Κάρλ Ρότζερς Το γίγνεσθαι του προσώπου

Transcript

1 Κάρλ Ρότζερς Το γίγνεσθαι του προσώπου Απόσπασμα από «Το γίγνεσθαι του προσώπου», Εκδόσεις Ερευνητές. Πηγή: «doctv.gr» «Στην πραγματικότητα, καθένας μας είναι από μόνος του ένα νησί και μπορεί να χτίσει γέφυρες με άλλα νησιά μόνο εάν, αρχικά, είναι διατεθειμένος να είναι ο εαυτός του και του επιτρέπεται να είναι ο εαυτός του «Το γίγνεσθαι του προσώπου». Θεωρώ λοιπόν πως όταν μπορώ να δεχτώ έναν άλλον άνθρωπο, πράγμα που σημαίνει να δεχτώ τα συναισθήματα, τις στάσεις και τα πιστεύω του ως ένα αληθινό και ζωτικό κομμάτι του εαυτού του, τότε τον βοηθάω να γίνει «πρόσωπο», κι αυτό έχει μεγάλη αξία. Το επόμενο δίδαγμα ίσως είναι δύσκολο να το επικοινωνήσω. Είναι το ακόλουθο: Όσο περισσότερο ανοιχτός είμαι στις δικές μου πραγματικότητες και σε αυτές των άλλων ανθρώπων, τόσο λιγότερο εύχομαι να προλάβω «να διορθώσω τα πράγματα». Όσο προσπαθώ να ακούω τον εαυτό μου και την εμπειρία που συντελείται μέσα μου, κι όσο προσπαθώ να επεκτείνω μια τέτοια στάση και στους άλλους, τόσο περισσότερο σεβασμό νιώθω για την περίπλοκη διαδικασία της ζωής.

2 Έτσι τείνω όλο και λιγότερο να προσπαθώ να διορθώσω τα πράγματα, να βάζω στόχους, να διαπλάθω τους ανθρώπους, να τους χειρίζομαι και να τους ωθώ στις κατευθύνσεις που θέλω. Είμαι πολύ πιο ευχαριστημένος με το να είμαι απλά ο εαυτός μου και να αφήνω και τους άλλους να κάνουν το ίδιο. Καταλαβαίνω πολύ καλά πως ίσως ακούγεται κάπως περίεργο, σχεδόν σαν ανατολίτικη άποψη. Τι είναι η ζωή, αν δεν πρόκειται να κάνουμε πράγματα στους ανθρώπους; Τι είναι η ζωή, αν δεν πρόκειται να τους διδάξουμε τα πράγματα που εμείς νομίζουμε πως πρέπει να μάθουν; Τι είναι η ζωή, αν δεν πρόκειται να τους κάνουμε να σκέφτονται και να νιώθουν όπως εμείς; Πως μπορεί κάποιος να υιοθετήσει μια τόσο ανενεργή άποψη σαν αυτή που εκφράζω; Κι όμως το παράδοξο της εμπειρίας μου είναι πως όσο περισσότερο είμαι διατεθειμένος να είμαι απλά ο εαυτός μου, μέσα σε όλη την περιπλοκότητα της ζωής, κι όσο περισσότερο είμαι διατεθειμένος να κατανοήσω και να αποδεχτώ τις πραγματικότητες σ εμένα και στους άλλους, τόσο περισσότερο συντελείται η αλλαγή. Το ακόμη πιο παράδοξο είναι πως ο καθένας μας, στο βαθμό που είναι πρόθυμος να είναι ο εαυτός του, ανακαλύπτει πως δεν αλλάζει μόνο αυτός, αλλά και αυτοί με τους οποίους συνδέεται. Πρόκειται για ένα πολύ ζωντανό κομμάτι της εμπειρίας μου κι ένα από τα πιο ουσιαστικά πράγματα που νομίζω πως έχω μάθει στην προσωπική και επαγγελματική μου ζωή».

3 Η γένεση του προσώπου Απόσπασμα από «Η γένεση του προσώπου. Aθήνα: Ελληνικά Γράμματα. (2006)» Πηγή: «psycho8erapia.blogspot.gr/2013/03/carl-rogers-2006.html» (Είναι το ίδιο βιβλίο με το «γίγνεσθαι του προσώπου» σε διαφορετική μετάφραση και διαφορετική έκδοση) 1. Μακροπρόθεσμα, δεν βοηθά να ενεργώ σαν να είμαι κάτι που δεν είμαι στην πραγματικότητα. Μου φαίνεται ότι από τα περισσότερα λάθη που κάνω στις προσωπικές σχέσεις, ως επί το πλείστον σε αυτές που δεν καταφέρνω να βοηθήσω άλλα άτομα, οφείλονται στο γεγονός ότι, για κάποιο αμυντικό λόγο, έχω λειτουργήσει επιφανειακά, ενώ στην πραγματικότητα τα συναισθήματά μου τρέχουν σε αντίθετη κατεύθυνση. 2. Είμαι πιο αποτελεσματικός, όταν μπορώ να ακούσω και να αποδεχτώ τον εαυτό μου και μπορώ να είμαι ο εαυτός μου. Γίνεται πιο εύκολο για μένα να αποδεχτώ τον εαυτό μου ως ένα αναμφισβήτητα ατελές πρόσωπο, που με κανένα τρόπο δεν λειτουργεί πάντα όπως θα επιθυμούσα εγώ να λειτουργεί. Το πραγματικά παράδοξο είναι ότι, όταν αποδέχομαι τον εαυτό μου όπως είναι, τότε αλλάζω. Ένα άλλο αποτέλεσμα, που φαίνεται να απορρέει από την αποδοχή του εαυτού μου είναι ότι τότε οι σχέσεις γίνονται αληθινές. Οι αληθινές σχέσεις τείνουν να αλλάζουν, όχι να μένουν στατικές. 3. Έχει τεράστια σημασία να επιτρέπω στον εαυτό μου να κατανοήσει ένα άλλο πρόσωπο. Σπάνια επιτρέπουμε στον εαυτό μας να κατανοήσει ακριβώς ποιο είναι το νόημα της δήλωσης γι αυτόν. Πιστεύω ότι αυτό συμβαίνει επειδή το να καταλάβει κανείς

4 είναι επικίνδυνο. Αν αφήσω τον εαυτό μου να κατανοήσει ένα άλλο πρόσωπο, μπορεί να αλλάξω από την κατανόηση. Και όλοι φοβόμαστε την αλλαγή. Η κατανόηση είναι εμπλουτισμός με διπλό τρόπο Μαθαίνω από αυτές τις εμπειρίες με τρόπους που με αλλάζουν, που με κάνουν ένα διαφορετικό και, νομίζω, περισσότερο διαδραστικό πρόσωπο. Ίσως ακόμα σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι η κατανόηση που επιδεικνύω γι αυτά τα άτομα τους επιτρέπει να αλλάζουν να αποδέχονται τους φόβους τους τις παράξενες σκέψεις τα τραγικά συναισθήματα και αποθαρρύνσεις, όπως και τις στιγμές του κουράγιου και της ευγένειας και της αγάπης και της ευαισθησίας. Και τότε αλλάζουν τόσο τα συναισθήματα, όσο και αυτοί οι ίδιοι. Όμως πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι, όταν τα άτομα γίνονται κατανοητά από κάποιον άλλο, ενεργοποιούνται θετικά και η ζωή τους παίρνει άλλη αξία. 4. Είναι εμπλουτιστικό να ανοίγω κανάλια, διά των οποίων οι άλλοι να μπορούν να μεταδώσουν τα συναισθήματά τους, τον ιδιωτικό αισθητηριακό τους μικρόκοσμο σ εμένα. Συχνά, ζητώ από τους φοιτητές μια εργασία, που την αποκαλώ «η ώρα της αμφισβήτησης». 5. Είναι εξαιρετικά ικανοποιητικό το να μπορώ να αποδεχτώ ένα άλλο πρόσωπο. Κάθε πρόσωπο απομονώνεται μέσα του, σαν νησί, με την πολύ αληθινή έννοια του όρου και μπορεί να χτίσει γέφυρες προς άλλα νησιά, μόνο εάν επιδείξει πρώτα από όλα την προθυμία να είναι ο εαυτός του και του επιτραπεί να είναι ο εαυτός του. 6. Όσο πιο ανοιχτός είμαι στις πραγματικότητες μέσα μου και μέσα στο άλλο πρόσωπο, τόσο λιγότερο επιθυμώ να διορθώσω παρορμητικά της καταστάσεις γύρω μου. Όσο περισσότερο επιθυμώ απλώς να είμαι ο εαυτός μου, μέσα σε όλη αυτή την πολυπλοκότητα της ζωής και όσο περισσότερο επιθυμώ να

5 κατανοήσω και να αποδεχτώ τις πραγματικότητες στον εαυτό μου και στο άλλο πρόσωπο, τόσο περισσότερες αλλαγές φαίνεται ότι έρχονται στην επιφάνεια. 7. Μπορώ να εμπιστευτώ την εμπειρία μου, τείνω να πιστέψω ότι αυτές οι ασαφείς εντυπώσεις ή προαισθήματα θα με οδηγήσουν σε σημαντικά πεδία ανακάλυψης. Τις εκλαμβάνω ως ένδειξη εμπιστοσύνης στο σύνολο της εμπειρίας μου, που έχω μάθει να υποπτεύομαι ότι είναι σοφότερη από το πνεύμα μου. Η στάση μου εκφράζεται πολύ καλά από τον καλλιτέχνη Max Weber, που λέει: «Για να συνεχίσω τη δική μου ταπεινή δημιουργική προσπάθεια, βασίζομαι πολύ πάνω σ αυτά που ακόμα δε γνωρίζω και πάνω σ αυτά που ακόμα δεν έχω πράξει» 8. Η αξιολόγηση των άλλων για το άτομό μου δεν είναι οδηγός για μένα. Μόνο ένα πρόσωπο (τουλάχιστον στη δική μου ζωή και ίσως για όσο ζω) μπορεί να γνωρίζει κατά πόσον αυτό που κάνω είναι έντιμο, πλήρες, ειλικρινές και ορθό ή ψεύτικο, αμυντικό και εσφαλμένο και αυτό το πρόσωπο είμαι εγώ. 9. Η εμπειρία για μένα είναι η μεγαλύτερη αυθεντία Στην εμπειρία πρέπει να επιστρέφω κατ επανάληψη, για να ανακαλύψω μια πλησιέστερη προσέγγιση προς την αλήθεια, όπως αυτή βρίσκεται στη διαδικασία του γίγνεσθαι μέσα μου. Δεν υποστηρίζω πως η εμπειρία μου είναι αλάνθαστη. Είναι η βάση της αυθεντίας, επειδή μπορεί πάντα να ελεγχθεί με νέους πρωτογενείς τρόπους. Κατά συνέπεια, συχνά της λάθη ή σφάλματα είναι πάντα ανοιχτά σε διόρθωση. 10. Απολαμβάνω την ανακάλυψη τάξης στην εμπειρία Η έρευνα είναι η επίμονη, πειθαρχημένη προσπάθεια να γίνουν κατανοητά και να μπουν σε τάξη τα φαινόμενα της υποκειμενικής εμπειρίας

6 11. Τα γεγονότα είναι φιλικά. Και το παραμικρό στοιχείο που μπορεί κανείς να αποκομίσει, σε κάθε τομέα, οδηγεί πιο κοντά στην αλήθεια. Και το να είναι κανείς πιο κοντά στην αλήθεια δεν μπορεί ποτέ να είναι κάτι βλαβερό, επικίνδυνο ή μη ικανοποιητικό. 12. Αυτό που είναι το πλέον προσωπικό είναι και το πλέον γενικό Ό,τι ο καθένας από εμάς θεωρεί ως πλέον προσωπικό και μοναδικό στοιχείο του χαρακτήρα του, είναι πιθανώς το ίδιο ακριβώς στοιχείο που, αν το μοιραζόμασταν ή το εκφράζαμε, θα «μιλούσε» πολύ βαθιά στους άλλους 13. Η εμπειρία μου με κάνει να πιστεύω ότι οι άνθρωποι έχουν μια βασικά θετική κατεύθυνση. Όσο περισσότερο γίνεται κατανοητό και αποδεκτό το άτομο, τόσο περισσότερο τείνει να ρίξει τα ψεύτικα προσωπεία με τα οποία αντιμετώπιζε τη ζωή, και όλο και περισσότερο έχει την τάση να προχωρήσει, αντίστοιχα, μπροστά. 14. Η ζωή, στα καλύτερά της, είναι μια ρέουσα, μεταβαλλόμενη διαδικασία, στην οποία τίποτα δεν παραμένει στατικό. Είμαι στα καλύτερά μου, όταν μπορώ να αφήσω την εμπειρία μου να με μεταφέρει προς μια κατεύθυνση που μοιάζει να οδηγεί μπροστά, προς στόχους που μόνο αμυδρά διαισθάνομαι. Ανάλογα με την εκάστοτε κατανόηση και ερμηνεία της εμπειρίας μου, αλλάζω και τη ζωή μου. Πρόκειται για μια πορεία που πάντα εντάσσεται στη διαδικασία του γίγνεσθαι.

7 Η θεωρία του Καρλ Ρότζερς σε δεκαεννέα προτάσεις Από:oiko.wordpress.com/2011/05/02/carl-rogers / 1. Κάθε άτομο υπάρχει στον συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο της εμπειρίας του (φαινομενολογικό πεδίο), του οποίου κόσμου (πεδίου) είναι το κέντρο. 2. Ο οργανισμός αντιδρά στο πεδίο του, όπως αυτό εμπίπτει στην εμπειρία του και το αντιλαμβάνεται. Αυτό το φαινομενολογικό πεδίο είναι για το άτομο «πραγματικότητα». 3. Ο οργανισμός αντιδρά μέσα στο φαινομενολογικό πεδίο ως ένα οργανωμένο σύνολο. 4. Ένα μέρος του φαινομενολογικού αντιληπτικού πεδίου σταδιακά διαφοροποιείται ως ο εαυτός. 5. Ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, και κυρίως ως αποτέλεσμα της συνεχώς αξιολογούμενης αλληλεπίδρασης του ατόμου με άλλους, σχηματίζεται η δομή του εαυτού -μια οργανωμένη, ρευστή, αλλά σταθερή εννοιολογική δομή αντιλήψεων για τα χαρακτηριστικά και τις σχέσεις του «Εγώ, I» και του «Εμένα, Me» μαζί με τις αξίες που συνδέονται με αυτές τις έννοιες. 6. Ο οργανισμός έχει μία βασική τάση: προσπαθεί συνεχώς να διατηρείται, να ενισχύεται και να ενεργοποιείται προκειμένου αντιμετωπίζει με επιτυχία τις εμπειρίες του.

8 7. Στο πλαίσιο των 6 προηγούμενων σημείων, η πλεονεκτικότερη θέση να σταθούμε και να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά ενός ατόμου είναι το εσωτερικό πλαίσιο αναφοράς του. 8. Συμπεριφορά είναι η στοχοθετημένη προσπάθεια του οργανισμού να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, όπως τις βιώνει, στο φαινομενολογικό πεδίο του. 9. Το συναίσθημα συνοδεύει και γενικά διευκολύνει αυτήν τη στοχοθετημένη συμπεριφορά: τα συναισθήματα που αναδύονται σχετίζεται με τη σημασία που το άτομο αποδίδει στη συμπεριφορά του προκειμένου να διατηρήσει και να ενισχύσει τον οργανισμό του. 10. Οι αξίες βιώνονται άμεσα από τον οργανισμό, αλλά, σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι αξίες «ενδοβαλμένες» που όμως γίνονται αντιληπτές με στρεβλό τρόπο, δηλαδή σαν να βιώθηκαν άμεσα από τον ίδιο τον οργανισμό. 11. Καθώς οι εμπειρίες εμφανίζονται στη ζωή του ατόμου, αυτές: α) ή συμβολίζονται, γιατί είναι αντιληπτές και οργανωμένες με μια ορισμένη σχέση με τον εαυτό, β) ή αγνοούνται, γιατί δεν υπάρχει αντιληπτή σχέση με τη δομή του εαυτού, γ) ή ούτε συμβολίζονται ούτε δίνεται στρεβλός συμβολισμός, γιατί είναι ασύμβατες με τη δομή του εαυτού. 12. Οι περισσότεροι από τους τρόπους συμπεριφοράς που εγκρίνονται από τον οργανισμό είναι εκείνοι που συνάδουν με την έννοια του εαυτού.

9 13. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η συμπεριφορά μπορεί να προκύψει από οργανικές εμπειρίες και ανάγκες που δεν έχουν σημαινόμενο (δεν συμβολίζονται). Μια τέτοια συμπεριφορά μπορεί να είναι ασύμβατη με τη δομή του εαυτού, και τότε δεν είναι «ιδιοκτησία» του ατόμου. 14. Ψυχολογικές προσαρμογές συμβαίνουν όταν η έννοια του εαυτού είναι τέτοια ώστε το σύνολο των αισθητηριακών και σπλαχνικών εμπειριών του οργανισμού είναι, ή μπορεί να εξομοιωθεί σε ένα συμβολικό επίπεδο, σε μια σταθερή σχέση με την έννοια του εαυτού. 15. Κακή ψυχική ρύθμιση υπάρχει όταν ο οργανισμός αρνείται την ευαισθητοποίηση των σημαντικών αισθητηριακών και σπλαχνικών εμπειριών, οι οποίες, κατά συνέπεια, δεν συμβολίζονται και δεν οργανώνονται στη Gestalt της δομής του εαυτού. Όταν συμβαίνει αυτό, υπάρχει μια βασική ή δυνητική ψυχολογική ένταση. 16. Κάθε εμπειρία που έρχεται σε αντίθεση με την οργάνωση της δομής του εαυτού μπορεί να εκληφθεί ως απειλή, και όσο περισσότερες από αυτές τις αντιλήψεις υπάρχουν, τόσο πιο αυστηρά οργανώνεται η δομή του εαυτού για να διατηρηθεί. 17. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, που αφορούν κυρίως παντελή απουσία απειλής για τη δομή του εαυτού, εμπειρίες που είναι ασύμβατες με τον εαυτό μπορεί να γίνουν αντιληπτές και να εξεταστούν, καθώς η δομή του εαυτού αναθεωρείται ώστε να αφομοιώσει και να συμπεριλάβει και παρόμοιες εμπειρίες. 18. Όταν το άτομο αντιλαμβάνεται και αποδέχεται σε ένα συνεκτικό και ολοκληρωμένο σύστημα όλες τις αισθητηριακές και σπλαχνικές εμπειρίες του, τότε, κατ ανάγκη, κατανοεί καλύτερα

10 τους άλλους και τους αποδέχεται περισσότερο, ως ξεχωριστά άτομα. 19. Καθώς το άτομο αντιλαμβάνεται και αποδέχεται στη δομή του εαυτού του, όλο και περισσότερες οργανικές εμπειρίες του, διαπιστώνει ότι αντικαθιστά το υφιστάμενο σύστημα αξιών του - που βασίζονταν σε μεγάλο βαθμό σε ενδοβολές που συμβόλιζε στρεβλά- με συνεχή οργανισμική διαδικασία αξιολόγησης.