ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο "Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών - Δυνατότητες και Εφαρμογές, Προοπτικές και Προκλήσεις" ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΕΘΝΙΚΗΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Κάβουρας Μαρίνος* Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου Αθήνα Μπαντέκας Ιωάννης Οργανισμός Κτηματολογίου & Χαρτογραφήσεων Ελλάδας Τ. Βάσσου 11-13, 11521, Αθήνα Λέξεις κλειδιά: NSDI, GSDI, υποδομή, γεωγραφικές πληροφορίες, τυποποίηση 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στους άμεσους στόχους του ΟΚΧΕ περιλαμβάνεται και η ανάπτυξη μιας Εθνικής Υποδομής Γεωγραφικών Πληροφοριών για την εξυπηρέτηση διοικητικών, οικονομικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών και αναπτυξιακών στόχων. Μιας υποδομής που θα θέσει το πλαίσιο αναφοράς για όλες τις σχετικές εργασίες συλλογής και οργάνωσης γεωπληροφοριών - πλαίσιο που επίμονα αναζητούν όλοι ανεξαίρετα φορείς και χρήστες. Επιστημονικός αρωγός του ΟΚΧΕ στην ανάπτυξη της Εθνικής Υποδομής Γεωγραφικών Πληροφοριών είναι το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Η υποδομή θα περιλαμβάνει βασικά δεδομένα, συστήματα, δικτυακή επικοινωνία, πρότυπα διαλειτουργικότητας, συμφωνίες συνεργαζομένων φορέων, μηχανισμούς πρόσβασης και πολιτική διάθεσης. Στις γεωγραφικές πληροφορίες της Υποδομής, πλην άλλων, περιλαμβάνονται και κοινωνικοοικονομικά στοιχεία. Για την υλοποίηση του έργου, προβλέπεται η δόμηση κατά νομούς σε ενιαίο σύστημα, με απώτερο στόχο την κάλυψη ολόκληρης της χώρας. Για την επιτυχή διερεύνηση και αντιμετώπιση των επιμέρους προβλημάτων, τεχνικών και μη, είναι απαραίτητη η υλοποίηση ενός συστήματος. Η υποδομή θα υλοποιείται από ένα κατανεμημένο δίκτυο βάσεων δεδομένων, που θα υπακούει σε ένα σύνολο κανόνων διαλειτουργικότητας (interoperability). Οι κατανεμημένες βάσεις δεδομένων, θα είναι συνδεδεμένες ώστε να εμφανίζονται στο χρήστη ως μια ιδεατή βάση δεδομένων (virtual database), με σκοπό τη διάθεση πληροφοριών από πολλές διαφορετικές πηγές σε όσο το δυνατόν ευρύτερη ομάδα πιθανών χρηστών. Η ανάπτυξη της Υποδομής! θα αντιμετωπίσει όχι απλά τεχνικά θέματα συλλογής και διάθεσης δεδομένων αλλά θα καταστήσει δυνατή την ενοποίηση και συσχέτιση (integration) και ανάλυσή τους μέσω των πλέον σύγχρονων τάσεων για διαλειτουργικότητα, και με τη χρήση εύχρηστων και διαδεδομένων εργαλείων,! θα αναδείξει τις ασυμφωνίες και προβλήματα στα ίδια τα δεδομένα και μέσω της τυποποίησης και πιστοποίησης θα τα περιορίσει, και τέλος

2 ! θα ωθήσει προς τη συνεργασία των φορέων στο ακανθώδες θέμα της ανταλλαγής και διάθεσης του κοινωνικού αγαθού των πληροφοριών προς στο ίδιο το κοινό. Η παρούσα εργασία παρουσιάζει εν συντομία τους στόχους και τις βασικές αρχές σχεδιασμού και λειτουργίας της υπό ανάπτυξη υποδομής. 2. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ - ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑ Γεωγραφική πληροφορία είναι πληροφορία η οποία συνδέεται με μια θέση στη γήινη επιφάνεια (δηλ. στο χώρο) και αναφέρεται σε φυσικά φαινόμενα και ανθρώπινες δραστηριότητες. Σήμερα, οι Γεωγραφικές Πληροφορίες (ΓΠ) αναγνωρίζονται ως βασική υποδομή μιας προηγμένης κοινωνίας. Οι γεωγραφικές-χωρικές υποδομές (geographic or geospatial information infrastructures) γνωρίζουν αυτή τη στιγμή διεθνώς ραγδαία ανάπτυξη, αναφερόμενες σε διάφορα επίπεδα επικοινωνίας και διοίκησης (global, regional, national, local). Η τάση αυτή συνάδει και με την παρούσα ευρωπαϊκή πολιτική σε τρεις τουλάχιστον άξονες: 1. στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας πληροφοριών (information society) 2. την ανάπτυξη προϊόντων σε τεχνολογίες αιχμής και 3. στην αξιοποίηση τέτοιων προϊόντων για τη δημιουργία υποδομών που στόχο έχουν την ορθολογική και βιώσιμη ανάπτυξη ειδικών περιοχών (δηλ. με ειδικά προβλήματα και ενδιαφέρον) της Ευρώπης. Υπάρχουν πολλές απόψεις και ορισμοί για το τι περιλαμβάνει μια τέτοια υποδομή. Ένας από τους πλέον αποδεκτούς ορισμούς που ισχύει και για τις Εθνικές Υποδομές έχει δοθεί από τους Coleman και McLaughlin (1997) αρχικά, και αργότερα διευρυνθεί από τον Rhind (1997), είναι: Μια "Υποδομή Γεωγραφικών Δεδομένων" περιλαμβάνει τα δεδομένα, την τεχνολογία, τα μοντέλα τυποποίησης, την πολιτική, τους οργανωτικούς περιορισμούς, τους μηχανισμούς διανομής, τους οικονομικούς πόρους και το ανθρώπινο δυναμικό, εξασφαλίζοντας ότι αυτοί που ασχολούνται με την πληροφορία δεν εμποδίζονται στο να επιτυγχάνουν τους στόχους τους. Οι υφιστάμενες αλλά και δυνατές χρήσεις της ίδιας της ΓΠ είναι πολλές και ποικίλες. Για παράδειγμα :! Η ΓΠ χρησιμοποιείται στις κρατικές υπηρεσίες, από την τοπική αυτοδιοίκηση μέχρι την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, σε τομείς όπως η δημόσια διοίκηση, οι μεταφορές, η γεωργία και η προστασία του περιβάλλοντος, τόσο για την καταγραφή της υπάρχουσας κατάστασης όσο και για πρόβλεψη και σωστό σχεδιασμό.! Στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, η ΓΠ σχετίζεται με το σχεδιασμό κατάλληλης εθνικής πολιτικής και άμυνας, καθώς και με τη μελέτη για την αντιμετώπιση κρίσεων και επικίνδυνων καταστάσεων.

3 ! Η ΓΠ χρησιμοποιείται εκτενώς στις δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις που παρέχουν υπηρεσίες κοινής ωφελείας μέσα από φυσικές υποδομές όπως το ηλεκτρικό, το φυσικό αέριο, η ύδρευση-αποχέτευση, και οι τηλεπικοινωνίες.! Στις μετακινήσεις και μεταφορές, η ΓΠ συνεισφέρει σε θέματα όπως ο σχεδιασμός δρομολογίων.! Παράλληλα με τις παραπάνω εφαρμογές, πολλοί φορείς χρησιμοποιούν τη ΓΠ ταυτόχρονα με άλλα δεδομένα στο σχεδιασμό και τη χωροθέτηση.! Η χρήση της ΓΠ στα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα ποικίλει και εκτείνεται από τις κοινωνικές και φυσικές επιστήμες μέχρι την έρευνα σε θέματα όπως το περιβάλλον και η δημόσια υγεία. Η γνώση και αξιοποίηση της ΓΠ, μέσα από μια Υποδομή Γεωγραφικών Πληροφοριών, συνεπάγεται μια σειρά από οφέλη, πολύ περισσότερα εκείνων της αξιοποίησης παραδοσιακών συστημάτων GIS. Στη χώρα μας, παρά την αυξημένη τεχνογνωσία στο χώρο των Γεωγραφικών Πληροφοριών και την ανεξάρτητη, αποσπασματική (και υπό διαφορετικές προδιαγραφές) συλλογή χωρικών δεδομένων στα πλαίσια κάποιων έργων για συγκεκριμένες περιοχές και εφαρμογές, δεν έχει γίνει καμιά προσπάθεια δημιουργίας μιας πραγματικής υποδομής γεωγραφικών πληροφοριών. Παρά τις όποιες προσπάθειες, λόγω ποικίλων περιορισμών, δεν ήταν δυνατή η ενιαία αντιμετώπιση της οργάνωσης γεωγραφικών στοιχείων σε μια βάση δεδομένων, καθώς και της λειτουργίας της ως πληροφοριακού συστήματος. Σήμερα, πολλοί είναι οι λόγοι που ωθούν στην οργάνωση μιας ενιαίας υποδομής χωρικών πληροφοριών που θα εξυπηρετεί τη χώρα μας, όπως: η αναγνώριση της γεωγραφικής πληροφορίας ως βασικής υποδομής για ανάπτυξη της χώρας σε όλους τους τομείς της κοινωνικής δραστηριότητας, οι ανάλογες τάσεις και προσπάθειες που καταβάλλονται σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, ο κίνδυνος από την παράλληλη και ασυντόνιστη προσπάθεια δημόσιων φορέων να συλλέξουν μαζικά (συχνά ίδιες) γεωπληροφορίες, εκμεταλλευόμενοι διαθέσιμους πόρους, και τέλος οι νέες τάσεις και πρόοδος στο θέμα της διαλειτουργικότητας που κάνουν πλέον τεχνικά δυνατή την ενοποίηση διαφορετικών δεδομένων. Με βάση τις παραπάνω διαπιστώσεις, είναι η καταλληλότερη στιγμή για την ανάπτυξη της Εθνικής Υποδομής Γεωγραφικών Πληροφοριών - ΕΥΓεΠ (National Geographic Information Infrastructure - NaGi 2 ). Οι επιμέρους στόχοι του Έργου είναι: 1. Καθορισμός της απαιτούμενης τεχνολογίας 2. Διαμόρφωση πολιτικής διάθεσης 3. Ορισμός κατηγοριών δεδομένων και μεταδεδομένων 4. Καθορισμός ροής και διακίνησης της πληροφορίας 5. Κοστολόγηση πληροφορίας 6. Μοντέλο οργάνωσης των συμμετεχόντων φορέων

4 7. Επιλογή ανθρώπινου δυναμικού που απαιτούνται για: 1. την παροχή 2. την ανάπτυξη και πρόοδο 3. την αποθήκευση 4. τη διανομή 5. τη βελτίωση αξιοποίησης της γεωγραφικής πληροφορίας. 3. ΣΥΝΑΦΕΙΑ-ΣΥΝΕΡΓΙΑ ΜΕ ΑΛΛΑ ΕΡΓΑ Η επιτυχής υλοποίηση του έργου προϋποθέτει τη μεθοδική συνεργασία, υπό μία κοινή πολιτική, των παρακάτω: του κράτους και των δημοσίων φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης των ιδιωτικών επιχειρήσεων των ερευνητικών κέντρων και των ειδικών στη γεωπληροφορική των απλών χρηστών της εταιριών παραγωγής τεχνολογίας με την οποία θα υλοποιηθεί το έργο. Ισχυρό επιχείρημα για την ανάπτυξη της προτεινόμενης υποδομής αποτελούν και τα παράλληλα συναφή έργα στην Ελλάδα, μερικά από τα οποία είναι:! Η προσπάθεια που καταβάλλεται από τον ΟΚΧΕ και την ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α.Ε έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή κτηματολογικών δεδομένων. Παράλληλα, γίνεται μια συστηματική, ενήμερη και πλήρης συλλογή τοπογραφικής πληροφορίας σε μεγάλη κλίμακα. Είναι προφανές ότι η πληροφορία που συλλέγεται στα πλαίσια του Έργου του Ελληνικού Κτηματολογίου ενδιαφέρει ιδιαίτερα την ΕΥΓεΠ.! Παράλληλα με το έργο του Εθνικού Κτηματολογίου, ο ΟΚΧΕ θα αποκτήσει σημαντικότατο χαρτογραφικό υλικό σε κλίμακα 1:25.000, 1:5.000, ενώ ήδη διαθέτει το 1: για την απεικόνιση της κάλυψης γης (CORINE Land Cover).! Η απογραφή του 2001 που θα γίνει από την ΕΣΥΕ, προβλέπεται να αξιοποιήσει (για πρώτη φορά) την τεχνολογία των Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών. Τα δεδομένα θα συλλεχθούν σε ψηφιακή μορφή, δίνοντας τη δυνατότητα γρήγορης και αξιόπιστης επεξεργασίας τους. Με την υλοποίηση του έργου της ΕΣΥΕ και σε συνεργασία με την ΕΥΓεΠ, θα είναι δυνατή η διάθεση κοινωνικο-οικονομικών δεδομένων σε διαφορετικά επίπεδα χωρικής και θεματικής γενίκευσης.

5 ! Καταγράφονται σε ψηφιακή μορφή τα δίκτυα κοινής ωφελείας (ηλεκτρισμός, ύδρευση, αποχέτευση, φυσικό αέριο, τηλεπικοινωνίες). Τα πλεονεκτήματα συνεργασίας των αρμόδιων φορέων μεταξύ τους και με άλλους μέσα από την ΕΥΓεΠ είναι προφανή.! Προς υλοποίηση Συστημάτων Γεωγραφικών Δεδομένων για τη οργάνωση και διάχυση των δεδομένων τους προχωρούν και άλλοι μεγάλοι φορείς όπως είναι το Υπουργείο Γεωργίας, το ΙΓΜΕ, κ.ά.! Οι υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ συλλέγουν στοιχεία σε διάφορες κλίμακες, τα οποία αφορούν, ανάλογα με την κλίμακα και την ακρίβειά τους, είτε τους δήμους είτε τους νομούς.! Το ΥΠΕΧΩΔΕ έχει σε εξέλιξη έργα που συλλέγουν δεδομένα σε εθνική κλίμακα και σε μεγάλη ανάλυση.! Παράλληλα, διάφοροι μεγάλοι ΟΤΑ συλλέγουν δεδομένα σε μεγάλη ανάλυση για τον αστικό χώρο. Τα δεδομένα αυτά είναι απαραίτητο να ενσωματωθούν σταδιακά στην Εθνική Υποδομή, καθόσον η τελευταία θα διαθέτει δεδομένα ποικίλης ανάλυσης και δεν νοείται να υπάρχουν διαφορετικές προδιαγραφές ενοποίησης στη συνέχεια του γεωγραφικού χώρου.! Ο ΟΚΧΕ και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ανέπτυξαν ένα μοντέλο τυποποίησης δεδομένων και μεταδεδομένων (ΕΠΑΓΕΔ 97). Η εφαρμογή και η ανάπτυξη του μοντέλου αυτού θα επιτρέψει τον ποιοτικό έλεγχο της πληροφορίας, κάτι δηλαδή που ενδιαφέρει άμεσα το προτεινόμενο έργο. 4. ΡΟΛΟΣ ΟΚΧΕ Ο ρόλος του ΟΚΧΕ είναι αποδεκτός, όσον αφορά στη παραγωγή, διαχείριση, προώθηση και διάθεση των γεωγραφικών πληροφοριών αλλά και στη διαμόρφωση της πολιτικής γύρω από τα παραπάνω θέματα. Ο ΟΚΧΕ θα έχει την ευθύνη του προτεινόμενου έργου και της υλοποίησης του συστήματος. Στη συνέχεια, εφόσον η υποδομή επεκταθεί γεωγραφικά, τεθεί σε λειτουργία, με παράλληλη θεματική διεύρυνση προς άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, ο ρόλος του ΟΚΧΕ παραμένει κεντρικός και συντονιστικός. Όπως προαναφέρθηκε, είναι βέβαιο ότι υποσύνολο αυτής της χωρικής υποδομής αποτελεί και το σύστημα γεωγραφικών πληροφοριών του υπό σύνταξη Ελληνικού Κτηματολογίου. Η προτεινόμενη πληροφοριακή υποδομή έχει μεγάλη συγγένεια με το έργο του Ελληνικού Κτηματολογίου στα εξής στοιχεία: 1. Το κτηματολόγιο αποτελεί βασικότατο θεματικό επίπεδο της ΕΥΓεΠ, σε βαθμό που και διεθνώς αποτελεί μέρος του, καλούμενο Cadastral Information Infrastructure.

6 2. Η κλίμακα του κτηματολογίου είναι αρκετά μεγάλη για να ενδιαφέρει την τοπική αυτοδιοίκηση. 3. Το Έργο του Ελληνικού Κτηματολογίου, πέρα από τα κτηματολογικά, περιλαμβάνει και άλλα απαραίτητα θεματικά επίπεδα της ΕΥΓεΠ σύστημα αναφοράς, τοπογραφία, ορθοφωτογραφία, κλπ. 4. Η ανάθεση των μελετών του Κτηματολογίου, θα προσφέρει στο άμεσο μέλλον βασικά δεδομένα καλής ποιότητας - απαραίτητα στην ΕΥΓεΠ. 5. Οι προδιαγραφές τυποποίησης-ποιοτικού ελέγχου δεν μπορεί παρά να είναι κοινές μεταξύ των δύο έργων. 6. Το ίδιο το Ελληνικό Κτηματολόγιο χρειάζεται ένα σύστημα όπως αυτό της ΕΥΓεΠ για να προωθεί για αξιοποίηση τα πρωτογενή ή δευτερογενή προϊόντα του στους χρήστες, με απώτερο στόχο τη βιωσιμότητα του. 7. Το κατανεμημένο σύστημα μεταφοράς της πληροφορίας του Κτηματολογίου μπορεί να συνδυαστεί-συνεργαστεί με αυτό της ΕΥΓεΠ ώστε το κόστος ανάπτυξης και συντήρησης να ελαχιστοποιηθεί. 8. Ο ΟΚΧΕ είναι ο υπεύθυνος εθνικός φορέας χαρτογραφήσεων, της σύνταξης θεματικών χαρτών και για το Ελληνικό Κτηματολόγιο. Με βάση όλα τα παραπάνω, το προτεινόμενο έργο θα συσχετιστεί με τη χαρτογραφική πληροφορία του ΥΠΕΧΩΔΕ, του ΟΚΧΕ και του Ελληνικού Κτηματολογίου. 5. ΜΕΛΕΤΗ - ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ Ο σχεδιασμός του συστήματος υποδομής ισοδυναμεί με μια σειρά από διαδικασίες προσδιορισμού των χρηστών, των δεδομένων, των φορέων, των λειτουργιών και εφαρμογών που θα υποστηρίζει το σύστημα. Χρήστες Οι χρήστες μπορούν να διαφοροποιηθούν ανάλογα με:! το είδος, την ποσότητα και την ποιότητα της πληροφορίας που ζητούν,! τα μέσα επεξεργασίας που διαθέτουν,! τη χρήση για την οποία προορίζεται η πληροφορία,! το γνωστικό επίπεδό τους,! τις δυνατότητες επεξεργασίας, εμπλουτισμού και μεταπώλησης της πληροφορίας. Ειδικά όσον αφορά στον αριθμό των χρηστών και το είδος της χρήσης, έχει διατυπωθεί ότι οι χρήστες γεωγραφικής πληροφορίας είναι τριών ειδών - απλοί χρήστες (viewers), τακτικοί χρήστες (users) και επαγγελματίες (doers). Επομένως, μπορούμε να διαχωρίσουμε τους χρήστες στις παρακάτω κατηγορίες:! κεντρική διοίκηση: η λειτουργία του κράτους απαιτεί συνεχή χρήση και επεξεργασία δεδομένων, όπως επίσης και άμεση και ταχεία πρόσβαση σε

7 νέα πληροφορία. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιζητήσει στο μέλλον την ανταλλαγή πληροφοριών με την ΕΥΓεΠ.! μεγάλοι οργανισμοί (π.χ., κοινής ωφελείας) και επιχειρήσεις: πρόκειται για μια από τις ισχυρότερες κατηγορίες χρηστών που σε πολύ μεγάλο ποσοστό λειτουργούν και ως επεξεργαστές ή/και μεταπωλητές πληροφοριών.! τοπική αυτοδιοίκηση: μέσω του έργου αυτού καταβάλλεται ιδιαίτερη προσπάθεια ώστε η τοπική αυτοδιοίκηση να λαμβάνει ενεργό μέρος σε διαδικασίες εκμετάλλευσης των δυνατοτήτων που παρέχει η χρήση ΣΓΠ. Έτσι σε πρώτο στάδιο θα συμμετέχει κυρίως ως χρήστης πληροφορίας, ενώ νομαρχίες και μεγάλοι ΟΤΑ μπορούν να παράγουν και οι ίδιοι δεδομένα προς διάχυση.! επιστημονικοί φορείς: αποτελούν ένα σημαντικό παράγοντα ανάπτυξης. Η έρευνα απαιτεί γεωγραφική πληροφορία που χρησιμοποιεί για την ανάπτυξη της επιστήμης της γεωπληροφορικής.! απλοί πολίτες: θα χρησιμοποιούν κυρίως δεδομένα μικρής ανάλυσης ή μικρής γεωγραφικής επιφάνειας αναφοράς, καλύπτοντας έτσι τις ανάγκες για γεωγραφική πληροφορία με ταχύτητα και ακρίβεια.! ειδικευμένοι μεμονωμένοι χρήστες: ψάχνουν για τρόπους γρήγορης και εύκολης πρόσβασης σε δεδομένα ώστε να τα επεξεργαστούν περαιτέρω λογισμικό που διαθέτουν.! μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις: κυρίως αναλαμβάνουν τη διεξαγωγή μελετών για τους απλούς πολίτες οι οποίοι πολλές φορές δε διαθέτουν τις γνώσεις και το λογισμικό για σύνθετες εργασίες. Σύμφωνα με το διαχωρισμό των χρηστών που προηγήθηκε, είναι αντιληπτό ότι κάθε κατηγορία χρηστών ενδιαφέρεται για διαφορετικό είδος πληροφορίας. Δεδομένα - Προμηθευτές Τα δεδομένα (θεματικές ενότητες) τα οποία προτείνονται ως κατάλληλα για την υποδομή είναι τα παρακάτω: 1. γεωδαιτικό σύστημα αναφοράς 2. διοικητικά όρια 3. όρια κατοικημένων περιοχών 4. οδικό δίκτυο και δίκτυο μεταφορών 5. ανάγλυφο 6. κτηματολόγιο 7. χρήση γης 8. πολιτιστική κληρονομιά 9. δημογραφικά

8 10. γεωλογία 11. εδαφολογία 12. κάλυψη γης 13. βασική υδρολογία - νερά 14. δίκτυα κοινής ωφελείας 15. τοπωνύμια 16. υγρότοποι - βιότοποι Ως μεταδεδομένα είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν πολλά στοιχεία τα οποία προσδιορίζουν τα δεδομένα τα οποία προαναφέρθηκαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Έτσι αναφέρονται χαρακτηριστικά τα παρακάτω: 1. ακρίβεια στοιχείων 2. ανάλυση στοιχείων 3. κλίμακα 4. χωρικό σύστημα αναφοράς 5. σύστημα θεματικής αναφοράς (ταξινόμηση) 6. υπεύθυνος φορέας συλλογής δεδομένων 7. χρονολογία συλλογής δεδομένων 8. τελευταία αναθεώρηση / συμπλήρωση 9. ελεύθερη ή όχι η αντιγραφή των δεδομένων Καθώς μια υποδομή αναπτύσσεται, είναι φυσικό και απαραίτητο να εξελίσσονται τα δεδομένα και τα μεταδεδομένα της. Όσο λοιπόν θα αυξάνεται ο αριθμός των φορέων που θα παρέχουν δεδομένα, τόσο θα μεγαλώνει η ανάγκη για ακριβέστερο και συνεχώς ενημερωμένο αρχείο περιγραφικών παραμέτρων. Τα δεδομένα τα οποία αναφέρθηκαν ονομαστικά στην προηγούμενη παράγραφο θα αποτελούν μέρος μιας κοινής κατανεμημένης βάσης δεδομένων. Ο όρος "μιας" έχει περισσότερο λογικό χαρακτήρα εφόσον στην πραγματικότητα πρόκειται για πολλές διαφορετικές ΒΔ που υπακούουν όμως στους ίδιους κανόνες διαλειτουργικότητας. Οι φορείς-προμηθευτές δεδομένων είναι δημόσιοι και σχετίζονται με τη συλλογή και επεξεργασία γεωγραφικής πληροφορίας. Στο Σχήμα 1 φαίνεται η διαδικασία ενημέρωσης της βάσης δεδομένων από τέτοιους φορείς που προαναφέρθηκαν. Με τον όρο ΕΥΓεΠ νοείται ένα κοινό δίκτυο βάσεων δεδομένων με πληροφορίες που υπακούουν σε συγκεκριμένους περιορισμούς και υποβάλλονται σε έλεγχο και πιστοποίηση από τον ποιοτικό έλεγχο της ΕΥΓεΠ πριν να ενταχθούν σε αυτή. Επομένως, δεν είναι απαραίτητο (ούτε δυνατό) τα δεδομένα να είναι συγκεντρωμένα σε ένα σημείο, όπως για παράδειγμα μια διεύθυνση στο διαδίκτυο, αλλά μπορεί να είναι κατανεμημένα.

9 ΟΚΧΕ ΕΣΥΕ ΥΠΕΧΩΔΕ ΓΥΣ ΕΥΓεΠ ΑΛΛΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΙΓΜ Ε ΦΟΡΕΙΣ ΔΙΚΤΥΩΝ ΚΟΙΝΗΣ ΩΦΕΛΕΙΑΣ Σχήμα 1: Φορείς - κόμβοι του δικτύου που θα παρέχουν δεδομένα (data providers) Συνοπτικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάθε φορέας βρίσκεται σε συνεχή επαφή και εφοδιάζει το δίκτυο της ΕΥΓεΠ με νέα δεδομένα που άπτονται της δικαιοδοσίας του, αλλά που υπακούουν στις αρχές τυποποίησης και οργάνωσης που καθορίζει η ΕΥΓεΠ. Είναι προφανές λοιπόν ότι η πληροφορία που προέρχεται από τους φορείς, θα πρέπει να ελέγχεται και πιστοποιείται πριν να αποτελέσει μέρος του δικτύου. Η ανάπτυξη αυτοματοποιημένης διαδικασίας ποιοτικού ελέγχου θα αποτελέσει ειδικό αντικείμενο του προτεινόμενου έργου. 6. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΗΣ ΥΠΟΔΟΜΗΣ Για το πρόγραμμα έχει προβλεφθεί ένα αρχιτεκτονικό μοντέλο της ΕΥΓεΠ, με πέντε τύπους κόμβων. Οι κόμβοι αποτελούνται από εξυπηρέτες (servers) για την εξυπηρέτηση του κεντρικού κόμβου της ΥΠΟΔΟΜΗΣ, των προμηθευτών δεδομένων (data providers) των κυρίων χρηστών της δημόσιας διοίκησης (Υπουργεία, Περιφέρειες, Νομαρχίες, Τοπική αυτοδιοίκηση) και άλλων (τρίτων) χρήστων. Σε εννοιολογικό επίπεδο, η σχέση της ΕΥΓεΠ και του κατανεμημένου δικτύου Βάσεων Δεδομένων θα λειτουργεί ως εξής (Βλ. Σχήμα 2):! Κάθε φορέας που συμμετέχει στο ΕΥΓεΠ ως κόμβος παραγωγής και διάθεσης δεδομένων έχει την εσωτερική του ΒΔ (Α) την οποία διαθέτει και αξιοποιεί ως επιθυμεί ανεξάρτητα από την ΕΥΓεΠ.! Ο φορέας επιλέγει ένα υποσύνολο της ΒΔ του (Β) για να συμμετέχει και διατίθεται μέσω του ΕΥΓεΠ. Για αυτή τη βάση είναι υποχρεωμένος να ακολουθήσει πλήρως τις προδιαγραφές τυποποίησης και διαλειτουργικότητας που προδιαγράφονται από την ΕΥΓεΠ, άλλως τα δεδομένα δεν πιστοποιούνται για εισαγωγή στην ΕΥΓεΠ. Στην

10 Α Β Γ Εσωτερική ΒΔ Φορέα (δεν συμμετέχει) ΒΔ Φορέα για ΕΥΓεΠ (πιθανά με κόστος) ΒΔ Φορέα για ΕΥΓεΠ (χωρίς κόστος) Σχήμα 2: Βάση δεδομένων φορέα σε σχέση με την ΕΥΓεΠ πραγματικότητα, τα δεδομένα Β δεν μεταφέρονται στον SERVER (ΕΞΥΠΗΡΕΤΗ) της ΕΥΓεΠ όπου απλώς υπάρχουν τα metadata τους (metadata server). Για τη διάθεση των δεδομένων αυτών μπορεί να υπάρχει δυνατότητα κοστολόγησης.! Ο φορέας είναι υποχρεωμένος να διαθέτει ένα μικρότερο υποσύνολο των δεδομένων του που έχουν ευρύτερο ενδιαφέρον αλλά πιθανά και χαμηλότερη ανάλυση (βάση δεδομένων Γ), ελεύθερα. Έστω λοιπόν ότι κάθε φορέας διάθεσης δεδομένων διαθέτει ένα υπολογιστικό σύστημα εξυπηρέτη με πρόσβαση στο Internet. Ο ρόλος του εξυπηρέτη αυτού είναι: - Να αποθηκεύει τα δεδομένα της θεματικής / χωρικής επικράτειας του, ή - Να αναζητεί και να διαθέτει δεδομένα από άλλα συστήματα του ίδιου φορέα - Να εκτελεί τις ενημερώσεις των δεδομένων - Να ενημερώνει τον server της ΕΥΓεΠ για την κατάσταση των δεδομένων του. Από την άλλη πλευρά, ο ρόλος του εξυπηρέτη της ΕΥΓεΠ είναι: - Να συλλέγει τις απαιτήσεις των χρηστών. - Να εντοπίζει τα δεδομένα ανάμεσα στους διαφορετικούς server που απαρτίζουν την ΕΥΓεΠ - Να κρατάει τα metadata όλων των δεδομένων. Ταυτόχρονα θα κάνει και τον έλεγχο (validation) των δεδομένων - Να υποστηρίζει λειτουργίες βελτιστοποίησης του συστήματος. - Να διαθέτει Web Server για το χρήστη.. - Να υποστηρίζει τη διεπαφή (interface) με το χρήστη. - Να παρέχει δεδομένα στο χρήστη. Λειτουργία Πληροφοριακού Συστήματος για το Χρήστη Ως χρήστες του συστήματος ορίζονται ανεξαίρετα όλοι, συμπεριλαμβανομένων και των data providers (Σχήμα 3.8). Μέσω του συστήματος, ο χρήστης θα μπορεί: (α) να θέτει ερωτήματα και εντοπίζει γεωγραφικά δεδομένα που τον ενδιαφέρουν, (β) να επιλέγει, από επισκόπηση (browsing) και ανάλυση των metadata, ομάδες δεδομένων που επιθυμεί,

11 (γ) να ανακτά (ή έχει πρόσβαση) στα δεδομένα που επέλεξε, (δ) να αναλύει τα δεδομένα με εργαλεία του συστήματος και να παράγει αποτελέσματα. Συσχέτιση και Ενοποίηση Δεδομένων Κύρια καινοτομία της προτεινόμενης ΕΥΓεΠ θα είναι η δυνατότητα συσχέτισης, ολοκλήρωσης και ανάλυσης δεδομένων που προέρχονται από διαφορετικές βάσεις δεδομένων. Άλλες λύσεις που έχουν προταθεί κατά καιρούς απλά λειτουργούν ως μεσάζοντες (mediators). Πιο συγκεκριμένα, απλά τυποποιούν κάποια μεταδεδομένα και στη συνέχεια μεταφέρουν τα δεδομένα του προμηθευτή στο χρήστη σε όποια μορφή τα έχουν αφήνοντάς του την ευθύνη για παραπέρα αξιοποίηση. Για να λειτουργήσει αυτή η παραπάνω δυνατότητα της ΕΥΓεΠ, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η τυποποίηση και διαλειτουργικότητα (interoperability) δεδομένων (βλ. σχετική εργασία των Κόκλα & Κάβουρα, 1999). Μέσω της τυποποίησης, αλλά και της νέας τάσης για διαλειτουργικότητα η οποία αναμένεται να επηρεάσει δραματικά τα συστήματα και τις βάσεις GIS τα επόμενα 4-5 χρόνια (βλέπε OpenGIS, ISO/TC211, CEN/TC287), ο χρήστης δεν χρειάζεται να ανησυχεί ή γνωρίζει τη μορφή των δεδομένων η τη δομή της βάσης του προμηθευτή, και τη διαδικασία μετάφρασης. Αυτό το αναλαμβάνουν οι κατασκευαστές των συστημάτων (system vendors) καθώς και οι προμηθευτές δεδομένων (data providers). Είναι λοιπόν απαραίτητο για την ανάπτυξη της ΕΥΓεΠ να εκπονηθούν προδιαγραφές τυποποίησης που να ακολουθούν τις διεθνείς τάσεις, οι οποίες να περιγράφουν πλήρως: (α) το περιεχόμενο, (β) τη σημασία (γ) τη δομή, και (δ) τη μορφή των δεδομένων. 7. ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Με τον όρο «καθορισμός πολιτικής διάθεσης της πληροφορίας» εννοούμε πρακτικά τον ορισμό ειδικών κανόνων που πρέπει να διέπουν τις διαδικασίες συλλογής, επεξεργασίας και διανομής καθώς επίσης και το είδος της πληροφορίας η οποία διατίθεται σε κοινή χρήση. Η ύπαρξη μιας τέτοιας πολιτικής είναι απαραίτητη για το έργο που προτείνεται, γιατί: η πληροφορία η οποία θα διέπεται από συγκεκριμένους κανόνες θα είναι πιο αξιόπιστη και θα ικανοποιεί καλύτερα τις ανάγκες του πολίτη. είναι απαραίτητη η προστασία του προσωπικού απορρήτου του πολίτη και μια κατάλληλη πολιτική έχει αυτή τη δυνατότητα. τα δεδομένα πρέπει να προστατεύονται από προσβάσεις που μπορούν να αλλοιώσουν τη βάση τους και να τα καταστρέψουν. η εφαρμογή κατάλληλης πολιτικής θα εναρμονίσει τις πληροφορίες που προέρχονται από διαφορετικούς φορείς με ειδικούς ελέγχους εξασφαλίζοντας ασφάλεια και ποιότητα δεδομένων.

12 μέσω της κατάλληλης πολιτικής θα καθοριστεί ο ελάχιστος αριθμός δεδομένων που θα εναρμονίζεται με τους κανονισμούς και τις αποφάσεις της ΕΕ, καθώς και το είδος πληροφορίας που θα παρέχεται σε κάθε ενδιαφερόμενο φορέα. Οι παράμετροι αυτές προκύπτουν από τις παραπάνω επισημάνσεις και είναι: η κοστολόγηση της πληροφορίας το προσωπικό απόρρητο του πολίτη η αντιγραφή και η προστασία των δεδομένων η ποιότητα των δεδομένων η υπευθυνότητα των φορέων η ασφάλεια δεδομένων οι διαδικασίες πρόσβασης στην πληροφορία 8. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Στην παρούσα εργασία παρουσιάστηκε και τεκμηριώθηκε η ανάγκη ανάπτυξης της Εθνικής Υποδομής Γεωγραφικών Πληροφοριών, και υλοποίησης του απαιτούμενου Συστήματος. Η πρόταση περιέγραψε παραμέτρους του προτεινόμενου έργου και τα θέματα που θα αντιμετωπιστούν σε λεπτομέρεια στο έργο καθεαυτό. Το έργο είναι καινοτόμο και μεγάλης σημασίας για τη βελτίωση της διοίκησης, την υποστήριξη αναπτυξιακών προγραμμάτων και εφαρμογή πολιτικής, την αντιμετώπιση κρίσεων ή φυσικών καταστροφών, την πληροφόρηση του πολίτη, και την τόνωση του ιδιωτικού τομέα και της αγοράς που επενδύει στη γεωπληροφορική. Κίνητρο για ένα φορέα στο να συμμετάσχει και στηρίξει την ΕΥΓεΠ, διαθέτοντας δεδομένα του μέσω αυτής, θα αποτελέσουν: 1. η ανάγκη συσχέτισης και συμβατότητας των δεδομένων του φορέα με δεδομένα άλλων φορέων για δικό του όφελος, 2. η de facto καθιέρωση της πιστοποίησης ΕΥΓεΠ από τους κύριους χαρτογραφικούς φορείς της χώρας (και ο φόβος αποκλεισμού), 3. οι τεχνολογικές αλλαγές που αναμένονται στο χώρο της διαλειτουργικότητας τα επόμενα 4 χρόνια (π.χ., OpenGIS), οι οποίες θα ωθήσουν τα συστήματα προς ολοκλήρωση (integration). 4. η επερχόμενη υποχρέωση των φορέων (Εθνική και Κοινοτική) να διευκολύνουν την πρόσβαση στις πληροφορίες τους, στα πλαίσια μιας Κοινωνίας Πληροφοριών, σύμφωνα και με το "Bangemann Report" (1994). 5. η μελλοντικά αυξανόμενη πίεση προς δημόσιους φορείς για προσόδους από εκμετάλλευση των προϊόντων τους. Με βάση όλα τα παραπάνω, ο ΟΚΧΕ προσβλέπει στη συνεργασία των φορέων που ενδιαφέρονται για την ομογενοποίηση, διάχυση και αξιοποίηση γεωγραφικών δεδομένων με στόχο το κοινό συμφέρον.

13 ΑΝΑΦΟΡΕΣ Coleman D.J. & J. McLaughlin (1997). Defining Global Geospatial Data Infrastructure (GGDI) : Components, Stakeholders and Interfaces, Department of Geodesy and Geomatics Engineering, Univ. of New Brunswick, Fredericton, N.B., Canada. Κόκλα, Μ,. & Μ. Κάβουρας (1999). Η Διαλειτουργικότητα στη Γεωπληροφορική. Πρακτικά 1 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου "Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών - Δυνατότητες, Προοπτικές και Προκλήσεις", Αθήνα, 9&10 Δεκεμβρίου. Rhind, D. (1997). Implementing a Global Geospatial Data Infrastructure (GGDI) Ordnance Survey, UK.