Ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Επισκοπή Άνω Βόλου και ο εντοιχισμένος γλυπτός του διάκοσμος

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Επισκοπή Άνω Βόλου και ο εντοιχισμένος γλυπτός του διάκοσμος"

Transcript

1 Ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Επισκοπή Άνω Βόλου και ο εντοιχισμένος γλυπτός του διάκοσμος Πασχάλης ΑΝΔΡΟΥΔΗΣ Περίοδος Δ', Τόμος ΚΗ' (2007) Σελ ΑΘΗΝΑ 2007

2 Πασχάλης Ανδρούδης Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΑΝΩ ΒΟΛΟΥ ΚΑΙ ο ΕΝΤΟΙΧΙΣΜΈΝΟΣ ΓΛΥΠΤΌΣ ΤΟΥ ΔΙΆΚΟΣΜΟΣ* y ^-ίτην κορυφή του κωνικού, αποτόμου και πευκοφυτευμένου λόφου στην Επισκοπή του Άνω Βόλου 1, μέσα σε ένα βυζαντινό περίβολο, είναι κτισμένος ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου 2. Ο ανατολικός τοίχος του ναού με την τρίπλευρη αψίδα του ιερού (Εικ. 1) είναι ό,τι απομένει σήμερα από τον παλαιό βυζαντινό ναό που υπήρχε εκεί. Στη βορειοανατολική πλαγιά του λόφου σώζονται τα βυζαντινά παρεκκλήσια της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, του Γενεσίου του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και του Αγίου Δημητρίου 3. Τα παρεκκλήσια αυτά θα πρέπει να ανήκαν παλαιότερα σε κάποιο, αταύτιστο προς το παρόν, βυζαντινό μοναστήρι. Η μορφή του λόφου -απότομος, με πρόσβαση μόνο από την πλευρά του χωριού-, τα ερείπια οχυρωματικών περιβόλων, τα κατάλοιπα ενός κυκλικού πύργου (βίγλα) της οικογενείας των Μαλιασηνών, βυζαντινών αρχόντων της περιοχής, στο νότιο και πιο απόκρημνο σημείο του υψώματος Χατζηαργύρη μαρτυρούν για τη συνεχή κατοίκηση του λόφου ή την ύπαρξη κάποιου φρουρίου κατά τη βυζαντινή εποχή. Στο λόφο της Επισκοπής κατέφυγε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο μητροπολίτης Δημητριάδος 4. Όλοι οι * Η μελέτη παρουσιάστηκε υπό μορφή ανακοίνωσης στο Εικοστό Πέμπτο Συμπόσιο της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας με τίτλο «Ο βυζαντινός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Επισκοπή Άνω Βόλου και ο εντοιχισμένος γλυπτός του διάκοσμος», βλ. Εικοστό Πέμπτο Συμπόσιο ΧΑΕ, Αθήνα 2005,15-16(στο εξής: «Επισκοπή»). Για την άδεια δημοσίευσης του μνημείου ευχαριστώ θερμά την 7η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Θεσσαλίας και τον τότε προϊστάμενο της κ. Λ. Δεριζιώτη. Ευχαριστίες οφείλω επίσης στο συνάδελφο και επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ. κ. Αθ. Σέμογλου και ιδιαίτερα στον καθηγητή του ίδιου τμήματος κ. Αρ. Μέντζο, όπως και στη φίλη θεολόγο-αρχαιολόγο κ. Μ. Νάνου. Ευχαριστώ επίσης τον αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Φιλολογίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης κ. Κ. Τσουρή για την αποστολή ενός δυσεύρετου, αλλά εξαιρετικά χρήσιμου άρθρου του. 1 Παλαιότερα ορισμένοι ερευνητές, όπως ο Αρβανιτόπουλος, υποστήριζαν ότι στο λόφο της Επισκοπής βρίσκονταν τα ερείπια της αρχαίας Ιωλκού. Βλ. σχετικά Γ. Κορδάτου, Ιστορία της επαρχίας Βόλου καί Άγιας, Αθήνα 1960, Η πλάνη αυτή είχε ως συνέπεια ο δήμος που αποτελούσαν τα χωριά του Άνω Βόλου να ονομαστεί δήμος Ιωλκού. Την άποψη ότι στο λόφο δεν θα πρέπει να αναζητήσουμε την ακρόπολη της Ιωλκού είχε διατυπώσει πρώτος, το 1887, ο Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης (Ήμερολόγιον ή «Φήμη» τοϋ έτους 1887, έ'τος δεύτερον, εν Βόλω 1887,130). 2 Ο ναός δεν έχει μέχρι σήμερα μελετηθεί επαρκώς. Η κυριότερη βιβλιογραφία γι' αυτόν είναι η εξής: Ν. Giannopoulos, «Les constructions byzantines de Démétrias», BCH 44 ( ), G. Millet, «Remarques sur les sculptures byzantines de la région de Démétrias», BCH AA ( ), Δ. Σισιλιάνος, Ή Μακρινίτσα καίτό Πήλιον. Ίστορία-μνημεϊα-έπιγραφαί,Α&τ\ναι 1939, Τ. Παπαζαφείρη, Ιστορία της Επισκοπής 'Άνω Βόλου, Βόλος 1950 (ανατύπωση 1962). Ν. Νικονάνος, Βυζαντινοί ναοί της Θεσσαλίας από το 10ο αιώνα ως την κατάκτηση της περιοχής από τους Τούρκους το Συμβολή στη βυζαντινή αρχιτεκτονική, Αθήναι 1979,14, 99,107,115,116,142, ,165,168, (στο εξής: Βυζαντινοί ναοί). Γ. Βελένης, Ερμηνεία του εξωτερικού διακόσμου στη βυζαντινή αρχιτεκτονική, Θεσσαλονίκη 1984, τ. Α, 97, 195 (στο εξής: Ερμηνεία). Ν. Νικονάνος, «Παρατηρήσεις στην αρχιτεκτονική των βυζαντινών εκκλησιών της Μαγνησίας», ΘεσσΗμ 19 (1991), Χ. Μπούρας - Λ. Μπούρα, Ή ελλαδική ναοδομία κατά τόν 12ο αιώνα, Αθήνα 2002, 76-77, 222, 337, 487, 501,523,527,528,581,584,598 (στο εξής: Ελλαδική ναοδομία). Στ. Μαμαλούκος, «Οι βυζαντινοί ναοί της Μαγνησίας», Έν Βόλω, τ. 12 (Ιανουάριος-Μάρτιος 2004), (στο εξής: «Οι βυζαντινοί ναοί»). Π. Ανδρούδης, «Επισκοπή», Στ. Μαμαλούκος, «Η ναοδομία στη Μαγνησία κατά τη μέση και την ύστερη βυζαντινή περίοδο», Βυζαντινά 25 (2005), , εικ. 2-4 (στο εξής: «Η ναοδομία στη Μαγνησία»). 3 Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης, ό.π., 130. Πα τα παρεκκλήσια αυτά βλ. Μαμαλούκος, «Η ναοδομία στη Μαγνησία», , εικ. 5-6 (ναός Γενεσίου), και εικ. 8 (Μεταμόρφωση Σωτήρος). 4 Σύμφωνα με τον Ζ. Εσφιγμενίτη, ο μητροπολίτης εγκαταστάθηκε στο λόφο της Επισκοπής μετά την καταστροφή της επισκοπής του από τους Τούρκους στις αρχές του 17ου αιώνα, που ακολού- 85

3 ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΑΝΔΡΟΥΔΗΣ Εικ. 1. Η ανατολική πλευρά του ναού. γύρω συνοικισμοί -Άγιος Ονούφριος, Ανακασιά, Άνω και Κάτω Μαχαλάς, όπως και η Άλλη Μεριά- έγιναν κατά τους πρώτες αιώνες της Τουρκοκρατίας ο πρώτος σταθμός φυγής των κατοίκων προς το αραιοκατοικημένο Πήλιο. Ο μεγάλος βυζαντινός ναός στο λόφο της Επισκοπής ανακαινίστηκε εκ βάθρων το 1638/9 από το μητροπολίτη Δημητριάδος Κάλλιστο και με τη μορφή αυτή διατηρείται μέχρι σήμερα. Για την ανακαίνιση μαρτυρεί η επιγραφή που έχει χαραχθεί στο μαρμάρινο αμφικιονίσκο παραθύρου, που έχει χρησιμοποιηθεί ως υπέρθυρο της βόρειας εισόδου του ναού (Εικ. 2) : Ο ΔΗΜΗΤΡΙΑ- Δ OC KAA(A)ICT(0)C / ΚΑΙ ΚΤΗΤΟΡ THC EKKAHCIAC ΕΤ(Ε)Ι,ΖΡΜΖ. Το κτίριο της επισκοπής κτίστηκε αργότερα, το 1815, δίπλα στο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στην ομώνυμη πλατεία της Μακρινίτσας 5.0 ναός της Κοίμησης πυρπολήθηκε το 1821 από τους ντόπιους Περιβολιώτες Τούρκους, όμως, όπως μαρτυρεί ο Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης, «...τά τείχη δέν έβλάβησαν...» 6. Ανακαινίστηκε από την κοινότητα της περιοχής το 1849, στα χρόνια του μητροπολίτη Ματθαίου, το γένος Αριστάρχη, ο οποίος με την επιρροή που είχε στην Κωνσταντινούπολη κατόρθωσε να λάβει την απαραίτητη άδεια για ανοικοδόμηση 7. Στη βόρεια πλευρά του ναού προσκολλήθηκε μια νεότερη κινστέρνα με κάτοψη τριγωνική (Εικ. 3 και 4). Η Κοίμηση είναι μια τρίκλιτη θολοσκέπαστη βασιλική, με μέγιστες εξωτερικές διαστάσεις 15,20x8,50 μ. περίπου, χωρίς να υπολογίσουμε την αψίδα του ιερού. Καλύπτεται με αμφικλινή στέγη, ενώ προς Δ. υπάρχει μια τοξωτή στοά με όροφο που στεγάζει το γυναικωνίτη. Ο Εικ. 2. Αμφικιονίσκος από δίλοβο παράθυρο του ναού σε δεύτερη χρήση με την επιγραφή ανακαίνισης του το 1638/9. θησε την επανάσταση του Διονυσίου του Σκυλόσοφου στις αρχές του 17ου αιώνα. Βλ. Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης, ό.π., Γ. Κορδάτος ελέγχει την πληροφορία αυτή ως αβάσιμη, ό.π., 189, σημ Βλ. Ρ. Λεωνιδοπούλου-Στυλιανού, «Το σπίτι του Μητροπολίτη στη Μακρινίτσα», Επώνυμα αρχοντικά των χρόνων της Τουρκοκρατίας, έκδ. Ε.Μ.Π., Αθήνα 1986, Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης, ό.π., Β. Σκουβαράς,Λπο το λειμώνα της παράδοσης. Πηλιορείτικα Β', Αθήνα 1983,58. 86

4 Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΑΝΩ ΒΟΛΟΥ ΛΓΛ,.Γ π ggg Κατάλοιπα της αρχικής φάσης του ναού (13ος αι.) Ι Ι Μεταγενέστερες οικοδομικές φάσεις Ο Εικ. 3. Κάτοψη τον ναού. Στ. Μαμαλούκος υποστηρίζει ότι η βορειοανατολική γωνία του ναού ήταν αποτετμημένη, πιθανώς λόγω της εκεί ύπαρξης κάποιου προγενέστερου κτιρίου 8. Αυτό όμως δεν φαίνεται να είναι πιθανό, λόγω της εξαιρετικά ασυνήθιστης μορφής που θα ελάμβανε, σε αυτή την περίπτωση, το ιερό. Ο ναός παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο για τα κατάλοιπα της βυζαντινής φάσης στην ανατολική πλευρά, τα οποία ενσωματώθηκαν στο νεότερο ναό, όσο και για τον εντοιχισμένο γλυπτό του διάκοσμο 9. Η βόρεια πλευρά και η είσοδος της (Εικ. 4), όπως και η ανατολική πλευρά του ναού (Εικ. 1), κοσμούνται με γλυπτά της μέ- 8 Μαμαλούκος, «Η ναοδομία στη Μαγνησία», 179 και εικ. 3 και 4 στις σ. 210 και 211 αντίστοιχα. 9 Πα κάποια από τα γλυπτά της Επισκοπής βλ. Millet, «Remarques», ό.π. (υποσημ. 2), Α. Ξυγγόπουλος, «Τό άνάγλυφον της 'Επισκοπής Βόλου», ΕΕΒΣ 2 (1925), , 320. Ο ίδιος, «Αρχάγγελος Μιχαήλ ο ψνλα^»,αχαε Α (1932), 18. Γ. Σωτηρίου, «Αραβικαί διακοσμήσεις εις τά βυζαντινά μνημεία τής Ελλάδος», ΠΑΕ Γ (1932), R. Lange, Die byzantinische Reliefikonen, Recklinghausen 1964, , αριθ. 42, 44, πίν. 42, 44. Α. Grabar, Sculptures byzantines du Moyen Age, II (Xle-XIVe siècle), Παρίσι Π. Ασημακοπούλου-Ατζακά, «Παλαιοχριστιανική και βυζαντινή Μαγνησία», στο Μαγνησία, Το χρονικό ενός πολιτισμού, Αθήνα 1982, , εικ , Θ. Παζαράς, «Συμπλήρωση της σαρκοφάγου της Άννας Μαλιασηνής»,^4 ς9ίέρωμα στη μνήμη Στυλιανού Πελεκανίδη, Θεσσαλονίκη 1984, Ο ίδιος, «Reliefs of a Sculpture Workshop Operating in Thessaly and Macedonia at the End of 13th and Beginning of the 14th Century», L'art de Thessalonique et des pays balkaniques et les courants spirituels auxive siècle, Βελιγράδι 1985, Ο ίδιος, Ανάγλυφες σαρκοφάγοι και επιτάφιες πλάκες της μέσης και ύστερης βυζαντινής περιόδου στην Ελλάδα, 87

5 ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΑΝΔΡΟΥΔΗΣ Εικ. 4. Η βόρεια πλευρά του ναού. σης και της ύστερης βυζαντινής περιόδου σε δεύτερη χρήση. Τα γλυπτά προέρχονται από ναούς της γύρω περιοχής και από τη βυζαντινή Δημητριάδα, που καταστράφηκε στα μέσα του 11ου αιώνα 10. Οι είσοδοι του ναού ανοίγονται στο βόρειο, το δυτικό και το νότιο τοίχο, ενώ μία άλλη είσοδος, δίπλα στη δυτική, οδηγεί με ξύλινη κλίμακα στο γυναικωνίτη (Εικ. 5). Το εσωτερικό του ναού φωτίζεται από παράθυρα ανοιγμένα στα -ψηλότερα σημεία του βόρειου τοίχου. Τα αντίστοιχα παράθυρα του νότιου τοίχου είναι σήμερα φραγμένα. Οι δύο προς Β. κίονες του κυρίως ναού είναι μονολιθικοί και σε δεύτερη χρήση, ενώ οι δύο αντίστοιχοι προς Ν. αποτελούνται από λίθινους σπονδύλους. Το δάπεδο του ναού καλύφθηκε σε νεότερη εποχή με μωσαϊκό. Από την τοιχογράφηση του 17ου αιώνα, που άλλοτε υπήρχε στο ναό, σώζονται ακόμη σε κακή κατάσταση παραστάσεις στο νότιο τοίχο. Πρόκειται για ολόσωμες μορφές αγίων που διατηρούν ελάχιστα κατάλοιπα χρωμάτων. Φαίνεται ότι οι περισσότερες παραστάσεις στο εσωτερικό του ναού καταστράφηκαν κατά την πυρπόληση του από τους Τούρκους το Οι τοιχογραφίες στο εξωτερικό του ναού, κάτω από το ξύλινο υπόστεγο 11, διατηρούνται σε καλύτερη κατάσταση, παρά τις φθορές που υπέστησαν στους νεότερους χρόνους. Στο εσωτερικό του ναού, στον ανατολικό τοίχο του ιερού και σε βάθος εκ. από το μέτωπο της τοιχοποιίας, αποκαλύφθηκαν κατάλοιπα ενός παλαιότερου στρώματος τοιχογράφησης 12. Επάνω από την πρόθεση διακρίνεται τμήμα της σκηνής των Εισοδίων της Θεοτόκου, επάνω από το διακονικό, στα αριστερά, τμήμα από την Ανάληψη και, τέλος, η Πεντηκοστή. Στα δεξιά της Πεντηκοστής μια διακοσμητική ταινία μιμείται ορθομαρμάρωση. Οι τοιχογραφίες αυτού του στρώματος θα μπορούσαν να αποδοθούν, με βάση τα χαρακτηριστικά των προσώπων των μορφών, τις κινήσεις τους, τα χρώματα, τις πτυχώσεις των ενδυμάτων και άλλα στοιχεία, στο 16ο αιώνα. Η παρουσία τους είναι από την άποψη αυτή σημαντική τόσο για τη μεταβυζαντινή ζωγραφική στο Πήλιο και τη Μαγνησία 13, όσο και για την Αθήνα 1988, αριθ. 54Α-Δ, σ ,64,68-70,99,102,105,111, ,165, πίν. 30β-33 (στο εξής: Ανάγλυφες σαρκοφάγοι). Ο ίδιος, «Η γλυπτική στη Μακεδονία κατά την παλαιολόγεια περίοδο», Η Μακεδονία κατά την εποχή των Παλαιολόγων, Β'Συμπόσιο, Θεσσαλονίκη, Δεκεμβρίου 1992, Θεσσαλονίκη 2002, Α. Liveri, Die byzantinische Steinreliefs des 13. und 14. Jahrhunderts im griechischen Raum, Αθήνα 1996, P. Androudis, «À propos des motifs d'allure orientale du sarcophage danna Maliassenè», Βυζαντιακά 20 (2000), Ο ίδιος, «Sur le fragment d'un relief byzantin d'episkopi», Βυζαντiva 21 (2000), ίδιος, «Sur les fragments d'une chaire episcopale byzantine à Episkopi (Anô Volos)», Βυζαντιακά 22 (2002), Ο ίδιος (σε συνεργασία με τη Μ. Κοντογιαννοπσύλου), «Βυζαντινά γλυπτά του 10ου-12ου αιώνα σε ναούς του Πηλίου», Έν Βάλω, τ. 12 (Ιανουάριος-Μάρτιος 2004), Βλ. και Μπούρας - Μπούρα, Ελλαδική ναοδομία, ,501,523,527,528,581,584, Α. Αβραμέα, Ή βυζαντινή Θεσσαλία μέχρι του 1204, Αθήναι 1974, Από τις τοιχογραφίες σημαντικότερη είναι η παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας. Υπάρχουν επίσης μορφές αγίων γυναικών και οι ολόσωμες μορφές των τριών Θεσσαλών μητροπολιτών, αγίου Βησσαρίωνος, αγίου Αχίλλειου και αγίου Ιακώβου. 12 Οι τοιχογραφίες αυτές είναι αδημοσίευτες. 13 Για τη ζωγραφική του 16ου αιώνα στο χώρο του Πηλίου βλ. Μ. 88

6 Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΑΝΩ ΒΟΛΟΥ [ggg Κατάλοιπα αρχικής φάσης του ναοΰ (13ος αι.) Μεταγενέστερες οικοδομικές φάσεις Ο '^^^S5!Ç Εικ. 5. Κατά μήκος τομή του ναού. ιστορία του ίδιου του ναού. Μαρτυρούν ότι κατά την εποχή της αγιογράφησης του ο βυζαντινός ναός υπήρχε ακόμη, άγνωστο σε ποια κατάσταση διατήρησης. Η υποχώρηση του μετώπου του ανατολικού τοίχου με τις τοιχογραφίες από το αντίστοιχο σημερινό αποτελεί ένδειξη ότι το τελευταίο αποτελεί προσθήκη, πιθανότατα του 1638/9, στο παλαιό μέτωπο του βυζαντινού τοίχου του ναού. Η διαμόρφωση λοιπόν των σημερινών κογχών δεν είναι η βυζαντινή. Η μετασκευή αυτή είναι ορατή και στην εξωτερική πλευρά του παραθύρου της κόγχης του διακονικού (Εικ. 3), όπου το παλαιότερο παράθυρο είναι φραγμένο και δίπλα του έχει διανοιχθεί μια φωτιστική σχισμή. Η προσεκτική παρατήρηση, καταγραφή και μελέτη της δομής της ανατολικής τοιχοποιίας του ναού της Κοίμησης και των εντοιχισμένων σε αυτή γλυπτών, μας οδήγησαν σε μια οψιμότερη χρονολόγηση των καταλοίπων της βυζαντινής φάσης του ναού από το τέλος του 12ου αιώνα που είχε υποστηριχθεί παλαιότερα από τον Ν. Νικονάνο και την Π. Ασημακοπούλου-Ατζακά 14, άποψη την οποία υιοθετούν μέχρι σήμερα, με αρκετές επιφυλάξεις, αρκετοί ερευνητές 15. Οι δυσκολίες για την ακριβή χρονολόγηση μνημείων, όπως η βυζαντινή φάση του ναού της Κοίμησης, είναι πολλές, καθώς στο 13ο αιώνα επιβίωσαν πολλά στοιχεία της αρχιτεκτονικής του 12ου 16. Η δυσκολία ακόμη και της διάκρισης μνημείων του 12ου από τον 13ο αιώνα έχει ήδη επισημανθεί 17. Ο Ν. Νικονάνος απέδωσε λοιπόν την αρχική φάση του ναού της Επισκοπής στο 12ο αιώνα, μετά από σύγκριση με το ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στον Μέρμπακα της Αργολίδας και με το καθολικό της μονής της Βλαχέρνας στην Ηλεία, χωρίς όμως να διευκρινίζει με ποια από τις φάσεις του. Την απόδοση του στο 13ο αιώνα (πιθανόν στο πρώτο μισό) πρότεινε, ήδη από το 1984, ο Γ. Βελένης 18. Ο Χ. Μπούρας και η Λ. Μπούρα υποστήριξαν μια πιθανή ένταξη του μνημείου «στην περίοδο της Φραγκοκρατίας» 19. Αντίθετα, ο Στ. Μαμαλούκος χρονολόγησε πρόσφατα το ναό στον προχωρημένο 13ο αιώνα 20. Όπως αναφέραμε παραπάνω, ο ναός έχει μία τρίπλευρη, ελαφρά προεξέχουσα εξωτερικά αψίδα ιερού, που Nanou, «Aspects de la peinture murale du XVTe siècle sur le Mont- Pélion», XXe CIEB, Pré-actes, III, Παρίσι 2001, 361. H ίδια, «Όψεις της τοιχογραφίας στο Πήλιο κατά τη μεταβυζαντινή περίοδο ( )», Έν Βόλφ, τ. 12 (Ιανουάριος-Μάρτιος 2004), Νικονάνος, Βυζαντινοί ναοί, Ασημακοπούλου-Ατζακά, ό.π. (υποσημ. 9), Νικονάνος, «Παρατηρήσεις στην αρχιτεκτονική», ό.π. (υποσημ. 2), 8-9. Τη χρονολόγηση του ναού στο 12ο αιώνα, χωρίς όμως κανένα σχόλιο, υποστήριξε και ο G. Miles («Classification of Islamic Elements in Byzantine Architectural Ornament in Greece», Actes du Xlle CIEB, III, Βελιγράδι 1963,287). 15 Μπούρας - Μπούρα, Ελλαδική ναοοομία, 76-77, 222, 337, 487, 501,523,527,528,581,584, Ό.π., Ό.π., 329, Βελένης, Ερμηνεία, 97, Μπούρας - Μπούρα, Ελλαδική ναοοομία, Μαμαλούκος, «Οι βυζαντινοί ναοί της Μαγνησίας», 14.0 ίδιος, «Η ναοδομία στη Μαγνησία»,

7 ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΑΝΔΡΟΥΔΗΣ Εικ. 6. Η εξωτερική όψη της αψίδας τον ιερού. το ύψος της ξεπερνά τα 5 μ. (Εικ. 6). Η τοιχοποιία αποτελείται από λαξευτούς και η μιλαξευ μένους δόμους από μάρμαρο και πωρόλιθο, πλίνθους και μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη σε πρώτη, αλλά κυρίως σε δεύτερη χρήση. Οι γωνίες της αψίδας του ιερού είναι καλοκτισμένες, με ορθογώνια λαξευμένους ασβεστολιθικούς και πώρινους γωνιόλιθους. Την αψίδα επιστέφει ένα πλίνθινο οδοντωτό γείσο (Εικ. 6). Η τοιχοποιία είναι αμελής, κτισμένη με τεμάχια πλίνθων και κεράμων και αργούς λίθους κάτω από τους μαρμάρινους κοσμήτες της ποδιάς των παραθύρων του ιερού. Στα ψηλότερα σημεία οικοδομήθηκε με το ελεύθερο πλινθοπερίκλειστο σύστημα. Παρ' όλα αυτά, δεν σχηματίζονται σε κανένα σημείο οριζόντιες συνεχείς στρώσεις, διότι οι λίθοι δεν έχουν όλοι το ίδιο ύψος. Στους οριζόντιους αρμούς της τοιχοποιίας τοποθετήθηκε από μία πλίνθος, όμως δεν λείπουν και σειρές πλίνθων. Αντίθετα, στους κατακόρυφους αρμούς διακρίνονται μία ή δύο κατακόρυ- φες πλίνθοι, αλλά και οριζόντια ή επάλληλα τοποθετημένα πλινθία 21, ενώ παρεμβάλλονται σποραδικά και μικρές πλίνθινες εγχάρακτες πλάκες, με απλά γεωμετρικά σχέδια (Εικ. 7) 22. Το πλαίσιο του μονόλοβου φραγμένου παραθύρου του διακονικού, διαμορφωμένο από καλά λαξευμένο πωρόλιθο, περιτρέχει μια ζώνη με δισέψιλον και περιβάλλουσα πλίνθο. Αντίθετα, η πρόθεση έχει ως παράθυρο μια στενή φωτιστική σχισμή. Από το αρχικό δίλοβο παράθυρο του ιερού διατηρούνται σήμερα οι λοβοί με την περιβάλλουσα πλίνθο, το υψίκορμο τοξωτό πλίνθινο πλαίσιο (επίσης με περιβάλλουσα πλίνθο) και το πλινθόκτιστο τύμπανο του (Εικ. 6), που βρίσκεται σε ελαφρά υποχώρηση από το μέτωπο του τοίχου της αψίδας. Κοσμείται στο κέντρο με ένα σκυφίο μέσα σε ένα ελαφρά τραπεζιόσχημο πλίνθινο πλαίσιο και τέσσερις σειρές δισέψιλον και συνεχή αντίνωτα έψιλον (Εικ. 8). Από το αρχικό αυτό παράθυρο φαίνεται ότι προέρχεται ο αμφικιονίσκος που εντοιχίστηκε ως υπέρθυρο στη βόρεια είσοδο του ανακατασκευασμένου τμήματος του ναού (Εικ. 2). Ο αμφικιονίσκος έχει το απαραίτητο για το πάχος του τοίχου μέγεθος και ανάγλυφη διακόσμηση στα συμφυή με τον κορμό κιονόκρανα. Στη μία (τη στενή εσωτερική του πλευρά) διαμορφώνεται «ημικίονας» οκταγωνικής διατομής και κιονόκρανο, που είναι συμφυή με τον πεπλατυσμένο «πεσσό». Η άλλη στενή πλευρά του φέρει τέσσερα βεργία που συμπλέκονται ανά δύο σχηματίζοντας δύο «τροπικές» (ο όρος γνωστός και ως «άμμα» ή «ηράκλειον άμμα»), θέμα γνωστό ήδη από την αρχαιότητα 23. Η κορύφωση του αμφικιονίσκου κοσμείται με εξάφυλλο ρόδακα εντός μεταλλίου. Έξι αμφικιονίσκοι ανάλογης μορφής με τον παραπάνω κοσμούν και τα διασκευασμένα παράθυρα των κογχών του ιερού στο βυζαντινό καθολικό της μονής του Αγίου Λαυρεντίου, επάνω από το ομώνυμο χωριό του Πηλίου 24, ενώ ένας παρόμοιος αμφικιονίσκος εντοιχίστηκε 21 Η χρήση πλινθίων τοποθετημένων οριζόντια στους κατακόρυφους αρμούς απαντά και στη νότια Ελλάδα, βλ. Νικονάνος, Βυζαντινοί ναοί, Η μεγαλύτερη από αυτές τις πλάκες, στα αριστερά της κόγχης, επάνω από το μεταγενέστερο άνοιγμα της κόγχης του διακονικού, έχει διαστάσεις 17 x 17 εκ. 23 Μπούρας - Μπούρα, Ελλαδική ναοδομία, 527, σημ. 66. Πα το θέμα βλ. Λ. Μπούρα, «Δύο βυζαντινά μανουάλια από τη μονή Μεταμορφώσεως των Μετεώρων», Βυζαντινά 5 (1973), 139 κ.ε. Η ίδια, Ο γλυπτός διάκοσμος του ναού της Παναγίας στο μοναστήρι του Οσίου Λουκά, Αθήνα 1980, 108. Θ. Παζαράς, Ανάγλυφες σαρκοφάγοι, , όπου και η σχετική βιβλιογραφία. Βλ. επί- σης I. Kalavrezou-Maxeiner, «The Byzantine Knotted Column», Bizantina Metabyzantina, Byzantine Studies in Honor of M. V. Anastos, 4, Malibu 1985, Για το καθολικό βλ. κυρίως Ν. Γιαννόπουλος, «Ή επί του Πηλίου Μονή του Άγιου Λαυρεντίου», ΕΕΒΣ 11 (1935), Ρ. Λεωνιδοπούλου-Στυλιανού, «Παρατηρήσεις στο μοναστήρι του Αγίου Λαυρεντίου Πηλίου», ΔΧΑΕ θ' ( ), Μ. Χατζηγιάννης, «Συμπληρωματικές παρατηρήσεις στο βυζαντινό ναό του Αγίου Λαυρεντίου στο Πήλιο», ΘεσσΗμ 21 (1992), Μαμαλούκος, «Οι βυζαντινοί ναοί της Μαγνησίας», Ο ίδιος, «Η ναοδομία στη Μαγνησία», , εικ

8 Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΑΝΩ ΒΟΛΟΥ στο νεότερο ναό του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου, ο οποίος κτίστηκε στη θέση του βυζαντινού καθολικού της μονής του Προδρόμου στη Νέα Πέτρα, που ίδρυσαν το 1271 ο τοπικός άρχοντας της Μαγνησίας Νικόλαος Κομνηνός Μαλιασηνός και η σύζυγος του Άννα, ανε ψιά του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η' του Παλαιολόγου 2 5. Όσον αφορά το εγγεγραμμένο παράθυρο του ναού της Κοίμησης της Επισκοπής, η πρακτική αυτή είχε ιδιαίτε ρη εφαρμογή στο νότιο ελλαδικό χώρο 2 6. Επίσης, τα το ξωτά πλαίσια στο ναό τονίζονται με διακοσμητικές κεραμοπλαστικές ζώνες που κατεβαίνουν μέχρι και την ποδιά των παραθύρων. Ό π ω ς επισήμανε και ο Γ. Βελένης, το στοιχείο αυτό απαντά σε μνημεία του Δεσποτά του της Ηπείρου 2 7, όπως και στο καθολικό της Κοίμη σης της Θεοτόκου στο Μεγαλόβρυσο της Αγιας 2 8. Το τύμπανο του παραθύρου στην ανατολική πλευρά της Κοίμησης κοσμούν τέσσερις σειρές πλίνθινων κο σμημάτων με τέσσερις σειρές δισέψιλον και συνεχή αντί- νωτα έψιλον. Τα κοσμήματα έχουν γωνιώδη μορφή δι σέψιλον και, όπως εύστοχα επισημάνθηκε, είναι ανάλο γα με αντίστοιχα στο ναό του Μέρμπακα στην Αργολί δα και στην πρώτη φάση του καθολικού της μονής 29 Βλαχέρνας στην Ηλεία. Ο ναός του Μέρμπακα, που μέχρι πρόσφατα χρονολογούνταν στα τέλη του 12ου αι 30 ώνα, αποδίδεται τελευταία στο 13ο αιώνα. Δισέψιλον υπάρχουν και σε έναν κατακόρυφο αρμό του ναού της Κοίμησης. Επάνω από το τύμπανο του αψιδώματος και κάτω από την επίστεψη της αψίδας διακρίνο νται δύο μικροί ανισομεγέθεις πλίνθινοι σταυροί. Όψι μα φαίνεται να είναι και τα πλίνθινα πλακίδια με τα εγ χάρακτα γεωμετρικά κοσμήματα. Κάποια από τα σχέ δια των πλακιδίων απηχούν αντίστοιχα που βρίσκονται στις ράχες των έγκοπτων πλίνθων στα μνημεία της αρχι τεκτονικής του Δεσποτάτου της Ηπείρου 3 1. Ο Γ. Βελένης θεώρησε ως στοιχείο οψιμότητας της αψίδας της Επισκοπής (μετά το 12ο αιώνα) την παρουσία του σκυφίου μέσα σε πλαίσιο στο τύμπανο του αψιδώματος 3 2. Η παρουσία των κοίλων αγγείων που κοσμούν τους βυζα ντινούς ναούς απασχόλησε τους ερευνητές. Βέβαια, η διασύνδεση με την αρχιτεκτονική παρουσιάζει προβλή ματα και δεν αποτελεί ασφαλές τεκμήριο χρονολόγησης των ναών, καθώς τα σκυφία θα μπορούσαν να είναι πα λαιότερα ή ακόμη να εντοιχίστηκαν αργότερα. Η κούπα της Επισκοπής (Εικ. 8), με εφυάλωση χρώμα τος λευκού, ανοικτού καφέ και μπλε κοβαλτίου, είναι ημισφαιρική, έχει ύψος 10 και διάμετρο 20 περίπου εκ. Φέρει τετράλοβο κόσμημα που ξεκινά από ένα κεντρι κό τετράγωνο που κοσμείται με γεωμετρικά σχέδια. Το περίγραμμα του κοσμήματος τονίζουν λευκές και γα λάζιες ταινίες. Οι λοβοί φέρουν στο εσωτερικό τους γραπτό διάκοσμο που μιμείται ψαροκόκαλο. Τα διάκε να ανάμεσα στους λοβούς πληρούνται με ημίφυλλα Εικ. 7. Εγχάρακτη κεραμική πλάκα στην αψίδα τον ιερού. Ο ναός και τα βυζαντινά γλυπτά του παραμένουν αδημοσίευ τα. Πα την ιστορία της μονής βλ. Ν. Γιαννόπουλος, «Αι παρά την Δημητριάδα βυζαντιναί μοναί», ΕΕΒΣ1 (1924), Ο ίδιος, «Αι παρά την Δημητριάδα βυζαντιναί μοναί. Μέρος δεύτερον. Τά σωζόμενα μνημεία», ΕΕΒΣ 2 (1925), F. Hild - J. Köder, Hellas und Thessalia (TIB 1), Βιέννη 1976, Βελένης, Ερμηνεία, Ό.π., 97,119. G. Velenis, «Thirteenth-Century Architecture in the Despotate of Epirus: The Origins of the School», Studenica et l'art byzantin autour de l'année 1200, Βελιγράδι 1988, Βελένης, Ερμηνεία, Velenis, «The Origins of the School», ο.π. 29 Νικονάνος, Βυζαντινοί ναοί, 163, σημ ίδιος, «Παρατηρή σεις στην αρχιτεκτονική», ό.π. (υποσημ. 2), 9. Για την Κοίμηση της Θεοτόκου στον Μέρμπακα και τις νεό τερες απόψεις για τη χρονολόγηση της, βλ. κυρίως Μπούρας Μπούρα, Ελλαδική ναοδομία, ιδιαίτ Για τις έγκοπτες πλίνθους στα μνημεία της αρχιτεκτονικής του Δεσποτάτου της Ηπείρου βλ. Κ. Τσουρής, Ό κεραμοπλαστικός διάκοσμος των υστεροβυζαντινών μνημείων της βορειοδυτικής Ελλάδος, Καβάλα 1988, Ανάλογα κοσμήματα στις ράχες έγκοπτων πλίνθων εντοπίσαμε στις βυζαντινές τοιχοποιίες του ναού του Αγίου Γεωργίου Ζαβλαντίων (σημ. Παλαιόπυργος) Τρι κάλων. Βλ. Π. Ανδρούδης, «Οι ναοί του Αγ. Γεωργίου και Αγ. Αχίλλειου στο χωριό Παλαιόπυργος (Ζαβλάντια) Τρικάλων», Τρικαλινά 14 (1994), , εικ Βελένης, Ερμηνεία, 195, σημ

9 ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΑΝΔΡΟΥΔΗΣ Εικ. 8. Ισπανό μαυριτανική κούπα εντοιχισμένη στην αψίδα τον ιερού. Ανάλογης μορφής διάκοσμο έχει ημισφαιρική κούπα από την Τυνησία, που αποδίδεται από τον Α. Daoulatli σε μουσουλμανικό εργαστήριο της μαυριτανικής Ισπανίας 33. Μία άλλη ισπανομαυριτανική κούπα, επίσης από την Τυνησία, με ακτινωτό διάκοσμο, παραλλαγή της προηγουμένης 34, παρουσιάζει ομοιότητες με την εντοιχισμένη κούπα στην κόγχη του ιερού στο παρεκκλήσιο των Αγίων Αναργύρων της μονής Βατοπεδίου (1371) 35. Οι ισπανομαυριτανικές κούπες με εφυάλωση και τον ίδιο διάκοσμο χρονολογούνται στο 13ο-14ο αιώνα 36. Οι μελετητές της κεραμικής τις απέδιδαν, μέχρι πρόσφατα, σε εργαστήριο της Αλάμπρας, λόγω της ομοιότητας τους με αμφορείς που ίσως προέρχονταν από την πόλη αυτή. Τελευταία υποστηρίχθηκε ότι τα εργαστήρια παραγωγής τους δεν θα πρέπει να αναζητηθούν στην Αλάμπρα, αλλά στη Μάλαγα 37. Η κούπα της Επισκοπής πρέπει λοιπόν να έφτασε από την Ισπανία στην περιοχή του Βόλου, ως προϊόν εμπορικής συναλλαγής. Το κονίαμα εφαρμογής της κούπας στο πλαίσιο του ναού (ασβεστοκονίαμα με χονδρό χαλίκι), είναι όμοιο με αυτό της υπόλοιπης αψίδας. Η κούπα φαίνεται να τοποθετήθηκε στην αψίδα, όντας ήδη σπασμένη σε ένα τμήμα της και επομένως μη χρήσιμη για άλλο σκοπό, σε ένα πλίνθινο πλαίσιο ειδικά διαμορφωμένο γι' αυτή. Με δεδομένο ότι εντοιχίστηκε κατά τη διάρκεια της ανέγερσης του ναού, θα μπορούσαμε να χρονολογήσουμε την αρχική του φάση τουλάχιστον στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα. Όπως είναι γνωστό, η εντοίχιση πινακίων-σκυφίων στις αψίδες των βυζαντινών ναών απαντά στο νότιο ελλαδικό χώρο ήδη από τον 11ο αιώνα 38. Αργότερα, πιθανότατα κατά το 13ο αιώνα αλλά και λίγο αργότερα, διαδόθηκε στην Ήπειρο* μεμονωμένα παραδείγματα εντοπίστηκαν στη Θεσσαλία, την Κέρκυρα και τη Λευκάδα κατά το 13ο-15ο αιώνα 39. Θραύσματα κεραμικών αγγείων υπάρχουν στη νότια πλευρά του καθολικού της μονής Βλατάδων στη Θεσσαλονίκη 40, στο παρεκκλήσιο των Αγίων Αναργύρων στη μονή Βατοπεδίου 41 και στη νότια πλευρά του εξωνάρθηκα στο καθολικό της μονής Χελανδαρίου 42. Από τα γλυπτά της ανατολικής πλευράς του ναού της Κοίμησης ξεχωρίζει ένας επιπεδόγλυφος κοσμήτης (ή πεσσίσκος) του 12ου αιώνα, με διάκοσμο από ημίφυλλα, σε δεύτερη χρήση (Εικ. 9). Στη νότια πλευρά της κόγχης του ιερού έχει εντοιχιστεί, σε δεύτερη επίσης χρήση, ένας λοξότμητος κοσμήτης, του 12ου-13ου αιώνα, με διάκοσμο από εφαπτόμενα καρδιόσχημα επιπεδόγλυφα ανθέμια (Εικ. ΙΟ) 43. Στο ναό εντοπίζονται και ορθογώνιοι δόμοι από ντόπιο γκρίζο μάρμαρο με άγνωστη αρχική χρήση. Ανάλογοι γωνιόλιθοι με λαξευμένες τις δύο όψεις τους είναι εντοιχισμένοι στη βορειοδυτική γωνία (1639) του ναού (Εικ. 11 και 12). Ο διάκο- Α. Daoulatli, «Céramiques andalouses à reflets métalliques découvertes à la Kasbah de Tunis», La céramique médiévale en Méditerranée occidentale Xe-XVe siècles (Valbonne, septembre 1978), Παρίσι 1980, , αριθ Ό.π., , αριθ Έγχρωμη απεικόνιση της κούπας βλ. Π. Θεοχαρίδης, «Το συγκρότημα του περιβόλου», 'Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιοίον. Παράδοση - ιστορία - τέχνη, Άγιον Όρος 1996, τ. Α', 115, εικ Κ. Tsouris, «A Bowl Embedded in Vatopedi Monastery», BalkSt 39 (1998), Daoulatli, ό.π., Ό.π., 346, σημ Μπούρας - Μπούρα, Ελλαδική ναοδομία, , όπου και η μέχρι τώρα σχετική βιβλιογραφία. 39 Τσουρής, Ο κεραμοπλαστικός διάκοσμος, Για τα κεραμικά αυτά βλ. Κ. Tsouris, «Glazed Bowls in the Late Byzantine Churches of North-Eastern Greece», ArchMed XXIII (1996), Βλ. H. Philon, «Thessaloniki, Andalusia, and the Golden Horn», BalkSt 26 (1985), Tsouris, «A Bowl Embedded», ό.π., Αδημοσίευτο. To θραύσμα έχει εφυάλωση και διατηρεί χρώματα λευκό, ανοικτό καφέ και μπλε του κοβαλτίου. 43 Διάκοσμος ανάλογης μορφής σε κοσμήτες ή επιστύλια τέμπλου υπάρχει και σε επιστύλια που βρίσκονται στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών. Βλ. Μ. Σκλάβου-Μαυροειδή, Γλυπτά του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών, Αθήνα 1999, , αριθ. 287 και 288, όπου παραθέτει και ανάλογα παραδείγματα του 13ου-14ου αιώνα από τη μονή της Παναγίας στο Τσάγεζι, τη μονή Κορώνης Πίνδου κ.ά. 92

10 Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΑΝΩ ΒΟΛΟΥ Εικ. 9. Κοσμήτης ή πεσσίσκος επάνω από το παράθυρο τον διακονικού (12ος αι.). Εικ. 10. Λοξότμητος κοσμήτης (12ος-13ος αι.) στην της κόγχης τον ιερού. σμός τους αναπτύσσεται κυρίως με θέματα εντός σηρι κών τροχών. Κάποια από τα θέματα είναι όμοια με αντίστοιχα του 11ου αιώνα, διαφέρουν όμως ως προς την εκτέλεση και τη διάταξη τους και φαίνεται να είναι μεταγενέστερα. Τα γλυπτά αυτά προέρχονται από κά ποιο τοπικό εργαστήριο του 12ου ή ίσως των αρχών του 13ου αιώνα 4 4. Η αρχική χρήση των γωνιολίθων αυτών είναι άγνωστη. Ίσως ήταν κτισμένοι ως πλαίσια περιθυρωμάτων, ώστε να είναι ορατές μόνο οι διακοσμημένες όψεις τους 4 5. Δεν αποκλείεται βέβαια να ήταν εντοιχισμένοι ως επίκρανα παραστάδων, όπως οι αντίστοιχοι ανάγλυφοι δό μοι στο ναό της Περιβλέπτου στον Μυστρά 4 6. Οι απο κρούσεις των εντοιχισμένων γλυπτών που αποδώσαμε στον 11ο-12ο αιώνα, ενδείξεις επαναχρησιμοποίησης τους, οδηγούν στην οψιμότερη χρονολόγηση του ανα τολικού τοίχου του ναού (13ος αι.). Παρόμοια γλυπτά σε δεύτερη χρήση εντοπίσαμε και σε μεταβυζαντινούς ναούς της περιοχής, όπως είναι ο Άγιος Νικόλαος Πορταριάς 4 7, ο Άγιος Ιωάννης επάνω από την Πορταριά, στη θέση του καθολικού της βυζα ντινής μονής του Προδρόμου Νέας Πέτρας, του 13ου αιώνα, ο Άγιος Γεώργιος κοντά στην Επισκοπή 4 8. Από τα εντοιχισμένα βυζαντινά γλυπτά στο βόρειο τοίχο της Κοίμησης ξεχωρίζουν, εκτός από τους δόμους που προαναφέραμε, θωράκιο με παράσταση λημνίσκου, του 13ου αιώνα (Εικ. 13), αποτμήματα πεσσίσκων 4 9 και κιονόκρανων τέμπλου και δύο επιθήματα αμφικιονίσκων παραθύρων 5 0. Ανάμεσα τους και ένα μεσοβυζαντινό γλυπτό με ανάγλυφη επιγραφή: ΘΕ(0)ΑΩΡΟΥ51. Στο ναό της Κοίμησης υπήρχαν, εντοιχισμένα σε διαφο ρετικές θέσεις, και τα γλυπτά από τους ναούς του Αρ χαγγέλου Μιχαήλ και της Οξείας Επισκέψεως (13ος αι.) 5 2. Ίσως είχαν μεταφερθεί και εντοιχιστεί κατά την 44 πλαισιώνουν ελισσόμενοι βλαστοί. Ανάλογα επιθήματα αμφικιονίσκων παραθύρου υπάρχουν, σε δεύτερη χρήση, και στη δυτική όψη του ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου (1767) στην πλατεία της Παναγίας στη Μακρινίτσα. 51 Έχει διαστάσεις 48x22 εκ. 52 Για τα γλυπτά αυτά βλ. Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης, ό.π. (υποσημ. 1), 130. Ξυγγόπουλος, «Το ανάγλυφον της Επισκοπής», ό.π. (υποσημ. 9), Ο ίδιος, «Αρχάγγελος Μιχαήλ», ό.π. (υποσημ. 9), 18. Σισιλιάνος, Η Μακρινίτσα και το Πήλιον (υποσημ. 2), Lange, Byzantinische Reliefikonen (υποσημ. 9), Το ανάγλυφο του αρχαγγέλου Μιχαήλ ήταν εντοιχισμένο στη στέρνα που βρί σκεται σε επαφή με τη βορινή πλευρά του ναού (Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης, ό.π., 130. Σισιλιάνος, ό.π., 160), ενώ το ανάγλυφο της Οξείας Επισκέψεως ήταν εντοιχισμένο στην εξωτερική ανατολι- Ανδρούδης - Κοντογιαννοπούλου, «Βυζαντινά γλυπτά», ό.π. (υποσημ.9), Ανάλογης μορφής δόμους, συμφυείς με περιθύρωμα, του 13ου αιώνα, συναντούμε στο νότιο τοίχο του ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου στον Μέρμπακα της Αργολίδας, βλ. Μπούρας - Μπούρα, Ελλαδική ναοδομία, 334, εικ Βλ. Α. Λούβη-Κίζη, «Οι κτήτορες της Περιβλέπτου στον Μυστρά», ΔΧΑΕ ΚΑ (2003), 113, εικ Ανδρούδης - Κοντογιαννοπούλου, «Βυζαντινά γλυπτά», ό.π. (υποσημ. 9), Ό.π., 40, Άλλοι ερευνητές χρονολόγησαν τους πεσσίσκους αυτούς στο 12ο αιώνα. Βλ. Μπούρας - Μπούρα, Ελλαδική ναοδομία, 76, Τα επιθήματα κοσμούνται με φυλλοφόρο σταυρό, τον οποίο ποδιά 93

11 ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΑΝΔΡΟΥΔΗΣ Εικ Μαρμάρινοι γωνιόλιθοι (13ος αι.) στη βορειοδυτική γωνία του ναού. ανακαίνιση του ναού το Γλυπτά της Επισκοπής κρές πλευρές της σαρκοφάγου της Άννας Παλαιολογί- εκλάπησαν από τους Ιταλούς κατά την περίοδο της κα τοχής 5 4. Ο Θ. Παζαράς απέδωσε κάποια επιπεδόγλυφα από λευκό και γκρίζο μάρμαρο, που βρίσκονται στην ανακατασκευασμένη τοιχοποιία στη βόρεια και τη δυτι κή πλευρά του ναού, στις στενές και σε μια από τις μα- νας 5 5, συζύγου του Νικολάου Μαλιασηνού 5 6, που έλαβε κή τοιχοποιία του ναού, επάνω από το παράθυρο της πρόθεσης (Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης, ό.π., 130. Ξυγγόπουλος, «Το ανάγλυφον της Επισκοπής», ό.π., 107). Τα δύο γλυπτά, μετά από πολλές περι πέτειες, έχουν μεταφερθεί για φύλαξη σε ναό της περιοχής. 53 Ν. Γιαννόπουλος, «Οι δύο μεσαιωνικοί Αλμυροί καί ό νυν», Έπετηρίς Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός 8 (1904), Π. Βασιλείου, «Επισκοπή Άνω Βόλου», Έν Βόλω 6 (Καλοκαίρι 2002), 9. Είναι άγνωστη η τύχη των γλυπτών που κοσμούσαν την κόγχη του ναού του Γενεσίου του Προδρόμου στο λόφο της Επι- σκοπής (απεικονίζεται σε φωτογραφία του Γ. Λαμπάκη, του 1895, που φυλάσσεται στο Φωτογραφικό Αρχείο του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών, αριθ. αρνητ. 2161). 55 Παζαράς, «Συμπλήρωση της σαρκοφάγου», ό.π. (υποσημ. 9). Ο ίδιος, «Reliefs of a Sculpture Workshop», ό.π. (υποσημ. 9). Ο ίδιος, Ανάγλυφες σαρκοφάγοι, , πίν Androudis, «Motifs d'allure», ό.π. (υποσημ. 9). 56 Ήταν γιος του Κωνσταντίνου Μαλιασηνού, ιδρυτού της μονής της Θεοτόκου της Οξείας Επισκέψεως στη Μακρινίτσα. 94 πριν από το θάνατο της το μοναχικό σχήμα με το όνομα Ανθούσα. Στην ποδιά της μετασκευασμένης το 1639 κόγχης του διακονικού ενσωματώθηκε μία μαρμάρινη πλάκα (διαστ.

12 Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΑΝΩ ΒΟΛΟΥ 69x58, ύψ.7 εκ.) από σαρκοφάγο,που έφερε εγχάρακτο σταυρό με πεπλατυσμένες κεραίες. Ένα επίκρανο πεσσού (52x52 εκ.), παραχωμένο κάτω από το μωσαϊκό δάπεδο, χρησιμοποιήθηκε ως βάση του νοτιοανατολικού κίονα. Καθεμιά από τις δύο απέναντι πλευρές του κοσμείται με κρινάνθεμα, μετάλλια κ.ά. Τρία από τα επιπεδόγλυφα σε δεύτερη χρήση, που είναι εντοιχισμένα στο ναό -αετωματική πλάκα (Εικ. 14) 57 και δύο αποτμήματα πλακών (Εικ. 15) 58 -, θα πρέπει να προέρχονται από θρόνο, πιθανότατα επισκοπικό, μορφής ανάλογης με τον αντίστοιχο του 11ου-12ου αιώνα στο ναό του San Michele στο Monte Sant'Angelo της Ιταλίας και με άλλους θρόνους στην Ιταλία 59. Η αετωματική πλάκα θα πρέπει να αποτελούσε το ερεισίνωτο 60 και τα δύο αποτμήματα να χρησίμευαν ως ερεισίχειρα. Με βάση το διάκοσμο του, το πρωτότυπο για τα ελληνικά δεδομένα γλυπτό αυτό σύνολο θα μπορούσε να αποδοθεί στο τρίτο τέταρτο του 13ου αιώνα, καθώς ο διάκοσμος του έχει ομοιότητες με τον αντίστοιχο της σαρκοφάγου της Άννας Μαλιασηνής 61. Όσον αφορά τα μορφολογικά και κατασκευαστικά στοιχεία, η βυζαντινή φάση του ναού της Επισκοπής παρουσιάζει επιρροές από την αρχιτεκτονική της «ελλαδικής σχολής» 62, αλλά και από την αρχιτεκτονική του Δεσποτάτου της Ηπείρου (περιβάλλουσες διακοσμητικές ζώνες σε συνδυασμό με απλά πλίνθινα τόξα). Το πιο κοντινό στο ναό μας παράδειγμα είναι ο Άγιος Νικόλαος στα Κανάλια της Μαγνησίας, που χρονολογείται στο πρώτο μισό του 13ου αιώνα 63. Στην κύρια όψη της αψίδας του ναού της Κοίμησης και στην αντίστοιχη του Αγίου Νικολάου φαίνεται ότι εφαρμόστηκαν οι ίδιες κατασκευαστικές αρχές. Οι ομοιότητες Εικ. 13. Θωράκιο με διακόσμηση λημνίσκον (13ος αι.). αφορούν στη χρήση λοξότμητων μαρμάρινων κοσμητών στην ποδιά του δίλοβου παραθύρου, στην τοποθέτηση πλίνθων στην τοιχοποιία επάνω από την άνω απόληξη του τοξωτού πλαισίου, στη χρήση καλά λαξευμένων πωρόλιθων στις πλευρές και στις γωνίες της τρίπλευρης αψίδας, όπως και στην τοποθέτηση ενός σκυφίου στο τύμπανο του αψιδώματος 64. Στο ναό της Επισκοπής όμως το παράθυρο διαμορφώνεται πιο απλά, καθώς το τοξωτό πλαίσιο είναι μονό, ενώ στον Άγιο Νικόλαο είναι τριπλό και βαθμιδωτό. Μία ακόμη διαφορά επισημαίνεται και στα κεραμικά δισέψιλον, τα οποία στο ναό των Καναλιών είναι καμπύλα, πρακτική αρκετά συνηθισμένη στο 13ο αιώνα 65. Στην ανατολική όψη του ναού της Κοίμησης είναι έκδηλη η ελευθερία της σύνθεσης και η έντονα διακοσμητι- 57 Η πλάκα ήταν παλαιότερα εντοιχισμένη σε ένα προσκυνητάρι, στην αρχή του μονοπατιού που οδηγεί στην κορυφή του λόφου της Επισκοπής. Βλ. Σισιλιάνος, Η Μακρινίτσα και το Πήλιον, (υποσημ. 2), εικόνα στη σ Η πλάκα φαίνεται ότι μεταφέρθηκε στο εσωτερικό του ναού της Κοίμησης κατά τη διάρκεια των έργων ανάπλασης του λόφου ( ). Για την πλάκα και την ερμηνεία της βλ. Androudis, «Sur les fragments d'une chaire episcopale», ό.π. (υποσημ. 9). Androudis, «Sur le fragment», ό.π. (υποσημ. 9), Androudis, «Sur les fragments d'une chaire episcopale», ό.π. (υποσημ. 9), , , εικ Ό.π., Μ. Χατζηδάκης, ΑΔ 22 (1967), Χρονικά, Ε. Κουρκουτίδου, «Βυζαντινός ναός Αγίου Νικολάου Καναλιών», AAA Ι (1968), Ε. Kourkoutidou-Nikolaidou, «Les fresques de l'église Saint- Nicolas à Kanalia», La Thessalie. Colloque international d'archéologie: La Thessalie. 15 ans de recherches ( ) bilans et perspectives, Lyon, avril 1990, 2, Αθήνα 1994, Μαμαλούκος, «Οι βυζαντινοί ναοί της Μαγνησίας», 38. Ο ίδιος, «Η ναοδομία στη Μαγνησία», , εικ Νικονάνος, Βυζαντινοί ναοί, 163, υποσημ Στο ναό των Καναλιών το σκυφίο έχει αφαιρεθεί. Νικονάνος, «Παρατηρήσεις στην αρχιτεκτονική», ό.π. (υποσημ. 2), 9. Για τα δισέψιλον και τις παραλλαγές τους κατά το 12ο-13ο 61 Παζαράς, «Συμπλήρωση της σαρκοφάγου», ό.π. (υποσημ. 9). αιώνα, βλ. Μπούρας - Μπούρα, Ελλαδική ναοδομία, Για Androudis, «Sur les fragments d'une chaire episcopale», ό.π. τα δισέψιλον στους ναούς του 13ου αιώνα, βλ. Τσουρής, Ό κεραμοπλαστικός διάκοσμος (υποσημ. 31), Για την «ελλαδική σχολή» βλ. G. Millet, L'école grecque dans l'architecture byzantine, Παρίσι

13 ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΑΝΔΡΟΥΔΗΣ Εικ Επιπεδόγλνφα που ανήκαν σε επισκοπικό θρόνο (13ος αι.). κή τάση, μάρτυρες ενός ιδιότυπου εκλεκτικισμού, που χαρακτηρίζει γενικά την αρχιτεκτονική και τις τέχνες του 13ου αιώνα. Με βάση τα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω (ύφος δομής τοιχοποιίας, μορφολογικά στοιχεία, κεραμικά κοσμήματα, ισπανομαυριτανική κούπα εντοιχισμένη στην αψίδα του ιερού, εντοιχισμένος γλυπτός διάκοσμος -ορισμένα γλυπτά ίσως είναι του 12ου και του 13ου αιώνα) 66, η αρχική φάση του ναού της Κοίμησης της Επισκοπής θα μπορούσε να χρονολογηθεί στο 13ο αιώνα, κατά πάσα πιθανότητα στο δεύτερο μισό. Κατά την εποχή αυτή η θεσσαλική ναοδομία γνώρισε επιρροές τόσο από την «ελλαδική σχολή», όσο και από άλλες τοπικές αρχιτεκτονικές εκφράσεις 67.0 αρχικός τύπος του βυζαντινού ναού είναι άγνωστος. Ο καθηγητής Ν. Νικονάνος υποστήριξε ότι ο ναός θα πρέπει να ανήκε στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου 68. Υποστηρίχθηκε επίσης και η υπόθεση ότι ο ναός ίσως ήταν μια τρίκλιτη βασιλική που καλυπτόταν πιθανότατα με αμφικλινή στέγη 69. Η υπόθεση ωστόσο ότι ο ναός είχε κάτοψη σταυροειδούς εγγεγραμμένου αντί βασιλικής φαίνεται πιθανότερη, αν μάλιστα λάβουμε υπόψη τις αναλογίες της αψίδας (πολύ μικρή για δρομικό ναό) και μια μαρμάρινη λεοντοκεφαλή-υδρορρόη του 13ου αιώνα, πιθανώς από τον παλαιότερο τρούλο, εντοιχισμένη σε δεύτερη χρήση στο κωδωνοστάσιο του λόφου της Επισκοπής. Όσον αφορά τα υστεροβυζαντινά γλυπτά σε δεύτερη 66 Κάποια από αυτά παρουσιάζουν ομοιότητες με μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη από τη μονή Μεταμορφώσεως του Σωτήρος κοντά στα Αλεπόσπιτα της Φθιώτιδος, σήμερα στην Αρχαιολογική Συλλογή της Λαμίας. Βλ. Μπούρας - Μπούρα, Ελλαδική ναοδομία, Μαμαλοΰκος,«Η ναοδομία στη Μαγνησία», ό.π. (υποσημ. 2), Νικονάνος, «Παρατηρήσεις στην αρχιτεκτονική», ό.π. (υποσημ. 2), 13, σημ Μαμαλούκος, ό.π., 179. Ο τύπος του ναού θα αποσαφηνιστεί μετά από ανασκαφή στο εσωτερικό του. 96

14 Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΑΝΩ ΒΟΛΟΥ χρήση που είναι εντοιχισμένα στη βορειοδυτική γωνία του ναού, όπως και κάποια spolia σαρκοφάγων 70 και μαρμάρινης μοναστικής τράπεζας 71 στο πλακόστρωτο νοτίως του ναού, είναι όμοια με γλυπτά που εντοιχίστηκαν στο ανακατασκευασμένο (1876) καθολικό της βυζαντινής μονής του Τιμίου Προδρόμου στη Νέα Πέτρα, επάνω από τη σημερινή Πορταριά. Είναι λοιπόν πιθανό κάποια από τα γλυπτά αυτά να προέρχονται από τη μονή του Προδρόμου ή ίσως από τη μονή της Θεοτόκου Οξείας Επισκέψεως της Μακρυνιτίσσης και χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό κατά την ανακατασκευή του ναού της Κοίμησης στην Επισκοπή. Στο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Επισκοπή του Άνω Βόλου διατηρείται τμήμα ενός από τους σημαντικότερους βυζαντινούς ναούς του 13ου αιώνα στην περιοχή του Πηλίου. Παρά το γεγονός ότι πρόκειται μόνο για την ανατολική του πλευρά, η σπουδαιότητα του μνημείου είναι ιδιαίτερη, καθώς σε αυτό διασώζονται αρκετά στοιχεία που μπορούν να συμβάλουν στη μελέτη της βυζαντινής αρχιτεκτονικής και γλυπτικής στη Μαγνησία. Paschalis Androudis THE CHURCH OF THE DORMITION OF THE VIRGIN AT EPISKOPI (ANO VOLOS) AND ITS SCULPTURAL DECORATION Χ he church of the Dormition of the Virgin, the architecture and sculptural decoration of which are discussed in the article, still stands on top of Episkopi Hill in Ano Volos. The Byzantine sources are mute on the monument's history. In its present form the church is a three-aisled basilica with wooden roof and a narthex. All that remains of the original Byzantine church - probably a variant of the cross-plan type - are the east wall with the trihedral conch of the holy bema (Figs 1, 3, and 6). The Byzantine church was rebuilt in 1639, at the expenses of Kallistos, Metropolitan of Demetrias. The east wall was constructed of courses of brick, with bricks inserted in the vertical joints in an irregular cloisonné masonry (Fig. 6). Set in the wall of the sanctuary conch is a thirteenth-century ceramic bowl, product of a workshop in Moorish Spain (Fig. 8). The church has two layers of wall-paintings. The earlier, uncovered above the three conches of the sanctuary, could date from the early sixteenth century. Frescoes of the second layer are still preserved on the south external wall of the church and are dated to the seventeenth century. 70 Είναι αδημοσίευτα. 71 Διαστάσεις 170x60 εκ. Θραύσμα παρόμοιας μοναστικής τράπεζας επιστρώθηκε στο δάπεδο του ναΐσκου της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στο λόφο της Επισκοπής, όπως και στον περιβάλ- λοντα χώρο του ανακατασκευασμένου το 1876 καθολικού της βυζαντινής μονής του Τιμίου Προδρόμου της Νέας Πέτρας, επάνω από τη σημερινή Πορταριά. 97

15 ΠΑΣΧΑΛΗΣ ΑΝΔΡΟΥΔΗΣ Nothing is known about the initial form and dedication of the Byzantine church at Episkopi. Its east wall has been dated, on the basis of its structure and the morphological elements of the decoration of the conch, to the end of the twelfth or the first half of the thirteenth century. The church dates to the second half of the thirteenth century. The east and north fronts are richly decorated with marble spolia, ancient Greek and Byzantine (Figs 9-13). Among the Late Byzantine sculptures are fragments of slabs from the sarcophagus (c ) of Anna Maliassene, a pediment slab with foliate ornament, a fragment of a slab with a dragon head and a hand, and another slab that can be attributed to an episcopal throne (c. 1275) (Figs 14 and 15). There are also reliefs from the sculptural decoration of the Byzantine katholikon of the monastery of St John the Baptist of Nea Petra, which once stood above the modern village of Portarla. 98

Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας

Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Δελτίον Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας Τομ. 28, 2007 Ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου στην Επισκοπή Άνω Βόλου και ο εντοιχισμένος γλυπτός του διάκοσμος ΑΝΔΡΟΥΔΗΣ Πασχάλης http://dx.doi.org/10.12681/dchae.577

Διαβάστε περισσότερα

01 Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ

01 Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ΓουμένισσΗΣ Το περίτεχνο τέμπλο του Αγίου Γεωργίου με τα πλευρικά τμήματά του Α Ν Α Δ Ε Ι Ξ Η Τ Ω Ν Μ Ε Τ Α Β Υ Ζ Α Ν Τ Ι Ν Ω Ν Μ Ν Η Μ Ε

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΣΤΟ ΠΕΛΕΝΤΡΙ Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι φαίνεται να χτίστηκε λίγο μετά τα μέσα του 12 ου αιώνα

Διαβάστε περισσότερα

ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ

ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ Στον 11 ο αιώνα χρονολογείται η αγία Αικατερίνη στην Πλάκα, κοντά στο μνημείο του Λυσικράτους. Έχει χτιστεί πάνω σε ερείπια αρχαίου ναού της Αρτέμιδος. Η στέγαση του κεντρικού τμήματος,

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης

Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης Βυζαντινά και Οθωμανικά μνημεία της Μάκρης Στρατηγικής σημασίας η θέση της Μάκρης / Κατοικήθηκε από την αρχαιότητα Οικισμός με διαρκή ανθρώπινη παρουσία από τα νεολιθικά χρόνια Ορατά στο κέντρο της σημερινής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟΥ>> ΠΕΡΙΟΧΗ:ΚΑΣΤΑΝΙΑ ΔΗΜΟΣ ΣΕΡΒΙΩΝ-ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟΥ>> ΠΕΡΙΟΧΗ:ΚΑΣΤΑΝΙΑ ΔΗΜΟΣ ΣΕΡΒΙΩΝ-ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ Τ.Ε.Ι. ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ:ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ:ΚΑΣΤΑΝΙΑ ΔΗΜΟΣ ΣΕΡΒΙΩΝ-ΝΟΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΓΛΥΠΤΑ ΤΟΥ ΚΑΘΟΛΙΚΟΥ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΥ ΣΤΟ ΠΗΛΙΟ

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΓΛΥΠΤΑ ΤΟΥ ΚΑΘΟΛΙΚΟΥ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΥ ΣΤΟ ΠΗΛΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ - ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ- ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΓΛΥΠΤΑ ΤΟΥ ΚΑΘΟΛΙΚΟΥ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΥ ΣΤΟ ΠΗΛΙΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΜΑΤΣΟΥ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ

ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΟΡΘΟΔΟΞΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΚΡΙΠΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μονή της Παναγίας Σκριπού της Ορχομενιώτισσας της Βοιωτίας, κοντά στον αρχαίο Ορχομενό, περιλαμβάνει το πιο σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

Πίν. Ι. α. Αεροφωτογραφία Ναυπάκτου. β. Λιμάνι Ναυπάκτου.

Πίν. Ι. α. Αεροφωτογραφία Ναυπάκτου. β. Λιμάνι Ναυπάκτου. Πίν. Ι α. Αεροφωτογραφία Ναυπάκτου. β. Λιμάνι Ναυπάκτου. Πίν. ΙΙ α. Ανασκαφή παλαιοχριστιανικής βασιλικής Nαυπάκτου. β. Ναύπακτος. Οικόπεδο Δημητροπούλου. Αποτύπωση ανασκαφής νοτιοδυτικών προσκτισμάτων

Διαβάστε περισσότερα

από το 1985. Φορβίων, από προέρχεται Η εκκλησία αποτελεί το αιώνα

από το 1985. Φορβίων, από προέρχεται Η εκκλησία αποτελεί το αιώνα Η εκκλησία της Παναγίας της Φορβιώτισσας, περισσότερο γνωστή ως η Παναγία της Ασίνου, βρίσκεται στις βόρειες υπώρειες της οροσειράς ο του Τροόδους. Είναι κτισμένη στην ανατολική όχθη ενός μικρού χείμαρρου,

Διαβάστε περισσότερα

Ιερός Ναός Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου ΚΕΡΚΥΡΑ

Ιερός Ναός Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου ΚΕΡΚΥΡΑ Ιερός Ναός Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου ΚΕΡΚΥΡΑ Μάριος Χειμαριός Μάριος Χειμαριός, Κέρκυρα, Ιερός Ναός Αγίων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου (Αρχιτεκτονική/ Ιστορία ) www.24grammata.com1 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην περιοχή

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Ο πρώτος πολεοδομικός χάρτης των Αθηνών εκπονήθηκε από τους αρχιτέκτονες Κλεάνθη και Schaubert. Δεν έχει νόημα να επεκταθούμε περισσότερο στην πρώτη πολεοδομική χάραξη της πόλης

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας. Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας»

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας. Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας» ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2016 Εκκλησίες της Σωτήρας Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών Περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα ιερά προσκυνήματα του τόπου μας» ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ Αγία Θέκλα Βρίσκεται 7χλμ νότια από το κέντρο της Σωτήρας.

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης. Γιώργος Πρίμπας

Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης. Γιώργος Πρίμπας Αρχαίος Πύργος Οινόης Αρχαίο Φρούριο Ελευθερών Αρχαιολογικός χώρος Οινόης Γιώργος Πρίμπας Το παρόν φωτογραφικό άλμπουμ είναι ένα αφιέρωμα για τους τρεις μεγάλης αρχαιολογικής αξίας χώρους στην περιοχή

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΛΙΝΔΟΥ ΣΟΦΙΑ ΒΑΣΑΛΟΥ ΒΠΠΓ

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΛΙΝΔΟΥ ΣΟΦΙΑ ΒΑΣΑΛΟΥ ΒΠΠΓ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΛΙΝΔΟΥ ΣΟΦΙΑ ΒΑΣΑΛΟΥ ΒΠΠΓ Περιγραφή μνημείου Το αρχαίο θέατρο της Λίνδου διαμορφώνεται στους πρόποδες της δυτικής πλαγιάς του βράχου της λινδιακής ακρόπολης. Το κοίλο χωρίζεται σε

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης. Ελληνικά

Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης. Ελληνικά 1 Κείμενο Αγίου Νικολάου της Στέγης Ελληνικά 2 Ο Άγιος Νικόλαος της Στέγης Πήρε το όνομα του μετά την προσθήκη της δεύτερης Στέγης του ναού τον 13ον αιώνα, για την προστασία του από τα χιόνα και τη βροχή.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ E. N. Τσιγαρίδας, 'Ερευνες στους ναούς της Καστοριάς 379 ΕΡΕΥΝΕΣ ΣΤΟΥΣ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Στη διάρκεια των υπηρεσιακών μεταβάσεών μου στην Καστοριά, την περίοδο κυρίως 1970-1975 και συμπληρωματικά την

Διαβάστε περισσότερα

Αναρτήθηκε από τον/την Δρομπόνης Σωτήριος Πέμπτη, 18 Απρίλιος :48 - Τελευταία Ενημέρωση Πέμπτη, 18 Απρίλιος :49

Αναρτήθηκε από τον/την Δρομπόνης Σωτήριος Πέμπτη, 18 Απρίλιος :48 - Τελευταία Ενημέρωση Πέμπτη, 18 Απρίλιος :49 Στις 17 Απριλίου 2013 επισκεφθήκαμε το Αρχαιολογικό Μουσείο Μεγάρων. Η αρχαιολόγος κα Τσάλκου (την οποία θερμά ευχαριστούμε) μας παρουσίασε τα πολύ εντυπωσιακά ευρήματα της περιοχής μας δίνοντάς μας αναλυτικές

Διαβάστε περισσότερα

Παναγία της Ασίνου Ελληνικά

Παναγία της Ασίνου Ελληνικά Παναγία της Ασίνου Ελληνικά 1 ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΙΝΟΥ Ή ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΦΟΡΒΙΩΤΙΣΣΑΣ Η καμαροσκέπαστη, με δεύτερη ξύλινη στέγη εκκλησία της Παναγίας της Ασίνου, που βρίσκεται κοντά στο χωριό Νικητάρι,

Διαβάστε περισσότερα

Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής

Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής ΑΝΑΓΝΩΣΗ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΗΦΑΙΣΤΟΥ Η θεώρηση και επεξεργασία του θέματος οφείλει να γίνεται κυρίως από αρχιτεκτονικής απόψεως. Προσπάθεια κατανόησης της συνθετικής και κατασκευαστικής δομής

Διαβάστε περισσότερα

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Μυστράς Η καστροπολιτεία απλώνεται στις πλαγιές του φυσικά οχυρού λόφου του βυζαντινού Μυζηθρά, που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ. Πηγή Σκαρίφηµα Διαστάσεις Χώρος-καταγραφή. Διακοσµητικό κόσµηµα, χρηστικό χειροτέχνηµα ή εικαστικό στοιχείο Εγχάρακτη γοργόνα 1 (εικ.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ. Πηγή Σκαρίφηµα Διαστάσεις Χώρος-καταγραφή. Διακοσµητικό κόσµηµα, χρηστικό χειροτέχνηµα ή εικαστικό στοιχείο Εγχάρακτη γοργόνα 1 (εικ. ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ Διακοσµητικό κόσµηµα, χρηστικό χειροτέχνηµα ή εικαστικό στοιχείο Εγχάρακτη γοργόνα 1 (εικ. 22) Ίχνος εγχάρακτου δίσκου Γλυπτός χοίρος (εικ. 7) Γλυπτός αετός 4 (εικ. 7) Πηγή Σκαρίφηµα Διαστάσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ 26η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕΣΣΗΝΙΑ Χριστιανούπολη, Ι.Ν. Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Σημαντικό οικοδομικό συγκρότημα του 11ου- 12ου αιώνα, που αποτελείται από τον οκταγωνικού τύπου ναό και το επισκοπικό

Διαβάστε περισσότερα

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά

Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Ακολούθησέ με... στην Καστροπολιτεία του Μυστρά Μυστράς Η καστροπολιτεία απλώνεται στις πλαγιές του φυσικά οχυρού λόφου του βυζαντινού Μυζηθρά, που έδωσε

Διαβάστε περισσότερα

Προστατευόμενα μνημεία και χώροι, στην Υπάτη και την ευρύτερη περιοχή

Προστατευόμενα μνημεία και χώροι, στην Υπάτη και την ευρύτερη περιοχή Προστατευόμενα μνημεία και χώροι, στην Υπάτη και την ευρύτερη περιοχή Στη στήλη αυτή σας παρουσιάζουμε μνημεία και χώρους, ευρισκόμενα στην Υπάτη και την ευρύτερη περιοχή, τα οποία η Πολιτεία επισήμως

Διαβάστε περισσότερα

Τα θέατρα της Αμβρακίας. Ανδρέας Μαυρίκος, ΒΠΠΓ

Τα θέατρα της Αμβρακίας. Ανδρέας Μαυρίκος, ΒΠΠΓ Τα θέατρα της Αμβρακίας Ανδρέας Μαυρίκος, ΒΠΠΓ Αμβρακία Η Αμβρακία, μία από τις αξιολογότερες κορινθιακές αποικίες, ήταν χτισμένη στην περιοχή του Αμβρακικού κόλπου κοντά στην όχθη του ποταμού Άραχθου.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ

ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ 19η ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΤΡΙΚΑΛΑ Πλάτανος Θέση «Ομβριάσα» Η 19η ΕΒΑ διενεργεί ανασκαφική έρευνα στον αγρό ιδιοκτησίας Σ. και Α. Υφαντή, η οποία είναι συνέχεια αυτής που διενεργούσε η 7η ΕΒΑ,

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ Σύντομο ιστορικό Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Παραλιμνίου Ο Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου διαδέχθηκε το 19 ο αιώνα ένα παλαιότερο βυζαντινό ναό. Βρίσκεται στο κέντρο του

Διαβάστε περισσότερα

2ο Γυμνάσιο Αγ.Δημητρίου Σχολικό έτος ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ "ΣΠΑΡΤΗ" ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΜΗΜΑ Γ 5 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

2ο Γυμνάσιο Αγ.Δημητρίου Σχολικό έτος ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΣΠΑΡΤΗ ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΜΗΜΑ Γ 5 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 2ο Γυμνάσιο Αγ.Δημητρίου Σχολικό έτος 2017-2018 ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ "ΣΠΑΡΤΗ" ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ ΘΟΔΩΡΗΣ ΤΜΗΜΑ Γ 5 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: κα ΣΤΑΜΑΤΙΑ ΤΣΙΡΙΓΩΤΗ Πίνακας

Διαβάστε περισσότερα

Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου

Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου Το ναϋδριο της Παναγούδας στο Θεολόγο Θάσου Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού 12η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Καβάλα 2 0 1 0 Ο ορεινός οικισμός Θεολόγος είναι κτισμένος στο βάθος μιας ρεματιάς στο

Διαβάστε περισσότερα

Παναγία Αθηνιώτισσα 6ος αι.

Παναγία Αθηνιώτισσα 6ος αι. Παναγία Αθηνιώτισσα 6ος αι. Ο Παρθενώνας ως χριστιανικός ναός, Κάτοψη. Οι αριθμοί δηλώνουν σε ποιους κίονες υπάρχουν χαράγματα και πόσα σε καθέναν από αυτούς (Ορλάνδος Α.Βρανούσης Λ., Τα χαράγματα του

Διαβάστε περισσότερα

γυναίκας που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, η οποία είχε ασπασθεί το χριστιανισμό. Το 1430, με την κατάληψη

γυναίκας που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η Θεοδώρα, κόρη του αυτοκράτορα Μαξιμιανού, η οποία είχε ασπασθεί το χριστιανισμό. Το 1430, με την κατάληψη Αγία Αικατερίνη Η Αγία Aικατερίνη βρίσκεται σε ενα απο τα καλυτερα μερη της θεσσαλονικης, στην Βορειοδυτική πλευρά της Άνω Πολης.Κτισμένη το 1320 μχ,η ατμόσφαιρα ειναι πολύ ωραία και προπάντον ειναι ήσυχα

Διαβάστε περισσότερα

Βοιωτικός Ορχομενός και Μονή της Παναγίας Σκριπού Πανόραμα Ταξιδιωτικές Σημειώσεις apan.gr

Βοιωτικός Ορχομενός και Μονή της Παναγίας Σκριπού Πανόραμα Ταξιδιωτικές Σημειώσεις apan.gr Βοιωτικός Ορχομενός και Μονή της Παναγίας Σκριπού Πανόραμα Ταξιδιωτικές Σημειώσεις apan.gr Στα βαμβακοχώραφα της Κωπαΐδας (12 χλμ ΒΑ της Λιβαδειάς), υπάρχει ένας τόπος κατοικημένος από τα προϊστορικά χρόνια.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙ ΑΥΡΟΣ. Είμαι η ήμητρα Αλεβίζου, μαθήτρια του Βαρβακείου ΠΠ Γυμνασίου και θα σας παρουσιάσω το Ωδείο και το μικρό θέατρο της αρχαίας Επιδαύρου...

ΕΠΙ ΑΥΡΟΣ. Είμαι η ήμητρα Αλεβίζου, μαθήτρια του Βαρβακείου ΠΠ Γυμνασίου και θα σας παρουσιάσω το Ωδείο και το μικρό θέατρο της αρχαίας Επιδαύρου... ΕΠΙ ΑΥΡΟΣ Είμαι η ήμητρα Αλεβίζου, μαθήτρια του Βαρβακείου ΠΠ Γυμνασίου και θα σας παρουσιάσω το Ωδείο και το μικρό θέατρο της αρχαίας Επιδαύρου... Ας ξεκινήσουμε με το Ωδείο... Το ρωμαϊκό Ωδείο σε σχέση

Διαβάστε περισσότερα

Νεοκλασική μορφολογία και βασικές αρχές δόμησης

Νεοκλασική μορφολογία και βασικές αρχές δόμησης Νεοκλασική μορφολογία και βασικές αρχές δόμησης Βασικές αρχές της αρχιτεκτονικής του νεοκλασικισμού 1. Το δομικό σύστημα που χρησιμοποιείται είναι αυτό της «δοκού επί στύλου», δηλ. κατακόρυφοι φέροντες

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΝΩΛΙΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, ΒΠΠΓ

ΜΑΝΩΛΙΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, ΒΠΠΓ ΜΑΝΩΛΙΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, ΒΠΠΓ Η Στράτος υπήρξε σημαντική πόλη της Ακαρνανίας πρωτεύουσα των Ακαρνάνων από τον 5 ο αιώνα π.χ. Κτίσθηκεσεεπαφήμετηδυτική όχθη του Αχελώου, στασύνοραμετηναιτωλία. Από τις αρχαιολογικές

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα:Αναστασία Επίθετο:Χαραλάμπους Τμήμα: Β 5 Το Κούριον

Όνομα:Αναστασία Επίθετο:Χαραλάμπους Τμήμα: Β 5 Το Κούριον Όνομα:Αναστασία Επίθετο:Χαραλάμπους Τμήμα: Β 5 Το Κούριον Ετος: 2012-2013 Θέμα: Το Κούριο Καθηγήτρια: Κ. Μαρία Χατζημιχαήλ 1 Περιεχόμενα 1. Γενική εισαγωγή...3 2. Ιστορική αναδρομή...4-8 3. Παράρτημα πηγών...9

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης

Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης Βυζαντινά Μνημεία της Θεσσαλονίκης 1ης Διαδρομής Μονή Βαλτάδων Ναός Οσίου Δαυίδ Βυζαντινό Λουτρό Ναός Αγίου Νικολάου (Ορφανού) Ναός Αγίου Παντελεήμονα Ναός Σωτήρως Χριστός Ροτόντα Παλιά Πόλη,Κάστρα 2ης

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά αρχιτεκτονικά μέλη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τριπόλεως

Βυζαντινά αρχιτεκτονικά μέλη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τριπόλεως Βυζαντινά αρχιτεκτονικά μέλη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τριπόλεως Leonela FUNDIĆ Περίοδος Δ', Τόμος Λ' (2009) Σελ. 141-148 ΑΘΗΝΑ 2009 Leonela Fundié ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΜΕΛΗ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

Ομάδα «Αναποφάσιστοι» : Αθανασοπούλου Ναταλία, Μανωλίδου Εβίτα, Μήτση Βασιλική, Στέφα Αναστασία

Ομάδα «Αναποφάσιστοι» : Αθανασοπούλου Ναταλία, Μανωλίδου Εβίτα, Μήτση Βασιλική, Στέφα Αναστασία Ομάδα «Αναποφάσιστοι» : Αθανασοπούλου Ναταλία, Μανωλίδου Εβίτα, Μήτση Βασιλική, Στέφα Αναστασία Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της Λακωνίας. Το όνομα «Μονεμβασιά» προέρχεται από τις λέξεις «Μόνη Έμβασις»

Διαβάστε περισσότερα

Ιερού Παλατίου Ιππόδρομο ανακτόρου των Βλαχερνών, του ανακτόρου του Μυρελαίου σειρά καταστημάτων της Μέσης

Ιερού Παλατίου Ιππόδρομο ανακτόρου των Βλαχερνών, του ανακτόρου του Μυρελαίου σειρά καταστημάτων της Μέσης BYZANTINH TEXNH:AΡXITEKTONIKH kαι ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ H Βυζαντινή αρχιτεκτονική και ως αναπόσπαστο τμήμα της η ζωγραφική: - Ψηφιδωτή και νωπογραφία- νοείται η τέχνη που γεννήθηκε και ήκμασε μεταξύ 4ου και 15ου αιώνα,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΑΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ-ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΝΟΣ ΜΕΤΑΚΙΟΝΙΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΑΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ-ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΝΟΣ ΜΕΤΑΚΙΟΝΙΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΑΣ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ-ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΣΥΝΘΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΕΝΟΣ ΜΕΤΑΚΙΟΝΙΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Αρχιτεκτονική μελέτη: Βασιλεία Μανιδάκη αρχιτέκτων ΥΠΠΟΤ-ΥΣΜΑ Δεκέμβριος

Διαβάστε περισσότερα

Χειμερινό εξάμηνο ο ΜΑΘΗΜΑ ΥΣΤΕΡΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ-ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ. Διδάσκουσα: Μπαλαμώτη Ελένη

Χειμερινό εξάμηνο ο ΜΑΘΗΜΑ ΥΣΤΕΡΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ-ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ. Διδάσκουσα: Μπαλαμώτη Ελένη ΑΝΩΤΑΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΜΝΗΜΕΙΑΚΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (κωδ. 722β)

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού

Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού Κατά την περίοδο 2010 συνεχίσαμε την έρευνα τόσο στο χώρο της αίθουσας όσο και στο χώρο του αιθρίου με σκοπό την περαιτέρω διερεύνηση

Διαβάστε περισσότερα

Οι αρχαίοι πύργοι της Σερίφου Οι αρχαίοι πύργοι, αυτόνομες οχυρές κατασκευές αποτελούν ιδιαίτερο τύπο κτιρίου με κυκλική, τετράγωνη ή ορθογώνια

Οι αρχαίοι πύργοι της Σερίφου Οι αρχαίοι πύργοι, αυτόνομες οχυρές κατασκευές αποτελούν ιδιαίτερο τύπο κτιρίου με κυκλική, τετράγωνη ή ορθογώνια Οι αρχαίοι πύργοι της Σερίφου Οι αρχαίοι πύργοι, αυτόνομες οχυρές κατασκευές αποτελούν ιδιαίτερο τύπο κτιρίου με κυκλική, τετράγωνη ή ορθογώνια κάτοψη, περισσότερους από έναν ορόφους και στιβαρή κατασκευή.

Διαβάστε περισσότερα

Χειμερινό εξάμηνο ο ΜΑΘΗΜΑ ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ-ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Διδάσκουσα: Μπαλαμώτη Ελένη

Χειμερινό εξάμηνο ο ΜΑΘΗΜΑ ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ-ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Διδάσκουσα: Μπαλαμώτη Ελένη ΑΝΩΤΑΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΜΝΗΜΕΙΑΚΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (κωδ. 722β)

Διαβάστε περισσότερα

Ιερός Ναός Αγίων Θεοδώρων, Κάμπος Αβίας

Ιερός Ναός Αγίων Θεοδώρων, Κάμπος Αβίας ΕΘΝΙΚΌ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΊΟ ΑΘΗΝΏΝ ΓΕΩΔΥΝΑΜΙΚΌ ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟ Π3.2.2 Μνημείο Καλαμάτας Ιερός Ναός Αγίων Θεοδώρων, Κάμπος Αβίας Σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός μετά τρούλου, του οποίου η κατασκευή τοποθετείται μέσα

Διαβάστε περισσότερα

Ο ναός του Αγίου Χαραλάμπους Καλαμάτας

Ο ναός του Αγίου Χαραλάμπους Καλαμάτας Ο ναός του Αγίου Χαραλάμπους Καλαμάτας Σωτήρης ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ Δελτίον XAE 16 (1991-1992), Περίοδος Δ'. Στη μνήμη του André Grabar (1896-1990) Σελ. 77-96 ΑΘΗΝΑ 1992 Σωτήρης Βογιατζής Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

MΑΡΚΟΠΟΥΛΟ ΤΑ ΕΞΩΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΟΥ

MΑΡΚΟΠΟΥΛΟ ΤΑ ΕΞΩΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΟΥ MΑΡΚΟΠΟΥΛΟ ΤΑ ΕΞΩΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΟΥ ΠΑΝΑΓΙΑ ΒΑΡΑΜΠΑ Βόρεια απ την πόλη του Μαρκόπουλου βρίσκεται η κομψότατη μικρή εκκλησία της Παναγίας Βαραμπά. Ο ναός ανήκει στον τύπο του ελεύθερου σταυρού, χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΝΩΛΙΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, ΒΠΠΓ

ΜΑΝΩΛΙΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, ΒΠΠΓ ΜΑΝΩΛΙΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, ΒΠΠΓ ΣημαντικήακαρνανικήπόληχτισμένηστιςεκβολέςτουποταμούΑχελώου Στον κατάφυτο από βελανιδιές λόφο «Τρίκαρδο» συναντάμε τηςακαρνανικήςπόληςτωνοινιάδων. τα ερείπια Λόγω της στρατηγικής

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού

Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού Δημήτρης Δαμάσκος Δημήτρης Πλάντζος Πανεπιστημιακή Ανασκαφή Άργους Ορεστικού Η ανασκαφή τού 2012 είχε ως στόχους: την περαιτέρω διερεύνηση της στοάς του μεγάλου ρωμαϊκού κτιρίου με τη στοά περιμετρικά

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ. Ναός Άι Στράτηγου. παρά την Καστάνια

ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ. Ναός Άι Στράτηγου. παρά την Καστάνια Copyright Θέματα Αρχαιολογίας ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ Αναστήλωση ΜΝΗΜΕΙΩΝ& Συντήρηση www.themata-archaiologias.gr Μνημείων www.themes-in-archaeology.gr ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ Ναός Άι Στράτηγου παρά την Καστάνια

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ. Ναός Άι Στράτηγου. παρά την Καστάνια

ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ. Ναός Άι Στράτηγου. παρά την Καστάνια Copyright Θέματα Αρχαιολογίας ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ & ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ Αναστήλωση ΜΝΗΜΕΙΩΝ& Συντήρηση www.themata-archaiologias.gr Μνημείων www.themes-in-archaeology.gr ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΜΑΝΗ Ναός Άι Στράτηγου παρά την Καστάνια

Διαβάστε περισσότερα

ιάπλασn ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΙΟΥΛΙΟΣ νέα Μπολατίου

ιάπλασn ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΙΟΥΛΙΟΣ νέα Μπολατίου : Κυριακής Μεγαλομ. : Ευφημίας Μεγαλομ. : Μαρίνης Μεγαλομ. : Προφήτου Ηλία : Παρασκευής Οσιομ. : Παντελεήμονος Μεγαλομ. Χάλκινο αγαλματίδιο του Οφέλτη, του οποίου ο θάνατος ήταν η αιτία της ίδρυσης των

Διαβάστε περισσότερα

Ανάγνωση - Περιγραφή Μνημείου: Ναός του Ηφαίστου

Ανάγνωση - Περιγραφή Μνημείου: Ναός του Ηφαίστου ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Εργαστήριο Συγκοινωνιακής Τεχνικής Σχολή Αγρονόμων-Τοπογράφων Μηχανικών Τομές Τοπογραφίας Αποτυπώσεις Μνημείων Υπεύθυνος Διδάσκων: Γεωργόπουλος Ανδρέας Ανάγνωση - Περιγραφή

Διαβάστε περισσότερα

Το βυζαντινό τέμπλο του ναού της Αγίας Θεοδώρας στην Άρτα

Το βυζαντινό τέμπλο του ναού της Αγίας Θεοδώρας στην Άρτα Το βυζαντινό τέμπλο του ναού της Αγίας Θεοδώρας στην Άρτα Βαρβάρα ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ Περίοδος Δ', Τόμος ΚΘ' (2008) Σελ. 233-246 ΑΘΗΝΑ 2008 Βαρβάρα Ν. Παπαδοπούλου ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΤΕΜΠΛΟ ΤΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΘΕΟΔΩΡΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΠΛΩΤΙΝΟΠΟΛΗ

Η ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΠΛΩΤΙΝΟΠΟΛΗ Η ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΠΛΩΤΙΝΟΠΟΛΗ 1 Στη ΝΑ πλευρά του Διδυμοτείχου, ανάμεσα στη συμβολή των ποταμών Έβρου και Ερυθροποτάμου και το Σιδηροδρομικό σταθμό, υψώνεται ένας βραχώδης οχυρός λόφος γνωστός με

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ. Χ ώ ρο ς Π.ΕΛΛΑΣ. Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού Εφορεία Αρχαιοτήτων Πέλλας

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ. Χ ώ ρο ς Π.ΕΛΛΑΣ. Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού Εφορεία Αρχαιοτήτων Πέλλας ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ Χ ώ ρο ς Π.ΕΛΛΑΣ Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού Εφορεία Αρχαιοτήτων Πέλλας ΥΠΟΜΝΗΜΑ 1. Ο ΙΚΙΑ «ΔΙΟΝΥΣΟΥ» 2. Ο ΙΚΙΑ «ΑΡΠΑΓΗΣ ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ» 3. Δ Η Μ Ο Σ ΙΟ ΑΡΧΕΙΟ 4. ΑΓΟΡΑ 5. ΥΠΟΓΕΙΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Αλέξανδρος Νικολάου, ΒΠΠΓ

Αλέξανδρος Νικολάου, ΒΠΠΓ Αλέξανδρος Νικολάου, ΒΠΠΓ Στην αρχαϊκή εποχή εικάζεται ότι υπήρχε κάποιο είδος θεατρικής κατασκευής στο χώρο που βρίσκονται τα σημερινά ευρήματα του θεάτρου, ενώ στα κλασσικά χρόνια υπήρχε σίγουρα κάποια

Διαβάστε περισσότερα

ηαποκάλυψη αρχαιοτήτων στις βορειοανατολικές υπώρειες του λοφώδους

ηαποκάλυψη αρχαιοτήτων στις βορειοανατολικές υπώρειες του λοφώδους κωνσταντινα Γραβανη e-mail: cgravani@cc.uoi.gr ΠανεΠιστηΜιουΠολη Δουρουτησ: αρχαιολογικεσ ερευνεσ, εργασιεσ και Μελετεσ: συντομη αναφορα ηαποκάλυψη αρχαιοτήτων στις βορειοανατολικές υπώρειες του λοφώδους

Διαβάστε περισσότερα

Κάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Η ΑγιαΣωτήρα στους Χριστιάνους

Κάστρα και οχυρά της Μεσσηνίας: Η ΑγιαΣωτήρα στους Χριστιάνους 02/01/2019 Κάστρα και οχυρά Μεσσηνίας: Η ΑγιαΣωτήρα σς Χριστιάνους Μητροπολιτικό Έργο / Ι.Μ. Μεσσηνίας Ανατολικά των Φιλιατρών, στη δυτική πλαγιά Αγιάς σς Χριστιάνους Τριφυλίας, βρίσκεται ένα από τα πιο

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος: Διδακτική αξιοποίηση εκπαιδευτικών επισκέψεων

Τίτλος: Διδακτική αξιοποίηση εκπαιδευτικών επισκέψεων Τίτλος: Διδακτική αξιοποίηση εκπαιδευτικών επισκέψεων Βαθμίδα: Δευτεροβάθμια Θεματική περιοχή δραστηριότητας: Θεολογία Δημιουργός παρουσίασης: Ξανθή Αλμπανάκη Επικοινωνία: xalbanaki@gmail.com Εκπαιδευτικός

Διαβάστε περισσότερα

Θεσσαλονίκη: Μια πόλη, μια ιστορία

Θεσσαλονίκη: Μια πόλη, μια ιστορία Θεσσαλονίκη: Μια πόλη, μια ιστορία Πολιτιστική Κληρονομιά ΑΦΟΡΜΗΣΗ 1 ο Διεθνές Συνέδριο Νέων της UNESCO στην Αρχαία Ολυμπία 2018: Ευρωπαϊκό έτος για την πολιτιστική κληρονομιά 17 στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης

Διαβάστε περισσότερα

Τα εξωκκλήσια των Μεγάρων

Τα εξωκκλήσια των Μεγάρων 2o ΓΕΛ ΜΕΓΑΡΩΝ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016-17 Τα εξωκκλήσια των Μεγάρων TMHMA B4 Τα εξωκκλήσια των Μεγάρων Υφαντής Ραφαήλ Στρατιώτη Ελένη-Χριστίνα Τριανταφύλλου Γιώργος Β 4/Project Σχινά Σωτηρία Άγιος Γεώργιος Τοποθεσία:

Διαβάστε περισσότερα

Το Τραγούδι της Γης του Στράτη Μυριβήλη

Το Τραγούδι της Γης του Στράτη Μυριβήλη Το Τραγούδι της Γης του Στράτη Μυριβήλη Θεατρικές Παραστάσεις στα νησιά του Βορείου Αιγαίου Λήμνος, Λέσβος, Χίος Καλοκαίρι 2014 «Ένα τραγούδι γυρεύουμε. Το τραγούδι των τραγουδιών καρτερούμε. Το τραγούδι

Διαβάστε περισσότερα

Μυρτώ Παπαδοπούλου Ισαβέλλα Παπαδοπούλου Ά3α

Μυρτώ Παπαδοπούλου Ισαβέλλα Παπαδοπούλου Ά3α Μυρτώ Παπαδοπούλου Ισαβέλλα Παπαδοπούλου Ά3α Πρόλογος Ναοί της Αρχαϊκής εποχής Οι κίονες και τα μαθηματικά τους-σχεδίαση Υλοποίηση Επίλογος Πηγές Αποτελείται από τρία μέρη, τη βάση, τον κορμό, που μπορεί

Διαβάστε περισσότερα

Α Ι Ν Ο Σ ``ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ. έτος ίδρυσης 1976

Α Ι Ν Ο Σ ``ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ. έτος ίδρυσης 1976 Α Ι Ν Ο Σ ``ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΙΝΟΥ`` ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ έτος ίδρυσης 1976 ΣΥΛΛΟΓΟΣ ``ΕΛΛΗΝΟΜΟΥΣΕΙΟΝ ΑΙΝΟΥ`` ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ Εικόνες από την Αίνο Χάρτης ΓΥΣ 1945 Αίνος Ιστορική πόλη Αλησμόνητη πατρίδα

Διαβάστε περισσότερα

Λάζαρος: Ο μοναδικός Άνθρωπος με δύο τάφους

Λάζαρος: Ο μοναδικός Άνθρωπος με δύο τάφους 20/04/2019 Λάζαρος: Ο μοναδικός Άνθρωπος με δύο τάφους / Ορθόδοξες Προβολές Ο Λάζαρος με τις αδελφές του ζούσαν στη Βηθανία ένα χωριό που βρισκόταν περίπου δεκαπέντε στάδια (τρία χιλιόμετρα) ανατολικά

Διαβάστε περισσότερα

Το Μεσαιωνικό Κάστρο Λεμεσού.

Το Μεσαιωνικό Κάστρο Λεμεσού. Το Μεσαιωνικό Κάστρο Λεμεσού. 1 Περιεχόμενα: Εισαγωγή σελ.3 Ιστορική αναδρομή σελ.4 Περιγραφή του χώρου σελ.5-7 Βιβλιογραφία σελ.8 Παράρτημα σελ.9-10 2 Εισαγωγή. Στο κέντρο της Λεμεσού υπάρχει το Κάστρο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΔΑ: ΒΛ4Ρ7Λ1-Σ36 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΑΔΑ: ΒΛ4Ρ7Λ1-Σ36 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ Ταχ. Δ/νση : Τέρμα Ερυθρού Σταυρού Τρίπολη Ταχ.Κώδικας : 22100 Πληροφορίες : ΣΤΑΜΑΤΙΝΑ ΞΥΓΚΟΥ Τηλέφωνο

Διαβάστε περισσότερα

Δύο μαρμάρινες διακοσμητικές πλάκες στον Μυστρά

Δύο μαρμάρινες διακοσμητικές πλάκες στον Μυστρά Δύο μαρμάρινες διακοσμητικές πλάκες στον Μυστρά Αγγελική ΜΕΞΙΑ Τόμος ΚΖ (2006) Σελ. 115-124 ΑΘΗΝΑ 2006 Αγγελική Μέξια ΔΥΟ ΜΑΡΜΆΡΙΝΕΣ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΈΣ ΠΑΑΚΕΣ ΣΤΟΝ ΜΥΣΤΡΑ* ^τη συλλογή γλυπτών του Μουσείου Μυστρά

Διαβάστε περισσότερα

Ο Όσιος ΛουκάςΣτειρίου Βοιωτίας

Ο Όσιος ΛουκάςΣτειρίου Βοιωτίας Ο Όσιος ΛουκάςΣτειρίου Βοιωτίας Όσιος Λουκάς - Γενικά Στη δυτική πλαγιά του Ελικώνα, μετά το χωριό Στείρι, 30 χλμ. περίπου από τη Λειβαδιά, είναι κτισμένη η ξακουστή μονή του Οσίου Λουκά, χαρακτηρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΟ: ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΩΔΩΝΟΣΤΑΣΙΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΝΟΙΚΟΥ

ΕΡΓΟ: ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΩΔΩΝΟΣΤΑΣΙΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΝΟΙΚΟΥ ΕΡΓΟ: ΑΝΑΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΚΩΔΩΝΟΣΤΑΣΙΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΝΟΙΚΟΥ ΘΕΣΗ : ΒΑΣΙΛΕΩΝΟΙΚΟ- ΧΙΟΥ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Α. ΤΕΧΝΙΚΗ & ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΚΗ ΕΚΘΕΣΗ 1. ΘΕΣΗ ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ 2. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ 3. ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ο ναός του Αγίου Στεφάνου

Ο ναός του Αγίου Στεφάνου Ο ναός του Αγίου Στεφάνου Ο ναός του Αγίου Στεφάνου βρίσκεται σε ένα ύψωμα στη βορειοανατολική πλευρά της Καστοριάς. Η χρονολόγησή του μνημείου είναι προβληματική καθώς δεν υπάρχουν πληροφορίες από επιγραφές

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Εισαγωγικά: ΟΡΙΣΜΟΣ: Με τον όρο μυκηναϊκός πολιτισμός χαρακτηρίζεται ο προϊστορικός πολιτισμός της ΎστερηςΕποχήςτουΧαλκούαπότο1600-1100 π. Χ. που αναπτύχθηκε κυρίως στην κεντρική

Διαβάστε περισσότερα

Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά. Ελληνικά

Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά. Ελληνικά 1 Κείμενο Εκκλησίας Αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Πεδουλά Ελληνικά 2 ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ ΣΤΟΝ ΠΕΔΟΥΛΑ Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ που χτίστηκε πριν το 1474 είναι μονόκλιτη, ξυλόστεγη με νάρθηκα

Διαβάστε περισσότερα

Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου, Πλατάνι Αχαΐας

Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου, Πλατάνι Αχαΐας ΕΘΝΙΚΌ ΑΣΤΕΡΟΣΚΟΠΕΊΟ ΑΘΗΝΏΝ ΓΕΩΔΥΝΑΜΙΚΌ ΙΝΣΤΙΤΟΎΤΟ Π3.2.2 Μνημείο Αιγίου Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου, Πλατάνι Αχαΐας Μονόχωρος τρίκογχος μετά τρούλου και τριμερή νάρθηκα ναός, του οποίου η κατασκευή τοποθετείται

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτιστικό Πρόγραμμα Υπεύθυνες καθηγήτριες Καραμπελιά Καλλιόπη Παπαγεωργίου Μαρία

Πολιτιστικό Πρόγραμμα Υπεύθυνες καθηγήτριες Καραμπελιά Καλλιόπη Παπαγεωργίου Μαρία Πολιτιστικό Πρόγραμμα Υπεύθυνες καθηγήτριες Καραμπελιά Καλλιόπη Παπαγεωργίου Μαρία Τα Μετέωρα είναι ένα σύμπλεγμα από τεράστιους σκοτεινόχρωμους βράχους από ψαμμίτη οι οποίοι υψώνονται έξω από την Καλαμπάκα,

Διαβάστε περισσότερα

Σχολείο: Λύκειο Αυλωναρίου. Τμήμα: Β 2. Θέμα: ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΑΥΛΩΝΑΡΙΟΥ

Σχολείο: Λύκειο Αυλωναρίου. Τμήμα: Β 2. Θέμα: ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΑΥΛΩΝΑΡΙΟΥ Σχολείο: Λύκειο Αυλωναρίου Τμήμα: Β 2 Θέμα: ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΑΥΛΩΝΑΡΙΟΥ ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: Γιάννης Περιβολάρης Χριστίνα Μπενάκη Γιώργος Ρέτσας Στέλλα Φάσο Μαρία Τάλο Παναγιώτης Παναγιώτου Μαρία Σταμέλου

Διαβάστε περισσότερα

Ένας άγνωστος βυζαντινός ναός στην Αργολίδα. Ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος Παλιού Λιγουριού

Ένας άγνωστος βυζαντινός ναός στην Αργολίδα. Ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος Παλιού Λιγουριού Ένας άγνωστος βυζαντινός ναός στην Αργολίδα. Ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος Παλιού Λιγουριού Σταύρος ΜΑΜΑΛΟΥΚΟΣ Δελτίον XAE 12 (1984), Περίοδος Δ'. Στην εκατονταετηρίδα της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας

Διαβάστε περισσότερα

ΣΚΟΠΟΣ: Η σύνδεση της καλλιτεχνικής δημιουργίας με το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία ενός πολιτισμού.

ΣΚΟΠΟΣ: Η σύνδεση της καλλιτεχνικής δημιουργίας με το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία ενός πολιτισμού. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ (file://localhost/c:/documents%20and%20settings/user/επιφάνεια%20εργασίας/κ έντρο%20εξ%20αποστάσεως%20επιμόρφωσης%20- %20Παιδαγωγικό%20Ινστιτούτο.mht) Κέντρο Εξ Αποστάσεως Επιμόρφωσης

Διαβάστε περισσότερα

Η Μεγάλη Παναγιά στην Παραμυθιά Θεσπρωτίας

Η Μεγάλη Παναγιά στην Παραμυθιά Θεσπρωτίας Η Μεγάλη Παναγιά στην Παραμυθιά Θεσπρωτίας Αφροδίτη ΠΑΣΑΛΗ Δελτίον XAE 19 (1996-1997), Περίοδος Δ' Σελ. 369-394 ΑΘΗΝΑ 1997 'Αφροδίτη Πασαλή Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΝΑΓΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ* 1> οτιοδυτικά της

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ. Μετά τα Μηδικά κατακευάστηκε το 478 π.χ το Θεμιστόκλειο τείχος που χώρισε την κατοικημένη περιοχή από το νεκροταφείο.

ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ. Μετά τα Μηδικά κατακευάστηκε το 478 π.χ το Θεμιστόκλειο τείχος που χώρισε την κατοικημένη περιοχή από το νεκροταφείο. ΚΕΡΑΜΕΙΚΟΣ Η περιοχή ΒΔ της Αγοράς μέχρι το τείχος της πόλης, όπου το Δίπυλο, αλλά και πέρα από το τείχος, όπου και το σημαντικότερο νεκροταφείο της Αθήνας. Η ονομασία της οφείλεται στις εγκαταστάσεις

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΥΡΙΟ-ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΚΟΥΡΙΟ-ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΟΥΡΙΟ-ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Μαρία Γερολέμου Β`2 Καθηγήτρια: Μαρία Πουλιάου Χατζημιχαήλ 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Γενική εισαγωγή...σελ.3 Ιστορική αναδρομή...σελ.4 Οικία Αχιλλέα...σελ.5 Οικία Μονομάχων...σελ.6 Παλαιοχριστιανική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΤΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Από την εποχή του εσποτάτου της Ηπείρου στα Βυζαντινά χρόνια στο νησί των Ιωαννίνων δημιουργήθηκαν Μονές και Ησυχαστήρια, που με την πάροδο του χρόνου η φήμη, αλλά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. - Γενική Εισαγωγή..2. - Iστορική αναδρομή...3-4. - Περιγραφή του χώρου...5-8. - Επίλογος...9. - Βιβλιογραφία 10

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. - Γενική Εισαγωγή..2. - Iστορική αναδρομή...3-4. - Περιγραφή του χώρου...5-8. - Επίλογος...9. - Βιβλιογραφία 10 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ - Γενική Εισαγωγή..2 - Iστορική αναδρομή....3-4 - Περιγραφή του χώρου.....5-8 - Επίλογος...9 - Βιβλιογραφία 10 1 Γενική Εισαγωγή Επίσκεψη στο Επαρχιακό Μουσείο Πάφου Το Επαρχιακό Μουσείο της

Διαβάστε περισσότερα

Φρούρια, Κάστρα Κέρκυρα. Παλαιό Φρούριο

Φρούρια, Κάστρα Κέρκυρα. Παλαιό Φρούριο Παλαιό Φρούριο Είναι χτισμένο σε μια δίκορφη φυσική τοποθεσία από τον 16ο αιώνα στην άλλοτε Βυζαντινή πόλη της Κέρκυρας. Το Παλιό φρούριο είναι ένα χαρακτηριστικό σύμβολο της παλιάς πόλης και οι δύο κορυφές

Διαβάστε περισσότερα

Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου

Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου Η Παγκόσμια Κληρονομιά της Κύπρου Η Συνθήκη για την Προστασία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς, που υιοθετήθηκε από την UNESCO το 1972, σηματοδότησε μια νέα εποχή στη διατήρηση των πολιτιστικών

Διαβάστε περισσότερα

Η ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΕΛΑΓΙΑΣ ΑΡΓΥΡΩ ΠΡΟΒΙΔΑΚΗ ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΣΛΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΠΑΤΑ ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ

Η ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΕΛΑΓΙΑΣ ΑΡΓΥΡΩ ΠΡΟΒΙΔΑΚΗ ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΣΛΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΠΑΤΑ ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ Η ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΕΛΑΓΙΑΣ ΑΡΓΥΡΩ ΠΡΟΒΙΔΑΚΗ ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΣΛΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΠΑΤΑ ΘΑΝΑΣΗΣ ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ Μονή της Πελαγίας Ακραιφνίου Βοιωτίας Εισαγωγή Η ομάδα μας ασχολήθηκε με τα τη Μονή της Πελαγίας στο Νομό Βοιωτίας

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Ιερό Αφροδίτης Π α ν α γ ι ώ τ η ς Ν ε ο φ ύ τ ο υ Β 2 Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μαρία Χατζημιχαήλ 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Γενική Εισαγωγή..σελ.3 Ιστορική αναδρομή..σελ.3 Περιγραφή του χώρου.σελ.4

Διαβάστε περισσότερα

Παρατηρήσεις στο καθολικό της μονής Αστερίου

Παρατηρήσεις στο καθολικό της μονής Αστερίου Παρατηρήσεις στο καθολικό της μονής Αστερίου Ιωάννα ΣΤΟΥΦΗ-ΠΟΥΛΗΜΕΝΟΥ Περίοδος Δ', Τόμος Λ' (2009) Σελ. 109-118 ΑΘΗΝΑ 2009 Ιωάννα Στουφή-Πουλημένου ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΑΣΤΕΡΙΟΥ* Χ ο καθολικό

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ & ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ Θ Ε Α Τ Ρ Ο ΛΙΝΔΟΥ ΧΟΡΗΓΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ & ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ Θ Ε Α Τ Ρ Ο ΛΙΝΔΟΥ ΧΟΡΗΓΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΚΒ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ & ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ Θ Ε Α Τ Ρ Ο ΛΙΝΔΟΥ ΧΟΡΗΓΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ ΡΟΔΟΣ, ΜΑΡΤΙΟΣ 2011 1 1. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. 2 2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα. Ιστορία Κατασκευών

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα. Ιστορία Κατασκευών ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Ιστορία Κατασκευών Ενότητα 3.3: Θολοδομικά Συστήματα Θολοδομικά συστήματα στο Βυζάντιο Δρ Σταματίνα Γ. Μαλικούτη Τμήμα Πολιτικών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ. υπαίθρια αμφιθεατρική κατασκευή ημικυκλικής κάτοψης γύρω από μια κυκλική πλατεία

ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ. υπαίθρια αμφιθεατρική κατασκευή ημικυκλικής κάτοψης γύρω από μια κυκλική πλατεία ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ υπαίθρια αμφιθεατρική κατασκευή ημικυκλικής κάτοψης γύρω από μια κυκλική πλατεία Μέρη αρχαίου θεάτρου σκηνή: ορθογώνιο, μακρόστενο κτίριο προσκήνιο: στοά με κίονες μπροστά από τη

Διαβάστε περισσότερα

Κώστας Ζάµπας Πολιτικός Μηχανικός ρ ΕΜΠ. Σκιάθου 43-11254 Αθήνα. Τηλέφωνο: 210-2237167 Φαξ: 210-2237257 Ηλεκτρονική διεύθυνση: c-zambas@hol.

Κώστας Ζάµπας Πολιτικός Μηχανικός ρ ΕΜΠ. Σκιάθου 43-11254 Αθήνα. Τηλέφωνο: 210-2237167 Φαξ: 210-2237257 Ηλεκτρονική διεύθυνση: c-zambas@hol. Κώστας Ζάµπας Πολιτικός Μηχανικός ρ ΕΜΠ. Σκιάθου 43-11254 Αθήνα. Τηλέφωνο: 210-2237167 Φαξ: 210-2237257 Ηλεκτρονική διεύθυνση: c-zambas@hol.gr Αθήνα 4/2/2015 Προς τον Πρόεδρο τους µη κερδοσκοπικού σωµατείου

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΒΛΙΟ ΠΕΜΠΤΟ. Η ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Του Αντιστρατήγου ε.α. Παναγιώτη Πανταζή

ΒΙΒΛΙΟ ΠΕΜΠΤΟ. Η ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Του Αντιστρατήγου ε.α. Παναγιώτη Πανταζή ΒΙΒΛΙΟ ΠΕΜΠΤΟ Η ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ Του Αντιστρατήγου ε.α. Παναγιώτη Πανταζή Όταν λέµε Αγία Παρασκευή εννοούµε τη µικρή Εκκλησία, που είναι δυτικά του χωριού στη θέση Παναγία (Παναΐα), την οποία βλέπουµε στην

Διαβάστε περισσότερα

2. τα ρωμαϊκά, που το λούκι έχει μετασχηματιστεί σε επίπεδο και έχει ενσωματωθεί στο καπάκι

2. τα ρωμαϊκά, που το λούκι έχει μετασχηματιστεί σε επίπεδο και έχει ενσωματωθεί στο καπάκι Οι αριθμοί αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο, αλλά είναι σημαντικό να μελετήσουμε τον τρόπο που σημειώνονται οι αριθμοί που αποδίδουν στα σχέδια τις διαστάσεις του αντικειμένου. Οι γραμμές διαστάσεων

Διαβάστε περισσότερα

Ανεμόσπηλια Αρχανών : τα ευρήματα και η ερμηνεία τους

Ανεμόσπηλια Αρχανών : τα ευρήματα και η ερμηνεία τους Ανεμόσπηλια Αρχανών : τα ευρήματα και η ερμηνεία τους Βογιατζόπουλος Σταμάτης Ιστορικό - Αρχαιολογικό Ιωαννίνων Ζ' Εξάμηνο Υπ.Καθ : Αν. Βλαχόπουλος, Μάθημα: Κρητομυκηναϊκή Θρησκεία Δεκέμβριος 2013 Εικόνα

Διαβάστε περισσότερα

Institutional Repository - Library & Information Centre - University of Thessaly 11/12/ :09:49 EET

Institutional Repository - Library & Information Centre - University of Thessaly 11/12/ :09:49 EET ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΤΗΝ Ν. ΑΓΧΙΑΛΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣA Λ IΑΣ - ΤΜ Η ΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΤΗΝ Ν. ΑΓΧΙΑΛΟ ΕττιΒλέποντες: Βασίλης Κολώνας, Σπύρος Παπαδόπουλος Φοιτήτρια: Γεωργία Τσολή Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟ ΚΑΣΤΡO ΤΗΣ ΚΩ Η ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ

ΣΤΟ ΚΑΣΤΡO ΤΗΣ ΚΩ Η ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡO ΤΗΣ ΚΩ Το Κάστρο των Ιπποτών είναι ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά μνημεία της Κω. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό και επιβλητικό είναι ένα από τα αξιοθέατα που κάθε επισκέπτης του νησιού πρέπει να

Διαβάστε περισσότερα