Γιώργος Μπρούφας Επίκουρος Καθηγητής. Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας. Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Transcript

1 Ένας νέος εξαιρετικά επικίνδυνος Ένας νέος, εξαιρετικά επικίνδυνος εχθρός του καλαμποκιού Diabrotica virgifera virgifera Γιώργος Μπρούφας Επίκουρος Καθηγητής Τ ή α Αγροτικής Ανάπτυξης Τμήμα Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

2 Ένας νέος, εξαιρετικά επικίνδυνος εχθρός του καλαμποκιού Diabrotica virgifera virgifera Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Ποιος είναι αυτός o εχθρός;

3

4 Στοιχεία μορφολογίας ενήλικων ατόμων ~ cm Αρσενικό Θηλυκό

5 Diabrotica virgifera Αυγά ¾ Αποτίθενται στο χώμα κοντά στο φυτό ξενιστή, φυτό ξενιστή σε βάθος ~10 15cm σε βάθος ~10 15cm (σπάνια έως και 30cm) ¾ ~1000 / θηλυκό ¾ Εκκολάπτονται την επόμενη άνοιξη Εκκολάπτονται την επόμενη άνοιξη ¾ Μετά την εκκόλαψη οι νεαρές προνύμφες γρήγορα εντοπίζουν τις ρίζες του καλαμποκιού, όπου και ρίζες του καλαμποκιού, όπου και αρχίζουν να τρέφονται Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης

6 Diabrotica virgifera Στοιχεία μορφολογίας προνυμφών ¾ Λευκές ¾ ~3 15 mm ~3 15 mm ¾ Σκουρόχρωμη κεφαλική κάψα ¾ Παρουσία θωρακικών ποδιών Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης

7 Ένας νέος,, εξαιρετικά επικίνδυνος εχθρός του καλαμποκιού Diabrotica virgifera virgifera Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Πόσο νέος είναι αυτός o εχθρός;

8 (Coleoptera : Chrysomelidae) Diabrotica virgifera Le Conte 1868?

9 (Coleoptera : Chrysomelidae) Diabrotica virgifera subsp. virgifera Le Conte Diabrotica virgifera gf subsp. zea Le Conte 1868?

10 (Coleoptera : Chrysomelidae) Diabrotica virgifera subsp. virgifera Le Conte Diabrotica virgifera gf subsp. zea Le Conte ΗΠΑ 1909 Ένας από τους εχθρούς του καλαμποκιού σε αρκετές Πολιτείες 1868? > ένας από τους σημαντικότερους εχθρούς σε πολλές Πολιτείες ~1980 ο σημαντικότερος εχθρός σε όλες σχεδόν τις Πολιτείες και στον Καναδά

11 (Coleoptera : Chrysomelidae) Diabrotica virgifera subsp. virgifera Le Conte Diabrotica virgifera gf subsp. zea Le Conte the billion dollar bug 1868? >1945 Από τους σημαντικότερους εχθρούς του καλαμποκιού τα τελευταία ~50 χρόνια

12 (Coleoptera : Chrysomelidae) Diabrotica virgifera subsp. virgifera Le Conte Diabrotica virgifera gf subsp. zea Le Conte Diabrotica virgifera subsp. virgifera Le Conte 1868? 1992 Από τους σημαντικότερους εχθρούς του καλαμποκιού τα τελευταία ~50 χρόνια

13 1992 Σερβία 1995 Κροατία, Ουγγαρία 1996 Ρουμανία 1997 Βοσνία 1998 Βουλγαρία, Ιταλία 2000 Σλοβακία, Ελβετία 2001 Ουκρανία 2002 Αυστρία, Τσεχία, Γαλλία 2003 Βέλγιο, Ολλανδία, Σλοβενία, Αγγλία 2005 Πολωνία 2007 Γερμανία 2009 Λευκορωσία 2009 Ελλάδα

14 Διασπορά του εντόμου Οι προνύμφες ζουν στο έδαφος και έχουν περιορισμένες δυνατότητες μετακίνησης (~50cm) (προνύμφες και αυγά μπορούν να μεταφερθούν παθητικά με μεταφορά «μολυσμένου» χώματος) Τα ενήλικα μπορούν να μετακινηθούν σε μεγάλες αποστάσεις ενεργητικά (πτήση) ή παθητικά (μεταφορά σπάδικων ή μολυσμένου φυτικού υλικού, ενδεχομένωςς όμως και ως λαθρεπιβάτες σε φορτία άσχετα με την καλλιέργεια) * Σε αρκετές περιπτώσεις εστίες προσβολής εντοπίστηκαν κοντά σε αεροδρόμια!!

15 εντοπίσθηκε το έντομο εντοπίσθηκε το έντομο Η εικόνα αφαιρέθηκε ΔΕΝ εντοπίσθηκε το έντομο

16 Michaelakis et al Το μέτωπο της περιοχής προσβολής ήςμπορεί να «κινείται» με μια ταχύτητα ~10 20km/έτος Σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. Ιταλία, Γαλλία ) έχουν καταγραφεί και «άλματα» του πληθυσμού (~120 Km)

17 Michaelakis et al Το μέτωπο της περιοχής προσβολής ήςμπορεί να «κινείται» με μια ταχύτητα ~10 20km/έτος Σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. Ιταλία, Γαλλία ) έχουν καταγραφεί και «άλματα» του πληθυσμού (~120 Km) Υπάρχει κίνδυνος για τον Νομό Καβάλας;

18 Ένας νέος, εξαιρετικά επικίνδυνος εχθρός του καλαμποκιού Diabrotica virgifera virgifera Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης εξαιρετικά επικίνδυνος.

19 Ποια η ζημιά που προκαλεί στο καλαμπόκι; Πώς αντιμετωπίζεται σε Αμερική και Ευρώπη; Ποιες αλλαγές περιμένουμε στην καλλιέργεια του καλαμποκιού;

20 Φαινολογία του εντόμου Απρίλιος Μάϊος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Έχει μία γενεά το έτος Διαχειμάζει ως αυγό στο έδαφος Η απόθεση των αυγών στον αγρό εκτείνεται χρονικά από Αύγουστο έως Σεπτέμβριο Οι προνύμφες εκκολάπτονται περίπου τον Απρίλιο Μάϊο και τρέφονται στις ρίζες του καλαμποκιού Τα ενήλικα αρχίζουν να εμφανίζονται περίπου από τα τέλη Ιουνίου και μπορεί να παρατηρούνται έως και τα μέσα Οκτωβρίου αυγά προνύμφες ενήλικα αυγά

21 ΠΡΟΣΟΧΗ Απρίλιος Μάϊος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Νωρίς την άνοιξη και κατά τη διάρκεια του φυτρώματος των σπόρων μπορεί να έχουμε προσβολές από σιδηροσκούληκα (Agriotes sp.) αυγά προνύμφες D. virgifera gf ενήλικα αυγά Agriotes sp.

22 D. virgifera Agriotes sp. safety.eu/

23 safety.eu/ Οι νεαρές προνύμφες (1 ου 2 ου σταδίου) τρέφονται στις κορυφές των ριζών, ενώ οι περισσότερο αναπτυγμένες (3 ου σταδίου) ορύσσουν στοές στο εσωτερικό των ριζών ή ακόμη και του κατώτερου μέρους του στελέχους, στην περιοχή του λαιμού.

24 safety.eu/ Οι νεαρές προνύμφες (1 ου 2 ου σταδίου) τρέφονται στις κορυφές των ριζών,ενώ οι περισσότερο αναπτυγμένες (3 ου σταδίου) ορύσσουν στοές στο εσωτερικό των ριζών ή ακόμη και του κατώτερου μέρους του στελέχους, στην περιοχή του λαιμού.

25 Diabrotica virgifera Περιορίζεται η πρόσληψη νερού & θρεπτικών στοιχείων (πιθανότητα εκδήλωσης δευτερογενών προσβολών από άλλα παθογόνα) Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης

26 λαιμός χήνας ( goose neck ) safety.eu/ Τα φυτά μπορεί να πλαγιάσουν Χαρακτηριστική η παραμόρφωση του στελέχους

27 λαιμός χήνας ( goose neck ) Χαρακτηριστική η παραμόρφωση του στελέχους

28 Diabrotica virgifera Πλάγιασμα των φυτών, μείωση παραγωγής έως 50% (περιπτώσεις έντονης προσβολής) Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης

29 Πλάγιασμα των φυτών, μείωση παραγωγής έως 50% (περιπτώσεις έντονης προσβολής)

30 Δραστήρια (Εντός του αγρού μπορούν να μετακινούνται ~17 20m/ημέρα) Αρχικά τρέφονται στα τρυφερά φύλλα

31 Diabrotica virgifera Δραστήρια (Εντός του αγρού μπορούν να μετακινούνται ~17 20m/ημέρα) Αρχικά τρέφονται στα τρυφερά φύλλα Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης

32 safety.eu/ Δραστήρια (Εντός του αγρού μπορούν να μετακινούνται ~17 20m/ημέρα) Αρχικά τρέφονται στα τρυφερά φύλλα

33 (Picture Dr. Peter Baufeld/Julius Kühn Institute) Τα ενήλικα τρέφονται και με τη φούντα του σπάδικα 1 3/ ενήλικα / σπάδικα ~13% μείωση παραγωγής Η προκαλούμενη ζημιά από τα ενήλικα είναι συνήθως μικρότερη από αυτή των προνυμφών

34 Τα ενήλικα τρέφονται και με τη φούντα του σπάδικα Η τροφική δραστηριότητα στη φούντα συχνά έχει ως αποτέλεσμα να μην δένουν οι σπόροι

35 safety.eu/ Τα ενήλικα τρέφονται και με την αρσενική ταξιανθία (τα στάχυα της κορυφής) καταναλώνοντας μεγάλες ποσότητες γύρης

36 safety.eu/ Τα ενήλικα μπορούν να τραφούν ακόμα και με τον σπάδικα

37 safety.eu/ Τα ενήλικα μπορούν να τραφούν ακόμα και με τον σπάδικα Η τροφική δραστηριότητα στη φούντα μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να μην δένουν οι σπόροι

38 Η εμπειρία της Αμερικής

39 Σημαντικός εχθρός του καλαμποκιού σε διάφορες Πολιτείες των ΗΠΑ τα τελευταία ~50 χρόνια Προκαλούμενες ζημιές και το κόστος καταπολέμησης ~

40 Σημαντικός εχθρός του καλαμποκιού σε διάφορες Πολιτείες των ΗΠΑ τα τελευταία ~50 χρόνια Προκαλούμενες ζημιές και το κόστος καταπολέμησης ~ Βασικά όπλα στην αντιμετώπισή του Αμειψισπορά (καλαμπόκι σόγια) Χημική καταπολέμηση εφαρμογή εντομοκτόνων στο έδαφος κατά την σπορά ως επενδυτικά σπόρων με επεμβάσεις εναντίον των ενηλίκων Χρήση γενετικά τροποποιημένων ποικιλιών

41 Diabrotica virgifera Βασικά όπλα στην αντιμετώπιση του D. virgifera Αμειψισπορά Οι προνύμφες Οι προνύμφες μπορούν να τραφούν μόνο στις ρίζες του καλαμποκιού δεν μπορούν να μετακινηθούν σε μεγάλη απόσταση αναζητώντας τον άλλ λ ξ ή κατάλληλο ξενιστή Ο διετής κύκλος αμειψισποράς με σόγια για περισσότερο από 30 χρόνια ήταν μια λύση στο πρόβλημα. Ωστόσο, το 1986 σε κάποιες περιοχές των ΗΠΑ εμφανίστηκε ανθεκτικότητα μφ η η Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης

42 Βασικά όπλα στην αντιμετώπιση του D. virgifera Χημική Καταπολέμηση εφαρμογή εντομοκτόνων στο έδαφος κατά την σπορά ως επενδυτικά σπόρων με επεμβάσεις εναντίον των ενηλίκων (μετά τη γονιμοποίηση & 5 ενήλικα/φυτό) Έδωσαν καλά αποτελέσματα, α, ωστόσο η εμπειρία έδειξε ότι μπορεί να προκύψουν προβλήματα ανθεκτικότητας εφαρμογή κατά τη σπορά (π.χ. Force ) ή χρήση επενδυτικών σπόρων (π.χ. Cruiser, Poncho )

43 Diabrotica virgifera Βασικά όπλα στην αντιμετώπιση του D. virgifera Χρήση γενετικά τροποποιημένων ποικιλιών g, η μ ρ ή Agrisure, Herculex & YieldGard μ μόνο στην Αμερική Διατήρηση «καταφυγίων» με σπορά μίγματος της ανθεκτικής και ευαίσθητης ποικιλίας: ανοχή κάποιο ποσοστό απωλειών MIR 604 MIR MON Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης?

44 Η εμπειρία από την Αμερική Επικίνδυνος εχθρός με σημαντική ικανότητα προσαρμογής στα μέτρα καταπολέμησης Ανάγκη εφαρμογής συστημάτων ολοκληρωμένης ληρωμέ ης διαχείρισης με συνδυασμό: Αμειψισποράς Χημικής καταπολέμησης Χρήσης γενετικά τροποποιημένων ποικιλιών

45 Πώς αντιμετωπίζεται το D. virgifera; Η εμπειρία της Αμερικής Ο αγώνας της Ευρώπης.

46 Ευρώπη: Σε όποια χώρα εμφανίστηκε, ελήφθησαν μέτρα για την εκρίζωση του πληθυσμού. Τα μέτρα αυτά ήταν περισσότερο ή λιγότερο αποτελεσματικά. Επιτυχία στην εκρίζωση του πληθυσμού σε περιοχές της Γαλλίας, σε Ολλανδία, σε Αγγλία Σήμερα, το έντομο προκαλεί οικονομική ζημιά στην Σερβία, και σε μικρότερη ρη έκταση στην Κροατία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Βοσνία Ερζεγοβίνη και στη Βουλγαρία

47 Ευρώπη Ποιοι παράγοντες ευνόησαν την εγκατάστασή του; α) μεταφορά σε μεγάλες αποστάσεις, παθητικά γ) η άγνοια, έλλειψη συντονισμού και ανάπτυξης ενός συστήματος έγκαιρου εντοπισμού κατά τα πρώτα έτη της εισβολής δ) μεγάλης έκτασης «υψηλής επικινδυνότητας» καλαμπόκι σε μονοκαλλιέργεια Στην Ελλάδα οι πρώτες παγίδες για τον εντοπισμό του εγκαταστάθηκαν το 2002

48 Diabrotica virgifera 2003 ΕΚ Η αναμενόμενη οικονομική ζημιά τεράστια Λήψη μέτρων καραντίνας, εκρίζωσης, καταστολής, περιστολής ήψ έ ί ί λή λή Commission Decision 2003/766/EC of 24 October 2003 Commission Decision 2008/644/EC / / Commission recommendation 2006/565/EC Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Εργαστήριο Γεωργικής Εντομολογίας & Ζωολογίας Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης

49 Η εφαρμογή των μέτρων περιλαμβάνει: Την εγκατάσταση δικτύου φερομονικών παγίδων Οπτικούς ελέγχους στον αγρό

50 Η εφαρμογή των μέτρων περιλαμβάνει: Οριοθέτηση ζωνών: α) εστιακή ζώνη γύρω από τον τόπο στον οποίο συνελήφθη το D. virgifera σε ακτίνα τουλάχιστον 1 km, β) ζώνη ασφαλείας γύρω από την εστιακή ζώνη, ακτίνας τουλάχιστον 5 km Ζώνη απομόνωσης γύρω από την εστιακή ζώνη και τη ζώνη ασφαλείας. εστιακή ζώνη ζώνη ασφαλείας ζώνη απομόνωσης ΕΝΤΑΤΙΚΟΤΕΡΟΙ ΕΛΕΓΧΟΙ ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΕΤΗ

51 Κατά την εφαρμογή των μέτρων: 1. Δεν πρέπει να υπάρχει μετακίνηση η νωπών φυτών ή φυτικών μερών εκτός της ζώνης, μεταξύ ημερομηνιών του έτους εμφάνισης του επιβλαβούς εντόμου 2. Δεν πρέπει να υπάρχει μετακίνηση εδάφους αγρών σπαρμένων με αραβόσιτο εκτός της ζώνης 3. Ο αραβόσιτος δεν πρέπει να συγκομίζεται μεταξύ ημερομηνιών του έτους εμφάνισης του εντόμου 4. Στους σπαρμένους με αραβόσιτο αγρούς πραγματοποιείται αμειψισπορά 1:3 με αραβόσιτο 5. Διενεργείται κατάλληλος ψεκασμός στους σπαρμένους με αραβόσιτο αγρούς έως το τέλος της περιόδου ωοτοκίας κατά τη διάρκεια δύο ετών 6. Τα γεωργικά μηχανήματα πρέπει να καθαρίζονται από χώματα και άλλα υλικά πριν από την έξοδό τους από τη ζώνη εστιακή ζώνη 2003D0766 EL

52 Η εφαρμογή των μέτρων περιλαμβάνει: Ζώνη ασφαλείας 1. Πραγματοποιείται αμειψισπορά 1:2 2. Διενεργείται ψεκασμός στους σπαρμένους με αραβόσιτο αγρούς κατά του εντόμου στη διάρκεια τόσο του έτους εμφάνισής του όσο και του επόμενου ζώνη ασφαλείας Ζώνη απομόνωσης 1. Πραγματοποιείται αμειψισπορά 1:2 ζώνη απομόνωσης 2003D0766 EL

53 Η εφαρμογή των μέτρων περιλαμβάνει: Ζώνη ασφαλείας 1. Πραγματοποιείται αμειψισπορά 1:2 2. Διενεργείται ψεκασμός στους σπαρμένους με αραβόσιτο αγρούς κατά του εντόμου στη διάρκεια ζώνη ασφαλείας τόσο του έτους εμφάνισής του όσο και του επόμενου Ζώνη απομόνωσης 1. Πραγματοποιείται αμειψισπορά 1:2 ζώνη απομόνωσης Αν σε 2 έτη δεν λυθεί το πρόβλημα τότε θα πρέπει να καθοριστούν οι «μολυσμένες ζώνες» 2003D0766 EL

54 «μολυσμένες ζώνες» Τα ίδια μέτρα όπως πριν ή εάν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία ότι η εξάλειψη του εντόμου δεν είναι πλέον δυνατή, οργάνωση «προγράμματος περιστολής» ζώνη περιστολής 10km 30km ζώνη μόλυνσης

55 «Ζώνη περιστολής» Εφαρμογή αμειψισποράς 1:2 με καλαμπόκι 2:3 με καλαμπόκι, ωστόσο η σπορά τουλάχιστον μιας από τις καλλιέργειες αραβοσίτου να πραγματοποιείται μετά την ζώνη περιστολής εμφάνιση των προνυμφών 30km 2:3 με καλαμπόκι σε συνδυασμό με 10k m αποτελεσματικούς ψεκασμούς με εντομοκτόνα για τη θανάτωση των ενηλίκων ήμ με κάθε άλλο μέτρο ήψ ψεκασμό ζώνη μόλυνσης που έχει ως αποτέλεσμα παρόμοιο επίπεδο ελέγχου του πληθυσμού του εντόμου Πυκνό δίκτυο παγίδων στη ζώνη περιστολής

56 Σημείο κλειδί η αμειψισπορά Αποφυγή αγρωστωδών, δυνατότητα συνδυασμού συστημάτων με βαμβάκι, ηλίανθο, τεύτλα, πατάτα, ψυχανθή. Ορισμένα συστήματα δοκιμάστηκαν με ιδιαίτερη επιτυχία στην Αμερική αλλά και στην Ευρώπη Οικονομικές επιπτώσεις της αμειψισποράς????

57 Χημική Καταπολέμηση Σπόρος Έδαφος Φύλλωμα Βιολογική Καταπολέμηση Αμειψισπορά Αποτελεσματικότητα σε D. virgifera Κόστος Τοξικότητα +++ Οικολογική Τοξικότητα +++ Προστασία Περιβάλλοντος EU κοινωνική αποδοχή χαμηλή υψηλή Εξαρτώμενη από την έκταση της καλλιέργειας και την αξία του προϊόντος Τροποποιημένο από Final Report ( ) 06 Analysis of the economic, social and environmental impacts of options for the long term EU strategy against Diabrotica virgifera (Western Corn Rootworm), a regulated harmful organism of maize, to support the drafting of the Commission Impact Assessment

58 Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης Δραστική Ουσία Beta cyfluthrin BULLDOCK 2,5SC ψεκασμός φυλλώματος Αρ.Πρ Chlorpyrifos PYRINEX 25 CS ψεκασμός φυλλώματος Αρ.Πρ PYRINEX 48 EC ψεκασμός φυλλώματος Αρ.Πρ PYRINEX 5 GR έδαφος, ενσωμάτωση Αρ.Πρ Cfl Cyfluthrin hi BAYTHROID 5 EC ψεκασμός φυλλώματος Αρ.Πρ Cypermethrin BELEM 0,8 MG ενσωμάτωση στη γραμμή σποράς Αρ.Πρ Clothianidin PONCHO 600FS επένδυση σπόρου Αρ.Πρ Deltamethrin DECIS PROTECH 15 EW ψεκασμός φυλλώματος Αρ.Πρ DECIS 2,5 EC ψεκασμός φυλλώματος Αρ.Πρ DELTASIX 2,5 EC ψεκασμός φυλλώματος Αρ.Πρ Fipronil REGENT 500 FS επένδυση σπόρου Αρ.Πρ Tefluthrin FORCE 1,5 GR ενσωμάτωση στη γραμμή σποράς Αρ.Πρ Thiamethoxam CRUISER 350 FS επένδυση σπόρου Αρ.Πρ Imidacloprid GAUCHO 600 FS επένδυση σπόρου??

59 Ο εισβολέας στα πρώτα στάδια της εγκατάστασής του δεν προκαλεί οικονομική ζημιά. Ωστόσο, αν βρεθεί σε μία περιοχή όπου το καλαμπόκι καλλιεργείται σε μεγάλη έκταση, αποτελεί μονοκαλλιέργεια και δεν εφαρμόζεται αμειψισπορά, τότε ο κίνδυνος είναι εξαιρετικά μεγάλος Στα Τενάγη των Φιλίππων με περίπου το 90% της έκτασης να καταλαμβάνει ο αραβόσιτος ως μονοκαλλιέργεια πιθανά τα προβλήματα να είναι ιδιαίτερα έντονα

60