- 4 - να υπαχθεί στη διαδικασία Η ύπαρξη του κέντρου των κύριων Σελ.23

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ Θέµα: «Η εξυγίανση των προβληµατικών επιχειρήσεων σε προπτωχευτικό στάδιο» ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΜΕΛΛΙΟΥ Χ. ΛΑΜΠΡΙΝΗΣ (ΑΜ: 620/2011) Μάθηµα:Εµπορικές ικαιοπραξίες ιδασκ: Χατζηνικολάου- Αγγελίδου Ουρ. Ελευθεριάδης Νικ. Συγκριτική Επισκόπηση Προπτωχευτικών Μηχανισµών Η Εξέλιξη του Θεσµού στην Ελλάδα Η νέα διαδικασία εξυγίανσης (Ν 4013/2011), Παρουσίαση και Ανάλυση του Θεσµού Επιβλ.Καθηγήτρια:Χατζηνικολαόυ- Αγγελίδου Ουρ. Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2013

2 Ευχαριστίες Η φοίτηση στο Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών στον Τοµέα Εµπορικού και Οικονοµικού ικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο αποτέλεσε την αφετηρία για την έναρξη της παραγωγικής σκέψης µε πυλώνα διαφορετικά ζητήµατα του Εµπορικού ικαίου. Η επαφή και η µεταλαµπάδευση των γνώσεων των Καθηγητών µου, µε κατέστησαν κοινωνό της ελάχιστης επιστηµονικής γνώσης, την οποία δεσµεύοµαι να καλλιεργήσω και να αναπτύξω και µετά την ολοκλήρωση του προγράµµατος αυτού. Για τα δύο έτη παρουσίας µου στο Μεταπτυχιακό Πρόγραµµα ευχαριστώ όλους ανεξαιρέτως τους διδάσκοντες, για τον πολύτιµο χρόνο που δαπάνησαν προκειµένου να µας µεταδώσουν πολύτιµες γνώσεις και εµπειρίες τους, για την προσπάθειά τους προς το σκοπό αυτό, κυρίως δε για την παντί τρόπω συµπαράσταση τους στο ταξίδι µας αυτό. Ευχαριστώ ιδιαιτέρως την επιβλέπουσα Καθηγήτρια κ. Χατζηνικολάου- Αγγελίδου Ουρανία για την πολύτιµη βοήθειά της, την επίβλεψη και το ενδιαφέρον στην εκπόνηση της παρούσας. Τέλος, ευχαριστώ το ικηγόρο Βέροιας κ. Μπιζάκη Νικ. για την επαφή και την τριβή µε το χώρο του Πτωχευτικού ικαίου, ώστε να καταστεί ευχερής η σύνδεση των νοµικών γνώσεων µε την οικονοµική πραγµατικότητα. Θεσσαλονίκη, Ιούνιος

3 Εισαγωγή Η εκ βάθρων αναµόρφωση του σκοπού του Πτωχευτικού ικαίου, η αλλαγή κατεύθυνσης και η απόπειρα του Έλληνα Νοµοθέτη να συµβαδίσει µε τους νέους, λιγότερο «θλιβερούς» πτωχευτικούς µηχανισµούς που ισχύουν πλέον στις ευρωπαϊκές έννοµες τάξεις αποτελεί µία ρηξικέλευθη µεταβολή. Οι προϊσχύσασες ρυθµίσεις για τις επιχειρήσεις σε οικονοµική αδυναµία βελτιούµενες εν πολλοίς, επανεισάγονται σε ένα άρτιο νοµοθέτηµα για πρώτη φορά δια του Νόµου 4013/2011, οι µεταρρυθµίσεις δε αυτού, δια του Ν 4072/2012. Η διαδικασία εξυγίανσης αναµένεται να αποτελέσει το µηχανισµό στήριξης όλων των επιχειρήσεων εκείνων, οι οποίες διελθούσες από την ενεστώσα οικονοµική κρίση αντιµετωπίζουν ταµειακή δυσχέρεια. Μολονότι τα αποτελέσµατα του θεσµού αυτού αναµένονται να διαµορφωθούν αλλά και να αποκρυσταλλωθούν στα επόµενα έτη, δεν είναι πρώιµο να ειπωθεί ότι αποτελεί την πλέον αισιόδοξη κίνηση για όσους επιχειρηµατίες επιθυµούν και πληρούν τις προϋποθέσεις να υπαχθούν στη διαδικασία εξυγίανσης. Το παρόν πόνηµα αποτελεί την διπλωµατική εργασία της γράφουσας στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού προγράµµατος ειδίκευσης στο Εµπορικό και Οικονοµικό ίκαιο στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης. Επιχειρείται η περιγραφή της διαδικασίας, µε έµφαση και ανάλυση στα ζητήµατα αυτά που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον- θεωρητικό ή νοµολογιακό-. Για την πληρότητα του ζητήµατος, λαµβάνει χώρα συνοπτική αναφορά στις Ευρωπαϊκές αντίστοιχες ρυθµίσεις του Πτωχευτικού ικαίου καθώς και στο περίφηµο «Κεφάλαιο 11» του αµερικάνικου Πτωχευτικού Κώδικα

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Γαλλία Σελ Ιταλία Σελ.8 3. Ισπανία Σελ.9 4. Ηνωµένο Βασίλειο Σελ Γερµανία Σελ Ηνωµένες Πολιτείες (ΗΠΑ) Σελ Ανασκόπηση των δικαιικών ρυθµίσεων που ίσχυσαν Σελ.17 στην Ελλάδα µέχρι την έκδοση του Ν.4013/ Τα γενικά στοιχεία του νέου θεσµού εξυγίανσης Σελ Οι προϋποθέσεις υπαγωγής στη διαδικασία εξυγίανσης Σελ Η πτωχευτική ικανότητα του προσώπου που πρόκειται Σελ.22 να υπαχθεί στη διαδικασία Η ύπαρξη του κέντρου των κύριων Σελ.23 συµφερόντων του στην Ελλάδα Κατάσταση παρούσας ή επαπειλούµενης Σελ.23 γενικής αδυναµίας πληρωµών Η ύπαρξη επιχείρησης του οφειλέτη Σελ Η πάροδος πενταετίας από την επικύρωση Σελ.28 προηγηθείσας συµφωνίας εξυγίανσης 2. Η δικαστική διαδικασία εξυγίανσης Σελ Η αίτηση ανοίγµατος της διαδικασίας Σελ Τα πρόσωπα που επικουρούν τη διαδικασία εξυγίανσης Σελ Ο Εµπειρογνώµονας Σελ Ο µεσολαβητής Σελ Ο ειδικός εντολοδόχος Σελ Η συζήτηση και η απόφαση περί ανοίγµατος της διαδικασίας Σελ Τα προληπτικά µέτρα στη διαδικασία εξυγίανσης Σελ Τα προληπτικά µέτρα υπέρ του οφειλέτη Σελ Η επέκταση της ισχύος των µέτρων στους Σελ.46 εγγυητές του οφειλέτη 2.5. Η πρόοδος της διαδικασίας Σελ ιαδικασία επί µη διορισµού µεσολαβητή Σελ Η περαιτέρω διαδικασία επί διορισµού µεσολαβητή Σελ Η γνωστοποίηση του σχεδίου προς τους πιστωτές Σελ Γνωστοποίηση του σχεδίου επί µη Σελ

5 συγκλήσεως συνελεύσεως Η γνωστοποίηση του Σχεδίου προς τη Σελ.52 Συνέλευση των Πιστωτών 2.7. Η ψηφοφορία και η υπογραφή της συµφωνίας Σελ Σχηµατισµός απόφασης χωρίς τη Σελ.55 Σύγκληση Συνέλευσης Πιστωτών Σχηµατισµός απόφασης από τη Συνέλευση των Πιστωτών Σελ Η σύµπραξη τρίτων προσώπων και η συµµετοχή Σελ.58 του ηµοσίου στη διαδικασία 2.8. Η συµφωνία εξυγίανσης Σελ Η νοµική φύση και ο συµβατικός χαρακτήρας Σελ.59 της συµφωνίας Το περιεχόµενο της συµφωνίας Σελ.62 1) Τη µεταβολή των όρων και των υποχρεώσεων του οφειλέτη Σελ.62 2) Κεφαλαιοποίηση υποχρεώσεων του οφειλέτη Σελ.63 3) Κανονισµός των σχέσεων των πιστωτών Σελ.64 4) Μείωση των απαιτήσεων έναντι του οφειλέτη Σελ.64 5) Εκποίηση των επιµέρους περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη Σελ.64 6) Ανάθεση της διαχείρισης της επιχείρησης του οφειλέτη Σελ.64 σε τρίτο µε οποιαδήποτε έννοµη σχέση περιλαµβανόµενης ενδεικτικά της εκµίσθωσης ή σύµβασης διαχείρισης 7) Μεταβίβαση του συνόλου ή µέρους της επιχείρησης Σελ.65 του οφειλέτη σε τρίτο ή σε εταιρία των πιστωτών 8) Αναστολή ατοµικών διώξεων των πιστωτών για Σελ.66 κάποιο διάστηµα µετά την επικύρωση της συµφωνίας 9) ιορισµός προσώπου προς επίβλεψη της εκτέλεσης της Σελ.67 συµφωνίας 10) Καταβολή συµπληρωµατικών ποσών Σελ Η επικύρωση της συµφωνίας Σελ ικονοµικές- ιαδικαστικές ρυθµίσεις Σελ Οι προϋποθέσεις της επικύρωσης Σελ Τα αποτελέσµατα της επικύρωσης Σελ Λήξη και λύση της συµφωνίας εξυγίανσης Σελ Η εξωδικαστική συµφωνία εξυγίανσης Σελ Η Εισαγωγή του Θεσµού στην Ελληνική Οικονοµία Σελ.78 Επίλογος-Συµπεράσµατα Σελ

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΑΛΛΟ ΑΠΩΝ ΠΤΩΧΕΥΤΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΝ 1. Γαλλία Το ζήτηµα στη Γαλλία αρχικά αντιµετωπίστηκε στα πλαίσια της Ordonnance No 820 της Η διαδικασία κινείτο όχι µόνο από τους πιστωτές αλλά και µε αίτηση της επιχείρησης ή αυτεπάγγελτα (άρθρ. 4,7 και 8). Βασίστηκε στην ιδέα της πρόληψης της πτώχευσης και προσανατολιζόταν στη διάσωση της επιχείρησης µε την έννοια ότι ο οφειλέτης υποχρεούνταν πριν από την εκπνοή του τριµήνου moratorium -εντός του οποίου ίσχυε αναστολή των ατοµικών διώξεων για όλους τους δανειστές, δηλ. όχι µόνο για τους εγχειρόγραφους- να παρουσιάσει σχέδιο προγράµµατος εξυγίανσης και συλλογικής εκκαθάρισης του παθητικού (άρθρ. 23), προκειµένου δε να ισχύσει, χρειαζόταν δικαστική επικύρωση 1. Μετά τις µεταρρυθµίσεις της δεκαετίας του 1980, στη Γαλλία δε γίνεται πλέον λόγος για «πτωχευτικό δίκαιο», αλλά για «δίκαιο επιχειρήσεων που βρίσκονται σε οικονοµική δυσκολία» 2. Σε αντίθεση λοιπόν, µε το άρθρο 1 του προισχύσαντος ελληνικού Πτωχευτικού Κώδικα που όριζε ως πρωτεύοντα σκοπό του πτωχευτικού δικαίου την ικανοποίηση των πιστωτών και επέτρεπε την αναδιοργάνωση µόνο όταν αυτό εξυπηρετούσε τους πιστωτές, το γαλλικό δίκαιο ιδιαίτερα καινοτόµα έθεσε ως προτεραιότητα τη διάσωση της επιχείρησης, ιδίως της κοινωνικά σηµαντικής επιχείρησης, καθώς και τη διατήρηση των θέσεων εργασίας, έστω κι αν αυτό αποβεί σε βάρος ορισµένων πιστωτών. 3 Πριν την κήρυξη της πτώχευσης, ο γαλλικός Κώδικας διαθέτει τρεις προπτωχευτικές διαδικασίες έκαστη των οποίων παρουσιάζει σηµαντικές οµοιότητες αλλά και διαφορές µε τις αντίστοιχες ελληνικές. Η πρώτη προπτωχευτική διαδικασία (procedure de conciliation), η οποία εν πολλοίς υπήρξε το πρότυπο της διαδικασίας συνδιαλλαγής, είναι µια προαιρετική διαδικασία, το άνοιγµα της οποίας µπορούν να ζητούν επιχειρήσεις που βρίσκονται σε οικονοµικές procedure de conciliation 1 Βλ. Λιακόπουλο Θαν., Συλλογικές ιαδικασίες Ικανοποίησης Πιστωτών και Εξυγίανση Επιχειρήσεων, ΕΕµπ 1983, σελ Droit des enterprises en difficulté 3 Η έννοια της κοινωνικά σηµαντικής επιχείρησης χρησιµοποιείται ως κριτήριο πλέον και από τον Έλληνα Νοµοθέτη, η σηµασία και η έκταση της οποίας καταδεικνύεται σε επόµενο κεφάλαιο της παρούσας

7 δυσκολίες ή σε παύση πληρωµών 4. Εν συνεχεία, το δικαστήριο ορίζει µεσολαβητή µε σκοπό τη σύναψη συµφωνίας µε τους βασικούς πιστωτές, η οποία ωστόσο δε δεσµεύει τους πιστωτές που δεν την υπέγραψαν, όπως ακριβώς ίσχυσε και στην Ελλάδα η διαδικασία συνδιαλλαγής του Ν 3588/2007. Η δεύτερη προπτωχευτική διαδικασία (procedure de sauvegarde), η οποία θεσπίστηκε το 2005, αφορά επιχειρήσεις που βρίσκονται σε οικονοµική δυσκολία, χωρίς να έχει επέλθει η παύση πληρωµών. Το δικαστήριο κηρύσσει την έναρξη µιας διαδικασίας εποπτείας της επιχείρησης, η οποία µπορεί να διαρκέσει ως 6 µήνες (ή σπανιότερα ως 12 µήνες). Επίσης, οι ατοµικές διώξεις αναστέλλονται, και διορίζεται ειδικός εντολοδόχος µε σκοπό τη σύνταξη σχεδίου διάσωση, το οποίο εγκρίνεται από πιστωτές που εκπροσωπούν τα 2/3 των απαιτήσεων και επικυρώνεται από το δικαστήριο. Η εφαρµογή του σχεδίου αυτού µπορεί να διαρκέσει έως και δέκα χρόνια, η επέλευση όµως της παύσης πληρωµών σηµαίνει τη µετάβαση στην κανονική πτωχευτική διαδικασία. Τέλος, το 2010 ο Γάλλος νοµοθέτης εισήγαγε µία τρίτη προπτωχευτική διαδικασία, τη διαδικασία ταχείας οικονοµικής εξυγίανσης (sauvegarde financiére accélérée) η οποία επιτρέπει στις εταιρίες συγκεκριµένου µεγέθους και στους πιστωτές της, κυρίως τις τράπεζες και τους χρηµατοπιστωτικούς οργανισµούς, να λάβουν από κοινού αστραπιαία µέτρα για την οικονοµική εξυγίανση των εταιριών αυτών. Απαιτείται να έχει προηγηθεί το άνοιγµα της διαδικασίας της conciliation καθώς και η επίτευξη συµφωνίας µε την πλειοψηφία των πιστωτών. Θα πρόκειται για περιπτώσεις, που η conciliation και η σκοπούµενη εξυγίανση παραµένουν ανολοκλήρωτες λόγω της διαφωνίας ορισµένων πιστωτών, καθώς, όπως αναφέρθηκε, η conciliation δε δεσµεύει τους τελευταίους. Όπως και στη δεύτερη προπτωχευτική διαδικασία, οι ατοµικές διώξεις αναστέλλονται και απαιτείται πλειοψηφία 2/3 για την έγκριση του σχεδίου διάσωσης. Κατ ουσίαν, η νέα ρύθµιση φιλοδοξεί να διευκολύνει τις ανεπίσηµες διαπραγµατεύσεις που προηγούνται της προπτωχευτικής διαδικασίας καθώς και να συντοµεύσει το χρονικό διάστηµα της εξυγίανσης 5. procedure de sauvegarde sauvegarde financiére accélérée 4 Στην περίπτωση αυτή δεν θα πρέπει να έχει παρέλθει διάστηµα µεγαλύτερο των 45 ηµερών από την επέλευση της παύσης πληρωµών 5 Η οποία διαρκεί έως δύο µήνες - 7 -

8 Επισηµαίνεται ότι οι διαδικασίες αυτές παρέχουν εργαλεία του πτωχευτικού δικαίου, όπως αναστολή των διώξεων, δικαστική εποπτεία της διαδικασίας κ.α. χωρίς ο οφειλέτης να χάνει την εξουσία διοικήσεως της επιχείρησής του. Ωστόσο, το γαλλικό δίκαιο προβλέπει επιπλέον προειδοποιητική διαδικασία, η οποία αποβλέπει στην έγκαιρη διάγνωση συµπτωµάτων κρίσης, τα οποία θέτουν εν αµφιβόλω την πορεία της επιχείρησης. Συγκεκριµένα, οι επιχειρήσεις συγκεκριµένου µεγέθους είναι υποχρεωµένες να συντάσσουν εκτός από ετήσιες οικονοµικές καταστάσεις και έναν ετήσιο χρηµατοοικονοµικό σχεδιασµό. Ο ελεγκτής είναι υποχρεωµένος στη συνέχεια να ενηµερώσει τη διοίκηση της επιχείρησης, αν κατά τον έλεγχο αυτών των καταστάσεων διαπιστώσει τέτοια επικίνδυνα σηµάδια, και σε περίπτωση που αυτή δεν προτείνει µέτρα που είναι κατάλληλα να αποσοβήσουν την κρίση- να απαιτήσει τη σύγκληση της Γενικής Συνέλευσης Το προειδοποιητικό αυτό σύστηµα δεν εντάσσεται στο πτωχευτικό δίκαιο ή στους προπτωχευτικούς µηχανισµούς, προσπαθεί όµως µε µέσα του εταιρικού δικαίου και µε την επικουρία του ελεγκτή και του δικαστηρίου να αναγκάσει τη διοίκηση να αντιδράσει στα σηµάδια κρίσης. εδοµένου ότι η συγκεκριµένη ρύθµιση περιλαµβάνει ένα συγκεκριµένο, αντικειµενικό σύµπτωµα κρίσης, υποστηρίχθηκε θα είναι ήδη αργά για να ληφθούν µέτρα που θα αποτρέψουν την πτώχευση της εταιρίας 6. Προειδοποιητική ιαδικασία 2. Ιταλία Το ιταλικό δίκαιο διαθέτει επίσης αρκετές προπτωχευτικές διαδικασίες. Ήδη από το 1903 είχε θεσµοθετηθεί ο προληπτικός συµβιβασµός, µία δικαστική διαδικασία η οποία αφορά επιχειρήσεις σε σοβαρή κρίση ή και σε παύση πληρωµών. Βασικό χαρακτηριστικό της διαδικασίας είναι ότι την έναρξη κηρύσσει το δικαστήριο, επέρχεται αναστολή διώξεων ενώ ο οφειλέτης διατηρεί τη διαχείριση της επιχείρησής του 7. Η ιταλική νοµοθεσία εµφανίζεται, ως εικός, ιδιαίτερα καινοτόµος εν σχέσει µε τα λοιπά ευρωπαϊκά δίκαια, τα οποία την ίδια χρονική στιγµή εµφανίζονται ιδιαίτερα «διστακτικά» στη µεταχείριση του οφειλέτη, αποβλέποντας πρωτευόντως στην ικανοποίηση των δανειστών του. Παρόµοιες ρυθµίσεις έλαβαν χώρα µισό αιώνα και 6 Βλ.. Ρόκα Αλ, Προπτωχευτική ιαδικασία Εξυγίανσης Επιχειρήσεων, Σελ Βλ. και Λιακόπουλο Θαν., όπ. Σελ.187 Προληπτικός Συµβιβασµός - 8 -

9 πλεόν αργότερα, στην Ελλάδα δε, περίπου έναν αιώνα µετά, διαµέσου του Ν 3588/2007. Οι συµφωνίες αναδιάρθρωσης χρεών (accordi di ristrutturazione dei debiti), ως έτερη µορφή προπτωχευτικής διαδικασίας, υπογράφονται από το 60% τουλάχιστον των πιστωτών, επικυρώνονται απευθείας από το δικαστήριο και διατηρώντας έτσι η εµπιστευτικότητα της διαδικασίας. Ωστόσο, λόγω της συµβατικής τους φύσης, οι συµφωνίες αυτές δεν αποκτούν δεσµευτική δύναµη για τους υπόλοιπους πιστωτές σηµείο τοµής µε το προϊσχύσαν ελληνικό δίκαιο όλες οι φάσεις της διαδικασίας επικουρούνται από ανεξάρτητο πραγµατογνώµονα. Σύµφωνα δε µε πρόσφατη νοµοθετική τροποποίηση διευκολύνεται έτι περαιτέρω η κατάρτιση των συµφωνιών αυτών καθώς εξασφαλίζεται η δυνατότητα αναστολής διώξεων ήδη στη φάση των διαπραγµατεύσεων για τη σύναψη της συµφωνίας. Τέλος, προβλέπεται και µια ειδική διαδικασία για µεγάλες επιχειρήσεις (τουλάχιστον διακόσιοι εργαζόµενοι) που βρίσκονται σε κατάσταση αφερεγγυότητας, εφόσον εκδηλώνουν ουσιαστική προοπτική εξυγίανσης. Στην επιχείρηση αυτή, τη διοίκηση αναλαµβάνει ειδικός διαχειριστής, ο οποίος έχει ως στόχο την εφαρµογή ενός «προγράµµατος πώλησης περιουσιακών στοιχείων» ή ενός «προγράµµατος αναδιάρθρωσης». Στην περίπτωση κατά την οποία η διαδικασία της εξυγίανσης αποτύχει, το δικαστήριο τελικά κηρύσσει την πτώχευση 8. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γενονός ότι η κήρυξη της πτώχευσης αποκλείεται χωρίς την εφαρµογή της σχετικής διαδικασίας στην περίπτωση κατά την οποία η επιχείρηση ανταποκρίνεται στις προϋποθέσεις αυτής της διαδικασίας 9 εµφανίζοντας προοπτικές εξυγίανσης. Συµφωνίες αναδιάρθρωσης χρεών Μεγάλες Επιχειρήσεις 3. Ισπανία Η διαδικασία για τη διάσωση των προβληµατικών επιχειρήσεων ρυθµίζεται µε το Ν. της Ειδικότερα, η διαδικασία αυτή κινείται µε δικαστική απόφαση ύστερα από σχετική δήλωση του εµπόρου ότι αναστέλλει τις πληρωµές του. Η αναστολή µπορεί να είναι προσωρινή µε την έννοια ότι το ενεργητικό αφενός είναι µεγαλύτερο από το παθητικό υφίσταται αφετέρου αδυναµία πληρωµής των ληξιπρόθεσµων υποχρεώσεων. 8 Βλ. Ρόκα Αλ, Προπτωχευτική ιαδικασία Εξυγίανσης Επιχειρήσεων, Σελ Βλ. Λιακόπουλο Θαν., όπ. Σελ

10 Μπορεί, περαιτέρω, να είναι µικτή, µε την έννοια ότι το παθητικό κατά την παρούσα χρονική στιγµή υπερβαίνει το ενεργητικό, µπορεί ωστόσο να τραπεί σε προσωρινή αν ο οφειλέτης σε δεκαπέντε µέρες από την κήρυξη της αναστολής των πληρωµών, καταβάλει τα ληξιπρόθεσµα χρέη ή εγγυηθεί την πληρωµή τους. Αντιθέτως, η αναστολή αυτή µπορεί σε κάθε περίπτωση να τραπεί σε οριστική. Με την ανωτέρω δήλωση του οφειλέτη περί αναστολής των πληρωµών του, συνυποβάλλεται πρόταση συµβιβασµού υπό την έννοια της παράτασης πληρωµής των χρεών της ή της µερικής άφεσης και αντίστοιχης παράτασης πληρωµής τους. Χαρακτηριστικό στοιχείο του ισπανικού δικαίου είναι ότι η κήρυξη της αναστολής δεν επάγεται στέρηση της εξουσίας διάθεσης της περιουσίας αλλά µόνο έλεγχο της διαχείρισης από τους διαχειριστές που ορίζει το ικαστήριο. Επάγεται ωστόσο αναστολή των ατοµικών ή συλλογικών διώξεων, κατά συνέπεια ο οφειλέτης συνεχίζει την εµπορική του δραστηριότητα και για ορισµένες µόνο ενέργειες απαιτείται συναίνεση του ιαχειριστή. Η πρόταση του συµβιβασµού πρέπει να γίνει δεκτή από τη Συνέλευση των πιστωτών και να επικυρωθεί από το ικαστήριο. Κατά την εξέλιξή της και εφόσον ο οφειλέτης δεν εκπληρώνει τους όρους του συµβιβασµού, κάθε δανειστής µπορεί να ζητήσει την ακύρωσή του και την κήρυξη του οφειλέτη σε πτώχευση. Η προσπάθεια του κράτους για τη διάσωση τέτοιων επιχειρήσεων σηµαδεύεται από ένα έντονο παρεµβατισµό, στη µορφή της επέµβασης στην ίδια την επιχείρηση (οργανωτικό και λειτουργικό πλαίσιο), µε στόχο όχι τόσο τη διασφάλιση και κατά δυνατό επίσπευση της ικανοποίησης των πιστωτών όσο τη διάσωση της επιχείρησης ως οικονοµικής µονάδας 10. Ο κρατικός παρεµβατισµός ως µηχανισµός εξυγίανσης προβλέφθηκε και στο ελληνικό ίκαιο διαµέσου του Ν. 1386/83, ο οποίος προέβλεπε τη δηµιουργία ενός Οργανισµού υπό τον τύπο της Ανώνυµης Εταιρίας, οι µετοχές της οποίας ανήκαν στο Ελληνικό ηµόσιο. Σκοπός του Οργανισµού ήταν η ανάληψη παρεµβατικών δραστηριοτήτων προς την κατεύθυνση της εξυγίανσης των προβληµατικών επιχειρήσεων Βλ. Λιακόπουλο Θαν., όπ. Σελ Για το θεσµό του Οργανισµού Οικονοµικής Ανασυγκρότησης των επιχειρήσεων βλ. ειδικ. Λιακόπουλο Θαν., ιαδικασία Εξυγίανσης των Επιχειρήσεων, ΕΕ 1984, σελ. 7επ

11 4. Ηνωµένο Βασίλειο Το αγγλικό δίκαιο θεωρείται από τα πιο ανταγωνιστικά στο πεδίο της αναδιάρθρωσης επιχειρήσεων. Τη βασικότερη δυνατότητα εξυγίανσης παρέχουν τα Company Voluntary Arrangements που συνιστούν συµφωνίες της Εταιρίας µε τους πιστωτές της µε αντικείµενο µεταξύ άλλων τη µείωση των απαιτήσεων, την επιµήκυνση της αποπληρωµής τους ή την τροπή του ξένου σε ίδιο κεφάλαιο. Στο πλαίσιο του τελευταίου οι πιστωτές συµφωνούν να παραιτηθούν από αξιώσεις του µε αντάλλαγµα µετοχές της Εταιρίας. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να συναινούν όλοι οι θιγόµενοι πιστωτές, αν και αυτή η προϋπόθεση µπορεί κατ αποτέλεσµα να παρακαµφθεί όταν το CVA προβλέπει ότι όλα τα περιουσιακά στοιχεία µεταβιβάζονται σε µία εταιρία, στην οποία συνήθως κατέχουν πιστωτές. Παρότι το CVA αποτελεί διαδικασία του πτωχευτικού δικαίου, δεν προϋποθέτει οικονοµική κρίση της εταιρίας και δύναται να τεθεί ανά πάσα στιγµή στη διάθεση των ενδιαφεροµένων επιχειρήσεων. Αναστολή διώξεων κατά κανόνα δε χορηγείται, εκτός αν η επιχείρηση είναι µικρού µεγέθους (συνήθως κάτω από 50 εργαζόµενοι). Οι υπόλοιπες επιχειρήσεις, για να επιτύχουν αναστολή διώξεων, θα πρέπει να συνδυάσουν το CVA µε την εξυγιαντική διαδικασία της administration 12 και να βρίσκονται σε κατάσταση επαπειλούµενης πτώχευσης. Τέλος, προκειµένου να εγκριθεί η συµφωνία, απαιτείται πλειοψηφία του 75% των απαιτήσεων των παριστάµενων πιστωτών, ενώ η συµφωνία αυτή καθίσταται δεσµευτική για όλους τους πιστωτές, ακόµη κι αν θίγει την αρχή της ισότητας των πιστωτών. Συστατικά της επιτυχίας των CVA θεωρούνται τα εξής: Πρώτον, οι γνώσεις του nominee, ο οποίος ως αναγνωρισµένος Insolvency Practitioner 13 εποπτεύει αποτελεσµατικά τη διαδικασία. εύτερον, η σύντοµη διάρκεια της διαδικασίας, δεδοµένου ότι ο nominee υποβάλει τον πρώτο µήνα από το διορισµό του µία έκθεση, τον επόµενο µήνα γίνονται οι ψηφοφορίες των πιστωτών (και ενδεχοµένως των εταίρων/ µετόχων) και τον τρίτο µήνα µετά το πέρας της προθεσµίας άσκησης 12 Κατά τη διαδικασία αυτή, ο «διαχειριστής» δύναται να διοριστεί πλέον (από τις 15 Σεπτεµβρίου 2003) από την Επιχείρηση, χωρίς δικαστική συνδροµή, ενώ δυνατότητα διορισµού διαχειριστή δίνεται και στους πιστωτές της Επιχείρησης. Ο ιαχειριστής πρέπει να ενεργεί προς το συµφέρον των πιστωτών και καταβάλει κάθε προσπάθεια να διασώσει την επιχείρηση ως «δρώσα» οικονοµική µονάδα. Στην περίπτωση κατά την οποία αυτό καταστεί αδύνατο, το βασικό ενδιαφέρον του ιαχειριστή έγκειται στην ικανοποίηση των πιστωτών κατά τον πληρέστερο δυνατό τρόπο. 13 Πρόκειται για ειδικό πρόσωπο, επιφορτισµένο µε τη διεκπεραίωση κάθε πτωχευτικής διαδικασίας εµπόρων (ατοµικά ή επιχειρήσεων), ήτοι την παροχή συµβουλών, την εξασφάλιση συναντήσεων µεταξύ των µερών και διενέργεια κάθε διαδικαστικής πράξης (Πηγή:

12 του προβλεπόµενου ενδίκου µέσου- η συµφωνία καθίσταται δεσµευτική. Τρίτον, το ικαστήριο δεν επεµβαίνει στη διαδικασία, παρά είναι παθητικός δέκτης των εκθέσεων του nominee και της υποβαλλόµενης σε αυτό συµφωνίας, εκτός αν πρέπει να κρίνει επί του ενδίκου µέσου. Τέλος, όπως αναφέρθηκε, η διαδικασία αυτή καθιστά κατ αποτέλεσµα ευχερή την απόκτηση του ελέγχου της επιχείρησης από τους πιστωτές ή τρίτους, κάτι που συνιστά µία εγγυηµένη µέθοδο εξυγίανσης, και σε κάθε περίπτωση, συµβάλλει αποφασιστικά στη διατήρηση της υπεραξίας της επιχείρησης Γερµανία Στη Γερµανία, η ιδέα της εισαγωγής προπτωχευτικής διαδικασίας είχε απορριφθεί ήδη τη δεκαετία του Αντ αυτού εισήχθη το σχέδιο αναδιοργάνωσης, το οποίο, όπως και στην Ελλάδα, µάλλον απέτυχε, καθώς προϋποθέτει κήρυξη της πτώχευσης µε ό, τι αυτό συνεπάγεται («στίγµα» της πτώχευσης, περιορισµένη πτωχευτική περιουσία λόγω καθυστέρησης κήρυξης της πτώχευσης, διάρκεια διαδικασίας, ανάκληση διοικητικών αδειών κ.ά.) Το γεγονός αυτό, σε συνδυασµό µε την επικαιρότητα που έλαβε η εξυγίανση επιχειρήσεων µετά την οικονοµική κρίση αναθέρµανε πρόσφατα τη συζήτηση για την αναγκαιότητα εισαγωγής προπτωχευτικής ή εξωπτωχευτικής διαδικασίας, µε αποτέλεσµα τη δηµοσίευση δεκάδων µελετών στο αντικείµενο αυτό 15. Καρπός όλων αυτών των συζητήσεων ήταν η δηµοσίευση ενός νοµοσχεδίου και η έκδοση τελικά Νόµου µε τίτλο «Νόµος για την περαιτέρω διευκόλυνση της εξυγίανσης των επιχειρήσεων» 16, του οποίου η έναρξη ισχύος έλαβε χώρα τµηµατικά τον Μάρτιο του 2012 (Α. 1-3, 6, 9) και τον Ιανουάριο του 2013 (Α. 4, 5, 7,8) 17. Ο Νόµος αυτός δεν περιέχει µια προπτωχευτική διαδικασία, στη διάρκεια της οποίας οι πιστωτές αποφασίζουν πλειοψηφικά, αλλά µία προστατευτική διαδικασία- «ασπίδα», η οποία δίνει τη δυνατότητα σε επιχειρήσεις που βρίσκονται σε κατάσταση επαπειλούµενης παύσης πληρωµών ή υπερχρέωσης να ζητήσουν από το αρµόδιο ικαστήριο την αναστολή αναγκαστικών εκτελέσεων για χρονικό 14 Βλ. Ρόκα Αλ., όπ. σελ Βλ. Ρόκα Αλ., όπ. Σελ Gesetz zur weiteren Erleichterung der Sanierung von Unternehmen 17 Wikipedia, λήµµα: Gesetz zur weiteren Erleichterung der Sanierung von Unternehmen

13 διάστηµα έως τριών µηνών, εντός του οποίου θα πρέπει να συντάξουν σχέδιο αναδιοργάνωσης. Η διαδικασία- «ασπίδα» προσπαθεί, συνεπώς, να διευκολύνει τις διαπραγµατεύσεις µε τους πιστωτές, ώστε να καταστεί δυνατό ένα προσυµφωνηµένο σχέδιο αναδιοργάνωσης (prepack), το οποίο στη συνέχεια θα καταστεί ισχυρό µε τις λοιπές διατάξεις του σχεδίου αναδιοργάνωσης 18. Από διαδικαστικής πλευράς, η νεοεισαχθείσα ρύθµιση κατακρίνεται, διότι προϋποθέτει την ταυτόχρονη κατάθεση τριών αιτήσεων από πλευράς της επιχείρησης: 1) αίτηση κήρυξης της πτώχευσης, 2) αίτηση διατήρησης της διαχειριστικής εξουσίας, 3) αίτηση παροχής προθεσµίας για την προετοιµασία του σχεδίου αναδιοργάνωσης. Η τελευταία αυτή αίτηση θα πρέπει να συνοδεύεται από βεβαίωση ενός εµπειρογνώµονα ότι υφίσταται επαπειλούµενη παύση πληρωµών ή υπερχρέωση, όχι όµως και παύση πληρωµών, καθώς και ότι η επιδιωκόµενη εξυγίανση δεν είναι προφανώς µάταιη. Σηµαντικό στοιχείο αποτελεί το γεγονός ότι ο οφειλέτης διατηρεί την εξουσίας διοίκησης/ διαχείρισης της επιχείρησης, δεν διορίζεται άλλαις λέξαισι, κανενός είδους σύνδικος. Πάντως, µε πρόταση του οφειλέτη διορίζεται ένας προσωρινός «διαχειριστής», µε κύριο καθήκον την υποβοήθηση της σύνταξης σχεδίου αναδιοργάνωσης. Ο διαχειριστής αυτός πρέπει να ενηµερώσει το ικαστήριο σε περίπτωση που επέλθει η παύση πληρωµών, οπότε και το τελευταίο παύει την αναστολή των διώξεων και αποφασίζει για την εισαγωγή στο στάδιο της πτωχευτικής διαδικασίας. Τέλος, ο Νέος Νόµος περιέχει µεταρρυθµίσεις σε πολλές άλλες διατάξεις του γερµανικού Κώδικα Αφερεγγυότητας, οι οποίες επηρεάζουν την αποτελεσµατική εξυγίανση της Επιχείρησης και αφορούν στα διάφορα ειδικότερα, διαδικαστικά ή µη, ζητήµατα που ανακύπτουν κατά τη διάρκεια αυτής 19. Όπως και επί της νεοεισαχθείσας ελληνικής µεταρρύθµισης, η αποτελεσµατικότητα και η επιτυχία του θεσµού θα καταστούν εµφανείς µετά την πάροδο ικανού χρονικού διαστήµατος, ώστε να καταφαθεί ή όχι η επιστροφή της επιχείρησης σε υγιή πορεία. Παρ όλ αυτά και συγκρίνοντας την διαδικασία εισαγωγής του νέου πτωχευτικού θεσµού, στη Γερµανία τα εκ του Νόµου 18 Βλ. Ρόκα Αλ, όπ. Σελ Βλ. Ρόκα Αλ., όπ. Σελ

14 προαπαιτούµενα οικονοµικά µεγέθη των επιχειρήσεων παρέχουν πολύ µεγαλύτερα εχέγγυα απ ότι στη χώρα µας. Χαρακτηριστικά, το ελάχιστο εταιρικό κεφάλαιο το οποίο πρέπει να έχει καταβληθεί ολοσχερώς στη Γερµανία προκειµένου να συσταθεί και να λειτουργήσει νόµιµα η Εταιρία Περιορισµένης Ευθύνης ανέρχεται σε , ενώ αντιστοίχως στην Ελλάδα ανερχόταν σε µόλις 4.500, πλέον δε στο ελάχιστο ποσό των Είναι προφανές, κατά τα άνω, ότι ο Γερµανός Νοµοθέτης «φροντίζει» περισσότερο να διοχετεύσει στην αγορά επιχειρήσεις µε µεγαλύτερα οικονοµικά µεγέθη και αυξηµένη συγκέντρωση κεφαλαίου, ικανές να ανταπεξέλθουν καλύτερα σε µια ενδεχόµενη οικονοµική κρίση σε σχέση µε την ελληνική αγορά. 6. Ηνωµένες Πολιτείες (ΗΠΑ) Πολλές από τις ευρωπαϊκές έννοµες τάξεις που αναφέρθηκαν είχαν ως πρότυπο ή επηρεάστηκαν από το διάσηµο «Κεφάλαιο 11» της αµερικανικής πτωχευτικής νοµοθεσίας. Η διαδικασία αυτή διάσωσης επιχειρήσεων εφαρµόζεται πολύ πιο σπάνια σε σχέση µε τη διαδικασία πτώχευσης/ ρευστοποίησης. Σε αντίθεση µε τον πανικό που δηµιουργεί στην αγορά το σύνδροµο της πτώχευσης στις ευρωπαϊκές χώρες, αποτέλεσµα της οποίας είναι η άµεση απώλεια της άυλης αξίας της επιχείρησης (πελατεία, εξειδικευµένο προσωπικό, προµηθευτές, καταγγελία δανείων κ.λ.π.), δε φαίνεται να συµβαίνει το ίδιο, ή πάντως, στην ίδια έκταση στις ΗΠΑ, καθότι, µε ορισµένες προϋποθέσεις, η επιχείρηση µπορεί να συνεχίσει απρόσκοπτα τη λειτουργία της κατά τη διάρκεια της πτωχευτικής διαδικασίας 22. Συνοπτικά, το Κεφάλαιο 11 δίνει τη δυνατότητα σε επιχειρήσεις που δεν έχουν ακόµη πτωχεύσει να ζητήσουν προστασία από τους πιστωτές τους (µέσω της αναστολής διώξεων) και εντός ενός δεδοµένου χρονικού πλαισίου να τους προτείνουν ένα σχέδιο αναδιοργάνωσης, το οποίο µπορεί να έχει ευρύτατο περιεχόµενο, και µπορεί να προβλέπει πώληση περιουσιακών στοιχείων, διορισµό νέας διοίκησης, τον τρόπο αµοιβής της νέας διοίκησης, τον τρόπο χρηµατοδότησης της επιχείρησης, καθώς και την αναφερθείσα τροπή του ξένου σε ίδιο κεφάλαιο (1), GmbH Gesetz 21 α. 4 1 Ν.3190/55 22 Βλ. Ρόκα Ν., Μεταρρυθµιστικές Τάσεις στο Πτωχευτικό ίκαιο, ΕΕµπ 2010, σελ

15 Εν συνεχεία, οι πιστωτές ψηφίζουν σε οµάδες και αποφασίζουν µε πλειοψηφία 2/3 (µε βάση το µέγεθος των απαιτήσεων) περί της υιοθέτησης ή µη του σχεδίου, ενώ σε συγκεκριµένες περιπτώσεις είναι δυνατόν να δεσµεύεται το σύνολό τους έστω κι έχει συµφωνήσει µόνο µία οµάδα. Βασικό στοιχείο της διαδικασίας είναι η διατήρηση της διοίκησης της επιχείρησης από τον οφειλέτη, που σε συνδυασµό µε την αναπτυγµένη κουλτούρα αναδιοργανώσεων καθιστά µικρή τη ζηµία στο όνοµα της επιχείρησης. Παρ όλ αυτά, από τη νεότερη βιβλιογραφία συνάγεται µια τάση αποπροσανατολισµού του «Κεφαλαίου 11». Συγκεκριµένα, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ότι οι εξασφαλισµένοι πιστωτές αποκτούν ολοένα και µεγαλύτερο έλεγχο της διαδικασίας, ώστε να γίνεται λόγος για «secured party in possession». Παράλληλα, πολλά σχέδια αναδιοργάνωσης δεν προβλέπουν πλέον εξυγίανση της επιχείρησης µέσω της κλασικής αναδιοργάνωσής της, αλλά µεταβίβαση των περιουσιακών στοιχείων της εταιρίας σε ελεγχόµενες από ορισµένους πιστωτές εταιρίες. Κατά συνέπεια, αυτή η σύγχρονη τάση του Κεφαλαίου 11 δίνει την εντύπωση ότι µια αναδιοργάνωση θα είναι πιθανώς αποτυχηµένη άνευ της συναίνεσης των πιστωτών να συνεχιστεί η επιχείρηση 23. Από τη συγκριτική επισκόπηση των ευρωπαϊκών αλλά και του αµερικανικού δικαίου της πτώχευσης, καθίσταται προφανές ότι η εξυγίανση της επιχείρησης προΐσταται πλέον των σκοπών της διαδικασίας σε σχέση µε την ικανοποίηση των πιστωτών του οφειλέτη- Επιχειρηµατία. Οι ευρωπαϊκές έννοµες τάξεις, σταδιακά αναγνώρισαν τη σηµασία της διατήρησης µίας επιχείρησης η οποία διήλθε από ένα στάδιο διαρκούσης οικονοµικής- ταµειακής δυσχέρειας, υπό τις προϋποθέσεις και µε διαδικασίες οι οποίες σαφώς δεν παραβλάπτουν και τα δικαιώµατα των πιστωτών. Το ιταλικό δίκαιο ήδη από τις αρχές του 20 ου αιώνα προβλέπει διαδικασίες εξυγίανσης, εισάγοντας ρηξικέλευθες ρυθµίσεις για τη διάσωση επιχειρήσεων που οδηγούνται στην πτώχευση. 23 Βλ. Ρόκα Αλ., όπ. Σελ

16 Προχωρώντας προς τα µέσα και τέλη του 20 ου αιώνα, ολοένα και περισσότερα δίκαια µεταρρυθµίζουν τις πτωχευτικές ρυθµίσεις προκειµένου να ανταπεξέρχονται στις νέες οικονοµικές συνθήκες (Γαλλία, Αγγλία, Ισπανία), ενώ στις απαρχές του 21 ου αιώνα το πλέον αυστηρό δίκαιο, ήτοι το γερµανικό, το οποίο ενέµενε στο ίκαιο της Πτώχευσης ως µηχανισµό λύσης και ρευστοποίησης της εταιρίας µε σκοπό την ικανοποίηση των δανειστών, εισήγαγε δειλά τις πρώτες διατάξεις για τη «διευκόλυνση των διαδικασιών της εξυγίανσης των επιχειρήσεων». Ο Έλληνας νοµοθέτης ακολουθώντας την τάση αυτή προέβη σε ριζική αναµόρφωση του Πτωχευτικού ικαίου εκδίδοντας µία σειρά νόµων που στόχο είχαν την αποτελεσµατική εξυγίανση επιχειρήσεων, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες µε βασιµότητα προσδοκάται η ανάκαµψη της πληττόµενης εταιρίας

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΤΕΡΟ Η ΕΞΥΓΙΑΝΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΣΕ ΠΡΟΠΤΩΧΕΥΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕ Ο ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 1.1. Ανασκόπηση των δικαιικών ρυθµίσεων που ίσχυσαν στην Ελλάδα µέχρι την έκδοση του Ν.4013/11 Το πτωχευτικό ίκαιο στην Ελλάδα, πριν από το έτος 1983 βαρυνόταν µε χαρακτηριστική ακαµψία και αδιαφορία έναντι των ζητηµάτων εξυγίανσης των προβληµατικών επιχειρήσεων. Η επελθούσα πανευρωπαϊκή οικονοµική κρίση αποκάλυψε όχι µόνο τις αδυναµίες του ελληνικού µεταξύ και των άλλων ευρωπαϊκών- δικαίου αλλά κατέστησε επιτακτική την ανάγκη για µια αντίστοιχη νοµοθετική ρύθµιση. Στα πλαίσια της συνεχιζόµενης οικονοµικής κρίσης η αναζήτηση λύσεων για την εξυγίανση των προβληµατικών επιχειρήσεων κατέστη και για τα ελληνικά δεδοµένα επιτακτική ανάγκη ενόψει και της καθολικής διαπίστωσης ότι το ισχύον πτωχευτικό δίκαιο δεν ανταποκρινόταν στο αίτηµα για εξυγίανση των προβληµατικών επιχειρήσεων. Η πρώτη µεταρρυθµιστική απόπειρα του Έλληνα Νοµοθέτη έλαβε χώρα µε το Ν. 1386/83. Οι βασικές κατευθύνσεις του νόµου εντοπίζονταν σε δύο πυρήνες, αφενός την ελαχιστοποίηση του κοινωνικού κόστους µε την έννοια ότι η εξυγίανση δεν πρέπει να αποτελέσει ευκαιρία να µετακυλήσει ο επιχειρηµατίας το σχετικό κόστος στο κοινωνικό σύνολο και αφετέρου η διαδικασία εξυγίανσης πρέπει να εξασφαλίσει τις αναγκαίες µεταβολές και προσαρµογές µέσα στην επιχείρηση που θα εγγυώνται την αποκατάσταση και διατήρηση της βιωσιµότητάς της. ιαµέσου της ρύθµισης της διαδικασίας εξυγίανσης, η πλειονότητα των ρυθµίσεων της οποίας παρουσιάζει µεγάλο αριθµό οµοιοτήτων και µε την ισχύουσα διαδικασία εξυγίανσης, αναµένεται διάσωση των επιχειρήσεων που κρίνονται βιώσιµες. Στην ουσία, πρόκειται για ad hoc ρυθµίσεις- µέτρα εξυγίανσης µε εξαίρεση την ανάληψη διοίκησης της επιχείρησης από τον Οργανισµό που µπορεί να οδηγήσει είτε σε ειδική συµφωνία εξυγίανσης είτε σε ειδική εκκαθάριση περιουσίας της επιχείρησης. Η διαδικασία αυτή, ωστόσο, προσδιοριζόταν από ένα έντονο

18 κρατικό παρεµβατισµό, µε κύριο και αποφασιστικό φορέα τον Υπουργό Εθνικής Οικονοµίας 24. Αναπόδραστο ερώτηµα στο παρόν σηµείο, δηµιουργείται το επιτρεπτό ή εύλογο της κρατικής παρέµβασης στην εµπορική επιχείρηση ως µέσο διάσωσης. Ως πρώτη σκέψη, θα µπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι η εµπορική επιχείρηση ως έκφανση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας στη δηµιουργία και στην εξέλιξή της, θα πρέπει να µένει εκτός της παρεµβατικής- κανονιστικής λειτουργίας του κρατικού µηχανισµού. εν είναι ωστόσο, τόσο εύκολη η απάντηση όταν οι ιδιωτικές αποφάσεις και επιχειρηµατικές κινήσεις διαγράφουν µία καταστροφική πορεία στην οποία λέµβο σωτηρίας δύναται να παράσχει το Κράτος. Ως επιλεγόµενη σκέψη µας, διαγράφεται αµφίβολη η δυνατότητα κρατικής παρέµβασης για τη διάσωση της οικονοµικά αδύναµης επιχείρησης. Ως µέσον, ήτοι αρετή κατά τα αριστοτελικά πρότυπα 25, δέον το Κράτος να παρέχει τα νοµικά εχέγγυα, διαµέσου αποτελεσµατικών και ευεπίφορων διαδικασιών, αφήνοντας πάντα και σε κάθε περίπτωση την τελευταία λέξη για τις επιχειρηµατικές στρατηγικές κινήσεις στην ιδιωτική σφαίρα. Ο έντονος προβληµατισµός µεταξύ των θεωρητικών για την αδήριτη ανάγκη αναπροσανατολισµού των σκοπών του πτωχευτικού δικαίου συνεχίστηκε καθ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, διατυπώνοντας ιδέες περί «εσωτερικής θεραπείας». Πράγµατι, το τελικό αποτέλεσµα της πτωχεύσεως απέβλεπε στην επίτευξη της συµµέτρου ικανοποιήσεως των πτωχευτικών πιστωτών µε την έννοια ότι το συµφέρον των τελευταίων συγκεκριµενοποιούνταν «στην καταβολή της οφειλόµενης παροχής µε συνέπεια την απόσβεσή της και την εξαφάνιση κάθε ενοχικού δεσµού». Η θεώρηση αυτή της πτωχεύσεως δεν φαίνεται να ανταποκρινόταν στο ζητούµενο θεραπευτικό και προληπτικό χαρακτήρα των µέτρων, η εφαρµογή των οποίων στόχευε στην εξυγίανση των επιχειρήσεων. Από τη σκοπιά αυτή, το συµφέρον των πιστωτών δεν περιοριζόταν στη σύµµετρη χρηµατική ικανοποίηση και στην αντίστοιχη λύση της Εταιρίας αλλά προέβαλε µέσα από µια σύνθετη και δυναµική σχέση µεταξύ της διατηρήσεως της οικονοµικής δραστηριότητας της 24 Βλ. Λιακόπουλο Θαν., ιαδικασία Εξυγίανσης των Επιχειρήσεων, ΕΕ 1984, σελ. 7επ. 25 Ηθικά ΝικοµάχειαII

19 επιχειρήσεως, της απασχολήσεως των εργαζοµένων και της ισορροπίας του ανταγωνιστικού χώρου µέσα στον οποίο εξελισσόταν 26. Προχωρώντας προς το τέλος του προηγούµενου αιώνα,στο ελληνικό δίκαιο εµφανίζεται ο θεσµός της «ειδικής εκκαθάρισης επιχείρησης» ο οποίος είχε ήδη εισαχθεί σε γενική κλίµακα στο ελληνικό δίκαιο, αρχικά µε τα άρθρα 17επ. του νδ 3562/1956, και στη συνέχεια, µε διαφοροποιήσεις κάθε φορά, µε το άρθρο 9 του ν. 1386/1983, όπως ήδη αναφέρθηκε, και µε τα άρθρα 46 και 46 α του ν. 1892/1990. ιαµέσου του θεσµού αυτού, επιδιώχθηκε η διάσωση µεγάλων οικονοµικών µονάδων που διέρχονται οικονοµική κρίση, ως ενιαίων συνόλων ενεργητικού, λόγω των ιδιαίτερα δυσµενών κοινωνικών και οικονοµικών επιπτώσεων που η απώλειά τους συνεπαγόταν, µέσω µιας εξαιρετικής διαδικασίας αναγκαστικής µεταβίβασής τους από τον εκκαθαριστή σε νέο φορέα. Εύλογο συµπέρασµα εκ των ανωτέρω, διαφαίνεται ότι ο θεσµός της ειδικής εκκαθάρισης συνιστά το δεύτερο στάδιο ενός ευρύτερου νοµοθετικού κανονιστικού πλαισίου, είτε αυτοτελούς είτε και εµπεριεχοµένου στις ρυθµίσεις του πτωχευτικού δικαίου- κατάλληλα αναµορφούµενου στο σηµείο αυτό- στο οποίο να προηγείται, ως πρώτη κατά σειρά επιδίωξη του νοµοθέτη, µια διαδικασία απόπειρας εξυγίανσης και ανόρθωσης των εν λόγω επιχειρήσεων (όταν τουλάχιστον αυτές κρίνονται ad hoc οικονοµικά βιώσιµες), και µόνο σε αποτυχία επίτευξής της, να ακολουθεί η εκκαθάριση, ως ένα έσχατο δηλ. τότε πια µέσο προς αποφυγή του κινδύνου απώλειας της αξίας τους ως ενιαίων οικονοµικών συνόλων στοιχείων ενεργητικού 27. Παρά τις φερέλπιδες απόπειρες αναµόρφωσης του Πτωχευτικού Κώδικα, το ελληνικό Πτωχευτικό ίκαιο δεν αντανακλούσε σε καµία περίπτωση τη σύγχρονη αντίληψη για την ανάγκη διεύρυνσης του «αρχαϊκού εκκαθαριστικού µοντέλου» της πτώχευσης, έτσι ώστε να περιληφθούν σε αυτό σκοποί και µέσα που αποβλέπουν στη διάσωση της επιχείρησης. Το ελληνικό πτωχευτικό δίκαιο δεν είχε εµφανώς επηρεαστεί από την κρατούσα διεθνώς διαδικασία εµπλουτισµού του ή µετασχηµατισµού του σε ενιαίο δίκαιο εξυγίανσης και εκκαθάρισης της επιχείρησης η οποία βρίσκεται σε κατάσταση αφερεγγυότητας. Στην πρόκληση αυτή, οι συντάκτες του Πτωχευτικού Κώδικα του 2007 ανταποκρίθηκαν θετικά. Ο σκοπός αυτός αποτυπώθηκε στο άρθρο 1 του 26 Βλ. Μιχαλόπουλο Γ., Η προληπτική και η θεραπευτική ενέργεια των µέτρων για την εξυγίανση των επιχειρήσεων, ΕΕ 1985, σελ Βλ. Μάζη Παν., Η ειδική εκκαθάριση των προβληµατικών επιχειρήσεων, 1998, σελ

20 Πτωχευτικού Κώδικα όπως αυτός ίσχυσε µε το Ν. 3588/2007, ο οποίος ορίζει τα εξής: «Η πτώχευση αποσκοπεί στη συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών του οφειλέτη µε τη ρευστοποίηση της περιουσίας του ή µε άλλο τρόπο που προβλέπεται από σχέδιο αναδιοργάνωσης και ιδίως µε τη διατήρηση της επιχείρησής του». Παρά τις σηµαντικές ατέλειές του, η διεύρυνση του σκοπού του πτωχευτικού δικαίου αποτέλεσε την ουσιωδέστερη αλλαγή που επέφερε ο νέος Κώδικας. Η αλλαγή αυτή διαπέρασε όλο το περιεχόµενό του, καλλιεργώντας παράλληλα το έδαφος για µια διαφορετική τελολογική προσέγγιση όλων των γνωστών φάσεων και θεσµών της πτωχευτικής διαδικασίας 28. Άλλωστε, από µία εξυγιαντική διαδικασία αυτό που αναµένει κάποιος είναι η δυνατότητά της να λειτουργήσει προληπτικά, να προλάβει δηλαδή την πτώχευση. Τούτο άλλωστε συνάδει και µε το σκοπό κάθε συστήµατος σύγχρονου πτωχευτικού δικαίου, που οφείλει να προβλέπει τέτοιου είδους προληπτικές της πτώχευσης διαδικασίες 29. Ο Νόµος 4013/2011 και οι επιµέρους µεταβολές- βελτιώσεις που επήλθαν µε το Ν. 4072/2012 αποτελούν το ισχύον νοµοθετικό πλέγµα για την διάσωση προβληµατικών επιχειρήσεων σε προπτωχευτικό στάδιο. Αποτέλεσαν κατόπιν των ανωτέρω την προσδοκία και την εναρµόνιση πλέον του ελληνικού πτωχευτικού δικαίου µε τις σύγχρονες επιταγές πρόληψης της πτώχευσης, όπως ήδη αναφέρθηκε. ιαµέσου της παρούσας, θα επιχειρηθεί λεπτοµερής ανάπτυξη και περιγραφή όλης της διαδικασίας, µε ιδιαίτερη αναφορά στα επιµέρους ζητήµατα που ανακύπτουν στα επιµέρους στάδια. 1.2.Τα γενικά στοιχεία του νέου θεσµού εξυγίανσης Ως διαδικασία εξυγίανσης ή ως «συλλογική προπτωχευτική διαδικασία εξυγίανσης», µπορεί να ορισθεί το σύνολο των προβλεπόµενων στο νόµο εξωδίκων και δικαστικών ενεργειών, τις οποίες µπορεί να κάνει ένας οφειλέτης µε πτωχευτική ικανότητα και κέντρο των κύριων συµφερόντων του στην Ελλάδα, ο οποίος βρίσκεται σε παρούσα ή επαπειλούµενη αδυναµία εκπλήρωσης των ληξιπρόθεσµων χρηµατικών υποχρεώσεών του κατά τρόπο γενικό, ώστε να καταρτίσει µε την κατά νόµο πλειοψηφία των πιστωτών του ειδική συµφωνία 28 Βλ. Αυγητίδη ηµ. Ο Πτωχευτικός Κώδικας του 2007, ΕΕµπ 2007,σελ Βλ. Μιχαλόπουλο Γ., Από τη συνδιαλλαγή, επιστροφή στην εξυγίανση, ΠειρΝοµ 2012, σελ

21 εξυγίανσης, να επιτύχει την από το πτωχευτικό δικαστήριο επικύρωσή της και να αποφευχθεί έτσι η πτώχευσή του, να διασωθεί δε, εν τέλει, η επιχείρησή του, «χωρίς να παραβλάπτεται η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών του» 30. Ο στόχος της νέας διαδικασίας παρέχεται ρητά στο άρθρο 99παρ.2, το οποίο περιλαµβάνει ρητά την ιδεολογική ταυτότητα της νέας διαδικασίας. Η διαδικασία εξυγίανσης αποτελεί συλλογική προπτωχευτική διαδικασία, που αποσκοπεί στη διατήρηση, αξιοποίηση, αναδιάρθρωση και ανόρθωση της επιχείρησης µε τη συµφωνία που προβλέπεται στο παρόν κεφάλαιο, χωρίς να παραβλάπτεται η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών. Εξάλλου, η συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών παραβλάπτεται, αν προβλέπεται ότι οι µη συµβαλλόµενοι στη συµφωνία πιστωτές θα βρεθούν σε χειρότερη οικονοµική θέση από αυτήν στην οποία θα βρίσκονταν µε βάση αναγκαστική εκτέλεση, ή σε περίπτωση που ο οφειλέτης έχει περιέλθει σε παύση πληρωµών, µε βάση το όγδοο Κεφάλαιο του ισχύοντος ικαίου. Συγκρίνοντας την καταργηθείσα διαδικασία συνδιαλλαγής µε τη νέα διαδικασία εξυγίανσης, διαπιστώνει κανείς ότι και στις δύο πρωτεύουσα σηµασία έχει η διάσωση της επιχείρησης και η παροχή «δεύτερης ευκαιρίας». Κατά την αιτιολογική έκθεση του Ν.4013/2011, το τελευταίο είναι σηµαντικό, κοινωνικά µεν επειδή διασώζονται θέσεις εργασίας τόσο στην ίδια την επιχείρηση όσο και σε άλλες επιχειρήσεις (προµηθευτές, εµπορικούς αντιπροσώπους κλπ) που συναλλάσσονται µε αυτήν, οικονοµικά δε επειδή δεν χάνεται η άυλη αξία της επιχείρησης και επειδή δεν διακόπτεται η παραγωγική της δραστηριότητα. Ενώ, ωστόσο, στη διαδικασία συνδιαλλαγής αυτό αποτελούσε σαφή παρέκκλιση από το άρθρο 1 ΠτΚ, κατά το οποίο η πτώχευση αποσκοπεί στη «συλλογική ικανοποίηση των πιστωτών», η νέα διαδικασία επανέρχεται στο άρθρο 1, ορίζοντας αρνητικά ότι µε τη συµφωνία εξυγίανσης η ικανοποίηση αυτή δεν πρέπει απλώς να παραβλάπτεται. Συνεπώς, η νέα διαδικασία επιδιώκει µεν τη διάσωση της επιχείρησης, µε όριο όµως το συµφέρον των πιστωτών. Όπως άλλωστε τονίζεται στην αιτιολογική έκθεση του Ν. 4013/2011, η διάσωση της επιχείρησης και η προστασία των συµφερόντων των πιστωτών δεν είναι ασύµβατοι στόχοι, αφού οι πιστωτές θα ικανοποιηθούν περισσότερο από µια λειτουργούσα επιχείρηση Βλ. Ψυχοµάνη Σπ., Πτωχευτικό ίκαιο, 2012, σελ Βλ. Περάκη Ευαγγ., Πτωχευτικό ίκαιο, 2012, σελ

22 1.3.Οι προϋποθέσεις υπαγωγής στη διαδικασία εξυγίανσης Οι προϋποθέσεις υπαγωγής στη διαδικασία εξυγίανσης όπως ορίζονται στο άρθρο 99 παρ. 1 ΠτΚ είναι 1) η πτωχευτική ικανότητα του προσώπου το οποίο πρόκειται να υπαχθεί στη διαδικασία, 2) Η ύπαρξη του κέντρου των κύριων συµφερόντων του στην Ελλάδα, 3) Η υφιστάµενη κατάσταση παρούσας ή επαπειλούµενης γενικής αδυναµίας πληρωµών, 4) Η ύπαρξη επιχείρησης, που µπορεί να διασωθεί και 5) η πάροδος πενταετίας από την επικύρωση προηγηθείσας συµφωνίας εξυγίανσης Η πτωχευτική ικανότητα του προσώπου που πρόκειται να υπαχθεί στη διαδικασία Το πρόσωπο, το οποίο µπορεί να κάνει χρήση της διαδικασίας εξυγίανσης µπορεί να είναι φυσικό ή νοµικό, πρέπει όµως να έχει πτωχευτική ικανότητα, όπως την ορίζει το πτωχευτικό δίκαιο 32. Σύµφωνα µε τη διάταξη του α. 2 1 του Πτωχευτικού Κώδικα «Πτωχευτική Ικανότητα έχουν οι έµποροι, καθώς και οι ενώσεις προσώπων µε νοµική προσωπικότητα που επιδιώκουν οικονοµικό σκοπό». Συνεπώς, σε κατάσταση πτώχευσης κηρύσσεται τόσο το φυσικό όσο και το νοµικό πρόσωπο, εφόσον φέρουν εµπορική ιδιότητα. Πέραν από την παραδοσιακή όµως για το ίκαιό µας ρύθµιση σύνδεσης της πτώχευσης µε την εµπορική ιδιότητα, προσδόθηκε για πρώτη φορά πτωχευτική ικανότητα σε ενώσεις προσώπων µε οικονοµικό σκοπό. Η επέκταση αυτή δικαιολογείται λόγω της ολοένα µεγαλύτερης ανάµειξης της αστικής κυρίως εταιρίας στον οικονοµικό τοµέα 33. Ως προς τα φυσικά πρόσωπα αφενός, έµπορος είναι ο κατά σύνηθες επάγγελµα ενεργών εµπορικές πράξεις 34. Αφετέρου, ως προς τα νοµικά πρόσωπα, πτωχευτική ικανότητα έχουν α) η εταιρία εφόσον έχει νοµική προσωπικότητα και είναι εµπορική και β) ενώσεις προσώπων µε νοµική προσωπικότητα που επιδιώκουν οικονοµικό σκοπό. Οι εµπορικές εταιρίες έχουν πτωχευτική ικανότητα µόνο εάν έχουν νοµική προσωπικότητα, η οποία και παύει µε την κατάλυση της νοµικής προσωπικότητάς της, ανάλογα µε την εταιρική µορφή που έχει περιβληθεί. Κατά συνέπεια, αποκλείονται από την πτώχευση η αφανής ή συµµετοχική εταιρία, 32 Βλ. Ψυχοµάνη Σπ. Όπ. Σελ Βλ. Κοτσίρη Λ., Πτωχευτικό ίκαιο,2011, σελ Βλ. Κοτσίρη Λ., όπ. Σελ

23 ως εσωτερική και µη έχουσα νοµική προσωπικότητα, και η συµπλοιοκτησία, η οποία στερείται, σύµφωνα µε την κρατούσα άποψη νοµικής προσωπικότητας. Βάσει των παραπάνω δύο προϋποθέσεων έχουν πτωχευτική ικανότητα η οµόρρυθµη και η ετερόρρυθµη εταιρία, εφόσον επιδιώκουν εµπορικό (ή οικονοµικό) σκοπό, η ανώνυµη εταιρία, η εταιρία περιορισµένης ευθύνης, ο συνεταιρισµός και η ναυτική εταιρία Η ύπαρξη του κέντρου των κύριων συµφερόντων του στην Ελλάδα Το διαθέτον πτωχευτική ικανότητα πρέπει να έχει το κέντρο των κύριων συµφερόντων του στην Ελλάδα. Όπως ορίζεται στο άρθρο 4 2 ΠτΚ «κέντρο των κύριων συµφερόντων είναι ο τόπος, όπου ο οφειλέτης ασκεί συνήθως τη ιοίκηση των συµφερόντων του. Για τα νοµικά πρόσωπα τεκµαίρεται, µέχρι να αποδειχθεί το αντίθετο, ότι το κέντρο των κύριων συµφερόντων 36 είναι ο τόπος της καταστατικής έδρας» 37.Η ανατροπή του τεκµηρίου αυτού επιδιώχθηκε συχνά σε διακοινοτικές πτωχεύσεις, προκειµένου να κηρυχθούν σε πτώχευση θυγατρικές εταιρίες από το ικαστήριο της έδρας της µητρικής τους, µε τη λογική ότι η τελευταία είναι, λόγω της εξάρτησης των θυγατρικών από τη µητρική, το ΚΚΣ και τω θυγατρικών. Το ΕΚ είναι φειδωλό στην αποδοχή µιας τέτοιας ιδέας, στο εσωτερικό όµως δίκαιο το ζήτηµα δεν έχει τόση σηµασία Κατάσταση παρούσας ή επαπειλούµενης γενικής αδυναµίας πληρωµών Το νέο άρθρο 99 παρ.1 του ΠτΚ επιτρέπει την υπαγωγή στη διαδικασία εξυγίανσης, όταν ο οφειλέτης βρίσκεται ενώπιον σοβαρών οικονοµικών προβληµάτων, τα οποία συνίστανται, είτε σε παρούσα αδυναµία εκπλήρωσης ληξιπρόθεσµων χρηµατικών υποχρεώσεών του, είτε σε επαπειλούµενη αδυναµία εκπλήρωσης όµοιων υποχρεώσεων, κατά τρόπο γενικό. 35 Βλ. Κοτσίρη Λ., όπ. Σελ Το κέντρο των κύριων συµφερόντων (ΚΚΣ), ως όρος προσδιοριστικός της κατά τόπο αρµοδιότητας έχει ληφθεί από τον Κανονισµό 1346/2000 για τις διαδικασίες αφερεγγυότητας, θεωρώντας ως συµφέροντα όχι µόνο τα εµπορικά ή βιοµηχανικά ή επαγγελµατικά αλλά και κάθε γενική οικονοµική δραστηριότητα. 37 Βλ. Ψυχοµάνη Σπ., όπ. Σελ Βλ. Περάκη Ευαγγ., όπ. Σελ

24 Παρούσα είναι η αδυναµία, όταν ο οφειλέτης βρίσκεται ήδη ενώπιον καταστάσεως αδυναµίας να εκπληρώνει τα ληξιπρόθεσµα χρέη του (πραγµατική κατάσταση πτώχευσης). Είναι αδιάφορο αν, η αδυναµία αυτή έχει ήδη εκδηλωθεί προς τα έξω (π.χ. µε αρνήσεις πληρωµών), έχει δηλαδή καταστεί παύση πληρωµών (η έννοια της παύσης πληρωµών θα αναλυθεί εν συνεχεία). Αρκεί να υπάρχει διαπιστωµένη, βεβαιωµένη αδυναµία να εκπληρώνονται οι µελλοντικά καθιστάµενες ληξιπρόθεσµες υποχρεώσεις του ή και οι ήδη ληξιπρόθεσµες, των οποίων η εκπλήρωση δεν έχει ακόµα ζητηθεί από το δανειστή 39. Μια απαραίτητη επισήµανση στο σηµείο αυτό είναι ότι οι προϋποθέσεις υπαγωγής του οφειλέτη στην εξυγιαντική διαδικασία δεν διαφοροποιούνται ουσιαστικά από τις προϋποθέσεις κήρυξής του σε πτώχευση. Σε κάθε περίπτωση, δεν προηγούνται χρονικά αυτών ή ακόµη κι αν προηγούνται, δεν είναι διακριτές οι χρονικές αφετηρίες αυτών από τις αντίστοιχες της πτωχευτικής διαδικασίας ούτε φαίνεται να µεσολαβεί επαρκές χρονικό διάστηµα µεταξύ τους, ώστε να είναι εφικτή η αποτροπή της πτώχευσης. Κατά µία άποψη, δέον να είχε προβλεφθεί µία περισσότερο ρηξικέλευθη ρύθµιση που να διακρίνει σαφώς µεταξύ της έναρξης της πτωχευτικής διαδικασίας και των σταδίων που έπονται των αφετηριών αυτών, ώστε έµµεσα να τίθεται σε εγρήγορση και να ωθεί τον οφειλέτη και φορέα της επιχείρησης στην όσο το δυνατό πιο έγκαιρη προσφυγή στις οικείες διατάξεις προκειµένου να αποφύγει κάποιες από τις δυνατότητες που του παρέχει ο Νόµος 40. Ωστόσο, στην περίπτωση που έχει ήδη επέλθει παύση πληρωµών, ο οφειλέτης που θα υποβάλει αίτηση για υπαγωγή στη διαδικασία, οφείλει να συνυποβάλει µε το ίδιο δικόγραφο και αίτηση για κήρυξη της πτώχευσής του, αφήνοντας το δικαστήριο να επιλέξει το αίτηµα, που θα κάνει δεκτό. Πάντως, η παράλειψη συνυποβολής της αίτησης αυτής δεν καθιστά απαράδεκτη την αίτηση για υπαγωγή στη διαδικασία εξυγίανσης. Επαπειλούµενη αδυναµία εκπλήρωσης είναι η βάσιµη απειλή, την οποία αντιµετωπίζει ο οφειλέτης να βρεθεί προσεχώς στη δύσκολη θέση να µην µπορεί να εξοφλεί τις υφιστάµενες ληξιπρόθεσµες οφειλές του. Με άλλα λόγια, η επαπειλούµενη αδυναµία συνιστά το στάδιο που προηγείται της παρούσας Παρούσα Αδυναµία Επαπειλούµενη Αδυναµία 39 Βλ. Ψυχοµάνη Σπ., όπ. σελ Βλ. Χριστοπούλου Χρ., Η συµφωνία εξυγίανσης, ΕΕ 2012, σελ

25 αδυναµίας 41. Στην Γερµανία, απ όπου έχει προέλθει η έννοια της επαπειλούµενης αδυναµίας εκπλήρωσης ως λόγος κήρυξης σε πτώχευση, έχει καθιερωθεί ως µέθοδος διαπίστωσης και επιµέτρησης της επαπειλούµενης αδυναµίας αλλά και της παύσης πληρωµών το αποκαλούµενο «σχέδιο ρευστότητας». Σε αυτό αποτυπώνονται όλα τα οικονοµικά στοιχεία της επιχείρησης σχετικά µε τη δυνατότητα εκπλήρωσης των υποχρεώσεών της και βασίζεται η κρίση του δικαστηρίου για την κήρυξη του οφειλέτη σε πτώχευση 42 Η υπαγωγή επιχείρησης η οποία βρίσκεται σε επαπειλούµενη αδυναµία εκπλήρωσης στη διαδικασία εξυγίανσης συνιστά επαναφορά της ρύθµισης που για πρώτη φορά περιελήφθη στο Ν. 1982/1990, µε παραποµπή στο Ν. 1386/1993. Ειδικότερα, το α. 5 2 εδ.α Ν. 1386/1983 όριζε ότι συµφωνία του α. 44 είναι δυνατό να συναφθεί από επιχείρηση η οποία έχει αναστείλει ή διακόψει τη λειτουργία της για οικονοµικούς λόγους, ορίζοντας την οικονοµική αδυναµία ως έλλειψη ρευστότητος, ανεξάρτητη από τη σχέση ιδίων προς ξένα κεφάλαια 43. Γενική τέλος, είναι η παρούσα ή η επαπειλούµενη αδυναµία εκπλήρωσης, όταν ο οφειλέτης, κατά τις αντιλήψεις των συναλλαγών, δε µπορεί να εκπληρώνει όλες ή ένα σηµαντικό µέρος των επαγγελµατικών του υποχρεώσεων ή ακόµη και ένα µόνο, το πλέον σηµαντικό για τη συνέχιση της επιχείρησής του, χρέος 44. Στις οικονοµικές υποχρεώσεις, θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν κι εκείνες που µπορεί µεν να µην έχουν συσταθεί από νοµικής απόψεως, αλλά πρόκειται να προκύψουν στο µέλλον και αναµένονται κατά τη συνήθη πορεία των πραγµάτων 45 Η δυνατότητα επιχειρήσεων στις οποίες έχει επέλθει η παύση πληρωµών να υπάγονται στη διαδικασία συνιστά αξιόλογο νεωτερισµό. Από τη µία πλευρά, είναι µικρότερες οι πιθανότητες εξυγίανσης µίας επιχείρησης όσο πιο βαθιά έχει εισέλθει αυτή στην κρίση, από την άλλη όµως πλευρά, η πρόβλεψη αυτή παρακάµπτει µία ουσιώδη λειτουργία του πτωχευτικού δικαίου, την αποµάκρυνση δηλαδή από την αγορά των επιχειρήσεων που δεν µπορούν να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους και, συνεπώς, αποτελούν «βαρίδι» για την αγορά Βλ. Ψυχοµάνης Σπ., όπ. σελ Βλ. Χριστοπούλου Χρ., Η συµφωνία εξυγίανσης, ΕΕ 2012, σελ Βλ. Κοτσίρη Λ.,/ Χατζηνικολάου- Αγγελίδου Ρ., ίκαιο Εξυγίανσης και Εκκαθάρισης Προβληµατικών Επιχειρήσεων, 2006, σελ Βλ. Ψυχοµάνη Σπ., όπ. Σελ Βλ. Μιχαλόπουλο Γ., Η αποδραµατοποίηση της πτώχευσης κατά το ισχύον δίκαιο του ΠτΚ, ΕΕµπ 2009, σελ Βλ. Ρόκα Αλ., όπ. Σελ

26 Πράγµατι, ακόµη και µετά την πρώτη µεταρρύθµιση του Πτωχευτικού ικαίου µέσω του Ν.3588/2007, η υπαγωγή στη διαδικασία συνδιαλλαγής, η οποία και αποτέλεσε τον πρώτο µετά από χρόνια «εξυγιαντικό» µηχανισµό προϋπέθετε αποδεδειγµένη οικονοµική αδυναµία, παρούσα ή προβλέψιµη, χωρίς είσοδο στο στάδιο της παύσης πληρωµών, διότι στην περίπτωση αυτή πληρούσε τις προϋποθέσεις για την κήρυξή του σε πτώχευση 47. Κρίνεται σκόπιµο επί του παρόντος σηµείου να αναλυθεί η έννοια της παύσης πληρωµών κατά τους ορισµούς του Πτωχευτικού ικαίου δεδοµένου ότι πλείονες της µίας απόψεις έχουν διατυπωθεί επί του θέµατος. Η πρώτη θεωρία, από το γράµµα του όρου «παύση πληρωµών», αρκείται στο εξωτερικό γεγονός της µη εκπληρώσεως από πλευράς του εµπόρου όλων των εµπορικών του υποχρεώσεων, υπό την προϋπόθεση πάντως ότι αυτή ενέχει το στοιχείο της γενικότητας ότι δηλαδή αφορά σε πολλές ή σοβαρές υποχρεώσεις αυτού. Κατά τη θεωρία αυτή, παύση πληρωµών υφίσταται ακόµη και όταν ο έµπορος δεν εκπληρώνει τις εµπορικές του υποχρεώσεις λόγω πρόσκαιρης οικονοµικής ή ταµειακής δυσχέρειας ή ακόµη λόγω κακοπιστίας ή δυστροπίας. Η δεύτερη θεωρία, τουναντίον, δεν αρκείται στο εξωτερικό γεγονός της παύσεως των πληρωµών (έστω και µε το στοιχείο της γενικότητας), αλλά αποβλέπει και στα αίτια που προκάλεσαν αυτό. Ειδικότερα, η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι παύση πληρωµών υφίσταται όταν ο έµπορος δεν εκπληρώνει τις εµπορικές του υποχρεώσεις ένεκα µονίµου ταµειακής δυσχέρειας, όταν λόγω ακινητοποιήσεως του ενεργητικού του έχει περιέλθει σε διαρκή κατάσταση αδυναµίας πληρωµής, η οποία εκδηλώνεται δια της µη εκπληρώσεως ικανών κατ αριθµόν ή έκταση εµπορικών υποχρεώσεών του. Πρακτικά, τούτο σηµαίνει ότι η έννοια της παύσης των πληρωµών εκτός του στοιχείου της γενικότητας, περιέχει και το στοιχείο της µονιµότητας το οποίο αρκεί να οφείλεται σε ταµειακή δυσχέρεια. Η τρίτη θεωρία, βαίνουσα πέρα από το σηµείο στο οποίο φτάνει η δεύτερη, υποστηρίζει ότι παύση πληρωµών υφίσταται όταν ο έµπορος δεν εκπληρώνει τις εµπορικές του υποχρεώσεις (όχι απλώς εξαιτίας ταµειακής αδυναµίας έστω και διαρκούς) αλλά εξαιτίας οικονοµικής αδυναµίας δηλαδή εξαιτίας υπερχρεώσεώς του η οποία καθιστά αδύνατη την δια διαθέσεως του ενεργητικού του εκπλήρωση εις το ακέραιο όλων των υποχρεώσεών του. 47 Βλ. Κοτσίρη Λ., όπ. Σελ