μητέρα του Θεού ΟΜΑ Α ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΧΟΛΕΙΟ Πειραματικό Λύκειο

Transcript

1 Παναγία, η μητέρα του Θεού ΟΜΑ Α ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Ξανθή Αλμ ανάκη, Θεολόγος ΣΧΟΛΕΙΟ Πειραματικό Λύκειο Πανε ιστημίου Μακεδονίας ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 17/6/2015

2 1. Συνο τική εριγραφή της ανοιχτής εκ αιδευτικής ρακτικής Η εκπαιδευτική πρακτική υλοποιήθηκε στο Πειραματικό Λύκειο Πανεπιστημίου Μακεδονίας στην Α Λυκείου στο μάθημα των Θρησκευτικών με άξονα την ενότητα: Παναγία, η μητέρα του Θεού. Οι μαθητές δούλεψαν ομαδοσυνεργατικά σε πολυμεσικά περιβάλλοντα και σε ψηφιακές κοινότητες στις οποίες είχαν τη δυνατότητα να αλληλεπιδρούν εξ αποστάσεως. Κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων οι μαθητές πρέπει να ανακαλύψουν τη νέα γνώση με τον εκπαιδευτικό να είναι συντονιστής και υποκινητής των διαδικασιών και να επεμβαίνει όταν κριθεί απαραίτητο. Στην πρακτική αξιοποιείται υλικό από το ψηφιακό σχολείο και πολυμεσικές εφαρμογές. Τα ψηφιακά μέσα όμως αναπλαισιώνονται και αναπροσαρμόζονται από τους μαθητές ώστε να παραχθεί πρωτότυπο αυθεντικό υλικό. Το σενάριο εμπλέκει ενεργά τους μαθητές στη μαθησιακή διαδικασία και στην παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού και κατόπιν διαχέεται στο διαδίκτυο. Σελίδα 2 από 23

3 2. Σχεδιασμός της ανοιχτής εκ αιδευτικής ρακτικής 2.1 Στοιχεία σχεδιασμού Το σενάριο αναπτύχθηκε με βάση τον εποικοδομισμό και την oλιστική προσέγγιση, ενώ παράλληλα υιοθετήθηκε το μοντέλο της προσωπικής ανάπτυξης. Ακολουθείται επίσης η διερευνητική μέθοδος ώστε οι μαθητές να ανακαλύψουν και να διερευνήσουν μόνοι τους στοιχεία της λατρείας και την αναπόσπαστη σύνδεσή της με τη ζωή του πιστού, αλλά και την αναπλαισίωσή της στην προοπτική του σήμερα (σημασία της γιορτής της Θεοτόκου στην προσωπική και κοινωνική ζωή των μαθητών, νοηματοδότηση του εορτασμού σε στην Ορθόδοξη Εκκλησία). Η υλοποίηση του σεναρίου προϋποθέτει α) μικρή εξοικείωση με εφαρμογές web2 (λογισμικό Thinglink, λογισμικό vocaroo, λογισμικό δημιουργίας on line κουίζ, λογισμικό power point) και β) εξοικείωση με την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία. Για την πρακτική χρησιμοποιείται η αίθουσα πληροφορικής του σχολείου παράλληλα όμως γίνεται και εξ αποστάσεως επικοινωνία. Οι μαθητές χωρίζονται σε έξι ομάδες των τεσσάρων ατόμων, ενώ υπάρχει εξοικείωση με την ομαδοσυνεργατική διδασκαλία από την αρχή της σχολικής χρονιάς. Ο σχηματισμός των ομάδων έγινε βάσει των προτιμήσεων των μαθητών αφού λήφθηκαν υπόψη όμως και οι ιδιαίτερες δεξιότητες τους, ενώ στην αρχή της σχολικής χρονιάς είχε προηγηθεί έρευνα και βάσει κοινωνιογράμματος. Αρχικά γίνεται η κατανομή αρμοδιοτήτων στα μέλη κάθε ομάδας (χειριστής υπολογιστή, καθοδηγητής βημάτων φύλλου εργασίας, επεξεργαστής υλικού, συντονιστής). Σε σχέση με το μάθημα των Θρησκευτικών οι μαθητές έχουν διδαχθεί ήδη για την εικονογραφία, για τη Μακεδονική Σελίδα 3 από 23

4 2.2 Διδακτικοί στόχοι Στόχοι ως προς το γνωστικό αντικείμενο Κατανόηση των επιμέρους πτυχών της Ορθόδοξης πίστης που αφορούν την Παναγία και ανάδειξη της σημασίας κάθε θεομητορικής εορτής. Γνωριμία με την υμνογραφία της βυζαντινής παράδοσης και εντοπισμός στοιχείων για το πρόσωπο της Παναγίας. Ενίσχυση δεσμών με τη θρησκευτική παράδοση της Ελλάδας και ενίσχυση της προσωπικής σχέσης με το πρόσωπο της Θεοτόκου. Κατανόηση αναγωγικής δύναμης των εικόνων στο πρωτότυπο και των συμβολισμών τους ώστε να επιτευχθεί εμβάθυνση της θεολογίας της εικόνας. Εντοπισμός και καταγραφή των θεοτοκωνυμίων. Αναγνώριση των διαφόρων τύπων τεχνοτροπίας εικονογραφίας (ανατολική και δυτική ). Στόχοι ως προς τη χρήση των νέων τεχνολογιών Εξοικείωση με εφαρμογές εργαλείων web 2 και λογισμικά παρουσίασης (Power Point), ψηφιακής αφήγησης (Thinkling), podcast (vocaroo), λογισμικό δημιουργίας on line κουίζ ( λογισμικό κατασκευής ηλεκτρονικού βιβλίου ( Επαφή και εξοικείωση με τη χρήση των μαθησιακών αντικειμένων του φωτόδεντρου. Καλλιέργεια ικανότητας συμμετοχής σε ψηφιακές (on line) κοινότητες μάθησης και προώθηση ανάπτυξης του ψηφιακού αλφαβητισμού (information literacy). Σελίδα 4 από 23

5 Ενεργή ενασχόληση με οπτικοακουστικό υλικό και ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων (κατανόηση και παραγωγή γραπτού και προφορικού λόγου) Καλλιέργεια ικανότητας αναζήτησης και συλλογής πληροφοριών από το διαδίκτυο ύστερα από αξιολόγηση. Στόχοι ως προς τη μαθησιακή διαδικασία Καλλιέργεια συνεργατικότητας. Καλλιέργεια πολιτισμικής συνείδησης και ενίσχυση αισθήματος ταυτότητας- Αξιοποίηση πολιτισμικού πλούτου και κοινωνικοπολιτισμικού υπόβαθρου των μαθητών. Ενίσχυση αυτοπεποίθησης, ανεξαρτησίας, επιδεξιότητας και εκτέλεσης ενεργειών με ακρίβεια και καλλιέργεια δημιουργικότητας και φαντασίας. Αλληλοσυσχετισμός μαθημάτων (θρησκευτικά γεωγραφία-πληροφορικήμουσική, γλώσσα) και βαθμιαία ενιαιοποίηση σχολικής γνώσης. Καλλιέργεια ικανότητας ρύθμισης της γνώσης (αυτορρύθμιση), ώστε οι μαθητές να διαμορφώσουν προσωπικούς στόχους και τρόπους επίτευξης αυτών Καλλιέργεια ικανότητας αξιολόγησης & ετεροαξιολόγησης. Διασύνδεση των μαθητών, αλλά και των εκπαιδευτικών με άλλα σχολεία μέσω των ψηφιακών κοινοτήτων. 3. Εφαρμογή της ανοιχτής εκ αιδευτικής ρακτικής 3.1 Περιβάλλον λαίσιο Η πρακτική εφαρμόστηκε στο μάθημα των Θρησκευτικών της Α Λυκείου με τίτλο: Παναγία, η μητέρα του Θεού. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές είναι τα Σελίδα 5 από 23

6

7 Σελίδα 7 από 23

11 Ανατολική τεχνοτροπία Δυτική τεχνοτροπία Σελίδα 11 από 23

12 Eικόνες 2 & 3: Στιγμιότυπa από το εικονικό τρισδιάστατο μουσείο Οι καλύτερες δημιουργίες θα δημοσιευθούν στην ιστοσελίδα του σχολείου μας! Καλή Επιτυχία! 3 Ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (2 η διδακτική ώρα) Η ευσέβεια του ελληνικού λαού 1. Αμέτρητα είναι τα ονόματα, ή «Θεοτοκωνύμια», όπως λέγονται, που έχει δώσει ο λαός στην Παναγία. Εσείς ποια ονόματα της Παναγίας γνωρίζετε; Καταγράψτε σε Σελίδα 12 από 23

13 ένα κείμενο word αναζήτησης εντοπίστε και άλλα (προσπαθήστε να καταγράψτε τουλάχιστον 10). 2. Στη ηλεκτρονική διεύθυνση με τον τίτλο «Παναγίες» ( θα βρείτε ένα χάρτη της Ελλάδος (Εικόνα 4). Επάνω έχουν τοποθετηθεί ονόματα της Παναγίας ανάλογα με την περιοχή που γιορτάζεται, ενώ έχει ηχογραφηθεί και ένα μικρό κείμενο. Δεν είναι όμως εντελώς συμπληρωμένος ο χάρτης. Υπάρχουν περίπου άλλα 700 ονόματα αφιερωμένα στη Παναγία! Εικόνα 4. Στιγμιότυπο από την κατασκευή διαδραστικού χάρτη Α) Θα επιλέξετε μία περιοχή (Μακεδονία, Θράκη, νησιά του Αιγαίου κ.α) και θα εντοπίσετε τα Θεοτοκωνύμια της Παναγίας στην περιοχή. Θα αξιοποιήσετε το λογισμικό Thinglink ( το οποίο σας δίνει τη δυνατότητα να δημιουργήσετε διαδραστικές εικόνες και το λογισμικό vocaroo ( το οποίο επιτρέπει να ηχογραφήσετε τα σχόλιά σας (στοιχεία για την γιορτή της Παναγίας). Μπορείτε να προσθέσετε και άλλο πολυμεσικό υλικό (video ή συλλογή εικόνων). Δυστυχώς δεν μπόρεσα να βρω χάρτη που να είναι γραμμένες όλες οι τοποθεσίες της Ελλάδος κι έτσι θα πρέπει να φρεσκάρετε τις γνώσεις σας στο μάθημα της Γεωγραφίας ώστε να προσανατολιστείτε και να μην κάνετε λάθος. Θα αξιοποιήσετε το λογισμικό Google map ( maps ) και Google earth ( ώστε να εντοπίσετε τους ναούς. Καλή αναζήτηση! Σελίδα 13 από 23

14 Β) Στο τέλος εσείς (ή οι γονείς, οι παππούδες) και κάντε μία παρουσίαση για την Παναγία που γιορτάζεται εκεί και τις παραδόσεις που υπάρχουν γύρω από το πρόσωπό της με το λογισμικό Thinglink. Την εργασία θα την παρουσιάσετε την επόμενη φορά και θα αξιολογηθείτε από τους συμμαθητές σας! 3. Αξιοποιήστε την εφαρμογή blubbr ( την οποία γνωρίσατε την προηγούμενη ώρα μέσα από τα απολυτίκια και με την ομάδα σας ετοιμάστε για την επόμενη φορά ένα ανάλογο κουίζ ερωτήσεων πάνω σε ένα ύμνο που να αναφέρεται στην Παναγία. 4 ο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (σύγχρονα και ασύγχρονα) 4. Η συμβολή της Παναγίας στο σχέδιο της Θ. Οικονομίας (Δραστηριότητα δημιουργικής γραφής) 1. Δημιουργήστε ένα ποίημα για την Παναγία με τίτλο: «Φαντάσου αν.(imagine if )». Α) Πληκτρολογήστε τη μηχανή αναζήτησης www. google. gr. Από το more επιλέξτε documents έγγραφο «I am» ή κάντε κλικ στη διεύθυνση OJK8xXT4o2cU5oqhEhaF2yeCTbk/edit?usp=sharing και μεταβείτε απευθείας στο κείμενο. Β) Από την επιλογή share μοιραστείτε το έγγραφο με την ομάδα σας. Γ) Γράψτε στον κειμενογράφο συνεργατικά ένα ποίημα που να απευθύνεται στην Παναγία. Ε) Τα ποιήματά σας θα συγκεντρωθούν και θα δημοσιευθούν με τη μορφή ηλεκτρονικού ανθολογίου ( (Εικόνα 5). Σελίδα 14 από 23

15 5. (Ακολουθεί το κείμενο) «Φαντάσου αν.(imagine if )» Φανταστείτε αν η Παναγία δεν είχε δεχθεί να εκπληρώσει το θέλημα του Θεού και είχε αρνηθεί. Τι θα είχε συμβεί στην εξέλιξη της Θείας Οικονομίας; Ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις σε εμάς τους ίδιους Αρχίστε κάθε πρόταση με τη λέξη αν και φροντίστε οι προτάσεις να είναι μικρές ώστε να δημιουργηθεί ένα ποίημα. Αν δεν ήσουν εσύ Αν.. δεν είχες δεχτεί. Αν είχες φοβηθεί. Αν λογάριαζες την κοινωνική κριτική... Αν δείλιαζες.. Αν μετάνιωνες Αν δε νοιαζόσουν Αν Εικόνα 5: Τα αποτελέσματα της δουλειάς των μαθητών σε ηλεκτρονικό βιβλίο: Σελίδα 15 από 23

16 3.5 Ρόλος του διδάσκοντα Διδακτικός Προπονητικός Ενθαρρυντικός Χ Διαχειριστικός Υποστηρικτικός Χ Μέντωρ Χ Συμβουλευτικός Χ Υποκινητικός Χ Διευκολυντικός Χ Κριτικός Συντονιστικός Χ Επιμελητής περιεχομένου (curator) Χ Ηγετικός Τεχνική υποστήριξη Χ Διαμεσολαβητικός Χ Άλλος ρόλος: Εποπτικός 4. Πηγές Ψηφιακού Εκ αιδευτικού Περιεχόμενου ου αξιο οιήθηκαν Εφαρμογή blubbr, ArtResource, Google map, maps Google earth, Kouιζ - ψηφιακό σχολείο, Λογισμικό δημιουργίας χαρτών thinglink, Λογισμικό ηχογράφισης vocaroo, Σελίδα 16 από 23

17 5. Στοιχεία τεκμηρίωσης και ε έκτασης της ανοιχτής εκ αιδευτικής ρακτικής 5.1 Α οτελέσματα- Αντίκτυ ος Το σενάριο εμπλέκει ενεργά τους μαθητές στη μαθησιακή διαδικασία και στην παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού μέσω διαδικτυακών εργαλείων. Κατά τη διάρκεια καλλιεργήθηκε η κριτική ικανότητα τους αφού το σενάριο παρέχει ελευθερία για διερεύνηση νέων ιδεών, χωρίς το φόβο της αποτυχίας ή της σκληρής κριτικής. Η καθιερωμένη διδακτική προσέγγιση με το μοντέλο: μετάδοση/πρόσληψη γνώσης αναμορφώθηκε σε μία ενεργό διαδικασία εμπλοκής των μαθητών γεγονός που καθιστά την πρακτική καινοτόμα. Αποτέλεσμα των παραπάνω ήταν η επίτευξη αποτελεσματικότερης μάθησης, καλλιέργεια μεταγνώσης και επίγνωσης των διαδικασιών της μάθησης («μαθαίνω πώς να μαθαίνω»), ενώ παράλληλα καλλιεργήθηκε η δημιουργικότητα και η φαντασία. Πολύ σημαντικός αντίκτυπος υπήρξε η καλλιέργεια πνεύματος συνεργασίας μέσα από την εργασία σε ομάδες σε συνδυασμό με εργαλεία και εφαρμογές web 2. Η διαπροσωπική επικοινωνία που αναπτύχθηκε επίσης (Συμμετρική Σελίδα 17 από 23

18 ανταπόκριση) συνέβαλε στη αποτελεσματικότητα της μάθησης. Οι μαθητές δούλευαν ομαδικά σε πολυμεσικά περιβάλλοντα όπου είχαν τη δυνατότητα να αλληλεπιδρούν. Μέσω της κατευθυνόμενης ανακάλυψης οι μαθητές ενθαρρύνονταν να κάνουν διάλογο μεταξύ τους. Δόθηκε επίσης μεγάλη σημασία από την αρχή της πρακτικής στις διαπροσωπικές σχέσεις και τις προσδοκίες, στο παιδαγωγικό κλίμα της σχολικής τάξης και στην οργάνωση αυτής. Κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων υιοθετήθηκαν από τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές στάσεις που τους επιτρέπουν να βλέπουν τον κόσμο με διαφορετικούς τρόπους: να τον περιγράφουν, να τον ερμηνεύουν, να τον ελέγχουν, να τον βιώνουν, να τον «μετρούν», να τον εξηγούν, να τον απεικονίζουν να τον αναπαριστούν και μάλιστα με περισσότερους του ενός τρόπους και σε περισσότερες της μιας γλώσσες (εικόνα, ήχος). Ο μαθητής αναδείχθηκε σε κεντρικό ρόλο με τον καθηγητή να επιβλέπει και να επεμβαίνει, όπου χρειάζεται. Ο διδάσκοντας είχε διαμεσολαβητικό ρόλο («φθίνουσα καθοδήγηση») σε υποστηρικτική βάση (μελέτες, απόψεις, εργαλεία), αναγνωστικές οδηγίες για μεθοδική παρατήρηση. Το επικοινωνιακό πλαίσιο μετατράπηκε από δασκαλοκεντρικό σε τοπικές επικοινωνιακές νησίδες και επιχειρήθηκε ενθάρρυνση και ανάθεση ρόλου στους μαθητές με αξιολογικές κρίσεις. Υπήρξε επίσης επίτευξη ασύγχρονης επικοινωνίας μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικού και ουσιαστικά επήλθε κατάργηση χρονικών και τοπικών περιορισμών. Το σχολείο άνοιξε τις πόρτες του και δεν περιορίστηκε στους τοίχους του. Το γεγονός αυτό ενεργοποίησε και άλλους εκπαιδευτικούς του σχολείου σε παρόμοιες εκπαιδευτικές πρακτικές. Τέλος, οι εφαρμογές που επιλέχθηκαν δίνουν τη δυνατότητα διάχυσης του παραγόμενου υλικού στο διαδίκτυο. Επανεξετάζοντας το που, το πώς και το πότε Σελίδα 18 από 23

19 ένα μόλις τμήμα ενός ευρύτερου οικοσυστήματος μάθησης, που τείνει να υιοθετεί ολοένα και περισσότερο τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας. Σε σχέση με τους αρχικούς στόχους προέκυψε πρόσθετη μαθησιακή αξία από την αξιοποίηση του ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου, εφόσον: α) έγινε αλληλοσυσχετισμός μαθημάτων (θρησκευτικά γεωγραφία-ιστορία-μουσικήγλώσσα) και βαθμιαία ενιαιοποίηση σχολικής γνώσης β) ενισχύθηκε η αυτοπεποίθηση, η ανεξαρτησία, η επιδεξιότητα και η εκτέλεση ενεργειών με ακρίβεια. γ) καλλιεργήθηκε (δια)πολιτισμική συνείδηση και ενισχύθηκε το αίσθημα ταυτότητας παράλληλα με την αξιοποίηση του πολιτισμικού πλούτου και του κοινωνικοπολιτισμικού υπόβαθρου των μαθητών από την αξιοποίηση του ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου (π.χ χάρτες) δ) παρατηρήθηκε αυξημένη ενεργητική συμμετοχή των μαθητών ε) επιτεύχθηκε επίσης ρύθμιση της γνώσης (αυτορρύθμιση), ώστε οι μαθητές να διαμορφώνουν προσωπικούς στόχους και τρόπους επίτευξης αυτών και ικανότητα να αξιολογούν οι ίδιοι την πρακτική. Η αξιολόγηση επίτευξης των στόχων γίνεται και μέσα από τη σταδιακή δημιουργία ενός «e-portfolio» των μαθητών, το οποίο τηρείται και εμπλουτίζεται. Κριτήριο επίσης αποτελεί η συμμετοχή των μαθητών στις διάφορες δραστηριότητες καθώς και η ετεροαξιολόγηση και αυτοαξιολόγηση που γινόταν σε όλη τη διάρκεια των δραστηριοτήτων. Οι ομάδες αξιολογούνται τέλος από τη συνεργασία των μελών τους, τη συμπλήρωση των φύλλων εργασίας και το αποτέλεσμα-παρουσίαση της εργασίας τους. Οι μαθητές πρέπει καθ όλη τη διάρκεια του μαθήματος να έχουν στραμμένη την προσοχή τους είτε στην προβολή εικόνων είτε στην ακρόαση ύμνων ώστε να μπορέσουν να απαντήσουν στις ερωτήσεις. Αφού οι μαθητές ολοκληρώνουν τις δραστηριότητες πρέπει να δείξουν πλέον τι μπορούν να κάνουν με αυτά που έμαθαν, να ανακοινώσουν τα αποτελέσματα στην τάξη, να αξιολογήσουν και να αξιολογηθούν κάτι που αποτελεί μια πολύ ελκυστική Σελίδα 19 από 23

20

21 5.3 Αξιο οίηση, Γενίκευση, Ε εκτασιμότητα Η πρακτική υλοποιείται εύκολα είτε αυτούσια είτε τμηματικά. Μπορεί η εξοικείωση με τις εφαρμογές web 2 και η παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού να είναι χρονοβόρα για τον εκπαιδευτικό. Μετά όμως από τα αρχικά στάδια εξοικείωσης με την τεχνολογία τόσο οι μαθητές όσο και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να γίνουν περισσότερο δημιουργικοί και Σελίδα 21 από 23

22 6. Πρόσθετο υλικό ου αξιο οιήθηκε Βιβλία Αλμπανάκη, Ξ. (2013). Σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις του μαθήματος των Θρησκευτικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση με δημιουργική αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών, Θεσσαλονίκη: Μπαρμπουνάκης. Σελίδα 22 από 23