόλιμες βιαστικές πα - ραγγελίες, πιεστικοί πελάτες, ξαφνικές απουσίες, απρόβλεπτα τεχνικά προ βλήματα, ελαττωματική πρώτη ύλη. Ο προγραμματισμός των επιχειρησιακών λειτουργιών (χωροταξία, παραγωγή, προμήθειες κ.α.) μπορεί να πα - ρομοιαστεί με τη ζωγραφική μιας εικόνας ή το παίξιμο ενός μουσικού οργάνου: χρειάζονται αρμονία για να δημιουργηθούν έργα με καλό αποτέλεσμα. (Κάτι τέτοιο δε συμβαίνει και με ένα ποιοτικό έπιπλο;;) Το ίδιο ισχύει και για τον προγραμματισμό εγκαταστάσεων: χρειάζεται κάτι περισσότερο από ένα καλό μάτι για να αποδώσει τα μέγιστα. Επιγραμματικά αναφέρουμε ότι ο ορθός σχεδιασμός εγκαταστάσεων: υποστηρίζει το όραμα της επιχείρησης, συμβάλλει στην αποτελεσματική αξιοποίηση των ανθρώπων, του εξοπλισμού, του χώρου και της ενέργειας, ελαχιστοποιεί τις κεφαλαιουχικές επενδύσεις, προωθεί την ευκολία στη συντήρηση, εξασφαλίζει την ασφάλεια και την ικανοποίηση των εργαζομένων. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι σημαντικό στοιχείο της μελέτης της χωροταξικής διάταξης αποτελεί η μελέτη χειρισμού των υλικών εκτός του ότι είναι αλληλένδετος με τη χωροταξική διάταξη, αποτελεί ένα από τα πρωταρχικά στοιχεία που πρέπει να εξετασθούν για τη μείωση των δαπανών. Αυτό γίνεται καλύτερα κατανοητό αν αναλογισθούμε ότι αντιπροσωπεύει το 15 70% κατά περίπτωση, του συνολικού κόστους του τελικού προϊόντος. Δεν υπάρχει κάποιος ορισμός που να είναι μοναδικός, αλλά θέτοντάς το όσο το δυνατό πιο απλά, ο χειρισμός των υλικών είναι η τέχνη και η επιστήμη της μετακίνησης, της αποθήκευσης, της προστασίας και του ελέγχου των υλικών, όποια και αν είναι αυτά (από ξυλεία ως τις κόλλες και τα συνδετικά στοιχεία). Εφόσον ο επιχειρηματίας πεισθεί για την αναγκαιότητα μελέτης της χωροταξικής του διάταξης και δεσμευθεί με την απόφαση της αλλαγής, θα πρέπει αρχικά να απαντηθούν κάποιες ερωτήσεις, οι οποίες θα δώσουν μια αποτελεσματικότερη προσέγγιση του προγραμματισμού των εγκαταστάσεων, όπως: Τι επιρροή έχει ο προγραμματισμός εγκαταστάσεων στα κόστη χειρισμού και συντήρησης στη δική μου μονάδα; Ποιά επίδραση ασκεί ο προγραμματισμός εγκαταστάσεων στο ηθικό των υπαλλήλων μου και πώς αυτό έχει αντίκτυπο στα λειτουργικά μου κόστη; Ποιά επίδραση έχει η χωροταξική διάταξη στη διαχείριση της παραγωγικής μου μονάδας; Ποιά επιρροή ασκεί η χωροταξική διάταξη στην ικανότητα της εγκατάστασής μου να προσαρμόζεται στις αλλαγές και να ικανοποιεί τις μελλοντικές απαιτήσεις; Θα ακολουθήσει μια σειρά ενεργειών από τη συλλογή στοιχείων έως την τελική ολοκληρωμένη κάτοψη όλων των χώρων της επιχείρησης. Η διαδικασία ανατίθεται συνήθως σε εξειδικευμένους συμβούλους επιχειρήσεων και σε ειδικούς του κλάδου και δεν θα αναλυθεί εδώ. Στο άρθρο μας θα περιοριστούμε στα στοιχεία εκείνα που θεωρούμε ότι αποτελούν σημεία παρακίνησης και πληροφόρησης για τον αναγνώστη. Αρχικά, υπάρχουν κάποια ουσιαστικά αρχικά δεδομένα που αφορούν τα προϊόντα, όπως το πού και τι πρόκειται να παραχθεί (μορφή των προϊόντων, ποσότητες, κύκλοι ζωής τους, χρόνοι παραγωγής κ.ο.). Τα ερωτήματα αυτά ισχύουν είτε αναφερόμαστε σε νέα μονάδα, είτε σε υπάρχουσα. Μια ορθή χωροταξική διάταξη μπορεί να οδηγήσει την επιχείρηση: Στην αύξηση του ρυθμού παραγωγής Στη μείωση του κόστους μετακινήσεως των υλικών Στη μείωση των επενδύσεων Στη βελτίωση της απόδοσης της εργασίας Στη βελτίωση του ηθικού των εργαζομένων

3 Ένα από τα πιο δύσκολα σημεία είναι ο καθορισμός του χώρου που απαιτείται για την εκάστοτε εγκατάσταση. Ο χώρος εξοπλισμού για ένα σταθμό εργασίας αποτελείται από: Τον εξοπλισμό Την πορεία των μηχανημάτων (ma chi ne travel) Τη συντήρηση των μηχανημάτων Τις βοηθητικές εγκαταστάσεις Οι χώροι εργασίας θα πρέπει να σχεδιάζονται έτσι, ώστε ο χειριστής να μπορεί να φορτώνει και να εκφορτώνει τα υλικά και τα προϊόντα χωρίς να διανύει μεγάλες αποστάσεις, αλλά ακόμη να ελαχιστοποιείται ο χρόνος χειρισμού των υλικών και να μεγιστοποιείται η ασφάλεια του χρήστη και της παραγωγικότητας, ελαχιστοποιώντας τα ατυχήματα και την κούραση. Όλα τα παραπάνω στοιχεία και οι απαιτήσεις (γενικές και ειδικές ανά παραγωγική μονάδα) παραμετροποιούνται και επιλύονται με τη βοήθεια ειδικά σχεδιασμένων προγραμμάτων βελτιστοποίησης χωροταξικής διάταξης, όπως το Multiple, το Planet, το Aldep, το Corelap, το Cofad και το Craft. Το Craft είναι ένα από τα πλέον διαδομένα προγράμματα βελτίωσης που στοχεύουν στην ελαχιστοποίηση του κόστους μεταφοράς. Αναπτύχθηκε το 1963 από τους Buffa, Armour και Vollman. Είναι εύχρηστο, με δυνατότητα ευελιξίας, σημαντικούς βαθμούς ελευθερίας και ένας από τους πλέον αξιόπιστους αλγόριθμους διάταξης. Για τη λειτουργία του είναι απαραίτητα τα ακόλουθα δεδομένα εισόδου: αρχική διάταξη (διαστάσεις οικοδόμησης, αριθμός τμημάτων, περιοχές των τμημάτων, θέση των τμημάτων) πίνακας ροής υλικών πίνακας κόστους μεταφοράς αριθμός και θέση των σταθερών τμημάτων ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΩΣΤΗΣ ΕΦΑΡ- ΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΣΕ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΜΟΝΑΔΑ Αλλά επειδή τα λόγια δεν πείθουν, ενώ οι εικόνες και οι αριθμοί δημιουργούν τουλάχιστον ερωτηματικά, ας δούμε τα αποτελέσματα εφαρμογής του προγράμματος CRAFT στην εταιρεία ΑΡΜΙ ltd, με αντικείμενο τα ξυλουργικά πολυκατοικιών και πολυτελών κατοικιών και έδρα τη Λευκωσία της Κύπρου. Πρόκειται για εταιρεία που δραστηριοποιείται από το Η μελέτη και αναδιάταξη των παραγωγικών μέσων έγινε από το Εργαστήριο Εφαρμοσμένου Μάρκετινγκ, Διοίκησης και Οικονομίας, του Τμήματος Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου και Επίπλου της Καρδίτσας, μέσα στο Καταγράφηκαν οι μετακινήσεις των υλικών στους σταθμούς εργασίας και το σύνολο των διαδικασιών αποτυπώθηκε με συστημα- Σχήμα 1. Παρούσα κατάσταση Σχήμα 2. Τελική βελτιστοποίηση 1 2

4 τικό τρόπο, όπως ενδεικτικά φαίνεται στο Σχήμα 1. Η παραγωγή της μονάδας στην εταιρεία διακρίθηκε σε διαδρομές επεξεργασίας μοριόπλακας ή ινόπλακας τεχνητής ξυλείας και σε διαδρομές επεξεργασίας ξυλείας. Σε όλη τη διάρκεια της μελέτης υπήρχε συνεχή συνεργασία με τον επιχειρηματία, ώστε να τεκμηριώνονται σαφείς απαντήσεις σε όλα τα ερωτήματα (όπως για παράδειγμα αυτά που αναφέρθηκαν πιο πάνω), αλλά και να διευκρινίζονται πολλές λεπτομέρειες και θέματα επενδύσεων. Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι υπάρχει σχεδόν πάντα πληθώρα σχεδιαστικών λύσεων και προτάσεων (ο προϋπολογισμός και η καινοτομικότητα των οποίων ποικίλει). Η βελτιστοποίηση της χωροταξικής διάταξης του εργοστασίου ΑΡΜΙ ltd, υπόκειται σε περιορισμούς που οφείλονται κύρια στο υπάρχον κτίριο. Η εκ νέου διευθέτηση του εξοπλισμού του παραγωγικού χώρου οδήγησε στα παρακάτω: H σωστή διάταξη του εξοπλισμού μας στο χώρο παραγωγής στις μεγάλες μονάδες μεταφράζεται κύρια σε σημαντικά χρηματικά ποσά, ενώ στις μικρές αναλογεί σε διαφυγόντα κέρδη, σπατάλη χρόνου, υποβόσκουσα κόπωση και δυσαρέσκεια

5 I. Το κόστος παραγωγής με την υφιστάμενη διάταξη παραγωγής ανέρχεται στις 4021 μονάδες κόστους, ενώ το τελικό κόστος μετά τη διαδικασία βελτιστοποίησης ελαττώνεται στις 1534 μονάδες κόστους. II. Οι αποστάσεις μεταξύ των τμημάτων για τη μεταφορά των υλικών (πρώτων και βοηθητικών υλών και ημιέτοιμων προϊόντων) μειώθηκαν σημαντικά. III. Εξοικονομήθηκε αρκετός παραγωγικός χώρος και αυτό αποτελεί πολύπλευρο στρατηγικό πλεονέκτημα. IV. Εξορθολογίσθηκε το σύνολο των εργασιών με απλοποίηση πολλών κινήσεων των εργαζομένων στους σταθμούς εργασίας. V. Αυξήθηκε η παραγωγικότητα (μικρότεροι χρόνοι ολοκλήρωσης των παραγγελιών, λιγότερη κόπωση, καλύτερη ποιότητα κ.ο.). VI. Δημιουργήθηκαν διάδρομοι επικοινωνίας των τμημάτων. VII. Υιοθετήθηκαν νέες πολιτικές στη μεταφορά των υλικών. Δεν είναι τυχαίο ότι η ανάγκη οργανωμένης μελέτης της χωροταξικής διάταξης αναδεικνύεται ως ένα από τα κυρίαρχα προβλήματα των χώρων παραγωγής στον κλάδο του επίπλου, τόσο στην περιοχή της Αττικής όσο και στην Θεσσαλία, αλλά και την Κύπρο, όπως προέκυψε από έρευνες πεδίου του Τμήματος Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου και Επίπλου. Οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να αντιμετωπίσουν την εισροή εισαγόμενων προϊόντων που προσφέρονται σε ανταγωνιστικές τιμές. Ο εξορθολογισμός των παραγωγικών διαδικασιών είναι ένα από τα μέσα που μπορεί να οδηγήσει στη μείωση του παραγωγικού κόστους και την παράλληλη βελτίωση της παραγωγικότητας και της ποιότητας Η θέση των μηχανών πρίν την οργάνωσή τους 2. Η τελική θέση μετά τη μελέτη χωροδιάταξης Πηγές: Francis, R.L., White, J.A., Facility Layout and Location, Prentice-Hall, NJ, Jensen A Paul Operations Management Industrial Engineering, ORMM, Phillips, E.J. Manufacturing Plant Layout: Fundamentals and Fine Points of Optimum Facility Design, Dearborn, MI: Society of Manufacturing Engineers, Wilsten J. Pinto, Shayan E., Layout Design of a Furniture Production Line Using Formal Methods, Spring Η κα Γλυκερία Καραγκούνη είναι Μηχ/γος Μη - χανικός, Καθηγήτρια του Τμήματος Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ξύλου - Επίπλου της Καρδίτσας. Οι Μιχαήλ Ανδρέας και Σκέντζου Άννα είναι απόφοιτοι του Τμήματος Τεμαχιστική (Δισκοπρίονο) 2. Κολλητική Περιθωρίων 3. Πρέσα 4. Ακονιστική 5. Καδένα (Αλυσσοπρίονο) 6. Τριβείο 7. Δισκοπρίονο Radial 8. Σύνθετη Πλάνη 9. Πολυκέφαλη 10. Πριόνι 11. Τρυπάνι διάνοιξης οπών για μεντεσέδες 12. Πάγκος εργασίας 13. Αποθήκη 5